Jaqinakan parlatanakapar jan istʼapxañäniti

RESPETASIÑ tuqitsa ukat kunatï walïki jan walïki uka tuqitsa sapa chiqansa sapa tiemponsa jaqinakax mayj mayja amuyapxi. Ukatwa Biblia liyktan ukhaxa, walja maranak nayra qillqasitap amtañasaxa. Ukat amuyusaruki amuytʼañat sipansa, kunjamsa khä tiemponakan jaqinakax jakapxäna ukat amuyapxäna uk amuyañasawa.

Jachʼañchatäña ukat jiskʼachatäñ tuqitxa, walja kutiw Griego Arut Qullan Qillqatanakan parli. Bibliax uka pä tuqit parlki uk sumpach amuytʼañatakixa, kunjamsa uka tiemponakan amuyapxäna uk yatxatañasawa.

Nayra patak maranakana

“Grecia, Roma ukat Judea markanakanxa, jachʼañchatäñax wali wakisirïnwa ukat jiskʼachatäñax jan walit uñjatänwa. [...] Jachʼañchatäña, respetatäña, yäqatäña ukat wali uñtʼatäñ laykuxa, jaqinakax jakañaps aptʼasirjamapxänwa” sasaw mä yatxattʼat jaqix qhanañchi. Ukhamax kunjamsa mayninakax amuyapxäna ukarjamaw jaqinakax kun lurañs amtapxäna.

Esclavonakatakisa munañani jaqinakatakisa, jachʼañchatäña, suma cargonïña ukat suma familia taypinkañas wali wakisirïnwa. Jachʼañchayasiñax janiw kuntï maynix jupa pachpat amuyki ukarjamäkänti, jan ukasti kunsa mayninakax jupat amuyapxäna ukarjamänwa. Mä jaqir jachʼañchapxäna ukhaxa, kuntï mayninakax jupat suyapkäna ukarjam sarnaqatapatwa taqinins uñjkata jachʼañchapxäna. Maynirux qamirïtapata, suma cargonïtapata jan ukax mä aytat familia taypinkatapatwa jachʼañchapxañapäna, kunjamtï uka urunakan lurañ yatipxäna ukhamarjama. Maysa tuqitsti, maynix suma luräwinak lurasa ukat mayninakat sipansa jukʼamp sum lurasaw jachʼañchayasisapäna. Ukampis maynir phinqʼachapxäna ukhaxa, jupat larusipxänwa ukat taqinin uñjkataw jiskʼachapxäna. Jaqinakampi juchañchat uñjasiñax maynitakix wali phinqʼänwa, ukampis jan wali luratapat layku chuymapan jan wali jikxatasiñax janiw jupatakix sinti phinqʼäkänti.

Mä jaqichasïwinxa ‘jilïrinakan qunuñaparu’ jan ukax “qhipa qunuñar” quntʼasiñ tuqit Jesusax parlkäna ukhaxa, kunjamsa uka urunakan jaqinakax jachʼañchatäña ukat jiskʼachatäñ tuqit amuyapxäna ukarjamaw parlaskäna (Luc. 14:8-10). Arkirinakapaxa pä kutits jilaw “¿khitis jiwasanak taypinxa jilïrïni?” sasin chʼaxwapxäna (Luc. 9:46; 22:24). Ukham chʼaxwasax judionakatakix jilïriñax kunja askïnsa ukwa uñachtʼayapxäna. Yämas nayrankañ muniri ukat jachʼa jachʼa tukuri kʼari yupaychäw irpirinakaxa, jukʼampiw uk uñachtʼayapxäna. Jupanak contras saytʼkaspa ukat jiskʼachatäpkaspas ukhamwa Jesusan yatiyäwiparux uñjapxäna, ukatwa jaqinak nayraqatan jiskʼachañ munapxäna, ukampis janiw amtap phuqapkänti (Luc. 13:11-17).

“Katuntatäñasa ukat jan wali luratapat jaqinak nayraqatan juchañchatäñasa” nayra patak maranakan jakir judionakatakisa, griegonakatakisa ukat romanonakatakisa, sinti phinqʼapunïnwa, sasaw mä librox qhanañchi. Maynitï carcelan katuntata jan ukax ñachʼantat uñjasïna ukhaxa, janipuniw walïkänti. Amigonakapasa familiaranakapasa ukat markapankirinakasa juparux jan walitpun uñjxapxäna, jan juchanïtap yatisxäna ukhasa, ukham uñjatäskakïnwa. Janipuniw nayrjam uñjatäxänti ukat jupapachpas janiw munasxänti, janirakiw mayninakampis sum apasxänti. Katuntatäñata ukat ñachʼantatäñat sipansa, jawqʼjatäña jan  ukax qʼalalsutäñaw jukʼamp jan walïnxa, kunattix ukhaman uñjasir jaqirux wal larchʼukipxäna, jiskʼachapxäna ukat janirakiw respetompis uñjatäxänti.

Ukanakatxa, mä lawar chʼakkatat jiwañaw jukʼamp phinqʼänxa. “Esclavonakaruw ukham juchañchasïna” ukat ukham lurasaw “wal jiskʼachapxatapa, phinqʼachapxatapa ukat tʼaqhisiyapxatap uñachtʼayapxäna” sasaw Martin Hengel sat yatxatat chachax säna. Ukham jiwayat jaqin familiaparusa ukat amigonakaparus uñisipxañapatakiw jaqinakax wiytapxäna. Niyakixay Jesusax ukham jiwayatächïnxa, jupar arkañ amtapxäna ukanakax kunjam jiskʼachatäpxañapans uk sum amuyapxäna. Lawar chʼakkatat jiwir jaqin arkiripäñaxa, niya taqinitakix janipuniw akchʼas walïkänti. Ukatwa Pablox akham qillqäna: “Cristox chʼakkatatäkän ukxatwa parlapxtanxa. Uka arunakasti judionakatakix pʼinqawa, jan judionakatakisti luqhi kankañarakiwa” sasa (1 Cor. 1:23). ¿Kunjamsa nayrïr cristianonakax uka jan waltʼäwir saykatapxäna?

Kunjamsa cristianonakax uñjapxäna

Nayrïr cristianonakax kamachinak respetapxänwa ukat janirakiw kuna jan walinak lurasax phinqʼachat uñjasiñ munapkänti. Ukatwa Pedrox akham qillqäna: “Maynitix jumanakat tʼaqhischi ukaxa, jan jaqi jiwayatap layku tʼaqhispati, lunthatasitap laykus, kuna jan wali luratap laykusa, jaqin chʼaxwañanakapar mantatap laykusa” sasa (1 Ped. 4:15). Ukat arkirinakajax arknaqatapxaniw sasaw Jesusax arsuwayäna (Juan 15:20). Pedrox saskakïnwa: “Maynitix Cristor arkirïtap layku tʼaqhischixa, janiw pʼinqasiñapäkiti tʼaqhisitapatxa, jan ukasti Diosar yupaychañapawa sutip apatap layku” sasa (1 Ped. 4:16). Uka tiemponakanxa, Criston arkirïtap layku tʼaqhisiyat uñjasisas jan phinqʼasiñaxa, jaqinakan amuyunakapar contra saytʼasiñamp sasïnwa.

 Cristianonakax janiw jaqinakan amuyunakapamp apayasipxañapäkänti. Amuytʼañataki, lawar chʼakkatat Mesiasar iyawsañax niya taqinitakix luqhikankañänwa, uk aguantapxañapäna. Ukampis Jesusax Mesiasätapxa sum yatipxäna, ukatwa jiskʼachatpachas arkapxañapäna. Cristox akham sänwa: “Maynitix nayatsa arunaka[jatsa] pʼinqasinixa aka jucharar jaqinakan nayraqatapanxa, Jaqin Yuqapax jupatxa pʼinqasirakiniwa kunapachatï Awkipan jachʼa kankañapampi, qullan angelanakapampi jutkan ukkhaxa” sasa (Mar. 8:38).

Jichhürunakanxa, ukhamarakiw Bibliarjam jan sarnaqañasatakix yantʼapxistu. Uta jakʼankirinakasasa, yatiqir masinakasasa jan ukax irnaqir masinakasasa, inas wachuq jucha jan ukax jan walinak lurayañ munapxchistaspa ukat kunatï Diosatakix jan walïki ukanakaruw wiytapxistaspa. Ukat Bibliarjam sarnaqatas laykux inas phinqʼachañ munapxchistaspa. Ukhaman uñjasisax ¿kamachsnasa?

Jiskʼachatpachas aguantapxäna jupanakat yatiqasipxañäni

Jesusax janiw Diosat jithiqtkänti, ukatwa phinqʼachatpachas jiwañkam aguantäna. Chiqansa, mä lawan chʼakkatataw tʼaqhisïna, jan uka kasta jiwañaru phinqʼasisa (Heb. 12:2). Uñisirinakapax tʼaxllinuqapxäna, thuskatapxäna, issupxäna, jawqʼjapxäna, mä lawar chʼakkatapxäna ukat jan wali arunakampiw jiskʼachapxäna (Mar. 14:65; 15:29-32). Ukham lurasax phinqʼachañ munapxäna ukampis Jesusax janiw phinqʼaskänti ni axsarkarakïnsa. Diosax jupar wali askit uñjatap sum yatïna, ukhamax janiw jaqinakampiki sum uñjayasiñ munkänti. Mä esclavjamas jiwkchïnxa, Awkipax jaktayasax jachʼaruw aptäna ukat ladoparuw uttʼayarakïna. Ukatwa Filipenses 2:8-11 qillqatanx akham qhanañchi: “Jupa kipkaw jiskʼar tukuwayi, jaysatap laykusti [‘tʼaqhisiñ lawan’, NM] jiwañkamarakiw puriwayi, ukham jiwañax sinti pʼinqäkchïna ukasa. Ukatwa Diosax juparux wali jachʼaru apti, mä suti churaraki, uka sutisti taqi sutit sipans wali jachʼarakiwa. Ukhamat Jesusan sutip istʼasinxa taqi jakir jaqinakasa, akapachansa, alaxpachansa, manqhapachansa, killtʼasipxañapataki, ukat taqini arsuñapataki Jesucristox Tatitütapa Dios Awkix jachʼachatäñapataki” sasa.

Phinqʼachat jiwayatäñax Jesusarux janiw añch llakisiykänti. Ukampis Dios contra parlir jaqjama jiwasinxa, Awkipan sutiparuw jiskʼachayasapäna, ukaw Jesusarux llakisiyäna. Chiqas ukham tʼaqhisiñat qhispiyita sasaw mayisïna. Ukat akham achiktʼasïna: “Aka vasot umtʼañaxsa apaqtʼasitaya” sasa. Ukampis Jehová Diosan munañapwa jupax luräna (Mar. 14:36, Aymar Biblia, 1992). Ukat yantʼanakwa aguantäna ukat jaqinakan jiskʼachat uñjaskchïnsa janiw ukanak yäqkänti. Jaqinakan amuyunakaparjam sarnaqasapäna ukhakiw phinqʼasisapäna, ukampis Jesusax janiw uka amuyunakar istʼkänti.

Jesusan arkirinakapaxa, carcelar jistʼantata ukat jawqʼjatarakiw uñjasipxäna. Niya taqi jaqinakaw jupanakar jan respetxapxänti. Ukham jiskʼachatpachas janiw axsarayasipkänti, jan ukasti, jan walinak jupanakxat parlapxäna ukhas janiw istʼapkänti ukat jiskʼachatäkasas janirakiw phinqʼasipkänti (Mat. 10:17; Hech. 5:40; 2 Cor. 11:23-25). Ukat Jesusar arkaskakiñatakix tʼaqhisiyatäpxañapxa sum yatipxäna (Luc. 9:23, 26).

¿Jiwasat kamsasirakispasa? Kunanaktï Diosatakix yatiñkankañäki, wali chʼamanïki ukat wali askirjam uñjatäki ukanakxa, akapachankir jaqinakatakix luqhikankañjama, pisi chʼamanjama ukat jan yäqatäkaspas ukhamawa (1 Cor. 1:25-28). Jiwasatï jaqin amtaparjamaki sarnaqsna ukhaxa, jan amuytʼasiri ukat juykhüksnas ukhamäspawa.

Jaqinakampi jachʼañchayasiñ munañäni ukhaxa, kuntï jupanakax jiwasat amuyapki uka tuqitakwa llakiskañäni. Ukampis Jesusata ukat nayrïr cristianonakat yatiqasiñ munstan ukat Jehová Diosamp sum apasiñ munstan ukhaxa, kuntï jachʼañchatäña ukat jiskʼachatäñ tuqit Jupax amuyki ukarjam sarnaqañatakiw chʼamachasiñäni.

[4 janan fotopa]

Jesusax kuntï jaqinakax jiskʼachayasiñ tuqit amuyapkäna ukanakampix janiw apayaskänti