Apocalipsis libron aski yatichäwinakapa (1)
Jehová Diosan Arupax jakkiriwa
Apocalipsis libron aski yatichäwinakapa (1)
PATMOS sat islan apanukutäskasaw chuymankipstat apóstol Juanax tunka suxtan unañchtʼäwinak (visiones) uñjäna. Kuntï Jehová Diosasa ukat Jesucristos Tatitun urupan lurapxani ukwa ukan uñachtʼayasi, Diosan Apnaqäwipax alaxpachan 1914 maran uttʼayatäkäna ukhatwa uka urux qallti Criston waranq mara apnaqäwipax tukuyxani ukhakama. Apocalipsis libronx uka muspharkañ unañchtʼäwinakaw qillqata, niya 96 maranwa apóstol Juanax uka libro qillqatayna.
Jichhaxa, Apocalipsis 1:1–12:17 qillqatanakan aski yatichäwinakap uñjañäni, ukat kuntï Juanax nayrïr paqallq unañchtʼäwinakan uñjkatayna uk qhanañchtʼarakiñäni. Aka unañchtʼäwinakax wali wakiskiriw jiwasatakixa, kunattix kunas jichhürunakan pasaski ukat kunsa Jehová Diosax aka ñanqhapachar lurani uka tuqitwa parlaski. Khitinakatï iyawsäwimpi aka unañchtʼäwinak liytʼapxanixa, wali chuymachtʼata ukat chamañchtʼataw jikxatasipxani (Heb. 4:12).
PAQALLQ SELLONAKATXA, ‘CORDEROW’ SUXT JISTʼARI
Nayrïr unañchtʼäwix akawa, Juanax Jesusaruw jachʼañchat uñji ukat walja yatiyäwinak katuqasax mä rollor qillqañaparakiwa ukat “paqallqu [tamanakar]” apayañapawa (Apo. 1:10, 11). Payïr unañchtʼäwisti akawa, Juanax alaxpachan mä trono uñji. Khititix tronon quntʼatäkän ukan kupi amparapansti paqallqu sellonakampi jistʼantat mä rollow utji. “¿Khitis askixa aka [rollo] jistʼarañataki [...]?” “Judá uraqinkir Leona[kiw]” uk jistʼaraspa, corderowa, “jupasti paqallqu waxranakanïnwa, ukhamarak nayranakapas paqallqurakïnwa” (Apo. 4:2; 5:1, 2, 5, 6).
Kimsïri unañchtʼäwisti akawa, kunapachatï ‘Corderox’ nayrïr suxta sellonak jistʼarki ukhaxa, kunas pasäna ukwa qhanañchi. Kunapachatix Corderox suxtïri sello jistʼarkäna ukhaxa, mä jachʼa uraq khathatiw utjäna, ukax jachʼa tʼaqhisiñ urux purinitapwa uñachtʼayäna (Apo. 6:1, 12, 17). Pusïri unañchtʼäwisti akawa, “pusi angelanakaru [...] pusi esquinat thayanaka jarkʼasipkäna” 144.000 ajllitanakar sellañ tukuyañkama. Ukatsti, jan sellat ‘walja jaqinakaw’ uñstäna “jupanakasti trono nayräxan ukhamarak Cordero nayräxapan saytʼatäsipkänwa” (Apo. 7:1, 9).
Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:
1:4; 3:1; 4:5; 5:6. ¿‘Paqallq ajayu’ siski ukax kamsañs muni? Paqallqu jakhux Jehová Diosatakix phuqata sañ muni. Ukhamasti, qalltan “paqallqu [tamanakar]” yatiyäwinak apaykäna ukaxa, jichhürunakan 100.000 jila tamanakan Diosar luqtasipki ukanakatakirakiwa (Apo. 1:11, 20). Kuntï Jehová Diosax lurañ munki ukarjamaw ajayup churi, ‘paqallq ajayu’ siski ukaxa, khitinakatï profecianakar istʼapki ukat kamsañs muni uk amuyapxi ukanakaruw sumpun yanaptʼi ukhamat bendicionanak katuqapxañapataki. Amuyataxa, Apocalipsis librox paqall uñachtʼäwinakampiw jila part uñachtʼayañ yati. Aka libronxa, paqallq jakhux phuqata sañ munaraki, chiqasa, Apocalipsis librox “Diosan imantata amtatanakapax phuqhasxa[spas]” ukhamwa parli (Apo. 10:7).
1:8, 17, MT. ¿Khitirusa ‘Alfa ukat Omega, qallta ukat tukuya’ ukat ‘nayrïri ukat qhipïri’ sas sutiñchasi? Jehová Diosaruw ‘Alfa ukat Omega, qallta ukat tukuya’ sas sutiñchasi. Jupat nayrasa jupat qhiparusa janiw Jupjam yaqha diosax utjkaspati, ukwa aka sutiñchäwix uñachtʼayi. Jupawa “qalltasa tukuyasa” (Apo. 21:6; 22:13). Apocalipsis 22:13, MT qillqatanxa, Jehová Diosaruw ‘nayrïri ukat qhipïri’ sas sutiñchkchisa, chiqansa jupat nayrasa jupat qhiparusa janiw khitis utjkiti, ukampisa Apocalipsis 1 jaljan ‘Nayrïri ukat Qhipïri’ sas sutiñchäwixa, Jesucristor sutiñchañatakiwa, kunjamatï uka jaljax qhanañchtʼki ukhama. Jupaw nayrïrisa qhipïrisa. Jaqinakatxa, jupa saparukiw Jehová Diosax jan mayampi jiwañapatak mä ajayjama jaktayäna (Col. 1:18).
2:7, MT. ¿Kunas “Diosan paraisopa[xa]”? Uka arunakax ajllit cristianonakaruw parlasïna, akan paraíso siski uka aruxa, alaxpachatwa, Jehová Diosan jakʼapata, parlaskpacha. Ajllit cristianonakatï Diosat jan jithiqtapkanixa, “jakañ churir quqatwa manqʼa[pxani]”, mä arunxa, janipuniw mayamps jiwapkaniti (1 Cor. 15:53).
3:7. ¿Kunapachasa Jesusax ‘Davitan llavep’ katuqi, ukat kunjamsa uk apnaqäna? 29 marana bautisaskäna ukhaw Jesusax David nayra awkipan tronopan quntʼasiñapatak ajllitäna. Ukampisa, janiw ukjpach ‘Davitan llavep’ katuqkänti, jan ukasti 33 maran alaxpachan Diosan kupïxapan quntʼaskäna ukhaw uka llave katuqäna. Jupakipuniw Davitan tronopan Reyjam apnaqañapäna, ukat aksaruwa uka llavxa ‘jistʼarañataki’, mä arunxa, Diosan Apnaqäwipat irnaqäpxañapatakiw apnaqäna. Jesusaxa, 1919 maranwa ‘amuyasir chiqap uywatarux, MT’ “Davidan utapan llavenakap” churxatayna, mä arunxa, “taqi kunatix jupan utjki ukanakxaruw” uttʼayxäna (Isa. 22:22; Mat. 24:45, 47).
3:12. ¿Kawkïris Jesusan ‘machaq sutipaxa’? Uka sutixa, Reyjam uttʼayata ukat kuna luräwinaktï jichhak katuqki uk uñachtʼayistu (Fili. 2:9-11). Janisay khitis uka sutip jupjam sum uñtʼkchixa, Diosat jan jithiqtas luqtir jilatanakapxaruw uka sut qillxati, khitinakatï alaxpachan jakañatak jaktapxi ukanakaru, ukatwa jupanakamp jukʼamp sum apasipxi (Apo. 19:12). Chiqansa, jupanakampiw luräwinakapxa luraraki.
Yatichäwinaka:
1:3. Niyakixay Jehová Diosax Supayan aka ñanqhapachap tʼunjkani uka urux jakʼankchixa, Apocalipsis libron yatiyäwinakap amuyañataki ukat ukarjam sarnaqañasataki chʼamachasiñax wali wakiskiripuniw jiwasatakixa.
3:17, 18, MT. Diosar yupaychañ tuqit qamirïñatakixa, Jesusax “ninampi qʼumachat quri” uñachtʼaykistu uk alasiñasawa, mä arunxa, ‘aski luräwinakan qamiriptañasawa’ (1 Tim. 6:17-19). ‘Janqʼu isinakarakwa’ isisiñasa taqinis Jesusan arkirinakäpxatas amuyapxañapataki. Ukatxa, yupaychañ tuqit sum uñjañatakixa, “nayra[sataki] qullaraki” uchasiñasa, uka qullaxa Yatiyañataki sat revistat ukat Bibliat apstʼat qillqatanakat katuqktan uka iwxtʼanakawa (Apo. 19:8).
7:13, 14. Pä tunka pusini chuymaninakax 144.000 alaxpachar sarir ajllitanak sañ muni, jupanakax janiw reyinakakïpkaniti, jan ukasti sacerdotenakjamaw luqtapxarakini. Rey Davitax nayra Israel markan sacerdotenakar 24 gruponakar uttʼaykäna ukaxa, ajllit cristianonakaruw uñachtʼayäna. Uka 24 chuyman jaqinakatxa, maynïriw khitinakäpxis walja jaqinakax uk Juanar yatiyi. Ukatwa, 1935 marat nayraw jiwatapkäna uka ajllit cristianonakax alaxpachar sarañatak jaktañ qalltxapxpachäna sasispaxa. ¿Kunatsa ukham sissna? Kunattix uka maraw aka Uraqinkasipkäna uka ajllit cristianonakarux khitinakasa walja jaqinakax uk yatiyasïna (Luc. 22:28-30; Apo. 4:4; 7:9).
PAQALLQÜRI SELLON JISTʼARÄWIPAMPI PAQALLQU TROMPET PHUSTʼÄWINAKAMPI
Kunapachatï Corderox paqallqüri sello jistʼarki ukhaxa, paqallq angelanakaw sapa mayni trompet katuqapxi. Jupanakatxa suxtaniw trompetanakap phustʼapxi, ukax ‘kimsïri parte’ jaqinakaru, cristianüpxtwa sirinakar tʼunjañatak yatiyañatakïnwa (Apo. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18). Ukwa phisqïr unañchtʼäwin Juanax uñji. Ukat suxtïr uñachtʼäwinxa, Juanax mä jiskʼa rollo manqʼantasa ukat Diosan templopa altarampacha tuptʼasaw uka unañchtʼäwinkkaspas ukham uñjasi. Ukat paqullqüri trompet phustʼasitapatxa, arunakaw jachʼat istʼasïna: ‘Akapachankir markanakxaru munañanïñaxa, Tatitusana ukat Cristopankxiwa, NM’ sasa (Apo. 10:10; 11:1, 15).
Apocalipsis 11:15, 17 qillqatanakaw paqallqüki uka unañchtʼäw qallti. Alaxpachansti mä jachʼa uñachtʼäwiw uñstäna: Mä warmix mä yuqall waw ususïna. Ukatsti, Supayaw alaxpachat jaquqanitäxäna, Supayax warmimp wali colerasisinsti, “warmin mayni wawanakapampi nuwasiriw saräna” (Apo. 12:1, 5, 9, 17).
Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:
8:1-5. ¿Kunatsa alaxpachan amuktʼapxäna, ukat kunasa aka Uraqir jaquqanitäna? Aka Uraqin ‘Diosankapki ukanakan oracionanakap’ istʼañatakiw alaxpachan taqi kunas “amuktʼäna”. Ukaxa, Nayrïr Jachʼa Chʼaxwäwi tukuyxäna ukhaw ukax pasäna. Ajllit cristianonakax janiw 1914 maran alaxpachar sarapkänti, kunjamtï suyapkäna ukhama; ukampis jachʼa chaxwäwinkkasinxa, jachʼa jan waltʼäwinakanwa uñjasipxäna. Ukhamasti, kunsa lurapxäni uk yatiñatakix taqi chuymaw Diosat mayisisipkäna. Uka mayisitanakapar istʼasinsti, mä angelaw Uraqirux nina jaquqanïna, uka ninaw kusisiñampi taqi chuyma yatiyapxañapatakix chuymanakaps aqtaykaspa ukham chʼamañchtʼäna. Jukʼanikis aka Uraqin Diosan Apnaqäwipat yatiyañ qalltapxchïnxa, uka yatiyäwix jaqinakan wali uñtʼatänwa, ukat cristianüpxtuwa sirinakarux aynachtʼayapxänwa. Wali chʼamampiw Diosan Arupat yatiyasïna, Biblian chiqa yatichäwinakapax wali qhanpunwa qhantʼäna ukat kʼari yupaychäwinakan kʼari yatichäwinakapxa qhanstayatarakïnwa.
8:6-12; 9:1, 13; 11:15. ¿Kunapachasa paqallq angelanakax trompetanakap phustʼañataki wakichtʼasipxäna? ¿Kumjamsa ukat kunapachas trompetanakan phustʼäwipax istʼasïna? Paqallq trompetanak phustʼañatak wakichasisipkäna ukhaxa, chʼamañchtʼat ajllit cristianonakarux iwxanakwa churasïna. Uka iwxtʼanakar istʼasaxa, 1919 marat 1922 marakamaxa wali sumwa ajllit cristianonakax yatiyañatak wakichtʼasipxäna ukat kawkhantï qillqatanak lurasiñapäkäna uksa utachsupxarakitaynawa (Apo. 12:13, 14). Trompet phustʼäwinakaxa, Jehová Diosax Supayan ñanqhapachapar tʼunjkani, uk jan axsartʼas yatiyañ sañ muni. Ukxa, Diosan markapaw angelanakan yanaptʼapamp yatiyasipki. 1922 maran Cedar Point (Ohio) markan jachʼa tantachäw lurasiwaykäna uka urunakaw yatiyañxa qalltasiwayi ukat jachʼa tʼaqhisïw urunakkamaw yatiyasiskarakini.
8:13; 9:12; 11:14, MT. Kimsa qhip qhipa trompetanakan phustʼäwipax “ay” sas ayquñanakawa, ¿kunatsa ukham sasi? Trompetanakan pusi nayrïr phustʼäwipaxa, cristianüpxtwa sirinakan aynachtʼapxatap yatiyäna, ukampis trompetanakan kimsa qhipa phustʼäwipax “ay” sas ayquñanakamp sasiwa, ukax kuntï pasañapäki uk qhanañchtʼi, kumjamtï akxar uñjkañäni ukhama. Phisqïr phustʼäwixa, 1919 maran Diosan luqtirinakapax wasitat yatiyañ qalltawayapxäna ukat jan inaktʼasa yatiyapxäna ukamp sasiwa, uka yatiyäwix cristianüpxtwa siriranakarux wal tʼaqhisiyaski (Apo. 9:1). Suxtïr phustʼäwisti, ajllitanakampi ‘walja jaqinakampi’ kʼari yupaychäwin kʼari yatichäwinakap qhanstayapki ukat 1922 maran Uraqpachan yatiyañ qalltapxi ukamp sasiwa. Qhip qhipa phustʼäwisti Cristox Diosan Apnaqäwipan apnaqañataki uttʼayataxäna uk uñachtʼyaraki.
Yatichäwinaka:
9:10, 19. ‘Amuyasir Chiqap Uywatax’ taqi chuyma jan payachasisa Bibliat apstʼat yatichäwinak apayankistu uka qillqatanakanxa, kʼari yupaychäwinkirinakatakixa, chhuxriñchir yatiyäwinakaniwa (Mat. 24:45, MT). Uka yatiyäwinakaxa, tʼiju tʼijunakan wichʼinkhanakapax “alacrán sat laqʼun wichʼinkhapjamänwa, michʼin kuna”, ukhamaraki caballonakan “wichʼinkhanakapasti katarinakar uñtatänwa, pʼiqin kuna” ukamp sasiwa. ¿Kunatsa? Kunattix Bibliat apstʼata uka qillqatanakax “kawkïri uruntix jiwasan [Jehová] Diosasax uñisirinakasata phuqsuskani” ukwa yatiyi (Isa. 61:2). Uka yatiyäwxa, taqi chuyma jan axsartʼasa jaqinakar yatiyapxañäni.
9:20, 21. Apocalipsis libronxa, ‘khitinakatix jan aka tʼaqhisïwinakampi jiwarapkän uka jaqinaka’ sasax jan cristianüpki uka markanak sañ muni. Uka markanakan suma chuymani jaqinakax yatiyktan uka yatiyäwinak istʼäpkchisa, janiw taqinin Jehová Diosar yupaychapxañap suyktanti. Ukhamäkipansa, jan qarjtas yatiyaskaktanwa.
12:15, 16. ‘Uraqixa’, mä arunxa, Supayan ñanqhapachapan marka apnaqirinakaxa, yupaychäwix jan jarkʼatäñapatakiw arxatapxi. 1940 maranakat aksaruxa, markanakan apnaqirinakapawa kuntï “dragonax lakapat um [arknaqäwinak] apskatayna” uk chhaqtayapxi. Kunjamtï uñjktanxa, Jehová Diosax ukhamäñapatak amti ukhaxa, munañap lurañapatakiw marka pʼiqtʼirinakar wiytaspa. Chiqpachansa, kuntï Proverbios 21:1 qillqatax siski ukax chiqäskapuniwa, ukanxa akham siwa: “Reyin amtanakapax [Jehová] Tatitun amparapankiwa; [Juparakiwa] sarayaski, kunjamatï jawiranakax saraski ukhama”. Uk yatiñaxa, taqi chuyma Diosar atinisiñasatakiw chʼamañchtʼistu.