Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Wali yanaptʼasir Marcos

Wali yanaptʼasir Marcos

Wali yanaptʼasir Marcos

ANTIOQUÍA markan jikxatasir tamaxa, jan walinakansa uñjaskchïnxa, janipuniw kunjamtix Pablompi ukat Bernabeampix jan waltʼayasipkäna ukham uñjapxirïkänti. Uka pä apostolanakaxa yaqha markar yatiyir sarañ amtapxäna, ukampisa jupanakar yanapañatak mä yanapiri ajllipxäna ukhaxa “wal chʼaxwapxäna, payar jaljtañkama” (Hech. 15:39). ¿Kunats chʼaxwapxäna? Marcos sat yaqha misionerxat chʼaxwapxäna.

¿Khitïnsa Marcosaxa? ¿Kunatsa uka pä apostolanakax uka jilatat chʼaxwapxäna ukat may may amuyapxäna? ¿Tiempompix kunas kamachäna? Ukat ¿kunsa Marcosat yatiqassna? Uk jichhax uñjañäni.

Kawkinsa jakäna

Amuyataxa, Marcosax Jerusalén markan mä qamir familian jakasïna. Ukat kunapachatï Biblian mä machaq cristiano tamat parlaskixa, ukhaw Marcosan sutipax uñsti. Ukat amuytʼañäni 44 maranwa, Herodes Agripa I sat chachax Pedrorux carcelar jistʼantayäna. Ukampis mä angelampiw Jehová Diosax juparu qhispiyäna. Ukatwa “Marian utapar saräna. Uka Mariasti Juan Marcosan taykapänwa. Uka utanwa walja[nix] Tatiturux oración lurasipkäna” (Hech. 12:1-12). *

Amuyataxa, Marian utapax jachʼänwa, Jerusalén markankir tamaw ukanxa waljani tantachasipxäna. Ukat jupax mä yanapirin kunänwa uka yanapiripastï Rode satänwa, Pedrox sawan ‘punkut liqtʼkäna’ ukhaxa, jupaw jistʼaräna. Ukhamasti, Marcosan mamapax qamirïnwa. Ukat maysa tuqitxa amuyaraksnawa, uka utax janiw chachapankkänti jan ukasti jupankänwa, inas Mariax ijmächïna ukat yuqapax waynäskpachänwa (Hech. 12:13).

Kunapachatï utapan “oración lurasipkäna” ukhaxa Marcosax ukankaskpachänwa. Jupasti Jesusamp chika sarnaqiri arkirinakaparux sumwa uñtʼarakïna. Ukat Marcos 14:51, 52 jiskʼa tʼaqan parlki uka waynax inas jupächïna. Jesusar katuntapkäna uka arumaxa, “mä sabanamp” awaytʼataw Jesusar arkäna, ukat katuntañ munatax tʼijtawayxänwa.

Tama taypin luräwinakapa

Marcos waynaxa wali yatxattʼat jilatanakamp chika sarnaqasaw wali askinak yatiqäna ukhamatwa Diosarux wali sum luqtäna. Uksti irpir chuymaninakax amuyapxarakïnwa. Ukat kunapachatï Jerusalén markanxa jan manqʼañanïpkäna ukhaw Antioquía markat Pablompi Bernabeampixa, niya 46 maranxa uka markaru yanaptʼanakas aptʼat puripxäna. Ukat jupanakasa Marcosax kunjamsa irnaqaskäna ukanak uñjasaxa, jupar irpañwa amtapxatayna (Hech. 11:27-30; 12:25).

Marcos waynaxa wali sum Diosar luqtaskäna ukat lurañanakapsa sum phuqarakïna, inas Pablompi Bernabeampix ukanak uñjasin irpapxchïna. Ukampis Marcosax Bernabean primopänwa sasaw Pablox mä cartapan qhanañcharaki (Col. 4:10). Taqi ukanak yatisaw kunjamsa Marcosax qhipat jikxatasïna ukanak amuysna.

Ukat niya mä mara qhipatxa Pablompi Bernabeampixa yaqha markaruw misionerjam sarapxañapäna, qullan ajayuw ukham amuytʼayatayna. Ukatwa Antioquía markat Chipre markar sarapxäna, ‘yanapiritakix’ Juan Marcosaruw irpasipxatayna (Hech. 13:2-5). Kunanakatix munaski ukanakampiw Marcosax yanaptʼäna, ukhamatwa apostolanakax Diosan arunakapat yatichapxäna.

Chipre markan Diosan arunakap yatiyasaxa, kimspachaniw Asia Menor satäki uksar botet sarapxäna. Ukat Perge chiqar purisaxa, Juan Marcosax “jupanakar jaytjawayasinxa Jerusalenaruw kuttʼanxäna”, ukatwa Pablox chuym ustʼayasïna, ukampis kunatsa Marcosax kutʼxäna ukax janiw yatiskiti (Hech. 13:13).

Ukat niya pä mara qhipatxa kimspachaniw Antioquía markan jikthaptapxäna. Ukat apostolanakax mayampiw misionerot sarañ amtapxäna ukhamat kawkïr tamanaktix uttʼayapkäna ukanakar chʼamañchañataki. Ukatxa Bernabeax Marcos primoparuw irpasiñ munäna, ukampis Pablox janiw munkänti, nayrjamaw sarxani sasaw säna. Ukhamatwa kuntï qalltan saniwayktan uka jan waltʼayasiñax jupanak taypin qalltäna. Bernabeax Marcosar irpxarusisinwa Chipre markapar kuttʼapxäna ukat Pablosti Siria markaruw sararakïna (Hech. 15:36-41). Kuntï Marcosax lurkäna ukaxa janipuniw Pablotakix walikänti, ukampis Bernabeax janiw jupjam amuykänti.

Wasitatwa sum apasxapxi

Marcos waynax ukham jan waltʼäwi utjatapatxa llakitas jikxataskchïnxa, Jehová Diosarux sum luqtaskakïnwa. Ukat niya 11 jan ukax 12 maranak qhipatxa mayampiw Marcosatxa Biblian parlasi. ¡Yatkakisma! Pablomp chikaw wasitat uñsti.

Kunapachatï 60 ukat 61 maranakan Pablox Roma markan carcelan jistʼantatäkana ukhaxa, walja tamanakaruw cartanak apayatayna, uka cartanakapax Bibliankiwa. Ukat Colosas markankïr tamarux akham sasaw qillqat apayatayna: “Nayamp chika carcelankir Aristarco jilatasti aruntanipxtamwa, Bernabean primo jilap Marcosas aruntanipxaraktamwa. Jumanakax niya satäpxtawa Marcosxatxa; jutani ukkhaxa sum katuqtʼapxam [...]. Akanakakiwa judionak taypit iyawsirinakatxa nayamp chika irnaqasipki Tatitun luräwipanxa, jupanakasti nayatakix wali chuyma jarjarakiwa” sasa (Col. 4:10, 11).

Jïsa, jupanakax sumaw apasxapxäna. Amtañäni, Pablox janiw Marcosar irpañ munkänti, ukampis jichhax wali suma irnaqiri yanapiriw sasaw säna. Ukatxa, Marcosax jutani ukhaxa, sum katuqapxäta sasaw Colosankir jilat kullakanakar satayna, mä arunxa, Pablon khitataw uka tama uñjir sarañapäna.

¿Nayrax kunjamsa Pablox Marcosar uñjpachäna? ¿Pablox wali qhurüpachänti jan ukax Marcosar chiqañchañax wakisipunïncha? Inas mä jukʼa qhurüchïna ukat chiqañchäwix munasirakchïna. Ukampisa sumankthapipxänwa, ukhamatwa amuytʼasir suma cristianütapxa purapat uñachtʼayapxäna. Uka jan waltʼäwi jan amtañatakixa, jan mayampitakiw armxapxäna, ukat wasitatwa mayachtʼat irnaqañ qalltapxäna. Jilat kullakanakasampi jan waltʼayasiñax utjani ukhaxa, jupanakat yatiqasiñasawa.

Kawkinaksa saräna

Marcosax walja markanakaruw saräna, jan inaqtʼasaw Diosar luqtäna. Amtañäni jupax Jerusalén markatänwa, Antioquiaruw nayraqat saratayna, ukatsti Chipre markampiru ukat Perge markampiruw botet saratayna. Qhipatxa Roma markaruw sararakitayna ukat Pablox Colosas markaruw khitañ munarakitayna. Ukampis janiw ukakïkänti.

Pedrox 62 ukat 64 maranakan nayrir cartap qillqäna ukaxa akham sänwa: “Babiloniankir [tamasti] [...] aruntanipxtamwa, Marcos wawaxas aruntanipxaraktamwa” sasa (1 Ped. 5:13). Ukhamasti mamapan utapan tantachasir mä apostolamp chiq luqtañatakiw Babilonia markar saratayna.

Ukat 65 maranxa, Roma markanxa mayampiw Pablorux carcelar jistʼantapxäna, ukatwa Timoteorux Éfeso markat nayar uñjir jutita sasin qillqatayna ukat akham sarakitaynawa: “Marcosaru thaqtam ukatsti jumamp chika irpanim” sasa (2 Tim. 4:11). Ukhamasti, Marcosax Éfeso markanwa jikxatasirakpachäna. Ukat uka urunakanxa, jayanak sarañax wali chʼamänwa ukampis Marcosax jankʼakiw sarxaruwayäna.

Mä aski luräwi katuqi

Marcosax walja aski luräwinak katuqäna, mayax akäspawa: Diosan amuytʼayatäsaw Jesusan sarnaqäwipat payïr libro qillqatayna, ukasti jupatakix wali askipunïnwa. Ukampis uka qillqatan janis sutipax uñstkchixa, jupan qillqatäskapuniwa sasaw nayra judionakax sapxirïna. Ukat uka libro qillqañatakix Pedrotwa yatxatatayna, uka apostolaw kunatï Marcos libron qillqatäki taqi ukanak uñjäna.

Marcosax jan judiüpkis uka jaqinakatakiw uka libro qillqäna sasaw wali yatxattʼat jaqinakax sapxi. ¿kunatsa ukham sapxi? Judionakan sarnaqäwipax kunjamänsa ukwa uka libron qhanañcharaki (Mar. 7:3; 14:12; 15:42). Sañäni, judionakan uñtʼat arameo arunakxa, jaqukipataynawa jan judiüpki ukanakan amuyapxañapataki (Mar. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34). Ukatxa latín arut maytʼasit walja arunakampiw qillqatayna, ukatxa uñtʼat griego arunaksa awisax qhanañchiwa. Ukhamax Roma markanwa uka libro qillqpachänxa, kunjamtï nayrax sapxäna ukhama.

‘Irnaqäwijanxa yanaptʼituwa’

Roma markanxa janiw Jesusan sarnaqäwipatak qillqkänti, akham sasaw Pablox Timoteor säna: “Marcosaru thaqtam ukatsti jumamp chika irpanim” sasa. ¿Kunatsa ukham sispachäna? Pablox akham siwa: “Irnaqäwixanxa nayarux yanapa[ñapataki]” sasa (2 Tim. 4:11).

Uka qhipatxa janiw Marcosat jukʼampix parlasxiti. Ukampis jupat wal yatiqsna. Jupaxa, janiw apostoläkänsa, profetäkänsa ni yatichirjam uñtʼatäkänsa. Ukampis mä servirïnwa sasaw Bibliax qhanañchi, mä arunxa, mayninakar luqtiri ukat yanapiri ukhamanwa. Pablox niya jiwañampixan ukhaxa wal tʼaqhisina, ukhaw Marcosax jupar wal yanaptʼäna, ukatwa Pablox juparu wal yuspäräna.

Ukhamasti, Marcosax mayninakan askip thaqhirïnwa, jan qarjtasaw walja markanakansa Diosan arunakap yatiyirïna. Jan aynachtʼasa ukham luqtasaxa, walja bendicionanak katuqäna.

Jichhürunakanxa, Diosan luqtirinakapax Marcosjamarakiwa Diosan Apnaqäwipat jan qarjtas yatiyasipki. Yaqhipanakax utapat jaya chiqanakaruw sarapxi, awisax yaqha markanakar kunaw Diosan arunakapat yatiyirix sarapxaraki. Jiwasatï yaqha chiqanakar jan sarirjamäkstan ukhaxa, jupat yatiqasiskaksnawa. ¿Kunjamatsa? Yaqhanakan askipwa thaqsna ukat Diosar jukʼamp luqtapxañapatakiw jilat kullakanakar yanaptʼsna. Ukhamasti, jiwasatï ukham askinak lurañänixa, Jehová Diosax wal bendicistani (Pro. 3:27; 10:22; Gál. 6:2).

[Qhanañchäwi]

^ Khä urunakanxa, yaqhipax pä sutinïpxänwa, hebreo aruta jan ukax yaqha arunakatsa. Juan sutixa (hebreo arunxa Yohjanán) judío sutiwa ukat Marcos sutisti (latín arunxa Marcus) romano sutirakiwa (Hech. 12:25).

[8, 9 jananakankir mapa/foto]

(Sumpach amuytʼañatakix qillqatn mistki uk uñxatañamawa)

Aka markanakaruw Marcosax saratayna

Roma

Éfeso

Colosas

Perge

Siriankir Antioquía

Chipre

MEDITERRÁNEO JACHʼA LAMAR QUTA

Jerusalén

Babilonia