Jan qarjasa askinak lurapxañäni
Jan qarjasa askinak lurapxañäni
“[Jesusaw] jiwas layku jiwawayi jan walinakat jiwasar qhispiyañataki, qʼumachañataki, ukhamata jupankañataki jan qarjasisa aski lurañasataki.” (TITO 2:14.)
1. Jesusax 33 maran nisán phaxsita 10 urunak saraqataruxa, ¿kunsa templon luräna?
NIYAW 33 maran nisán phaxsita 10 urunak saraqxäna, ukhamasti Pascua urux wali jakʼankxänwa. Ukatwa jaqinakax Jerusalén templon wal sarnaqapxäna. Ukampis Jesusax purïna ukhaxa, ¿kunas kamachäna? May kutimpiw chuym ustʼayasisin jaqinakar alissüna ukat qullqi trokirinakan mesanakapsa qʼal willthapïna, paloma aljirinakan qunuñanakapsa ukhamarakiw willthapïna sasaw Mateo, Marcos ukat Lucas libronakan qhanañchi (Mat. 21:12; Mar. 11:15; Luc. 19:45). Ukat amtañäni, kimsa mara nayraw niya ukham lurarakitayna (Juan 2:13-17). Ukhamasti Jesusax kunatix askïki uk lurañatakix aqkir chuymanikïskänwa.
2, 3. ¿Kunanak lurasas Jesusax askinak lurañataki aqkir chuymanïtap uñachtʼayäna?
2 Ukampis uka urunakanxa, janiw Diosar yupaychañ uta mayaki qʼumachkänti, jan ukasti usutanaksa juykhunaksa qullarakïnwa sasaw Mateo librox qhanañchi (Mat. 21:14). Ukat Lucas librox akham sarakiwa: “Sapüruw Jesusax templonx yatichäna” sasa (Luc. 19:47; 20:1). Ukhamasti Jesusax taqi chuymaw kuntï phuqañapäkan uk luräna.
3 Ukat walja maranak qhipatxa akham sasarakiw Pablox Jesusxat Titor qillqatayna: “Jiwas [laykuw] jiwawayi jan walinakat jiwasar qhispiyañataki, qʼumachañataki, ukhamata jupankañataki jan qarjasisa aski lurañasataki” sasa (Tito 2:14). Ukampisa, ¿kunjamatsa sapa maynis ‘jan qarjasisa askinak luratas’ uñachtʼaysna? ¿Ukat kunjamsa Judá markan nayra suma apnaqirinakapan luratanakapax yanaptʼistaspa?
Taqi chuyma yatiyapxañäni ukat yatichapxañäni
4, 5. ¿Kunjamatsa Asa, Josafat, Ezequías ukat Josías tatanakax Diosar taqi chuym yupaychapxatap uñachtʼayapxäna?
4 Jichhax Diosar taqi chuym luqtir Asa, Josafat, Ezequías ukat Josías chachanakat parltʼañäni. Uka apnaqirinakax Judá markatwa kʼari yupaychäwinak tukjañ amtapxäna. Asax “yaqha diosanakana altaranakapxa aparpayänwa, ukhamarak idolonakan santuarionakapsa, axsarata qalanaksa jiskʼa jiskʼa tʼunjayäna” (2 Cró. 14:3). Ukat Josafatasti Diosar taqi chuym yupaychañ munasarakiw “Judá uraqita apaqayäna idolonakapan santuarionakapa” (2 Cró. 17:6; 19:3).
5 Ukat Ezequiasax Pascua urutakiw mä jachʼa fiesta, kimsaqallq urutaki Jerusalenan wakichayarakitayna, ukatxa “taqi israelitanakax ukankapkana ukanakasti sarxapxänwa Judá uraqinkir markanakaru, jupanakax jiskʼa jiskʼwa tukjapxäna axsarata qalanaka, [...] ukhamarak idolonakan santuariopsa allthapipxäna, taqi ukanaka tukjañkama Judá, Benjamín uraqinakana, ukhamarak Efraín, Manasés uraqinakansa” (2 Cró. 31:1). Ukat Josiasasti kimsaqallq maranikiw apnaqirit uttʼasirakïna. Bibliax jupat akham siwa: “Kimsaqallqu mara apnaqaskäna ukhasti jupax wayn[itukiskänwa] ukkharakiwa nayra David awkipana Diosapar thaqtäna. Kunapachatï tunka payan mara apnaqaskäna ukkhawa Judá uraqiru qʼumachayäna, ukhamarak Jerusalén markarusa idolonakan santuario utanakapata, [...] idolonakatsa, ukhamarak hierrot umatataya[tanakat]sa” sasa (2 Cró. 34:3). Ukhamasti, uka pusi jaqinakax taqi chuymaw Diosar yupaychapxäna.
6. ¿Kuna tuqinsa jiwasax Judá markan suma apnaqirinakjam luraraktanxa?
6 Aka urunakanxa ukhamarakiw Supayan apnaqat yupaychäwinakax jan walinak yatichapxi ukat kʼari diosanakar yupaychapxi, ukampis jiwasax uka yupaychäwinakat jaqinakar qhispiyiriw utat uta yatiyir sartanxa (1 Tim. 2:4). Kunatsa ukham sarañax wakispacha uk amuytʼañatakix Asia tuqin jakasir mä tawaqitat parltʼañäni. Mamapax kunayman diosanaka jupa nayraqatan utapan apnaqirïtayna ukat yupaychirïtayna. Ukampis janiw taqi ukanakax chiqpach Diosäkaspati sasaw amuyäna, ukatwa uñtʼañ munsma sasin Diosar wal mayisïna. Ukat mä urux pä kullakaw uta punkup liqtʼapxäna. Uka kullakanakaxa, chiqpach Diosax Jehová satawa sasin yatichapxäna. Ukat Jupax janiw kʼari diosanakar yupaychañas munkiti sasaw sapxäna. Uka tawaqitasti uk istʼasax wal kusisïna. Jichhasti taqi chuymaw Diosar uñtʼapxañapatak yaqhanakar yanaptʼaski (Sal. 83:18; 115:4-8; 1 Juan 5:21).
7. Josafatax taqi markpachar yatichañataki yanapirinakapar khitkäna ukatxa, ¿kunsa yatiqsna?
7 Utat uta yatiyir sarasaxa, ¿taqi utanakar purtʼañatakit chʼamachastanxa? Josafatax kimsa mara apnaqaskäna ukhaxa, phisqa servirinakapampi, llätunka levitanakampi ukat pä sacerdotenakampwa “Judá chiqankiri taqi markana[kar]” khitäna, Jehová Diosan kamachinakapa taqinir yatichanipxañapataki. Chiqansa, uk lurañax wali askïnwa, ukhamatwa yaqha markankirinakas Diosar axsartʼañ qalltapxäna (2 Crónicas 17:9, 10 liytʼasiñapawa). Ukhamasti, mayn maynimpi parltʼañatakixa, kunapachas jaqinakax utanakapan jikxatasipxi uka horasanak sarañataki chʼamachasipxañasawa.
8. ¿Kunjamatsa waljanir yatiysna?
8 Maysa tuqitxa, walja jilat kullakanakarakiw kawkintix yatiyirinakax munaski uka chiqanakar yanaptʼir utap jaytjawayasin sarañ yatipxi. ¿Jumax ukham sararakismati? Jan sarirjamäsax inas markasan utjki uka yaqha aruni jaqinakar yatiyañataki chʼamachasiraksna. Ukhamwa 81 marani Ron sat jilatax luratayna. Markapanxa, yaqha markanakat jutiri kunayman parlir jaqinakaw utji, ukhamasti jupax 32 arunakat aruntasiñwa yatiqatayna. Ukat jichhakiw África uksat jutir mä chacha warmir thak saraskir uñjatayna, ukatxa yoruba siski uka arutwa aruntatayna. Uk istʼasax “jumax África uksar sarirïtati” sasaw jisktʼapxatayna. Ukat janiw sarirïkti sataxa, kunjamatsa yoruba aru yattax sasaw jisktʼapxäna. Ukhamatwa uka jilatax Bibliat yatichañ qalltäna. Uka chacha warmix iyaw sasaw revistanak katuqtʼasipxäna ukat kawkinsa jakasipxi uksa jilatar yatiyapxarakïna. Ukat qillqaqtʼasasti kawkïr tamas uka chiqan yatiyi uka tamaruw jilatax apayxarakïna, ukhamata uka chacha warmir Bibliat yatichasiñapataki.
9. Yatiyir sarkasinxa, ¿kunatsa Bibliat chiqaki liytʼañax wali wakiskirixa? Uk mä uñachtʼäwimpi qhanañchtʼma.
9 Josafatax markpachar khitkäna uka yatichirinakax ‘Tatitun leyi libropampiw’ yatichapxäna. Ukat Jehová Diosan Qhanañchirinakapax ukhamarakiw Diosan Arupatpuni yatichtanxa.Ukat Jehová Diosan Qhanañchirinakapax ukhamarakiw Diosan Arupatpuni yatichtanxa. Chiqansa, jaqinakataki Bibliat liytʼarapiñatakiw chʼamachastanxa, ukhamatwa Biblian yatichäwinakapax wali askïtap uñachtʼaytanxa. Uk sum amuytʼañatakix Lidia sat mä kullakat parltʼañäni. Mä urux utat uta sarkasaw mä warmir utapan jikxatatayna. Uka warmix janiw tiemponïkti, chachajaw wali usuta, pʼiqipan mä venaw phallatayna, jupar uñjañätwa sasaw säna. Ukatxa, “kunatsa Diosax ukham yantʼpachïtu, kuna jan walsa lurpachäta” sasaw wali llakit säna. Ukat Lidiax akham sänwa: “¿May liytʼarapirismati?” sasa. Ukat Santiago 1:13 jiskʼa tʼaqa liytʼasax akham sasaw sarakïna: “Ukhamasti janiw Diosax jan walinakampi tʼaqhisiykistuti” sasa. Uk istʼasax wali yuspärtʼasaw Lidiar uka warmix qhumantäna. Ukat Lidiax akham siwa: “Bibliampi chuymachtʼasax wal kusistxa. Yatiyir sarkasax jaqinakan jan uñtʼat jiskʼa tʼaqanakwa Bibliat liytʼaraptanxa” sasa. Ukhamatwa uka warmix Bibliat yatiqañ qalltawayäna.
Taqi chuym luqtir wayn tawaqunaka
10. ¿Kunsa wayn tawaqunakax Josiasat yatiqasipxañapa?
10 Amtañäni, Josiasax waynitüskän ukhatpachaw Diosar taqi chuym yupaychäna ukat 20 maranïxasasti kʼari yupaychäwinak tukjañwa qalltäna (2 Crónicas 34:1-3 liytʼasiñapawa). Jichhürunakanxa, ukhamarakiw walja wayn tawaqunakax Diosar taqi chuym luqtasipki.
11-13. ¿Jehová Diosar taqi chuym luqtaskir wayn tawaqunakatxa kunsa yatiqassna?
11 Inglaterra markan jakasiri, 13 marani Ana sat mä kullakitat parltʼañäni, jupax francés aru parlañwa escuelan yatiqatayna. Ukat mä urux francés arut parlir jilatanakaw tantachasiñ qalltawayapxi sasaw yatiyapxatayna. Ukhamasti uk istʼasax ukaruw yanaptʼir sarañ munta sasaw tatapar säna. Ukat walikiw sasaw tatapax sarakïna. Jichhax 18 maranïxiwa, taqi chuymapuniw uka aru parlirinakarux precursorjam yatiyaski. Wayn tawaqu, ¿yaqhanakar yanaptʼañ laykux yaqha aru yatiqarakismati?
12 Jichhax Raquel sat mä tawaq kullakat parltʼarakiñäni, Vayamos tras metas que honran a Dios, siski uka video uñjatayna. Kunapachatï 1995 maran bautisaskäna uka qhipatxa, wali sumsa mä cristianjam irnaqtʼaskaspa ukham amuyasïna. Ukampis jupax akham siwa: “Uka drama uñjasaxa, may amuyasta, mara maraw jan jankʼachasisa sarnaqaskatätxa. Janiw ukhamaki qhiparkiristti, chiqa yupaychäw tuqit taqi chʼama saytʼasiñajawa, ukatxa Diosar luqtañatakisa yatiqañatakis jukʼamp chʼamachasiñajarakiwa” sasa. Jichhax ukarjamaw uka kullakax jukʼampi Jehová Diosataki taqi chuym irnaqtʼaski. ¿Ukat kunjamas jichhax jikxataspacha? Jupax akham siwa: “Jukʼampiw Jehová Diosar jakʼachasta, mayisitanakajas jukʼamp sumarakiwa. Wali sumarak Bibliatsa yatiqtxa, ukhamatwa Biblian parlki uka sarnaqäwinakas nayatakix jukʼamp askixa. Ukat yatiyir sarañas wali khusarakiwa. Kunjamsa Diosan Arupax jaqinakar chuymachi uk uñjañax wali askiw nayatakixa” sasa.
13 Lucas sat mä waynitux Los jóvenes preguntan... ¿Qué haré con mi vida?, siski uka video uñjasaw wal chʼamachasirakitayna. Ukat akham sasaw mä qillqat apayanitayna: “Kunsa luräxa ukwa amuytʼasta. Yaqhipax jachʼa yatiqañ utan yatiqañamawa ukhamatwa qullqinïyäta, qhipatwa Diosar luqtaskäta sasaw sapxirïtu. Ukampis uka amuyunakax janiw Diosar jakʼachasiñ yanaptʼktamti, jan ukasti qhiparayaktamwa” sasa. Ukhamasti, wayna jan ukax tawaqu, ¿kuntï escuelan yatiqkta ukanakax janit Diosan arunakapat jukʼamp walja jaqinakar yatiyañ yanaptʼkiristamxa, kunjamtix Anar yanaptʼkäna ukhama? ¿Janit jumax Raquelat yatiqasisa Diosar jukʼamp luqtañ amtkarakisma? Ukatxa Lucasat yatiqasisaw llakinakat qhispirakisma.
Iwxanak taqi chuym istʼapxañäni
14. ¿Diosampi iyawsayasiñatakix kun lurañas wakisispa, ukat kunatsa wali chʼamäspa?
14 Ukat Diosampi iyawsayasiñatakixa janirakiw yupaychäw tuqinxa qʼañuchasiñasäkiti. Akham sasaw Isaiasax qhanañchi: “¡Mistunxapxam, mistunxapxam Babiloniatxa, jan kuna qʼañurus llamktʼapxamti [...]! ¡Jan kunampis qʼañuchtʼasipxamti khitinakatix Tatitun yänakapa apanipkta ukanakaxa!” sasa (Isa. 52:11). Ukat amtañäni, janïra uka arunak qillqaskipanxa, walja maranak nayraw Asa sat apnaqirix Diosan markapat qʼañu luräwinak tukjayäna (1 Reyes 15:11-13 liytʼasiñapawa). Ukat Pablon arunakapatsa amtarakiñäni, Jesusaw jiwas laykux jan walinakat qʼumäñasataki jiwawayi, “ukhamata jupankañataki jan qarjasisa askinak lurañasataki” sasaw säna (Tito 2:14). Aka jan wali urunakan qʼum sarnaqañax chʼamawa ukat wayn tawaqunakatakix jukʼampiwa. Ukhamasti, wayn tawaqunakasa jilïrinakas taqiniw qʼum sarnaqañataki chʼamachasiñasa. Televisionansa, Internetansa jan ukax kuna uñtasiñanakansa qʼañu luräwinakakiw utjaski, ukhamasti ukanakat wal amuyasiñasawa.
15. ¿Kunjamatsa kunatix jan walïki ukar uñisiñ yatiqsna?
15 Ukampis Diosan iwxanakap taqi chuym istʼañäni ukhaxa, kunatix jan walïki ukanakarux uñisiñäniwa (Sal. 97:10; Rom. 12:9). Uka qʼañunak uñtañxa janipuniw munañasäkiti. Kunjamtï mä jilatax siskixa, ukanak armañax wali chʼamäspawa. Ukampis ukanak jan uñtañataki, mä arunxa, axtasiñataki wal chʼamachasiñasawa. Ukat ukanak uñchʼukisax kunarus purtʼassna, uk amuyañaw uka jan walinakat jithiqtañ yanaptʼarakistaspa. Mä jilatax uka jan walinak Internetan uñchʼukiritayna. Ukampis uk armañatakix wal chʼamachasiwayi. Nayraqatxa, taqinin uñjkañäki ukharuw computadorap uchxäna. Ukat kunatix askïki uk lurañatakiw taqi chuym chʼamachasïna. Ukat niyakixay irnaqañataki Internetar mantañax wakischïnxa, ukhamax warmip jakʼatakwa Internet qhantayirïna.
Sum sarnaqasax kunsa jikxatañäni
16, 17. Sum sarnaqasaxa, ¿kunjamsa yaqhanakar yanaptʼaspa? Uk mä uñachtʼäwimpi qhanañchtʼma.
16 Kunjamsa cristian wayn tawaqunakax sarnaqasipki ukxa, wal jaqinakax uñchʼukipxi (1 Pedro 2:12 liytʼasiñapawa). Mä kutixa, Londres markan utjki uka Betel utaruw maquinanak askichiri mä jaqi irpapxatayna. Jehová Diosan Qhanañchirinakapax jan wali jaqïpkaspas ukhamwa uka tatax amuyiritayna. Ukat niyakixay warmipax Bibliat yatiqaskchïnxa, janiw jilat kullakanakar utapar katuqañ munirïkänti. Ukampis Betelan irnaqkäna uka uruxa, wali yuspärasisaw utapar kuttʼawayxäna. Janipuniw khitirus jan wal parlir istʼkti, taqinis wali llampʼu chuymanïpxiwa, ukan irnaqañax wali khusapuniwa sasaw warmipar satayna. Ukat uka urut aksarux janiw nayrjamäxiti sasaw warmipax saraki. Ukampis wayn tawaqunakar taqi chuyma irnaqtʼaskir uñjasaw jupax wal muspharatayna, chiqas uka wayn tawaqunakax jan pagatakiw suma yatiyäwinak yatiyasiñapatakix aqkir chuymampi irnaqtʼasipki.
17 Ukat ukhamarakiw walja jilat kullakanakax familianakapar sum uñjañataki kunayman tuqin sum irnaqtʼasipki, ukax wali askiwa (Col. 3:23, 24). Ukat patronanakansa wali munatäpxiwa, janiw jan irnaqäwini uñjasipkiti.
18. Jan qarjasa askinak lurirïtasxa, ¿kunjamatsa uñachtʼaysna?
18 Ukhamasti, Jehová Diosar atinisipxañäni, iwxanakap taqi chuym istʼapxañäni ukat kawkintix tantachasktan uka chiqanaksa wali sum uñjapxañäni. Ukanak lurasaw Jehová Diosan utapar taqi chuym munatasa uñachtʼayañäni. Ukatxa yatiyir sarañatakisa Bibliat yatichañatakisa wal chʼamachasiñasawa. Ukat wayn tawaqüskañänisa jan ukax jilïrixañänisa, qʼum sarnaqañataki chʼamachasiñasawa. Ukhamatwa, jan qarjasisa aski lurirïtas uñachtʼayañäni (Tito 2:14).
¿Kamsasmasa?
Diosan nayra luqtirinakapata, jichha luqtirinakapat yatiqasiñaxa,...
• ... ¿kunjamsa taqi chuym yatiyir sarañatakisa suma yatichirïñatakis yanaptʼistaspa?
• ... ¿kunjamsa cristian wayn tawaqunakar askinak lurañ yanaptʼarakispa?
• ... ¿kunjamsa jan walinakar atipañ yanaptʼistaspa?
[Jisktʼanaka]
[13 janan fotopa]
¿Yatiyir sarkasax Bibliat liytʼarapipuntanti?
[15 janan fotopa]
Yatiqañ utan yaqha aru yatiqasax inas wayn tawaqunakax waljaniru Diosan Apnaqäwipat yatiyapxchispa