Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Jehová “Diosamatsti janipun armasipxamti”

Jehová “Diosamatsti janipun armasipxamti”

Jehová “Diosamatsti janipun armasipxamti”

YAQHIP israelitanakax ukham jan chʼaranjasisaw Wila lamar quta nayrax paskatapxatayna. Ukampis waljaniw Jordán jawir ukham paskatasipkäna, ukat janirakiw mayampsa ukhaman uñjasipxañapäkänti. Jehová Diosaw Jordán jawirxa mä chiq wañtʼayatayna, ukhamat waranq waranqa jaqinakax paskatasin Suma Uraqir mantapxañapataki. Wila lamar quta paskatasaxa, nayra awkinakapax akham sasaw sapxäna: “Kuntï jichhürux Jehová Diosax lurki uk janipuniw armaskäti” sasa, uka urutxa pusi tunka maranakaw pasxatayna. Jordán jawir paskatasax israelitanakax ukhamarakwa sapxpachäna (Jos. 3:13-17).

Ukampis yaqhip israelitanakaxa, ‘mäkiw Diosan luratanakapat armasipxasapäna’ ukxa, Jehová Diosax yatïnwa (Sal. 106:13). Ukatwa Diosax Josué tatar akham säna: ‘Tunka payan qalanak jawirat aptawayam ukat kawkhantï nayraqat samarapxäta ukharuw tawqtʼapxäta’ sasa. Ukatxa, Josué tatax akham sasaw taqinir säna: “Aka qalanakax israelit jaqinakatakix qhipa urunxa kunatï paskäna ukanak amtasiñatakiw ucha[pxä]ta” sasa (Jos. 4:1-8). Uka tawqtʼat qalanakaxa, kunsa Jehová Diosax jupanakatak luräna ukat kunatsa Diosar taqi chuyma luqtasipkakiñapäna uk amtayañatakïnwa.

¿Ukanak yatiñax jiwasatakix jichhürunakan wakiskirïpachati? Chiqansa, wali wakiskiriwa, kunattix janipuniw Jehová Diosat armasiñasäkiti ukat jan jithiqtasaw luqtaskakiñasa. Israel markarux wali suma iwxtʼanakwa Diosax churäna, uka iwxtʼanakax jiwasatakix wali wakiskirirakiwa. Jichhax kuntï Moisesax arsuwaykäna uka tuqit amuytʼañäni, jupax akham sänwa: “Tatitu Diosamatsti janipun armasipxamti, janirak armasipxamsa mandamiento arunakapa, arsutanakapa, leyinakapsa” sasa (Deu. 8:11). Kunjamatï uñjktanxa, Jehová Diosat armasiñasti kamachinakapar pʼakintañaruw apistaspa, ukwa Moisesax sum qhanañchtʼäna. Jiwasax ukhamar purtʼasiraksnawa. Ukatwa apóstol Pablox cristianonakarux akham säna: “Jan khitis khä jan iyawsirinakjama sarnaqpati” sasa, mä arunxa, jan istʼasir israelitanakjamax jan sarnaqapxamti sasaw säna (Heb. 4:8-11).

Kunjamsa Israel markan sarnaqäwipax Jehová Diosat janipun armasiñasatak yanaptʼistani, ukwa akan yatxatañäni. Ukat Diosar taqi chuym luqtir pä israelitanakat yatxatarakiñäni, ukaw Diosar yuspärañsa Jupar taqi chuym luqtañsa yanaptʼistani.

Kunatsa Jehová Diosat jan armasiñasäki

Israelitanakax Egipto markankasipkäna uka maranakaxa Jehová Diosax janiw jupanakat armaskänti. Jupaxa, “Abrahamampi, Isaacampi, Jacobumpi kuna amtäwinakarutix mantkäna ukanakata” janiw armaskänti sasaw Bibliax qhanañchi (Éxo. 2:23, 24). Ukat kuntï Jupax israelitanakar tʼaqhisïwinakat qhispiyañatak lurkatayna ukanakax jan armkayapunïnwa.

Jehová Diosax llätunka jan waltʼäwinakampiw Egipto markar jan waltʼaykänti, ukat Faraonan yatirinakapasa layqanakapas janiw kuns kamachirjamäpkänti. Sapa kutiw Faraonax jachʼa jachʼa tukusina israelitanakar jan khitañ munasax Jehová Diosar qallasïna (Éxo. 7:14–10:29). Ukampis tunkïr jan waltäwxaruw Faraonax israelitanakar khitxäna, kunjamtï Jehová Diosax munkäna ukhama (Éxo. 11:1-10; 12:12). Moisesan pʼiqtʼataw israelitanakax Egipto markat mistxapxäna, ukat jupanakamp chikasti waljaniw sarapxäna, taqinixa niya kimsa millonaw sarxapxäna (Éxo. 12:37, 38). Ukampis janïr jayarstʼkipanwa Faraonax khitatapat amtasïna ukat caballonakampi carronakampiw israelitanakar katuntir saräna, ukürunakanx janiw ukham ejercitox utjkänti. Ukäñkamasti, Jehová Diosax Pi-hahirot chiqar israelitanakar irpam sasaw Moisesarux satayna, uka chiqat janis kawksar mistsuñax utjkaspa ukhamänwa, maysatsti Wila lamar qutaw utjäna ukat maysansti qullunakaraki (Éxo. 14:1-9).

Jichhaw Moisesar ukat israelitanakar katuntañäni sasaw Faraonax amuypachäna, ukat ejercitopax katuntañatak wakichtʼatarakïnwa. Ukampis Jehová Diosaw qinayampi ukat ninampi israelitanakarux egipcionakat jarkʼaqäna. Ukat waña uraqnam israelitanakar paskatayañatakix Wila lamar qutxa payaruw jaljäna, umasti uksar aksaruw pirqar uñtat saytʼäna, niya 15 metrüpachänwa. Ukat egipcionakax puripkäna ukhaxa, israelitanakar khurkatar paskatir uñjapxäna (Éxo. 13:21; 14:10-22).

Uk uñjasaxa, Faraonax jachʼa jachʼa tukusaw ejercitopampi israelitanakan qhipap arkantapxäna, ukampis mä amuytʼasiri chʼikhi apnaqirix janiw uk lurkasapänti. Janïr israelitanakar jikxatkasaw akatjamat jan walin uñjasipxäna, kunattix Jehová Diosaw carronakapan llantanakap jalarayäna (Éxo. 14:23-25; 15:9).

Egipcionakax carronakapan llantanakap askichañkamasti, israelitanakax quta lakaruw mistxapxäna. Ukatxa, Moisesax Wila lamar qutaruw thujrup aytʼäna ukat pirqjam saytʼat umanakax kutxattxänwa. Ukat uka umanakaw Faraonaru ukat ejercitoparux chhaqtayxäna, janiw maynis qhispkänti. Ukampis israelitanakax qhispiyatäxapxänwa (Éxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15).

Uka jakʼankir markanakax kunatï paskatayna uk yatisax wal axsarapxäna (Éxo. 15:14-16). Ukat pusi tunka maranak qhipatsti, Jericó markan jakasir Rahab warmix akham sasaw israelit pä chacharux säna: “Nanakax jumanakat parlasir istʼasinaki khathatipxta, [...] Nanakasti yatipxaraktwa kunapachatï Egipto markat mistunipkta ukkhaxa, Diosasti uka Mar Rojo sat qutsa wañtʼayatapa jumanakan pasapxañanakamataki” sasa (Jos. 2:9, 10). Jehová Diosar jan yupaychir markanakax janiw kuntï Diosax lurkäna uk armapkänti. Ukhamasti Israel markax janipuniw kunäkipansa Diosat armasipxañapäkänti.

“Munat imill wawaparjamaw” uñjäna

Wila lamar quta paskatasinsti, Sinaí sat chiqaruw puripxäna, uka chiqax ‘jachʼa axsarkañ wasaränwa’. “Kawkhantï umas jan utjkäna” ukat janirak walja jaqinakatak manqʼas utjkäna, ukhaxa, Jehová Diosax janiw jupanakar jaytjkänti. “Wasaran [israelitanakar] jikxatana, waña, ukhamarak thayan jawqʼsuta uraqina, amparaparuwa qhumxarusïna, jupanakaru yatichasa, munat imill wawaparjamaw imarakïnxa” sasaw Moisesax Jehová Diosat amtasïna (Deu. 8:15; 32:10). ¿Kunsa Jehová Diosax jupanakatak luräna?

‘Alaxpachat tʼantʼa jalluyanïna’, maná satanwa, ukax mä milagrotwa ‘wasaran’ uñstäna (Éxo. 16:4, 14, 15, 35). Janiw ukak churkänti, jan ukasti Jehová Diosax ‘qullu qarqat’ um mistuyäna. Ukat Diosan bendicitasti, pusi tunka maranak wasaran sarnaqasax janiw isinakapax thanthaskänti janirakiw kayunakapas uskänti (Deu. 8:4). ¿Ukat kunsa israelitanakax Jehová Diosatak lurapxañapäna? Moisesax akham sasaw markpacharux säna: “Jichhasti sum imapxam, janirak armasipxamti taqi kuntï uñjapkta ukanakxa ni chuymanakamatsa mistpanti” sasa (Deu. 4:9). Israelitanakatï Jehová Diosan luratanakapat wal yuspärasin amtapxaspäna ukhaxa, kamachinakap istʼapxasapänwa ukat jan jithiqtasaw Jupar yupaychapxasapäna. Ukampis ¿kunsa luräwinakapampix uñachtʼayapxäna?

¿Armasisax kunarus purtʼassna?

Moisesax akham sasaw säna: “Israel marka, arxatiri awkimatxa armastawa; armasiraktaw jakañ churiri Diosamatsa” sasa (Deu. 32:18). Kuntï Jehová Diosax Wila lamar qutan lurkäna, kunjamsa wasaran jupanakar uñjäna ukat taqi suma luräwinaktï jupanakatak lurkäna ukanakxa, jankʼakiw israelitanakax armapxatayna ukat Diosaruw kutkatasipxäna.

Mä kutixa, Moisés contraw parlapxäna, kunattix janiw kawkhatsa uma apsuñ yatipkänti (Núm. 20:2-5). Ukat maná manqatxa akham sasaw sapxäna: “Nanakasti aka manqʼampix amjayasxapxaraktwa” sasa (Núm. 21:5). Ukampisa, Diosax janis chiqapar apnaqkaspa ukham parlapxäna ukat Moisesarux janiw pʼiqtʼirit munxapxänti. Akhamwa parlapxäna: “Egiptonsa jiwaraskasäna jan ukax aka wasaransa. [...] Mä jilïri uttʼayasiñäni, Egiptor kuttxañäni” sasa (Núm. 14:2-4).

Jehová Diosax ukanak uñjasaxa, ¿kunjamsa jikxataspachäna? Uka tuqinakat amuytʼasaxa akham sasaw mä Salmo qillqirix säna: “¡Walja kutiw Diosarux jan jaysapkänti, wasarankasaw chuym usuyapxäna! Wasitatsa, yantʼasipkakïnwa; Israelan Qullanaparuw llakisiyapxäna. Janiw jupanakax amtasipkänti, Diosax uñisiripan amparapat chʼamapamp qhispiykän uka urutxa; Egipto uraqin muspharkañanak lurkän ukanakata” sasa (Sal. 78:40-43). Chiqpachansa, Israel markax ukhamwa Jehová Diosar jaytasax chuym ustʼayapxäna.

Jehová Diosat jan armasir pä israelitanaka

Ukampis janiw taqinis Jehová Diosat armasipkänti. Paninix Caleb ukat Josué tatanakäpxänwa. Jupanakaxa, Cades-barnea sat chiqat Suma Uraq uñaqir tunka jaqinakamp chikaw sarapxäna. Tunkanix jan wali yatiyäwimpiw kuttʼanipxäna, ukampis Josué ukat Caleb tatanakax akhamwa markarux sapxäna: “¡Kawkïri uraqtix uñjiri sarapkta ukax wali sumawa! Tatitux khuyapayasistani ukkhax yanaptʼistaniw uka uraqir mantañasatakixa, ukhamarus churarakistaniwa. Uka uraqinsti, leches, miskʼis umjam jalaski. Ukampis jan Tatitu contra sartapxamti” sasa. Ukanak istʼasax panpachaniruw jiwayañ munapxäna. Ukampisa jupanakax Jehová Diosarux atinisisipkakïnwa (Núm. 14:6-10).

Ukat walja maranak qhipatsti, Caleb tatax akham sasaw Josué tatar säna: “Moisesax Cades-barnea lugarata khititäna aka uraqinak uñjañataki, ukat kutinxasinxa nayax suma chuymaxampiw kuntï uñjkäyät ukanaka yatiyäyätxa, ukampis kawkïri jaqinakatï nayampi chika sarapkän ukanakax purinisinxa wali axsarañanak Israel markarux yatiyapxäna, chuymanakap mayjtʼayasa, ukampis nayax Diosaxaruw iyawsäyäta” sasa (Jos. 14:6-8). Ukhamasti uka paninix wal Jehová Diosar atinisipxäna, ukatwa kuna jan walinakan uñjasisas Jehová Diosar luqtasipkakïna.

Kunjamsa Jehová Diosax arsutaparjam israelitanakar uka Suma Uraqi churäna uk sum amuyasarakiw jupanakax Diosar wal yuspärapxäna. Chiqpachansa, taqi israelitanakaw ukham Jehová Diosar yuspärapxañapäna. Ukatwa Josué tatax akham qillqatayna: “Diosax uka Israel markarux taqi uka uraqinak churäna, kunjamtï nayra awkinakaparu juramentompi arskäna ukhamar phuqhasa. [...] Kuntix Diosax arsuwaykäna ukanakasti taqiw phuqhasïna, israelit jaqinakampix janiw kunas jan phuqhatax qhiparkänti” sasa (Jos. 21:43, 45). ¿Kunjamsa jiwasax Caleb ukat Josué tatanakat yatiqassna?

Yuspärasirïpxañäni

Mä kutixa, akham sasaw Diosar taqi chuym luqtir mä jaqix jisktʼasïna: “¿Kunampirak Tatitur phuqhirista, nayatak askinak luratapatsti?” sasa (Sal. 116:12). Amuytʼañäni, kunatï jakañataki munaski ukanakxa Jehová Diosax churapunistuwa, ukat Arupatsa jupaw sum yaticharakistu. Ukatxa Yuqaparuw qhispiyasipxañasatakix khitani. Ukhamasti Diosarux wali manütanwa, wiñay jakkasas janipuniw phuqksnati. Chiqansa, taqi kuntï jiwas layku lurawayki ukanakatxa, janipuniw phuqkañäniti. Ukampis taqi kuntï lurawayki ukanakatxa yuspärsnawa.

Maysa tuqitxa, Jehová Diosan iwxanakapax jan walinakat amuyasiñwa yanaptʼarakistu ukat juchanak pampachkistu ukhaxa, qʼuma chuymaniw jikxatastanxa, ¿jumax uka tuqinakat kamsasmasa? Chiqas kuntï Jehová Diosat katuqktan ukanakax wiñayatakiwa, ukatwa wiñayatak yuspärañasaxa. Sandra sat 14 marani mä tawaqitaxa, Diosan yanaptʼapampiw jan waltʼäwinak atipjatayna, ukat jupax akham siwa: “Wal Jehová Diosar yanap mayisiyäta, ukat Jupax wali muspharkañ yanaptʼitu. Kuntï Proverbios 3:5, 6 qillqatan siski ukxa amtasipunïtawa sasaw tatajax sitäna, ukanxa akham siwa: ‘Tatitur taqi chuymamampi katuyasim; juman chʼikhi kankañamarukix jan alkatasimti. Taqi luräwinakamanxa Tatitutxa amtasipunim, ukatsti jupax chiqa thakinjamwa irpaskätam’ sasa, kunatsa tatajax ukham sispachïtäna ukxa jichhakiw sum amuyta. Jehová Diosaw yanapaskitani, uka tuqit janipuniw payachaskti” sasa.

Jan waltʼäwinak aguantasax Jehová Diosat jan armasitaswa uñachtʼaytanxa

Khitinakatï Jehová Diosat amtasipki ukanakax aguantañ yatipxiwa, uka tuqit Bibliax akham siwa: “Chʼamachtʼasitanakamasti suma aski tukuñapataki, ukhamata jumanakax suma jiltatäpxañamataki, janiraki kunas pistʼañapataki” sasa (Sant. 1:4). ¿Uka arunakax kamsañs muni? Kunanakas jan waltʼäwinakar saykatañatakix yanaptʼistaspa ukat kunjamsa Jehová Diosarux atinissna ukanak sañ muni. Ukat jan waltʼäwinak atipjktan ukhaxa, wali kusisitaw aguantasax jikxatastanxa. Ukampisa, jan waltʼäwinakatx misttapuntanwa (1 Cor. 10:13).

Mä jilataxa walja maranakaw jan jithiqtasa Jehová Diosar luqtaski, ukat kunayman usunak aguantatayna, ¿kunas ukham aguantañatakix jupar yanaptʼpachäna?, jupax akham siwa: “Janiw kuntï nayax lurañ munkta ukanakat lupʼkti, jan ukasti kuntï Jehová Diosax nayar yanaptʼañ layku luraski taqi ukanakatwa lupʼta. Jehová Diosar taqi chuyma luqtañaxa, luräwinakap phuqhañawa, janiw munañasaruxa. Ukat jan waltʼäwinakan uñjasta ukhaxa, janiw siskti: ‘¡Ay, Jehová!, ¿kunatpunsa nayar ukham paspachïtu?’ sasa. Kuna jan waltʼäwinakas akatjamat uñsti ukhaxa, jukʼampwa Jehová Diosar atinista ukat luqtarakta” sasa.

Jichhürunakanxa, Diosan markapax “ajayun, ukhamarak chiqa kankañampin” yupaychasipki (Juan 4:23, 24). Jehová Diosan luqtirinakapax tamjamaxa, janipuniw israelitanakjam Jupat armaskaniti. Ukampisa tama taypinkkasax janiw Diosat jithiqtkäti sasax pantjasnawa. Caleb ukat Josué tatanakjamaw yuspärasirïñasataki ukat jan jithiqtas Jehová Diosar luqtaskakiñatakix chʼamachasiñasa. Amtapuniñäni, khä nayra maranakanjamarakiw Jehová Diosax aka jan wali urunakanxa sapa maynir uñjaskistu, ukatwa jan jithiqtas yupaychañasa.

Josué tatax qalanak tawqtʼkäna ukax kuntï Jehová Diosax Israelitanakatak lurkatayna ukanak amtayañatakïnwa. Ukhamasti, Jehová Diosax janipuniw markapat armaskaniti, ukwa luratanakapampi uñachtʼayistu. Ukatwa Salmo qillqirjamax akham sañasa: “Tatitun muspharkañ luratanakapat amtasï, nayra pachanakan luratanakapata, taqi luratanakapat lupʼisï, muspharkañ luratanakapata” sasa (Sal. 77:11, 12).

[7 janan fotopa]

Israelitanakax ‘wasar uraqnamaw’ sarapxañapäna

[Fotox khitin apsutasa]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[8 janan fotopa]

Cades-barnea chiqan samartʼasipkäna ukhaxa, Suma Uraq uñjanipxañapatakiw uñaqirinak qhithasïna

[Fotox khitin apsutasa]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[9 janan fotopa]

Israelitanakax walja maranak wasaran sarnaqasaxa, qhipat Suma Uraq katuqapxäna, ukatwa jupanakax Diosar wal yuspärapxañapäna

[Fotox khitin apsutasa]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[10 janan fotopa]

Jehová Diosan luräwinakapat amtasiñaxa, kunayman jan waltʼäwinak aguantañawa yanaptʼistu