Suma yatiyäwinak taqinir yatiyaskakiñäni
Suma yatiyäwinak taqinir yatiyaskakiñäni
“Tatit Jesusaw khitapxarakitu [taqi] jaqinakar jupxat yatiyiri.” (HECH. 10:42.)
1. ¿Pedrox kuna luräwitsa Cornelion utapan parläna?
ROMANONAKAN ejercitopan mä jilïripaxa parientenakaparu ukat suma munat amigonakapampiruw jawsthapïna, uka tantachäwix wali wakiskirïnwa. Diosar axsartʼir uka jaqixa, Cornelio satänwa. Apóstol Pedrox uka taypinkarakïnwa apostolanakarux “Tatit Jesusaw khitapxarakitu [taqi] jaqinakar jupxat yatiyiri” sasaw taqinir säna. Apóstol Pedron yatiyatapatxa uka yaqha markankir jan circuncidata jaqinakaxa, qullan ajayu katuqapxäna, bautisatäpxäna ukat jutïrinxa Jesusamp chika alaxpachan reyipxañapataki mä suytʼäwinïpxarakïnwa. Ukham yatiyatapatwa iyawsapxäna (Hech. 10:22, 34-48).
2. Tunka payan apostolanakax yatiyapxañapäkchïnsa, ¿khitis uka luräwi katuqawayarakpachäna, ukat kunjamsa uk yattanxa?
2 Uka tantachäwit pä mar nayrasti, niya 34 maranxa, cristianonakar uñisir mä jaqin jakäwipaw mayjtʼxäna. Tarsonkir Saulo jaqix Damasco markaruw saraskäna, ukhaw Jesusax jupar uñstäna ukat akham sänwa: “Sartam, markar mantarakim, ukanwa kunatix lurañamäki uk yatisïta” sasa. Ukxarusti, Jesusax Ananías sat arkiriparuw akham säna: “Yaqha markankirinakaru, reyinakaru israelit jaqinakampiru[w]” Saulox yatiyani sasa (Hechos 9:3-6, 13-20 liytʼasiñapawa). Saulox jikxataskäna ukar purisinsti Ananiasax akham sänwa: “Awkinakasan Diosapaw jumarux nayratpach ajlltam [...], jichhasti jumaw Tatitutxa qhanañchäta taqi jaqinakan nayraqatapana” sasa (Hech. 22:12-16). ¿Qhawqha wakiskirïnsa Saulotakixa —qhiparux Pablo sutimp uñtʼatäxarakïnwa— jaqinakar yatiyañaxa?
Pablox taqiniruw yatiyäna
3. 1) ¿Khitin sarnaqäwipatsa jichhax parlañäni? 2) Pablox Efesonkir irpir chuymaninakar jawsaykäna ukhaxa, ¿kuns jupanakax lurapxäna, ukat kunatsa ukax jiwasatakix yatiqaskañaxa?
3 Kunsa Pablox ukkhat qhiparux luräna uk yatxatañax wali askipunispawa, ukampisa jichhax mä arstʼäwipatak yatxatañäni, niya 56 maranwa uka arstʼäwi arstʼatayna, ukasti Hechos 20 jaljan jikxatasi. Pablox misionerjam kimsïr saräwip niya tukuyañampixänwa. Mileto markaruw Egeo sat lamar quta thiyan barcot saraqäna, ukan jikxatasisax Éfeso taman irpir chuymaninakaruw jawsayäna. Pablon jupanakar ukham jawstʼatapatxa kunjak kusisipxpachäna (Proverbios 10:28 uñxattʼarakismawa). Jupanakax Pablomp jikisiñatakix 50 kilometronak chʼama sarnaqañ thaknam sarapxañapänwa. Ukham wali jaya viajañatakixa inas negocionakapsa jan ukax irnaqäwinakapat patronanakapar permiso mayipxarakchïna. Ukhamarakiw jichha tiempon jakasir cristianonakax lurapxi, kunattix janiw kimsa uru jachʼa tantachäwit ni mä ursa chhaqasiñ munapkiti.
4. Kuntï Pablox Éfeso markan lurkäna ukxa, ¿kunjamsa Hechos librox qhanañchtʼi?
4 Pablox kimsa jan ukax pusi uruw Efesonkir irpir chuymaninakarux suyäna, ¿ukañkamax kuns lurpachäna? ¿Kuns jumax lurasamäna? (Hechos 17:16, 17 uñxattʼarakismawa.) Pablox irpir chuymaninakar siskäna uka arunakapatwa kuntï jupax lurkäna uk amuyasiraki. Pablox kunjamsa misionerjamax irnaqtʼäna ukat Éfeso markan yatiyatapatwa jukʼamp parlarakïna, uka irpir chuymaninakax Éfeso markankirïpxänwa (Hechos 20:18-21 liytʼasiñapawa). Kuntï uka irpir chuymaninakax uñjapkäna uk amtayasaxa, akham sänwa: “Jumanakax yatipxtawa kunjämtix nayax jumanakampix sarnaqawaykta ukxa, kunürutix aka Asia tuqir purinkta ukürutpacha [...] taqin[iruw] yatichapxsma” sasa. Ukhamawa, Pablox Asia tuqir purisinxa kuntï Jesusax lurañamaw siskänxa, ukwa taqi chuym phuqäna. Kunjamsa Éfeso markankkasax (niya 52-55 maranakan) yatiypachäna uk uñjañäni. Judionakaruw nayraqat yatiyäna kawkhantix jupanakax tantachasipxäna ukar sarasa. Kunjamtix Lucasax yatiykixa, ‘sinagogan’ arstʼirïna ukat amuytʼayarakirïna. Ukampis judionakax ‘jan iyawsañ munapxatap’ laykusti, Pablox uka pachpa markan yaqha chiqaruw sarxäna ukhamat uka jaqinakar yatiyañataki. Ukhamatwa judionakarusa griego jaqinakarusa yatiyarakïnxa (Hech. 19:1, 8, 9).
5, 6. Kawkïr jaqinakarutix Pablox utanakapar visittʼkäna ukanakax janiw jilat kullakanakäpkänti, ¿kunatsa ukham sissnaxa?
5 Tiempompixa, khitinakatix cristianüxapxäna ukanakatxa yaqhipanakax irpir chuymaninakäxapxänwa, jupanakaw Mileto markanxa Pablomp jikisipxäna. Jupaxa kunjamsa yatichirïna ukwa amtayäna akham sasa: “Jumanakar Tatitun arunakapat parlañatxa janiw inaktʼkäyätti, jumanakatak askïtap layku. Utanakansa, ukhamarakiw mayninakarusa taqin uñjkatarakiw jumanakarux yatichapxsma” sasa. Pablox jilatanakaruw utanakapan visittʼaskpachäna sasaw yaqhipanakax Pablon arunakapat amuytʼapxaraki. Ukampisa ‘utanakansa ukhamarak taqin uñjkata’ siski uka aruxa, jan iyawsirinakaru yatiyaña sañ muni. Kuntï ukxarux siskäna ukatwa ukham amuyaraksna: “Judionakarusa jan judiöpkis ukanakarus sapxsmawa: ‘Jan wali luräwinakam jaytasa Diosar arrepientisipxam, ukatsti Tatit Jesucristor iyawsapxarakim’” sasa. Niyakixay arrepentisipxañapächïnxa ukat Jesusar iyawsapxañapächïnxa, uka jaqinakan jan cristianüpxatapaxa qhanaw amuyasi (Hech. 20:20, 21).
6 Griego Arut Qullan Qillqatanakat sum yatxatasaxa, mä yatxattʼat jaqix Hechos 20:20 qillqatatxa akham sänwa: “Pabloxa kimsa maraw Éfeso markankxäna. Taqi utanakaruw visittʼatayna, taqi jaqinakaruw Diosan arunakap parlatayna (26 jiskʼa tʼaqa). Aka jiskʼa tʼaqanxa kunatsa Bibliarjamax utat uta ukat tantachäwinakansa yatiyasiñapa ukwa akan qhanañchistu” sasa. Uka markanxa taqi utanakansay yatiychïna janisa, kunjamsa jupax yatiyatayna ukat yatiyatapampix kuna askinaksa unjäna ukwa Pablox Efesonkir irpir chuymaninakarux amtayäna. Lucasax akham siwa: “Taqi Asia tuqin jakirinakax Tatit Jesusan arunakap istʼapxäna, judionakasa jan judiöpki ukanakasa” sasa (Hech. 19:10). ¿Chiqpachapunit Asia tuqinkir taqi jaqinakax Diosan arunakapat istʼapxpachäna? ¿Kunsa ukax yatiyäwisat uñachtʼayistu?
7. ¿Kunjamanakatsa Pablon yatiyatapax yaqha chiqanakan istʼaspachäna?
7 Pablox utat uta ukat taqi chiqanakan yatiyirïna ukat walja jaqinakaw uk istʼapxäna. Inasa qhipatxa negocionak lurañ layku, familianakapar visittʼañataki jan ukax mä jukʼa samartʼañ layku Éfeso markat sarxapxchïna, kunjamatï jichhürun walja jaqinakax lurapki ukhama. Uka tiemponxa ukhamarakiw yaqhipanakax negocionak lurañ laykusa jan ukax yaqha amtampisa Éfeso markar visittʼirinakax utjapunïnwa. Inas ukankkasax Pablor uñtʼapxchïna jan ukax Diosan arunakapat yatiyir istʼapxarakchïna. Utanakapar kuttʼasaxa, ¿kuns lurapxpachäna? Iyawsapkän ukanakax yaqha jaqinakaruw yatiyapxpachäna, jan iyawsirinakasa kuntï Éfeso markan istʼapkäna ukanakat parlapxarakpachänwa. Ukhamatwa, familianakapasa, uta jakʼankirinakapasa jan ukax jupanakampi negocio lurapkäna ukanakas chiqa yatichäwinakat istʼapxpachäna ukat iyawsapxarakpachänxa (Marcos 5:14 uñxattʼarakismawa). Kuna askinaksa yatiyatasatxa uñjsna uka tuqitxa, ¿kunsa ukax yatichistu?
8. ¿Kunjamatsa Asia tuqinkir jaqinakax Diosan arunakapat istʼapxpachäna?
8 Éfeso markan yatiyatapatxa, “mä wakichata jachʼa punkuwa jistʼarasirapitu” sasaw Pablox säna (1 Cor. 16:8, 9, MT). ¿Kunjamatsa jupatakix ma jachʼa punkux jistʼarasirapïna? Chiqansa, Éfeso markankkasax jukʼamp jaqinakaruw Diosan arunakapat yatiyäna, ukhamatwa jupatakix mä jachʼä punkux jistʼarasirapïna. Éfeso jakʼankir markanakaruw yatiyatapax purïna, sañäni Colosas, Hierápolis ukat Laodicea markanakaru. Pablox janipuniw uka markanakar sarirïkänti, ¿ukhamax kunjamatsa uka yatiyäwinakax uka markanakar purpachäna? Epafrasaw uksa markankirïna, inas jupa tuqnam uka markanakarux suma yatiyäwinakax purchïna (Col. 2:1; 4:12, 13). Epafrasax kawkinsa cristianüptpacha Bibliax janiw uk qhanañchkiti, inas Éfeso markan Pablor istʼasa cristianüptchïna. Ukat qhiparuxa, Epafrasax markapan yatiykäna ukhaxa, inas Pablo lanti yatiychïna (Col. 1:7). Ukhamaraki Pablox inas Éfeso markan yatiykäna uka maranakan Filadelfia, Sardis ukat Tiatira uka markanakan Diosan arunakapat istʼapxarakchïna.
9. 1) ¿Pablox kuns taqi chuym lurañ munäna? 2) ¿Kawkïrinis 2009 marpachatak Bibliat apstʼat arunakaxa?
9 Ukatwa, Efesonkir irpir chuymaninakax Pablon aka arunakaparux chiqaw sapxarakpachäna, jupax sänwa: “Janirakiw jakañaxas kuna jachʼäkis nayatakixa, jan ukasti kuntix Tatitux ‘luram’ siskitu uk kusisiñamp phuqhañakiw waktʼitu. Ukasti [‘suma yatiyäwinak taqinir yatiyañaja’, NM] Diosan munasiñap utjatap[a]” sasa. Aka jiskʼa tʼaqaxa 2009 marpachataki Bibliat apstʼat chʼamañchkir arunakaniwa: ‘Suma yatiyäwinak taqinir yatiyapxañäni’ (Hech. 20:24, NM).
Jichhürunakanxa taqinir yatiyapxañäni
10. Jiwasax suma yatiyäwinak taqinir yatiyapxañasarakiwa, ¿kunjamatsa uk yattanxa?
10 Taqinir yatiyanipxam siskäna uka kamachix janiw apostolanakaruk churaskänti. Jesusax jiwatat jaktasinxa, Galilean tantachasipkäna uka 500 arkirinakaparuw akham säna: “Ukhämasti sarapxam, taqi jaqinakaru yatichapxarakim, Awkina, Yuqana, Qullan Ajayumpina sutiparu bautizasa. Jupanakaru yatichasa taqi kunanaktï iwxapksma ukanaka imapxañapataki” sasa. Jichha tiempon jakapki uka chiqpach cristianonakaxa uka kamachir istʼapxañaparakiwa, kunjamtï Jesusan arunakapax siski ukhama: “Nayawa jumanakampïskta sapüru, akapachan tukusiñapkama” sasa (Mat. 28:19, 20, MT).
11. Jehová Diosan Qhanañchirinakaparuxa, ¿kuna wakiskir luräwitsa uñtʼasi?
11 Diosan luqtirinakapax taqi chuymaw uka kamachir istʼtanxa ukat ‘suma yatiyäwinak taqinir yatiyañatakis’ chʼamachasiraktanxa. Kuntï Pablox Efesonkir irpir chuymaninakarux siskänxa ukhamwa jila part lurtanxa: utat uta yatiytanxa. David Stewart, (yuqa), sat jaqix mä libro qillqatayna, uka libropxa 2007 maranwa uñstäna, ukanxa kunjamsa religionanakax Bibliat yatiyapxi uka tuqit parlkasax akham sänwa: “Jehová Diosan Qhanañchirinakapax yaqhanakar sum yatichtʼañatakixa mä suma wakichäwinïpxiwa, ukhamatwa yatiqirinakax yaqhanakar yatichapxaraki, ukawa [plataformat arstʼaski] jan amuytʼañjama arunakat sipansa jukʼamp askixa. Jehová Diosan Qhanañchirinakapatakix Diosan arunakapat yatiyañawa wali suma luräwipunixa”. Ukat saskakïnwa: “1999 maran Europa del Este uksa tuqinxa pä markanwa jaqinakarux yatiñatak jisktʼaskayätxa, sapa patakatxa paya jan ukax pusi jaqinakakiw Santos de los Últimos Días, mä arunxa, ‘mormonanakampix’ parlxaytʼatäpxäna. Ukampisa, uka jaqinakatxa sapa patakat paqallq tunkanit jilpachaw Jehová Diosan Qhanañchirinakapampix parlxaytʼatäpxäna, ukhamarus walja kutiw ukham parlxaytʼatäpxäna”.
12. 1) ¿Kunatsa kawkhantï yatiyktan uka jaqinakar walja kuti kutʼtanxa? 2) Yaqhipanakax yatiyäwisarux janiw askirjam uñjapkänti, ukampis jichhax janiw ukhamäxapxiti, ¿ukham jaqir jumax uñtʼtati?
12 Niya ukhamarakwa sasispa kawkhanakantï yatiyktan uka jaqinakatxa. Ukat ukhamäñapatakix jiwasaw yanaptʼarakpachätanxa. Utat uta yatiykasax taqi kasta jaqinakampiw parltanxa. Yaqhipanakax walja kuti visitktan ukhasa janiw istʼañ munapkistuti. Yaqhipanakasti mä jukʼsa istʼapxistuwa, ukat Bibliat apstʼat jiskʼa tʼaqsa liytʼarapiraktanwa. Ukhamarusa, yaqhipanakaruxa wali jay parltʼaraktanxa ukat yatiyäwisarux istʼapxarakistuwa. Ukhamanakanwa uñjastanxa ‘suma yatiyäwinak taqinir yatiyktan’ ukhaxa. Chiqpachansa, kunjamtï yatktanxa, jilat kullakanakasäki ukanakax yatiyir sarkayätan ukhax janiw istʼañ munapkistänti. Ukampisa, inas juparusa jan ukax mä munat masiparusa kunas paschi ukat suma yatiyäwinak istʼapxpachäna. Ukatwa jan qariñasäkiti, istʼir jaqir jan jikxatkasasa yatiyaskakiñasawa. Chiqa yatichäwirux janiw taqin istʼapkaniti uk amtañasapuniwa. Taqi chuyma jan jayrtʼasisaw suma yatiyäwinak yatiyañasa, ukwa Diosax muni.
Kawkhansa sum jiltaspa ukxa janiw yatktanti
13. Janis yatkchiñänixa, ¿kuna askinaksa yatiyatas laykux uñjasispa?
13 Pablox walja jaqinakarusay cristianor tukupxañapatak yanaptʼkchïnsa, yatiyatapatxa jukʼamp askinakaw uñjasirakïna. Jiwasarux ukhamarakiw pasistaspa. Taqiniw utat uta yatiyaskakiñatakisa ukat walja jaqinakar yatiyañatakisa chʼamachastanxa. Suma yatiyäwinakatxa familianakasarusa uta jakʼankirinakasarusa irnaqir masinakasarusa ukat yatiqir masinakasarus parlapuntanwa. ¿Jankʼakit ukham yatiyatasatxa iyawsapxi? Yaqhipanakax ukham iyawsapxarakiwa, ukampisa yaqhipanakanxa chiqa yatichäwix ukhamakiw qhiparaspa ukat tiempompix chuymaruw purtʼaspa ukat Diosar luqtxarakispa. Ukat janisay ukhamäkchispa, yatiyktan uka jaqinakax yaqha jaqinakarurakiw yatichäwisata jan ukax suma sarnaqäwisatsa yatiyxaspa. Ukhamatwa suma yatiyäwinakax mä suma chuyman jaqir purispa ukat jiltarakispa.
14, 15. ¿Mä jilatax irnaqir masipar yatiyatap laykux kuna askinaks uñjäna?
14 Ryan ukat Mandi chacha warmit amuytʼañäni, jupanakaxa Florida (Estados Unidos) uksa tuqin jakasipxi. Ryanax irnaqäwipanxa, mä irnaqir masiparuw Bibliat parltʼirïna. Uka jaqix India uksa tuqinkirïnwa, kunjamtix Ryan jilatax isiskäna parlkäna ukaw jupar wal muspharayäna, ukatxa kunjamsa jiwatat jaktañax utjani ukat jiwatanakax kunjamäsipkisa ukanakat parltʼapxäna. Mä uruxa, enero phaxsin Ryanan irnaqir masipax Yodi sat católica warmiparuw jisktʼäna, Jehová Diosan Qhanañchirinakapatxa kuns yatta sasa, ukat warmipax utat uta Diosan arunakap yatiyasipki ukak yatta sänwa. Ukat uka chachax jukʼamp yatxatañatakix Internetnam thaqhañ amtatayna. Jehová Diosan Qhanañchirinakapan direccionapwa www.watchtower.org, jikxatatayna ukat Biblia mä qhawqha phaxsinak ukan liytʼatayna ukat kuntï yatxatañ munkäna ukanakampi.
15 Ukat qhiparuxa Yodi warmipax Mandi kullakaruw uñtʼatayna, kunattix panpachaniw enfermerat irnaqtʼasipkäna ukat uka kullakax kawkïr jisktʼanakatix jupan utjkäna uk qhanañchäna. Ukat mä jukʼa tiemporuxa, Mandi kullakampi Yodi warmimpix Biblian yatichäwinakapat wali jay parltʼxapxäna ukat Yodi warmix Bibliat yatiqañ qalltxarakïna. Uka warmix jankʼakirakiw tantachäwinakarux sarxäna. Octubre phaxsin Diosan Arupat yatiyañ qalltäna ukat febrero phaxsin bautisasxäna. Jupaxa akham qillqtʼaraki: “Chiqa yatichäwinak uñtʼasaxa, wali kusisitapuniw jikxatastxa” sasa.
16. Kuna askinaktï yatiyatasampix uñjsna ukatxa, ¿kunsa Ryan jilatan experienciapat yatiqassna?
16 Irnaqir masipampi parlatap laykuwa yaqhax Jehová Diosar uñtʼatayna, Ryanax janipuniw ukhamäñap amuykänti. ‘Taqinir yatiyañataki’ chʼamachasitap laykuw jupax ukham uñjarakïna, ukampis inas jiwasarux jan ukham paskchistaspati. Inas yatiyir sarktan ukhasa irnaqäwisansa jan ukax yaqha chiqansa parlchiñäni ukat kuntï parlktan ukax yaqha jaqirus purirakispawa, uk janiw yatksnati. Pablox ‘Asia tuqin’ yatiyatap laykux kuna askinaks jikxatäna uk janiw yatkänti, jiwasax inas ukham jan yatkaraksnati (Hechos 23:11; 28:23 liytʼasiñapawa). Ukhamaxa, ¡kunja wakiskirisa yatiyaskakiñasaxa!
17. Aka 2009 maranxa, ¿kunsa jumax lurañ amtta?
17 Aka 2009 maranxa, kawknïr luräwtix katuqktan ukarjamax utat uta ukat yaqha chiqanakansa taqi chuyma yatiyaskakiñäni. Ukhamatwa Pabljam saraksna: “Janirakiw jakañaxas kuna jachʼäkis nayatakixa, jan ukasti kuntix Tatitux: ‘Luram siskitu uk kusisiñamp phuqhañakiw waktʼitu. Ukasti [‘suma yatiyäwinak taqinir yatiyañaja’, NM] Diosan munasiñap utjatap[a]” sasa.
¿Kamsasmasa?
• ¿Kunjamsa Pedro, Pablo ukat apostolanak tiempon jakasir cristianonakax taqi jaqinakar yatiyapxäna?
• ¿Kunatsa yatiyatasat amuyktan ukat sipansa jukʼamp askinak uñjasispa?
• ¿Kawkïrisa 2009 marpachatak Bibliat apstʼat arunakaxa, ukat kunatsa uka arunakax wali askixa?
[Jisktʼanaka]
[19 janan qhanañchäwipa]
2009 marpachatakix Bibliat apstʼat arunakax akäniwa: ‘Suma yatiyäwinak taqinir yatiyapxañäni’ (Hech. 20:24, NM).
[17 janan fotopa]
Pablox utat uta yatiyirïtapxa Efesonkir irpir chuymaninakax yatipxänwa
[18 janan fotopa]
¿Kuna askinakas yatiyatasampix uñjasispa?