Rollonak apanirapita, pergaminonaksti apanipunim

APÓSTOL Pablow ukham sasin Timoteor mayiskäna, ukampis ¿kawkïr rollonakatsa ukat pergaminonakatsa parlaskäna? ¿Kunatsa apanirapit sispachäna? ¿Kunsa ukat yatiqassna? Uka tuqinakat jichhax yatxatañäni.

Khä nayrïr maranakanwa Pablox uka arunak qillqäna. Hebreo Arut Qullan Qillqatan 39 libronakapaxa, uka tiemponx 22 jan ukax 24 libronakan jaljatänwa ukat jila partex rollonakan jaljatarakïpachänwa. Ukat kunjamtï Alan Millard sat chachax siskixa, uka qillqatanakax jila alanïkchïnsa, “qamirinakax alasipxaspänwa”. Ukatwa Etiopiankir eunuco jaqis uka qillqatanakanïnxa. Jupasti, “Etiopía markankiri Candace sata reinan qullqi katuri[pänwa]”, carropanx mä rollonïnwa ukatwa “Isaías profetan” qillqatanakap liytʼirïna. Amuyatax Qullan Qillqatanakan rollonak alasiñatakix qullqinïpachänwa (Hech. 8:27, 28).

Pablox akham sasaw Timoteor qillqäna: “Jutkäta ukapachaxa, Troasana Carpon utaparu jaytasktxa uka capa apanim; ukhamaraki [rollonaka], pergaminonaksti apanipunim” sasa (2 Tim. 4:13, MT). Uka jiskʼa tʼaqarjamax inas Pablox walja qillqatanakanïchïna. Ukampis taqi qillqatanakat sipans Diosan Arupaw nayrankäna. Ukat kunjamtï Biblia tuqit yatxattʼat A.  T.  Robertson sat chachax siskixa, Pablox parlkäna uka pergaminonakatxa, “Hebreo Arut Qullan Qillqatanakat (Antiguo Testamento) qillqaqatäpachänwa, ukat papironakat sipans pergaminonakax wali jila alanirakïnwa”. Ukhamarus Pablox waynitükän ukhatpach ‘Gamaliel chachamp suma yatichatänxa’, uka chachasti, Moisesar churat Leyinak yatichirïnwa ukat jaqinakans wali uñtʼatänwa. Ukhamax jupan apnaqasiñatakix yaqwa Qullan Qillqatanakan rollonak jikxataspachäna (Hech. 5:34; 22:3).

¿Cristianonakax kunjamsa rollonak apnaqapxäna?

Uka tiemponsti, mä qhawqha cristianonakakiw Qullan Qillqatanïpxäna. Ukhamax ¿kunjamsa Diosan Arunakapat mayninakax askinak jikxatapxäna? “Nayan puriniñaxkamaxa, jaqinakan nayraqatapana Diosan arunakap le[yi]ñaru uchasim” sasaw Pablox nayrïr cartapan Timoteor qillqäna (1 Tim. 4:13). Ukat kunjamtï Moisés tiempon Diosar yupaychirinakax lurapkänxa, ukhamarakiw uka tamanakan jachʼat Diosan Arupat liytʼapxirïna (Hech. 13:15; 15:21; 2 Cor. 3:15).

Niyakixay Timoteox irpir chuymanïchïnxa, mayninak nayraqatan liytʼañapänwa, ukhamatwa jan Qillqataninakax Diosan Arup istʼapxaspäna. Chiqas sum istʼañatakix walpun  tantachasirinakax chʼamachasipxpachäna. Ukat tukuyatarux awk taykas wawanakapampiw utar purisax uka tuqit wal aruskiptʼapxpachäna.

¿Nayra rollonakax kunjamänsa? Yaqhipanakasti, kunjamtï Isaiasan qillqat rollonak mar Muerto sat jachʼa qutat katupkixa, uka kipkarakiw paqallqu jan ukax jila metronakanïna. Ukhamarus rollthapiñatakix purapar lawanïnwa ukat telat forronirakïnwa, jan ukax mä jarraruw imasïna, ukhamax jathïpachänwa. Ukat cristianonakax Diosan Arupat yatiyir sarañatakix janiw walja rollonak apapkpachänti. Pablotix jupan apnaqasiñatak Qullan Qillqatanichïnxa, viajinakapan janiw taqpach apirïkpachänti. Ukatwa Troas sat markankasax mä qhawqhanak Carpo sat amigopar jaytaspachäna.

¿Kunsa Pablot yatiqassna?

Rollonakap maykäna ukhaxa, Pablox Roma markan carcelan jistʼantataw jikxatasïna, ukampix pay kutïxarakïnwa. Uka mayitap nayrakirakiw akham säna: “Nayax suma nuwasïwxa nuwastwa, tukuyäwkamaw jalarakta [...]. Jichhax suma coronaw suyaskitu” sasa (2 Tim. 4:7, 8). Nerón sat chachax 65 maran cristianonakar arknaqkäna ukhaw ukham qillqpachäna. Nayrax carcelan tʼaqhiskäna ukat sipansa, jichhax jukʼamp jan walinwa mayamp uñjasïna. Ukat jiwañap jakʼankatapsa amuyasxarakïnwa (2 Tim. 1:16; 4:6). Ukatwa Qullan Qillqatanak munpachäna. Tukuykam Diosat jan jithiqtas yupaychatap yatïnwa, ukampis Diosan Arupat jukʼampi yatxatasaw chamanchtʼasïñ munäna.

Pablon cartap katuqkäna ukhax Timoteox Éfeso markankaskpachänwa (1 Tim. 1:3). Uka markasti, Troas marknäm sarasax 1.600 kilometronak sarañankarakïnwa. Uka pachpa cartapanwa Pablox “janïra juyphipachäkipana jankʼaki jutam” sasin Timoteorux qillqäna (2 Tim. 4:21, MT). Ukampis ¿Timoteox purpachänti? Janiw uka tuqit Biblian kamskisa.

‘Rollonak apanirapita, pergaminonaksti apanipunim’ siskäna uka mayitapatxa, ¿kunsa yatiqassna? Kuna jan walinkkasas Diosan Arup taqi chuym yatxatañwa yatichistu. Chiqas ukaw Pablorux kunaymanin jikxataskasas Diosar sum yupaychañatak yanaptʼäna, ukhamatwa yaqhanakarus chuymachtʼäna ukat chʼamachtʼarakïna.

Chiqas jichha tiempon mä Biblianïñax wali askiwa. Yämas yaqhipanakax jachʼa jan ukax jiskʼa ukham kunayman kasta Biblianïtanwa. Ukatpï Pablo kikpax sapüru liytʼañasa ukat yatxatañasaxa. Jan armañäniti, Pablox Diosan amuytʼayatäsin 14 cartanak qillqäna ukanakatxa, Timoteor payïri carta apaykäna ukaw qhip qhipa qillqatapaxa. Ukat ‘rollonak apanirapita, pergaminonaksti apanipunim’ siski uka arunakapaxa uka qhipa cartapanwa uñstaraki. Ukhamasti Pablox Diosan Arunakap liytʼañwa munpachäna.

¿Jiwasat kamsaraksnasa? ¿Apóstol Pabljamarakit iyawsäwisan ‘suma nuwasïw nuwastanxa’ ukat jupjamarakit Diosax munkani ukhakam yatiyaskakiñatakix chʼamachasiñäni? Pablon iwxtʼaparjamaw Diosar yupaychañan jan aynachtʼañatakix sapürunjam Diosan Arupat yatxatañasa, jupax akham sänwa: “Jumapachpat imasim ukhamarak yatichäwimatsa” sasa (1 Tim. 4:16). Jichhürunakan uka iwxtʼar phuqañax janiw chʼamäxiti, nayra tiempot sipans janiw rollonakankxiti ukat taqininwa Bibliax utjarakistu.

[18, 19 jananakankir mapa/fotonaka]

(Sumpach amuyt’añatakix qillqatan mistki uk uñxatañamawa)

Éfeso

Troas

Roma