Jachʼa Wila islaruw Bibliax puri

MADAGASCAR islaxa Africat niya 400 kilometronak aynach tuqir sarañankiwa, uka islax wali jachʼawa, kimsa islakiw jukʼamp jachʼanakax utji. Uka islankirinakaxa nayratpachwa Diosan sutip uñtʼapxatayna, kunattix niya 170 maranakaw malgache siski uka arunxa Bibliax utjxi, Diosan sutipax uka Biblianwa walja kuti uñsti. Ukampis kunjamatsa Qullan Qillqatanakax malgache arur jaqukipasïna ukax wali muspharkañawa, wali chʼaman luratawa.

Khä 1813 maranwa malgache arurux uka jakʼan utjir Mauricio sat mä islanxa Biblia jaqukipañ qalltapxatayna. Gran Bretaña markat khitat Robert Farquhar sat apnaqiriw Jesusat parlir libronak jaqukipañ qalltatayna. Ukatxa Sociedad Misionera de Londres siski ukar yatichirinak mayim sasaw Madagascar islan apnaqir Radama I sat reyirux mayitayna. Ukhamata yatichirinakax Madagascar islan qhiparapxañapataki, uka islasti Jachʼa Wila Isla satarakiwa.

Ukat 1818 maran agosto 18 urunxa, Gales markankir David Jones ukat Thomas Bevan sat misioneronakaw Mauricio islat Madagascar islar Toamasina siski uka chiqar puripxäna. Uka islanxa nayra achachilanakaru ukat diosanakaruw wal yupaychapxiritayna, ukatsti jupanakan uñstayat costumbrenakarjamaw sarnaqapxirïtayna. Ukat malayo-polinesio aru parlapxäna.

Ukat Toamasina siski uka chiqan mä jiskʼa escuela uttʼayasaxa, Davitampi Thomasimpix Mauricio islatwa familiapar irptanxapxäna. Ukampis taqiniw paludismo chujchu usumpi usurapxäna. Davitan warmipampi ukat wawapampix 1818 maran diciembre phaxsinwa jiwxapxäna, ukat pä phaxsitxa Thomasix familiapampachaw uka usumpi jiwxapxarakïna.

David sapakiw uka usumpix jan jiwkänti. Diosan Arupax Madagascar islankirinatakix utjañapapuniw sasaw säna. Ukatwa kʼumaraptirix Mauricio islar sarxäna. Ukanwa malgache aru yatiqañar uchasïna. Mä qhawqha tiempotxa uka arur Juan libro jaqukipañatakiw wakichasïna.

Ukat 1820 maranwa octubre phaxsin Madagascar islar kuttʼanxäna. Antananarivo sat markar purisaw wawanakar yatichañatak mä escuela uttʼayäna, ukanxa misioneronakaw yatichapxäna. Uka escuelanxa janiw qunuñanakas mesanakas pizarunas ni libronakas utjkänti. Ukampis wali sumaw yatichasïna, wawanakax wal yatiqañ munapxirïna.

Thomas lanti David Griffiths sat yaqha misionero puriniñapkamax paqallq phaxsiw David Jonesax sapak irnaqäna. Uka pä misioneronakax Biblia jaqukipasiñapatakiw wal yanaptʼawayapxi.

Biblia jaqukipañ qalltapxi

Uka tiemponxa malgache aruxa sorabe siski uka árabe qillqanakampiw qillqasïna. Ukampis mä qhawqhanikiw uka qillqanak uñtʼapxäna. Ukatwa Radama I reyirux “latino qillqanakamp qillqapxä” sasin mayipxäna, ukat reyix iyaw sasaw säna.

Biblia jaqukipañxa 1823 maranwa septiembre phaxsita 10 urunak saraqataruwa  qalltawayapxäna. David Jonesax Génesis ukat Mateo libronak jaqukipäna, ukat David Griffithsax Éxodo ukat Lucas libronak jaqukiparakïna. Panpachaniw jan qarjtas wal irnaqapxäna. Janiw Biblia sapak jaqukipapxirïkänti, jan ukasti, alwanakamp jaypʼunakampix escuelan yatichapxirïna, ukat tantachäwinakan Bibliat yatichañatakiw kimsa arut wakichasipxarakirïna.

Tunka payan yatiqirinakapan yanaptʼataw tunka kimsaqallqu phaxsinakan malgache arur Griego Arut Qullan Qillqatanak taqpach jaqukipapxatayna, ukat Hebreo Arut Qullan Qillqatanakat walja libronak jaqukipapxarakitayna. Ukat 1824 maratakisti taqpach tukuyxapxatayna, ukampis askichañäskänwa. Ukatakiw Inglaterra markat David Johns ukat Joseph Freeman jupanakax puripxäna, jupanakasti kunjamas qilltʼasiñapa uka tuqit yatxatʼatäpxänwa.

Jan walinakaw utjäna

Kunapachatï sum tukuyxapxäna ukhaxa, Sociedad Misionera de Londres satäkis ukatwa Charles Hovenden tatar Madagascar islan mä imprenta uttʼayañapataki khitapxäna. Uta tatax 1826 noviembre 21 urun purïna. Ukampis janïr phaxsïkipanwa chujchu usump jiwxatayna, janiw khiti tukuyiris utjxänti. Ukat 1827 maranxa, Escocia markankir James Cameron sat mä alakipaw uka imprenta saytʼayañ qalltäna, niyakixay maquinanak tuqit yatxattʼatächïnxa, uka maquinan papelanakap uñxattʼasaw saytʼayäna. Ukat diciembre phaxsinwa walja kuti yantʼasin Génesis libro apsupxäna. *

Ukampis 1828 maran yaqha jan waliw utjäna, Radama I reyiw julio phaxsin 27 urux jiwxatayna, jupax Biblia jaqukipasiñapatakiw wal yanaptʼäna. David Jonesax jupat akham sasaw qillqatayna: “Ramdama reyix wali suma jaqipuniwa. Markachirinakar yatichasiñapxa walpun muni; uka tuqit nayrar sartañaw jupatakix qurit qullqit sipans jukʼamp askixa” sasa. Ukat kunapachatï Ranavalona I sat warmipax jupa lanti marka apnaqirjam quntʼasïna ukhaxa, Biblia jaqukipasiñapatakix janiw yanaptʼxänti.

Ranavalona apnaqxäna ukhaxa, Inglaterra markat jutir mä jaqiw Bibliax apsusinit janich sasin jupamp parltʼañ munäna, ukampis uka warmix janiw jupampix parlañ munkänti. Ukat mä kutixa, griegompit hebreompit markar yatichañax waliw utjaski sasaw misioneronakax sapxarakïna; uk sataxa akham sasaw Ranavalonax säna: “Griegompit hebreompitxa janiw yatiñ munkti. Kunatï markatak askïki uk yatichapxasma ukhax walipunïspawa, jabón lurañs yatichasipkasma” sasa. Uk yatisaxa, Biblia janïr tukuykasaw aka islat ananukut uñjasiñäni sasaw James Cameronax llakisïna, ukatwa kuntï maykta uk amuytʼañatak mä seman churita sasin Cameronax säna.

Mä semänatsti, uka markan utjir yänakamp lurat pä jabonwa Ranavalonar yanapirinakapamp apayatayna. Ukhamatwa uka warmir sumachtʼapxäna, ukat Hebreo Arut Qullan Qillqatanakan libronakapxa niya taqpachwa misioneronakax apsupxäna.

Yanaptʼkasaw contra saytʼawayxi

Qalltan janis yanaptʼañ munkchïnxa, 1831 maran mayo phaxsinxa, “taqiniw cristianjam bautisasipxaspa” sasaw Ranavalonax mä ley apsüna. Uka tuqitxa mä qillqatax akham siwa: “Waljanipuniw bautisasipxäna, uk uñjasaw marka apnaqañ yanapirinakapax wal sustjasipxäna, ukat bautisasiñax Gran Bretaña marka apnaqirir luqtañ sañ muni sasaw amtayapxäna” sasa (A History of Madagascar). Ukatwa suxta phaxsi pasatatxa, 1831 maran uka kamachix tʼunjasxäna.

Niyakixay Ranavalona I reynax pächaschïnxa ukat yanapirinakapax cristianonakar tukjañ munapxarakchïnxa, uk uñjasaw misioneronakax Biblia jankʼak taqpach apsuñatak chʼamachasipxäna. Griego Arut Qullan  Qillqatanak apsuñ tukuyxapxataynawa, ukat waljaw lakirasiwayxatayna. Ukampis 1835 maran marzo phaxsi qalltanwa, cristianonakax janiw utjañapäxiti ukat libronakapsa marka apnaqirinakaruw churxapxañapa sas mä kamachi apsutayna.

Uka kamachi apsusinxa, malgache aru parlirinakas janirakiw Biblia apsuñ yanapapkaspati sasaw sarakitayna. Ukatwa uka mä qhawqha misioneronakax Biblia taqpach apsuñatakix uruy arum wal irnaqapxäna. Ukat 1835 maran junio phaxsinwa Biblia taqpach apsuñ tukuyxapxatayna. ¡Ukhamatwa Jachʼa Wila Islanxa Diosan Arupax phuqatpach uñjasïna!

Niyakixay Biblia apnaqañax jarkʼatächïnxa, jankʼakiw misioneronakax jaqinakar lakintapxatayna, ukat inas lakirat Biblianak chhaqtayapxchispa sasaw paqallq tunka Biblianak uraqir allintapxatayna. Ukax wali askipunïnwa, mä mara qhipatxa niya taqpach misioneronakaw jaqsut uñjasipxäna, paninikiw Madagascar islan qhiparapxäna. Ukhamäkchïnsa Diosan arunakapax uka Jachʼa Wila Islan yatiyasiskakïnwa.

Jachʼa Wila Islanxa Diosan Arupax wali munatawa

Jupanakan arupat Biblia liytʼasaxa, ¡wali kusisitaw jikxatasipxäna! Uka islanxa, niya taqiniw jichhax Biblianïpxi. Ukat waljaniw Diosan Arup liyipxaraki. Yaqhip chiqanakax mä jukʼa pantjatäkchisa ukat nayra arunakamp qillqatäkchisa; Hebreo Arut Qullan Qillqatanakanxa, Diosan Jehová sutipax walja chiqanakanwa uñsti. Ukat qalltan apsusiwaykäna uka Griego Arut Qullan Qillqatanakanxa Diosan sutipax uñstarakïnwa. Ukatwa niya taqinis Diosan Jehová sutipxa uñtʼapxi.

Uka islankirinakax wali kusisitaw Griego Arut Qullan Qillqatanakxa katuqasipxäna, uk uñjasaw Biblia lurañ maquinampi irnaqir Baker tatax akham säna: “Arsutajax janiw phuqasipuniniw sañ munkti, ukampis Diosan Arupax aka islat janipuniw chhaqtayatäkaniti” sasa. Ukax chiqäskapuniwa. Chujchu usun jarkʼatpachas marka apnaqirinakan jarkʼatpachasa, Madagascar islarux Diosan Arupax puriwayapuniwa, chʼama arükchïnsa yatiqawayapxarakiwa.

Ukampis jichhax jukʼamp kusiskañawa. ¿Kunatsa? Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras sat Bibliaw 2008 maran malgache arut apsusiwayi. Uka Bibliax suma jaqukipatawa, taqinin amuytʼkañ luratawa, kunjamtï jichhax parlaski uka arunakarjama. Ukhamasti Diosan Arupax uka Jachʼa Wila Islatxa janipuniw chhaqtkaniti (Isa. 40:8).

[Qhanañchäwi]

[31 janan fotopa]

Malgache arur jaqukipata Traducción del Nuevo Mundo sat Bibliax Diosan Jehová sutipwa jachʼañchi