Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Wayn tawaqu, ¿nayrar sartatam taqinit uñjasipki?

Wayn tawaqu, ¿nayrar sartatam taqinit uñjasipki?

Wayn tawaqu, ¿nayrar sartatam taqinit uñjasipki?

“Akanakatxa taqi chuymamampi amtasim, kunjämtix jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñjapxañapataki.” (1 TIM. 4:15.)

1. ¿Kunjam jakasipxañapsa Diosax wayn tawaqunakatak muni?

 “JUMAX wayna [jan ukax tawaqu] kusisim, wayna kankañamana; kʼuchiki sarnaqarakim waynäkasina”, sasaw Salomón reyix qillqatayna (Ecl. 11:9). Chiqpachansa, uka arunak amuytʼayir Jehová Diosaxa, janiw waynäkasinak wali kusisita jakasiñamakxa munkiti, jan ukasti jilïrïxäta ukhasa, ukham kusisit jakasisma ukwa muni. Ukampis wayn tawaqükasinwa waljanix juchar purtʼasipxi ukat qhipatakwa amtasipxi, janirakiw kusisit jakapkiti. Jan jithiqtas Diosar luqtir Job chachas “waynäkasin jucha luratanaka[patxa]” amtasirakïnwa (Job 13:26). Chiqas cristianjamaxa, wayn tawaqükasinsa ukat jilïrïxasinsa kun lurañatakis sum amuytʼasiñamawa. Ukampis jumatï jan suma amuytʼaskätaxa, wali llakinakampiw apxatasisma, ukat inas uka jan waltʼäwinakat mistsuñax wali chʼamäxchispa (Ecl. 11:10).

2. ¿Bibliat apstʼat kuna iwxtʼas jan waltʼäwinakar jan purtʼasipxañapatakix wayn tawaqunakar yanaptʼaspa?

2 Ukhamasti wayn tawaqunakax wali amuyumpiw sarnaqapxañapa. Pablox akham sasaw Corintonkirinakar qillqatayna: “Jilatanaka, jan wawjam amuytʼasirïpxamti. Jan ukasti [...] amuytʼasiñ tuqinsti jachʼa jaqinakjamapxarakim” sasa (1 Cor. 14:20). Ukhamawa, jumatï uka iwxanakar istʼäta ukat jilïr jaqjam amuytʼasïta ukhaxa, janiw kuna jan waltʼäwirus mantkätati.

3. ¿Kunsa nayrar sartañatakix lurañama?

3 Kunatï walïki ukat jan walïki uk sum amuytʼasiñamatakixa, chʼamachasiñamawa. Pablox akham sasaw Timoteorux säna: “Waynätam laykux jan jiskʼachayasimti, jan ukasti, iyawsirinakampi mä suma uñtkañ sarnaqam parläwimana, sum sarnaqañana, munasiñana, Cristor arkirin jakañana, iyawsäwina, qʼuma kankañan jakasa [...], jaqinakan nayraqatapana Diosan arunakap leeñaru uchasim, jilatanakar chʼamañchasina, ukhamarak yatichasina [...]. Akanakatxa taqi chuymamampi amtasim, kunjämtix jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñjapxañapataki” sasa (1 Tim. 4:12-15). Kunjamatï amuytanxa, cristiano wayn tawaqunakax nayrar sartapxañapawa ukat ukxa, taqiniw amuyapxañapa.

¿Kunas cristianjam ‘nayrar sartañaxa’?

4. ¿Kunas cristianjam nayrar sartañaxa?

4 Griego arut “nayrar sartaña” sas jaqukipatäki uka aruxa, “jiltaña” jan ukax “jilxattaña” sasaw jaqukipasirakispa. Parläwimansa sarnaqäwimansa munasiñansa iyawsäwimansa qʼumakankañansa yatichäwimansa nayrar sartaskakim sasaw Pablox Timoteor iwxtʼäna. Timoteox taqinin yatiqaskañwa sarnaqañapäna. Ukatwa nayrar sartañapatakix wal chʼamachasiñapäna.

5, 6. 1) ¿Kunapachas Timoteon nayrar sartatap jilat kullakanakax amuyapxäna? 2) ¿Kunjamsa jichhürunakan wayn tawaqunakax Timoteot yatiqasipxaspa?

5 Pablox inas 61 ukat 64 maranakan uka arunak qillqchïna, ukäñkamasti Timoteox cristianjamax wali yatxattʼatäxänwa ukat walja maranakaw irpir chuymanjam luqtaskarakïna. Ukat 49 jan ukax 50 maranxa, kunapachatï jupax niya pä tunka maranïkäna ukhaxa, Listrankir ukat Iconionkir jilat kullakanakax ukham nayrar sartatapwa amuyapxäna ukat “wali suma jaqitwa uñtʼapxäna” (Hech. 16:1-5). Ukharakiw Pablox misionerjam irnaqkasax Timoteor irpäna. Ukat nayrar sartatap amuyasarakiw mä qhawqha phaxsitxa Tesalónica markankir jilat kullakanakar chuymachtʼañataki ukat chʼamañchtʼañataki khitatayna (1 Tesalonicenses 3:1-3, 6 liytʼasiñapawa). Kunjamatï uñjktanxa, Timoteon waynatpach nayrar sartatapxa taqiniw amuyapxäna.

6 Jumax Timoteo waynjam sarnaqañatak chʼamachasiñamarakiwa. Ukhamatwa suma cristianütamsa ukat Bibliat suma yatichirïtamsa taqinis amuyapxani. Jesusax tunka payani maranikäna ukhax ‘yatiñanxa’ nayrar sartaskakïnwa (Luc. 2:52). ¿Kunjamsa jumax jan waltʼäwin uñjasisasa jaqichasiñ munasasa ukat Diosar ‘sum sirvirïñ’ munasas nayrar sartatam uñachtʼayasma? Uka kimsa tuqit jichhax yatxatañäni (1 Tim. 4:6).

‘Chiqapar amuytʼasa’ jan waltʼäwinakar saykatam

7. Jan waltʼäwin uñjasisaxa, ¿kunjamsa yaqhip wayn tawaqunakax jikxatasipxi?

7 Carol sat 17 maran mä kullakitax akham siwa: “Yaqhip urunakax llakita ukat wali qarita ukhamaw jikxatasirïta, ukatxa kunatakis ikit sartpachäta sasaw sirïta” sasa. * ¿Kunatsa ukham jan wal jikxataspachäna? Kunattix tunka maranïkäna ukhaw awk taykapax divorciasipxatayna ukat mamapampikiw jakasxäna, ukampis mamapax janiw Biblian kamachinakaparjam sarnaqkänti. Inas jumax ukhaman jikxatasiraksta ukat amuyatax inas jan askichañjamäkchi.

8. ¿Kuna jan waltʼäwinakarus Timoteox saykatäna?

8 Timoteox cristian sarnaqäwipanxa, kunayman jan waltʼäwinakan uñjasirakïna. Amuytʼañataki, sapa kutiw purak usumpi tʼaqhisïna (1 Tim. 5:23). Ukampis jupax inas axsarayasirirakïchïna. ¿Kunatsa ukham sistanxa? Amtañäni, yaqhip jilat kullakanakaw jan istʼañ munasax Pablo contra jan walinak parlapxatayna, uka jan waltʼäw askichiriw Pablox Corinto markar khitatayna, ukatxa akham sasaw Corintonkirinakar säna: ‘Jan axsarañapataki’ yanaptʼapxam sasa (1 Cor. 4:17; 16:10, 11).

9. ¿Chiqapar amuyasirix kunjamasa, ukat axsarayasirinakax kunjamäpxisa?

9 Pablox Timoteor yanaptʼañatakix akham sasaw säna: “Diosax janiw axsarañ ajayu churkistuti, jan ukasti chʼamani, munasiñani, chiqapar amuytʼaña ajaywa churistu” sasa (2 Tim. 1:7). Kunapachatï maynix ‘chiqapar amuytʼanïki’ ukhaxa, taqi kunsa chiqaparuw luraraki. Ukat ukarakiw kuna jan waltʼäwinakarus saykatañ yanaptʼistani. Jan chiqapar amuytʼasir wayn tawaqunakax jan waltʼäwinakar saykatañx wal axsarayasipxi, yaqhipax ukham jan walinakan uñjasisax janiw ikiñats mistxapxiti, televisionak uñchʼukxapxi, ukat droganakampiw qulljasipxi, alcoholampis machantasipxaraki, fiestanakar sarapxi ukat qʼañu luräwinakan sarnaqapxi, ukanak lurasas llakinakapax askichaskaspa ukhamwa amuyapxi. Ukampis cristianonakax ‘akapachan munañanakap apanukupxañapawa’, “ukatsti aka uraqinxa mä suma amuyumpi, chiqapana Dios chuymaraki sarnaqa[pxañapawa]”, ukhamwa Diosax muni (Tito 2:12).

10, 11. Chiqapar amuyañaw suma cristianüñatak yanaptʼistu sasaxa, ¿kunatsa sissna?

10 Ukatwa Bibliax wayn tawaqunakarux ‘suma amuyunïpxam’ sasax iwxtʼi (Tito 2:6). Uka iwxarjam sarnaqañatakixa, Jehová Diosaruw mayisiñama ukat Jupaw jan waltʼäwinakar saykatañatakix chʼam churitani sasaw atinisiñamaraki (1 Pedro 4:7 liytʼasiñapawa). Taqi chuymaw “Diosan chʼamapa[ru]” atinisiñama (1 Ped. 4:11).

11 Carol kullakarux chiqapar amuyasiña ukat Jehová Diosar mayisiñaw jan waltʼäwit mistuñatakix yanaptʼatayna. Jupax akham siwa: “Mamajax jan wali sarnaqir warmïnwa, ukaw wal llakisiyitäna, uka llakit mistsuñax nayatakix wali chʼamapunïnwa, ukampis Diosar mayisiñaw wal chʼamachtʼitu. Jehová Diosax nayampiskatap amuyasta; janipuniw jichhax kuns axsarxtti” sasa. Jan waltʼäwinakax yaqha jan waltʼäwinakar atipjañatakiw chʼamañchtʼätam ukat sum amuytʼasiñwa yatiqarakïta, uk janipun armasimti (Sal. 105:17-19; Lam. 3:27NM). Kunas kunäpan Diosax janiw jaytkätamti. Jupaw “yanapa[skätamxa]” (Isa. 41:10).

¿Jaqichasiñti amtaskta?

12. Khitinakatï jaqichasiñ amtasipki ukanakaxa, ¿kunatsa Proverbios 20:25 qillqatan iwxapar sum istʼapxañapa?

12 Yaqhip wayn tawaqunakax saparstʼataw jikxatasipxi ukat inas utan jan walinakax utjarakchi ukat yaqha llakinakas utjarakchi, ukatwa jaqichasiñ amtapxi. Ukampis janiw ukham amtamp jaqichasiñax wakiskaspati, kunattix janiw ukax anatasiñäkiti. Bibliax qillqaskäna uka tiemponakanxa, yaqhipax jan sum amuytʼasisakiw Diosar kuns arsupxäna (Proverbios 20:25 liytʼasiñapawa). Niya ukhamarakiw jichhürunakan yaqhip wayn tawaqunakax kunjamsa jaqichasitanakax jakapxi uk jan amuytʼasis jaqichasipxi, ukat jaqichatäxapxi uka qhipatakwa kunjam jan waltʼäwinsa jaqichasitanakax uñjasipxi uk amuyapxi.

13. 1) Khitinakatï jaqichasiñ amtasipki ukanakaxa, ¿kunsa jisktʼasipxañapa? 2) ¿Kawkinsa suma iwxtʼanak jikxatapxaspa?

13 Jumatï maynimp uñtʼasiñ munsta ukhaxa, akham jisktʼasiñamawa: “¿Kunatsa jaqichasiñ munta? ¿Kunjamakis jaqichatäxasin sarnaqäxa? ¿Jupax nayatakjamäpachati? ¿Jaqichat chachjama jan ukax warmjam sarnaqañatakix wakichatätti?” sasa. ‘Amuyasiri Chiqapa Uywatax’ uka tuqit wali suma qhanañchtʼir yatichäwinakwa apayanistu, ukaw sum amuytʼasiñamatakix yanaptʼätamxa (Mat. 24:45-47MT). * Kunapachatï uka qillqatanak liytʼäta ukhaxa, sum amuytʼasiñamawa ukat ukarjam lurañamarakiwa, Jehová Dios pachpas ukham luram siskiristam ukhama. “Jumax jan caballor uñtatämti, janirak mular uñtatämsa: ukanakax janiw amuyapkaspati.” (Sal. 32:8, 9.) Sum amuytʼasirïtama ukat chacha warmi sarnaqañax kunjamas uk sum amuyatamwa uñachtʼayañama. Ukat maynimp uñtʼasiñatak wakichatäxäta ukhaxa, “qʼuma kankañan” sarnaqatam uñachtʼayañamarakiwa (1 Tim. 4:12).

14. ¿Kunatsa jaqichatäxasinsa sum amuytʼasis sarnaqañax wali wakiskirixa?

14 Ukampis jaqichatäxäta uka qhipatxa sum amuytʼasis sarnaqañax wali wakiskirirakiwa. Jaqichat cristianoxa, “Cristox qawqchʼäkitix ukar puriña[takiw]” chʼamachasiñapa, mä arunxa, chiqpach cristianjamaw sarnaqañapa (Efe. 4:11-14). Cristox “janiw jupa kikparux kusisiyaskänti”, ukhamasti jupatwa yatiqasiñasa (Rom. 15:3). Ukhamax familian sum sarnaqasiñatakix purapatwa llakisipxañapa, janiw munañanakapak thaqhapxañapäkiti (1 Cor. 10:24). Chachax wal warmipar munasiñapa ukat janiw munañapak thaqhañapäkiti, ukat warmisti istʼañaparakiwa, kunjamatix Jesusax Awkipar istʼki ukhama (1 Cor. 11:3; Efe. 5:25).

“Lurañanakamxa sumrak phuqham”

15, 16. Diosar luqtkasaxa, ¿kunjamatsa nayrar sartatam uñachtʼayasma?

15 Kuntï lurañapäkäna uka tuqit parlkasax akham sasaw Pablox Timoteor säna: “Diosan nayraqatapana, ukhamarak Tatit Jesucriston [...] nayraqatapanwa wal iwxtʼsma. Tatitun arunakap parlam; wakiski ukkhasa, jan wakiski ukkhas parlapunim” sasa. Ukat saskakïnwa: “Qhispiyasiñ arunak parlañaru uchasirakim, lurañanakamxa sumrak phuqham” sasa (2 Tim. 4:1, 2, 5). Lurañapäkäna uk phuqañatakixa, Timoteox “iyawsäwi arunakampi” chʼamañchtʼatäñapänwa (1 Timoteo 4:6 liytʼasiñapawa).

16 ¿Kunjamsa jumax “iyawsäwi arunakampi” chʼamañchtʼasisma? Pablox akham sasaw säna: “Diosan arunakap leeñaru uchasim, jilatanakar chʼamañchasina, ukhamarak yatichasina [...]. Akanakatxa taqi chuymamampi amtasim, kunjämtix jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñjapxañapataki” sasa (1 Tim. 4:13, 15). Chiqansa, nayrar sartañ munasax wali sumwa yatxatañama. ¿Sumti wakichtʼasiskta? ¿‘Diosan jan amuytʼkay amtatanakap’ yatxatasktati? (1 Cor. 2:10.) ¿Jan ukax janich chʼamachasxta? Kuntï liykta uka tuqit lupʼïta ukhaxa, chuymaruw purtʼätamxa (Proverbios 2:1-5 liytʼasiñapawa).

17, 18. 1) ¿Kunatakis chʼamachasiñama? 2) Yatiyir sarasaxa, ¿kunatsa Timoteot yatiqasiñama?

17 Precursorjam irnaqtʼaskir Michelle sat tawaq kullakax akham siwa: “Yatiyir sarkasax sum yatichañatakixa, sum wakichtʼasta ukat tantachäwinakarus sarapuntwa, ukaw Diosar yupaychañ tuqit nayrar sartañatakix yanaptʼitu” sasa. Precursorjam irnaqtʼañaw Bibliat sum yatiyañatakix yanaptʼätamxa, ukat ukarakiw nayrar sartañ yanaptʼarakïtamxa. Biblia sum liytʼañataki ukat tantachäwinakan sum arstʼañatak chʼamachasiñamawa. Yatiyañataki Diosan Yatichäwipa sat tantachäwitak sum wakichtʼasim, ukhamatwa nayrar sartatam taqinis amuyapxani. Kawkit apsutäñapäkitix ukarjam chuymar purtʼkir arstʼañatak chʼamachasiñamawa.

18 ‘Qhispiyasiñ arunak parlañar uchasiñaxa’, jan qarjtasa yatiyir saraña ukat jaqinakar qhispiyasiñapatak yanaptʼaña sañ muni. Ukatakisti wali suma ‘yatichirïñasawa’ (2 Tim. 4:2). Jumatï wali yatxattʼat jilat kullakanakampi yatiyir mistsüta ukhaxa, kunjamatï Timoteox Pablot sum yatichañataki yatiqasïnxa, ukhamarakiw jumax yatiqasïta (1 Cor. 4:17). Pablox akham sasaw Tesalonicankir jilat kullakanakarux säna: “Janiw Diosan arunakapakti churañ munapkiriskäyätxa, jan ukasti nanakan pachpa jakañanakaxsa churapxarakiriskäyätwa” sasa. Pablox jupanakar yanaptʼañatakix jakäwipsa aptʼasirjamänwa (1 Tes. 2:8). Kunjamtï Pablox lurkäna ukham lurañatakixa, Timoteot yatiqasiñamawa; jupax wal mayninakat llakisïna ukat Diosan “arunakap parlañanxa kunjämtï mä wawax awkiparux yanapki ukhamwa yanap[äna]” (Filipenses 2:19-23 liytʼasiñapawa). ¿Timoteot yatiqasisat jumax yatiyarakta?

Nayrar sartaskakïta ukhax wali kusisitayätawa

19, 20. ¿Kunatsa nayrar sartasax kusistanxa?

19 Yupaychañ tuqit nayrar sartañax chʼamakiwa, ukampis jumatï llampʼu chuymanïyäta ukat sum yatichañatak chʼamachasïta ukhaxa, walja jaqinakaruw yanaptʼäta. Kunapachatï ukham yanaptʼäta ukhaxa, wali ‘kusisitäyätawa’ (2 Cor. 6:10; 1 Tes. 2:19). Diosatak sapür irnaqtʼir Fred sat mä jilatax akham siwa: “Jichhax yaqhanakar jukʼamp yanaptʼañatakiw chʼamachasta. Katuqirit sipansa jukʼamp kusisiñaniw khititï churki ukaxa, sasin Bibliax siski ukax chiqäskapuniwa” sasa.

20 Julieta sat tawaq kullakax nayrar sartasax wali kusisitaw precursorjam irnaqtʼaski. Jupax akham siwa: “Jehová Diosar sum uñtʼasax Jupas jakʼajankkaspa ukham amuyasta. Kunapachatï Jehová Diosar kusisiyañatak chʼamachasta ukhaxa, wali kusisitaw jikxatasta” sasa. Chiqas nayrar sartatasxa, awisax janiw jaqinakax amuyapkiti, ukampisa Jehová Diosax sum uñji ukat wali askitwa uñjaraki (Heb. 4:13). Chiqansa wayn tawaqu, jumax Jehová Diosar jachʼañchasmawa. Ukhamasti nayrar sartañatak chʼamachasiskakim, ukhamatwa Jehová Dios Awkisar kusisiyarakïta (Pro. 27:11).

[Qhanañchäwinaka]

^ Yaqha sutimpi uchatawa.

^ “¿Jupäspati?” siski uka chiqwa Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi (payïr libro) uñxattʼäta, ukatxa “Consejo divino para la elección de un cónyuge” siski uk La Atalaya del 15 de mayo de 2001 ukat “¿Cuán prudente es casarse durante la adolescencia?” siski uk ¡Despertad! del 22 de enero de 1984 uñxattʼarakïta.

¿Kuns yatiqawayta?

• ¿Kunas cristianjam nayrar sartañaxa?

• ¿Kunjamsa jan waltʼäwin uñjasisasa nayrar sartatam uñachtʼayasma?

• ¿Kunjamsa jaqichasiñ munasas nayrar sartatam uñachtʼayasma?

• ¿Kunjamsa Bibliat yatiyir sarasax nayrar sartatam uñachtʼayasma?

[Jisktʼanaka]

[15 janan fotopa]

Diosar mayisiñaw jan waltʼäwinakar atipjañ yanaptʼätamxa

[16 janan fotopa]

Wayn tawaqunakaxa, ¿kunjamsa suma yatichirïñataki wakichasipxaspa?