Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Janiw khitirus arunakampi chuym usuchjañasäkiti

Janiw khitirus arunakampi chuym usuchjañasäkiti

Janiw khitirus arunakampi chuym usuchjañasäkiti

“Parlatanakamasti sumäñapapuniwa.” (COL. 4:6.)

1, 2. ¿Suma arunakampi kuttʼayasax kunsa mä jilatax jikxatatayna?

 UTAT uta yatiyir sarkasaw mä jilatax wali colerat mä jaqimpi jikisitayna. Ukat jilatax akham siwa: “Uka jaqix wali coleratapuniw mistuni. Uk uñjasax Bibliampi sumachtʼä sasaw Diosan Arup uñxattʼayta. Ukatxa jukʼampiw colertʼasi. Warmipas wawanakapas antisakiw sutichxapxitu. Ukatxa janiw nayax ñanqhachir jutkti; sumatak sarawayxäxa sasaw sista. Ukat sarxañatakix Gálatas 5:22 ukat 23 jiskʼa tʼaqanak liytʼarapta, ukanxa munasiñampita, llampʼu chuymanïñampita ukat sumankañampit parli. Ukhamaw sarawayxta” sasa.

2 Jilatax akham saskakiwa: “Mä jukʼampirux utap uñkatasin yaqha utar liqtʼaskayät ukhaxa, uta punkupan uka jaqix familiapampi quntʼatäskataynawa. Ukatxa ‘jutam’ sasaw jawsapxitu. ‘¿Jichhax kamsapxarakitani?’ sasaw sarta. Purta ukhaxa, mä vasoruw uka jaqix chʼuchʼu uma waxtʼitu. Ukatxa, ‘perdonitätawa, walikpun Diosar taqi chuym iyawstaxa’ sasaw situ. Ukatxa sumakiw utapan qhiparxäna” sasa.

3. ¿Kunjam chuymanïñasasa, ukat kunatsa?

3 Tiempox wali mayjäxiwa, jaqinakas wali coleratakiw sarnaqxapxaraki. Ukatwa awisax yatiyir sarkasas jan ukax kawkinsa ukham colerat jaqinakampi jikistanxa. Ukampis jiwasax jupanakar “suma chuymampi [ukat] respetompiraki” arxayañasawa (1 Ped. 3:15Aymar Biblia). Jichhak parlasktan uka jilatax janiw tuqxatpachas coleraskänti. Colerasin jan wali arunakampi kutkataspäna ukhaxa, jukʼampiw utanix phiñasispäna.

¿Kunatsa suma arunakampi parlañasa?

4. ¿Kunatsa suma arunakampi parltʼasiñasa?

4 “Parlatanakamasti sumäñapapuniwa”, jayuñchtʼatäkaspas ukhamäñapawa sasaw apóstol Pablox satayna (Col. 4:6). Tama taypinsa, familiansa ukat kawkinsa ukham suma arunakampiw parltʼasiñ muntanxa. Janiw khitirus arunakampi usuchjañ munktanti. Ukat yaqhanakarus suma arunakampi arxaytʼañasarakiwa.

5. ¿Mayninakampi parlkasax kuna tuqit amuyasiñasasa? Mä uñachtʼäwimpi uk qhanañchtʼma.

5 Ukat maynimpi parlkasax janirakiw kuntï amuyktan ukanak mäki arsuñasäkiti. Colerat chuymampi kun arsuñas janiw walïkiti sasaw Bibliax qhanañchi; ukhamax kunsa amuyumpi arsuñasawa (Proverbios 25:28 ukat 29:11 liytʼasiñapawa). Moisesat amtañäni, jupax wali “llampʼu chuymani” jaqïkchïnsa, coleran atipataw mä urux pantjasitayna. Marka masinakapan colerayataw Jehová Diosar jan jachʼañchkataynati. Kuntï chuymapan amuykäna ukanakwa coleratax arsutayna. Ukax janiw Jehová Diosatakix walïkänti. Ukatwa Suma Uraqir jan mantaykänti. Pusi tunka maranakas Israel markar pʼiqtʼkchïnxa, janiw Diosax Suma Uraqir taktʼaykänti (Núm. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32).

6. ¿Yatiñan jaqix kunjamsa parli?

6 “Wali parlañanxa jucha lurañawa utji, ukampis horasapar amuktʼañasti yatiñ kankañankiwa” sasaw Bibliax qhanañchi. Ukhamax khitinakatï yatiñanïpki, chʼikhi chuymanïpki ukanakax amuyumpiw kunsa arsupxi (Pro. 10:19; 17:27). Maysa tuqitxa, janirakiw yatiñan jaqix amuktʼkiti, jan ukasti muxsa arunakampiw kuns arsu, ukatxa janiw khitirus chuym usuchjkiti (Proverbios 12:18 ukat 18:21 liytʼasiñapawa).

“Amuktʼañ horasa, parlañ horasa”

7. ¿Kunjam parlañas jan askïki, ukat kunatsa?

7 Tamansa, utansa, irnaqäwinsa, Diosan arunakapat yatiyir sarkasasa jan ukax kawkinsa sumat parltʼasiñasawa. Coleramp atipayasisin parlañ jan parlañ parlxsna ukhax jiwaspachaw jan walir pursna, usuntañar kunaw pursna; janiw Jehová Diosas sum uñjxistaspati. Ukat jaqi masirus jan walin uñjasiyaraksna (Pro. 18:6, 7). Chiqas juchararjamax taqiniw pantjasirïtanxa, ukhamax wali amuyumpi parlañataki chʼamachasiñasawa. Colerasisin yaqhanakar sutichjañasa, jiskʼachjañasa, jan ukax tuqinuqañas janipuniw akchʼas walïkiti (Col. 3:8; Sant. 1:20). Ukhamatxa janiw jaqi masimpis Jehová Diosampis sum apasksnati. Jesusax akham sänwa: “Khititix jilapampi colerasinixa, jilïrinakan tantachasïwipanxa juchañchatäniwa, ukhamarak khititix jilapar tuqxani ukasti jachʼa jilïrinakan tantachasïwipan juchañchatäniwa. Uka kikparaki ñanqha arunakampi ñanqhachani, jilapar jan walinak sirixa [‘Gehenar apatäniwa’, NM]” sasa (Mat. 5:22).

8. ¿Kunjamsa ukat kunapachas chuyma ustʼayatax parlañasa?

8 Jichhax maysa tuqit amuytʼarakiñäni. Mä jilatas jan ukax mä kullakas walpun chuym ustʼayistaspa ukhaxa, ¿kamachsnasa? Wali amuyumpi parlañasäkchisa, janiw amuktʼañasäkiti. Jan askichasax jukʼampiw chuym usuyassna (Pro. 19:11). Ukhamax coler apjtayasisin askichañataki chʼamachasiñasawa. “Colerasiñanakamax jan jornalpachäpati” sasaw Pablox säna. Ukatxa khititix chuym ustʼaykistu ukampi sumat parltʼañasawa, ukat kuna pachas istʼistaspa uksa amuytʼañasarakiwa (Efesios 4:26, 27, 31, 32 liytʼasiñapawa). Amtapxapuniñäni, mayninakampi sumthapiñatakixa, kunsa qhana arunakampi sumat sañasawa (Lev. 19:17; Mat. 18:15).

9. ¿Janïr maynimp parlkasax kuna tuqit amuytʼañasasa?

9 Ukat kunapachas istʼistaspa uksa amuytʼañasarakiwa. Awisax “amuktʼañ hora[säspawa]” ukat awisasti “parlañ horasa[rakïspawa]” (Ecl. 3:1, 7). Ukatxa, “aski jaqix janïra parlkasinxa suma amuytʼasisinwa arsu” sasaw Bibliax amtayistu (Pro. 15:28). Coleratpach jankʼaki kun arsusas jukʼamp jan waliruw pursna. Ukhamax maynimpi jan waltʼayasisaxa, mä qhawqha tiempo suytʼañaw wakisispa, amuktʼañ horasäspawa. Ukampis janiw sinti jaya suyañax wakiskaspati.

Kunanakampi lurañas wakisi

10. ¿Mayninakampi sum apasiñatakix kunatsa waxtʼasirïñas yanaptʼasirïñas wakisi?

10 Kunjamatï uñjawayktanxa, munasiñampi ukat suma arunakampi parltʼasisax walikiw mayninakampi apastanxa. Ukat mayninakampi sum apasisax sumakiw qhana arunakamp parltʼasiraktanxa. Chiqasa, kunapachatï jaqi masir kunsa munasiñampi waxtʼtan ukat taqi chuym yanaptʼtan ukhaxa, sumakiw jupanakampi parltʼastanxa. Ukat ukham askinak lurasax jan waltʼayasktan ukanakarus ‘nina sankʼanakampis pʼiqipar’ apxatksna ukhamawa (Rom. 12:20, 21MT). Ukhamatwa maynin suma chuymanïtapsa qhanstaytanxa, ukat jan walinak askichasax sumakiw apastanxa.

11. ¿Kunsa Jacobux luräna, ukat kunsa ukampix jikxatäna?

11 Jacob tatat amtañäni, waynäskan ukhaxa, Esaú ispa jilapaw jupatak wal coleratayna, jiwayañ munäna, ukatwa Jacobux wali jayar sarxatayna. Ukampis walja maranakat kuttʼäna ukhaxa, pusi patak jaqinakampiw Esaux jupar jikxatir saräna. Uk uñjasax walpun Jacobux Jehová Diosat maytʼasïna, ukat walja animalanakwa jilapatak anakiyäna. Ukhamaw Jacobux uywanak waxtʼasin jilapar sumachtʼäna. Ukatxa sumakiw qhumanttʼasin Esaux katuqäna (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).

Suma arunakampi chʼamañchañäni

12. ¿Kunatsa jilat kullakanakar suma arunakamp arxayañasa?

12 Cristianonakax janiw jaqin luqtiripäktanti; Diosan luqtiripätanwa. Ukampis maynix suma arunakampi chʼamachtʼistu ukhax wali sumaw jikxatastanxa. Ukhamasti, jilat kullakanakar suma arunakampi yanaptʼañasawa, janiw khitirus jan wali arunakampi aynachtʼayañ munktanti. Arunakas istʼasin maynix janis Jehová Diosatak askïkaspa ukham amuyasispa ukhax janipuniw walïkaspati. Ukhamax aynachtʼayañat sipansa, “suma arunakamp [...] jiltañana” yanaptʼañasawa (Efe. 4:29).

13. 1) ¿Kunjam arunakampis irpir chuymaninakax jilat kullakanakar yanaptʼapxañapa? 2) ¿Mä carta apaykasax kunsa irpir chuymaninakax amtapxañapa?

13 Ukampis irpir chuymaninakaw jilat kullakanakar suma arunakampi arxayañatakix jukʼampi chʼamachasipxañapa (1 Tes. 2:7, 8). ‘Jan istʼasiñ munirinakarus’ suma arunakampi yanaptʼapxañapawa (2 Tim. 2:24, 25). Maysa tuqitxa, yaqha tamankir irpir chuymaninakar jan ukax sucursalar cartanak apayasax suma arunakampi qillqapxañaparakiwa. Kunjamtï Mateo 7:12 jiskʼa tʼaqax siski ukarjamaw munasiñampi qillqtʼapxañapa.

Suma arunakampi utan parltʼasipxañäni

14. ¿Pablox chachanakar kamsisa, ukat kunatsa?

14 Awisax kun arsusas jan ukax coleratjam uñnaqasas mayninakar chuym ustʼayaksnawa. Sañäni, yaqhip chachanakax jan amuyumpi kun arsusas warmipar chuym usuchjapxakiwa. Mä kullakax akham siwa: “Chachajax jachʼat arsu ukhax wal sustjasta” sasa. Chachanakax janis tuqintatax añcha sustjasipkchixa, warminakax wal sustjasipxaspa, ukat jaya tiempow chuym usuyasipxaspa (Luc. 2:19). Ukat mä munat jan ukax respetat familiaran tuqintatax jukʼampiw chuym usuyasipxaspa. Ukatwa Pablox akham säna: “Chachanakasti warminakamarux munapxarakim, janiraki jupanakatakix qhurüpxamti” sasa (Col. 3:19).

15. Kunatsa chachax warmipar jan usuchjañapäki uka tuqit mä uñachtʼäwimpi qhanañchtʼam.

15 Warminakax turpa pʼakisiri vasoru uñtatawa sasaw Bibliax saraki. Uka tuqitxa walja maranak casarat mä jilatax akham siwa: “Pʼakisirjam mä suma vaso wali chʼamampi qʼupthapisax pʼakjsnawa, jan ukax chʼijuysnawa. Ukatxa janiw kunampis sumpun jakthapiyksnati, chʼijutax chʼijutakipuniwa. Mä chachax warmipar arunakampi chuym usuchjani ukhaxa, janiw sum apasipkaniti, chʼijutäkaspas ukhamäniwa, walja tiempot ukax qullasispa” sasa (1 Pedro 3:7 liytʼasiñapawa).

16. ¿Kunjamsa mä warmix familiapar yanaptʼaspa?

16 Maysa tuqitxa, jan wali arunakax chachanakarus chuym ustʼayarakispawa. Uka tuqitxa warminakas amuyasipxañaparakiwa. Mä ‘chʼikhi warmix’ janiw chachapan amtanakapsa, amuyunakapsa jiskʼachkiti; kunjamtï jupax uñjayasiñ munki ukhamwa uñji; ukat warmin respetompi uñjatax taqi “chuymaw [chachax jupar]” atinisi (Pro. 19:14; 31:11). Ukat mä warmix kunjam chuymanïchïya ukarjamaw familiaparux walinsa jan walinsa uñjasiyaspa sasaw Bibliax qhanañchi. Proverbios 14:1 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Yatiñan warmix utapxa sumwa uñjasi, ukampis jan amuytʼan warmixa pachpa amparapampiwa utaparux tukji” sasa.

17. 1) ¿Awk taykanakampi wawanakampix kunjamsa parltʼasipxañapa? 2) ¿Kunjamsa jilïrinakax wayn tawaqunakar arxayapxañapa, ukat kunatsa?

17 Maysa tuqitxa, awk taykanakampi wawanakampix sumat parlasipxañaparakiwa (Mat. 15:4). Wawanakamatakix jan “sinti qhurüpxamti” ukat “jan colerayapxamti” sasaw Bibliax awk taykanakar amtayi (Col. 3:21; Efe. 6:4). Ukhamasti, kunapachatï wayn tawaqunakax pantjasipkani ukhaxa respetompiw awk taykanakasa jan ukax irpir chuymaninakas chiqañchapxañapa. Ukhamatwa amuytatasisax sum sarnaqapxani ukat Jehová Diosarus jakʼachasipxani. Ukampis awk taykanakas jan ukax irpir chuymaninakas jan amuytʼayapkani jan ukax inamayakis iwxapkaspa ukham amuyapxani ukhaxa, jukʼampiw wayn tawaqunakax aynachtʼapxani. Chiqansa, janiw iwxtʼatax taqi arunak amtasipkaniti, ukampis kunjam chuymampis arxaytʼapxani ukxa janiw armasipkaniti.

Suma arunakax chuymat mistuñapawa

18. ¿Kunjamatsa chuymasat coler apanuksna?

18 Yaqhipax wali coleratäkasas jan coleratjamakiw sarnaqapxi. Ukampis coler imxäsiñax janiw askïkiti. Kunjamtï laqʼux chʼuqi yapu manqhat kutkjkixa, ukar uñtasitaw chuymas tukjaspa. ¿Mä auto sartayañ munaraksna ukat freno takkataraksna ukhax kunas kamachaspa? Fregasispawa. Ukhamarakiw coler imxasiñax chuymasar jan waltʼayaspa ukat jan waliruw puriraksna. Ukatwa chuym qʼumachita sasin Jehová Diosar achiktʼasiñasa. Ukhamatwa munañap phuqañasatakix qullan ajayupampi chuymas qʼumachani (Romanos 12:2 ukat Efesios 4:23, 24 liytʼasiñapawa).

19. ¿Jan tuqisiskañatakix kun lurañas wakisi?

19 Ukatxa jiwaspach amuyasiñasarakiwa. Kawkintix colerañjamäki jan ukax coleratäxstan ukhaxa, uka chiqanakat jithiqtxañasawa, ukhamatwa coler aparayasiñäni (Pro. 17:14). Ukat maynin coleripanxa munasiñampi arxayañasawa, janiw jukʼampi colerayañasäkiti. Kunjamtï Bibliax siskixa, “suma arumpi kuttʼayañaxa colerañxa apaqiwa, ukampis jan wali arumpi kuttʼayañaxa, jukʼampwa colerasiyi” (Pro. 15:1). Jïsa, jan walinak satax jan wali arunak sisxaraksna ukhax jukʼampikiw nin aqtaysna (Pro. 26:21). Ukhamax janiw kawkins “jankʼaki kunsa parlaña[sä]kiti ni colerasiña[sä]karakisa” (Sant. 1:19). Jan walinak parlañat sipansa suma arunakampiw chʼamañchañasa, ukatakix qullan ajayumpi yanaptʼita sasaw Jehová Diosar mayisiñasa.

Taqi chuym perdonañasawa

20, 21. ¿Kunatsa mayninakar perdonañasa, ukat kunas yanaptʼistani?

20 Pantjasir jaqjamax kunjamatsa arunakasampix mayninakar chuym ustʼayakipuntanwa (Sant. 3:2). Ukat tamansa utansa ukhamarakiw awisax suma amtanïkasas jiwaskamax chuym ustʼayassna. Ukampis janiw mäki colerasiñasäkiti, kunatsa maynix ukham sispacha uk sum amuytʼañasawa (Eclesiastés 7:8, 9 liytʼasiñapawa). Akham jisktʼasiñasawa: “¿Llakisiñatti jan ukax axsarañatcha ukham sispachïtu? ¿Walikïskpachati? ¿Jan walinak utjipancha ukham sispachïtu?” sasa

21 Ukham jan walinakansa, janiw colerampi atipayasiñasäkiti. Kunatsa mayninakax jan wal parlapxi ukat jan walinak lurapxi uk amuyañasawa, ukanakaw perdonañ yanaptʼistani. Chiqansa, taqiniw arunakampis jan ukax luratanakampis mayninakar chuym ustʼaytanxa, ukhamax mayninakan perdonatäñsa munaraktanwa (Ecl. 7:21, 22). Ukat khitinakatix jaqi masipar perdonapki ukanakakiw Jehová Diosat perdón katuqapxani sasaw Jesusax säna (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35). Ukhamax jiwaskam jankʼaki perdonasiñäni ukhaxa, janiw munasiñax thayarkaniti, uka munasiñaw familiansa tamansa mayar tukuyistu (Col. 3:14).

22. ¿Kunatsa sumat parlasiñataki chʼamachasiñasa?

22 Aka jan wali qhipa urunakanxa, kusisit sarnaqasiñasa, jiwaskam mayachtʼat sarnaqañas chʼamäxiwa. Ukampis Diosan yatichäwinakap yatiqasax suma arunakampi parlañataki chʼamachasiñasawa, jan wali arunak armxañasawa. Ukhamatwa familiansa tamansa mä wawaki sum sarnaqasiñäni. Ukat wali ‘kusisit Diosar’ luqtatasxa yaqhanakax amuyapxarakini (1 Tim. 1:11NM).

¿Kamsasmasa?

• ¿Kunapachas mä jan waltʼäwi askichsna?

• ¿Kunatsa taqinis familianxa munasiñampi parltʼasipxañapa?

• ¿Kunjamatsa yaqhanakar arunakampi yanaptʼsna?

• ¿Kunas yaqhanakar perdonañ yanaptʼistani?

[Jisktʼanaka]

[21 janan fotonakapa]

Coler apjtayasisaxa, kunapachas maynimpi parltʼañax wakisi uk amuytʼañasawa

[23 janan fotopa]

Chachax munasiñampiw warmipar arxaytʼañapa