Wakiskir suma yatiyäwinaka

“Suma yatiyäwinakax [...] Diosan chʼamapawa taqi iyawsir jaqinakar qhispiyañataki.” (ROM. 1:16, NM.)

1, 2. ¿Kunatsa “Diosan reinopat” yatiytanxa, ukat kuna tuqinakatsa qhanañchtanxa?

 INAS akham sirïsta jan ukax amuyirïsta: “Jaqinakamp suma yatiyäwinakat parlañax wali kusiskañawa” sasa. Chiqas Jehová Diosar yupaychirinakatakix “Diosan reinopat” jaqinakar yatiyir sarañaw wali wakiskirixa. Jesusax yatiyañ tuqit kamsänsa uksa amtarakpachätanwa (Mat. 24:14).

² “Diosan reinopat” suma yatiyäwinak parlasaxa, Jesusax qalltawaykäna ukampiw phuqasktanxa (Lucas 4:43 liytʼasiñapawa). Diosan arunakapat yatiykasaxa, Diosax niyaw taqi jan waltʼäwinak chhaqtayani sasaw qhanañcharaktanxa. Ukatxa, ‘jachʼa tʼaqhisïwi’ tiemponxa, kʼari religionanakax tukjatäniwa ukat jan walinakas janiw utxaniti saraktanwa (Mat. 24:21). Ukat Jehová Diosan Reinopanxa, Uraqpachaw mä suma paraisor tukuyatäni ukat kusisita sumakiw ukan jakasxañäni sasaw yatiyaraktanxa. Chiqas ‘Diosan reinopatxa’, “nayratpacharakiw Abrahamarux aka suma yatiyäwi [Diosax yatiyäna]: ‘Taqi markanakaw juma tuqi bendecitäpxani’ sasa” (Gál. 3:8).

3. ¿Kunatsa Pablox suma yatiyäwinakat jukʼamp qhanañchäna sistanxa?

³ Ukampis suma yatiyäwinakat kunanaktï jaqinakax yatipxañapäki ukxa janikiw sum qhanañchxsnati. Amuytʼañäni, griego arut Qullan Qillqatarjamaxa, Romanonakar apaykäna uka cartapanx mä kutikiw apóstol Pablox ‘Diosan Reinopat’ parläna, ukampis suma yatiyäwinakatxa, tunka payan kutiw parlarakïna (Romanos 14:17 liytʼasiñapawa). Ukhamasti, suma yatiyäwinaka sasax ¿kunsa qhanañchañ munpachäna ukat kunatsa uk yatiñax taqinitak wakiskirïpacha? ¿Diosan “qhispiyasiñ arunakap” yatiykasax kunatsa uk jan armañasäki? (Mar. 1:14; Rom. 15:16; 1 Tes. 2:2.)

¿Romanonakar kunas yanaptʼasapäna?

4. Pablox Roma marcan carcelar jistʼantatäkäna ukhax ¿kuna pä tuqitsa qhanañchäna?

⁴ Uka tuqit amuytʼañatakixa, kunanaktï Pablox Roma markan carcelan jistʼantatäsax qillqkäna uk yatxatañasawa. Bibliarjamaxa, mä qhawqha judionakaw Pablor visitir sarapxäna, jupasti nayraqat “Diosan reinopat jupanakarux parläna”. Ukxarusti, “Jesusxat amuytʼayañ munäna”. ¿Kunsa ukham lurasax jikxatäna? “Yaqhipanakasti kuntix Pablox siskäna ukarux iyawsapxänwa, mayninakasti janirakiw iyawsapkänti”. Ukatxa, “taqi jupar uñjtʼir jutirinakarusti katuqarakirïnwa”. Ukat kunjamtï qalltan lurkänxa ukhamarakiw nayraqat “Diosan  reinopat jupanakarux parläna”, ukatsti “Jesusxat amuytʼa[yäna]” (Hech. 28:17, 23-31). Kunjamtï uñjktanxa, Pablox Diosan Reinopat parlapunirïnwa, ukat ¿kuna tuqitsa qhanañcharakïna? Diosan Reinopan amtanakap phuqasiñapatakixa, kun lurañas Jesusar waktʼi uka tuqitwa qhanañcharakïna.

5. ¿Romanonakar qillqat cartapanxa kuna tuqitsa Pablox qhanañchäna?

⁵ Pablox Romanonakar qillqkäna uka cartanxa, taqi jaqinakaw Jesucristor uñtʼapxañapa ukat iyawsapxañaparaki sasaw qhanañchi. Nayrïr jiskʼa tʼaqanakapanxa, akham siwa: “Khiti Diosarutix nayax serviskta taqi chuymaxampi [‘Yuqapxat suma yatiyäwinaka’, NM] qhanañchasa” sasa. Ukxarusti, “janiw nayax evangeliotx [jan ukax suma yatiyäwinakat] pʼinqaskti, ukasti Diosan chʼamapawa taqi iyawsir jaqinakar qhispiyañataki” sarakïnwa. Ukat “Diosax taqi jaqinakan jamasan luratanakapa Jesucristo tuqi taripkani uka uruxa, qhispiyasiñ arunaka nayax yatichkta ukhamarjama” sasaw sarakïna. Ukatsti, akham tukuyaraki: “Nayax Diosan arupa parlañxa [phuqtwa], [‘Cristot suma yatiyäwinak yatiyasina’, NM] Jerusalenat qalltasina Iliria ukkhakama” sasa (Rom. 1:9, 16; 2:16; 15:19). * ¿Kunatsa Pablox Romanonakar walj kuti Cristot parlpachäna?

6, 7. ¿Kunjamsa Romankir tamax qalltawayäna, ukat khitinakas ukankapxäna?

⁶ Kunjamsa Romankir tamax qalltawayäna uk janiw yatktanti. Ukampis 33 maran Pentecostés fiestanwa, yaqhip judionakasa ukat judior tukurinakasa cristianor tukupxäna, inas jupanakax Roma markar kuttʼasin uka tama uttʼayapxchïna (Hech. 2:10). Jan ukax inas alakip luririnakas, viajir cristianonakas Diosan chiqa yatichäwinakap Romar puriyapxchïna. Ukampis Pablox 56 maran mä carta qillqäna ukhaxa, Romankir tamax jaya tiempo uttʼayatäxänwa (Rom. 1:8). Ukampis ¿khitinakas uka tamankapxäna?

⁷ Yaqhipanakax judionakat jutirïpxänwa. Amuytʼañäni, Pablox Andronicompir Juniasampiruw arunta apayäna, jupanakax ‘marka masinakajawa’ sänwa, ukhamasti judiüpxänwa. Aquilampi Priscilampix jupankjam judiopxarakïnwa, jupanakax carpanak lurasaw Roma markan irnaqapxäna (Rom. 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Hech. 18:2). Ukampis Pablox arunta apaykäna uka jilat kullakanakatxa waljaniw yaqha markatäpxpachäna. Ukat inas yaqhipanakax “romano emperadoran utapankiri[pxchïna]”, mä arunx esclavonaka, ukat minus cargoni oficialanaka (Fili. 4:22; Rom. 1:6; 11:13).

8. ¿Romanonakax kuna jan waltʼäwinsa uñjasipxäna?

⁸ Romankir cristianonakax jiwasjamarakiw mä jan waltʼäwinkapxäna, ukwa Pablox qhanañchi: “Taqini jucha lurapxatap laykusti Diosampix janiw katuqatäpkiti” sasa (Rom. 3:23). Ukhamasti Pablor istʼirinakax jucharar jaqïpxatapwa uñtʼasipxañapäna, ukat kunjamsa Diosax uka juchat qhispiyani ukaruw iyawsapxañaparakïna.

Jucharar jaqïtas uñtʼasipxañäni

9. Pablon arsutaparjamax ¿kunjamsa suma yatiyäwinakax jaqinakar yanaptʼaspa?

⁹ Romanonakar apaykän aka cartapanxa, kunjamsa suma yatiyäwinakax jupanakar yanaptʼasapäna ukxa, walja kutiw Pablox nayrïr jiskʼa tʼaqanakapan qhanañchi: “Janiw nayax evangeliotx [jan ukax suma yatiyäwinakat] pʼinqaskti, ukasti Diosan chʼamapawa taqi iyawsir jaqinakar qhispiyañataki, nayraqata judionakaru ukhamarak jan judiöpkis ukanakarusa” sasa. Uka arunakarjamax taqinitakiw qhispiyasiñax utjäna. Ukampis Pablox Habacuc 2:4 qillqatat aytkäna uka chiqa yatichäwinakaruw taqi chuym iyawsapxañapäna. Ukansti akham siwa: “Aski jaqinakax Diosar iyaw[sapxatap] laykuwa jakapxani” sasa (Rom. 1:16, 17; Gál. 3:11; Heb. 10:38). Ukhamarus ¿qhispiyasiñ churiri suma yatiyäwinakampi ukat ‘Taqini jucharar’ jaqiñampix kunans mayakipxi?

10, 11. ¿Kunatsa yaqhipatakix Romanos 3:23 qillqatat amuytʼañax jan chʼamäki, ukat kunatsa yaqhipatakix chʼamakïspa?

 ¹⁰ Maynitix qhispiyasiñatak wakiski uka iyawsäwinïñ munchixa, nayraqatxa jucharar jaqïtapwa uñtʼasiñapa. Diosar uñtʼasina, jan ukax Bibliat yatxatasin jilsuwayapki uka chiqanakanxa, jankʼakiw uka tuqit amuytʼapxi (Eclesiastés 7:20 liytʼasiñapawa). Pablox ‘taqiniw juchararätanxa’ siskän uka arunakapat yaqhipax pächasipkchisa, kuna tuqitsa parlaskäna ukxa amuyapxiwa (Rom. 3:23). Ukampis yaqhip chiqanakanxa, Diosan Arupat yatiykasax Pablox kamsañsa munäna uk jan amuyir jaqinakampiw jilat kullakanakax jikisipxi.

¹¹ Yaqhip markanakanxa, jucharar nasitassa ukat nayrïr awk taykasat jucha katuqatassa yaqhipax janiw yatipkiti. Ukhamarus pantjasirïpxatapsa, jan walinak lurirïpxatapsa amuyasisipkiwa. Ukat taqi jaqin ukhaman jikxatasipxatapsa amuyapxiwa. Ukampis yaqha costumbrenakan jilsupxatap laykuxa, kunatsa jucharar nasiwaytan ukxa janiw amuyapkiti. Jukʼampis yaqha aru parlirinakatakixa, aruparjamax khititix leyinakar jan istʼasa ukat jan walinak luras sarnaqki ukarukiw jucharar jaqit uñtʼapxi. Kunjamtï amuytanxa ukham costumbrenakan jilsurinakaxa, Pablon arunakaparjamax janiw jucharar jaqïpxatap uñtʼasipkiti.

12. ¿Kunatsa taqini juchararätas jan amuyasipki?

¹² Cristianüpxtwa siri markanakansa, waljaniw juchararäpxatas jan uñtʼasipkiti. ¿Kunatsa? Iglesianakar awisax sarapkchisa, Adanampit Evampit Biblian parlki ukax aliq cuentokiw sapxiwa. Yaqhipanakasti Diosxat jukʼak parlaski, jan ukax jan yatichaski uka chiqanakanwa jakapxi. Ukat taqi kun Lurir Jehová Diosan utjataparux janiw iyawsapkiti, ukatwa suma sarnaqañatak kamachinak churiri Diosan utjataparux jan iyawsapkarakiti, kamachinakap pʼakintañax janis juchäkaspa ukham amuyapxi. Kunjamtï Pablox nayrïr maranakan jakiri jaqinakat qillqkänxa, ukhamarakiw jichhax “jan kuna suytʼañani, jan Diosanira[ki]” jakasipxi (Efe. 2:12).

13, 14. 1) ¿Diosax janiw utjkiti sirinakax kunatsa jan ‘jaltapkaspa’? 2) ¿Diosax janiw utjkiti sirinakax kuna jan walinaksa lurapxi?

¹³ Yaqhipanakax janiw cristian familia taypin jilsuwayapkiti ukatwa Diosax janiw utjkiti, janirakiw juchararäktanti sasin amuyapxi. Ukampis ukham amuyañax kunatsa jan askïki ukwa Pablox Romanos libropanx pä tuqit qhanañchi. Nayraqatxa, alaxpachasa aka Uraqisa Diosan utjatapwa uñachtʼayistu sasaw säna (Romanos 1:19, 20 liytʼasiñapawa). Romankkasax ukhamarakiw Pablox Hebreos libron akham sasin qillqäna: “Sapa utaw maynin luratäñapa, ukampis Diosaw luri taqi kunatix utjkis ukanakxa” sasa (Heb. 3:4). Ukhamasti, uka qillqatax Diosapuniw alaxpachsa ukat aka Uraqsa luraski sasin amuytʼañatakiw yanaptʼistu.

¹⁴ Ukhamasti idolonakar yupaychir israelitanakarusa, jan ukax yaqha markankir jaqinakarusa, janiw ‘jaltapkasmati’, mä arunx Diosax janiw utjkiti sasax janiw sapkasmati sasaw Pablox romanonakar qillqkäna uka cartapan qhan arsuwayäna. Ukat chacha warmjam sarnaqañäki ukanak maysar apanukusin wachuqa juchan qʼañunak luras sarnaqapki ukanakas janiw ‘jaltapkaspati’ (Rom. 1:22-27). “Judionakasa jan judionakasa, [taqiniw juchararäpxi]” sasaw Pablox arsuwayäna (Rom. 3:9).

 Concienciaw “qhanañchi”

15. ¿Khitinakas conciencianïpxi, ukat kunjamsa ukax sarnaqäwipan yanaptʼi?

¹⁵ Romanonakar qillqat cartapanxa, kunatsa juchararätas taqini uñtʼasiñasa ukat kunatsa juchat qhispiñas wali wakiskirixa uk taqini amuyapxañapatakiw Pablox mayampi qhanañcharaki. Diosax Israel markar churkäna uka Leyinakat parlkasaxa, Pablox akham sänwa: “Moisesan leyip yatkasin juch luririnakaxa, uka leyirjam juchañchatarakïniwa” sasa (Rom. 2:12). Ukxaruxa, yaqha markankirinakax Diosan Leyinakap jan uñtʼasax “lurapxiwa taqi kunanakatix leyin qillqatäki ukanaka” sasaw qhanañcharaki. ¿Kunatsa jupanakax mä familiarampi kutisiñasa, jaqi jiwayañasa ukat lunthatasiñas janipuniw walïkiti sapxi? Kunjamtï Pablox siskixa sapa mayniw conciencianïtanxa (Romanos 2:14, 15 liytʼasiñapawa).

16. ¿Kunatsa conciencianïkasas juchar pursna?

¹⁶ Concienciasax kunatï walïki, jan walïki ukanak amuytʼaykistu ukhasa, awisax janikiw istʼawayxsnati. Uka tuqit amuytʼañatakix israelitanakat parltʼañäni. Jupanakax walj kutiw Diosan churat concienciaparux jan istʼapkänti, ukat Moisesar churat Leyirjamax janiw lunthatasïtati, janirakiw casadokasin wachuqa juchan sarnaqätati siskäna ukarus janiw istʼapkänti (Rom. 2:21-23). Ukatpï jukʼamp juchan uñjasipxänxa. Juchararjamaxa, Diosan amtanakapsa, kamachinakapsa janiw yäpar phuqapkänti. Ukatwa Jehová Diosampis jan sum apasipkänti (Lev. 19:11; 20:10; Rom. 3:20).

17. ¿Kuna chuymachtʼir arunakas Romanos libron jikxatasi?

¹⁷ Kunjamtï uñjawayktanxa, Pablon Romanos qillqataparjamax taqiniw Taqi Chʼaman Dios nayraqatan juchararätanxa, ukatwa yaqhipanakax uka librox janiw chuymachtʼkistuti sasin amuyapxaspa. Ukampis Pablox jukʼamp uka tuqit qhanañchäna. Ukatwa Davitan Salmo 32:1, 2 qillqatap amtasax akham säna: “¡Kusisiñanïpxiwa khitinakarutix Diosax juchanakapat pampachki ukanakaxa. Jan wali luratanakapasti pampachatäxarakiwa! ¡Kusisiñanïpxiwa khitinakatix juchanakapat jan juchañchatäpki ukanakaxa!” sasa (Rom. 4:7, 8). Kunjamtï amuyktanxa Diosax juchanak pampachiriwa ukat kunatï juchanakas pampachañatakix wakiski ukanaksa lurawayarakiwa.

Jesusxat suma yatiyäwinaka

18, 19. 1) ¿Romanos libronx kunsa Pablox suma yatiyäwinakat qhanañchäna? 2) ¿Diosan Reinopan bendicionanak katuqañatakix kun lurañasasa?

¹⁸ ¡Kunja sumas uka yatiyäwinakaxa! Pablox Romanos libron qillqkäna uka suma yatiyäwinak amtayistu. Kunjamtï yatiqawayktanxa Pablox akham qillqäna: “Janiw nayax [suma yatiyäwinakatx] pʼinqaskti, ukasti Diosan chʼamapawa taqi iyawsir jaqinakar qhispiyañataki” sasa (Rom. 1:15, 16).

¹⁹ Diosan amtap phuqasiñapatakix Jesucristox kuna luräwinisa uka kasta suma yatiyäwinakatwa Pablox parlaskäna. Suma yatiyäwinakaxa, “Diosax taqi jaqinakan jamasan luratanakapa Jesucristo tuqi taripkani uka [uruwa]”, uka ursti Pablox wal suyarakïna (Rom. 2:16). Uka arunakampixa, “janiw Cristompin Diosampin reinoparus”, ni kuntï Diosax uka Apnaqäwipan lurkani ukarus jiskʼachañ munkänti (Efe. 5:5). Antisas Diosan Reinopan jakañ munirinakasa ukat bendicionanak katuqañ munirinakasa, Dios nayraqatan juchararätap uñtʼasiñapawa, ukatsti, juchanakap pampachatäñatakix Jesucristor iyawsatap uñachtʼayañapawa, sañwa munäna. Kunapachatï Diosan amtanakapar iyawstan ukat amuytʼaraktan ukhamarak kuna suytʼäwitix jiwasatak utjki ukanak amuytan ukhaxa, uka yatiyäwinakax wali askipuniw sistanwa.

20, 21. ¿Kunatsa Romanos libron parlki uka ‘suma yatiyäwinakat’ jaqinakar yatiykasax amtañasapuni, ukat kunsa ukham lurasax jikxatañäni?

 ²⁰ Ukhamasti, suma yatiyäwinakat yatxatawayktan uka tuqitxa, yatiykasax janiw armasiñasäkiti. Isaías librot amtasisax Pablox akham qillqäna: “Janiw maynis [Jesucristor] iyawsirix pʼinqachatäkaniti [mä arunx, chuyma pʼakintatäkaniti]” sasa (Rom. 10:11; Isa. 28:16). Bibliax jucha tuqit kamsis uk yatichaski uka markanakanxa, Jesusxat suma yatiyäwinakxa uñtʼxapxiwa. Ukampis yaqhip chiqanakanxa janiw ukhamäkiti, ukatwa Bibliaru, Diosaru iyawsapki ukanakarux Jesusax kuna luräwinisa ukanak qhanañchañax wali askixa. Jutir yatichäwinwa Romanos 5 jaljan kamsis ‘suma yatiyäwinak’ tuqitxa ukanakat yatxataskañäni. Aka yatichäwinakax Diosan arunakap yatiyañatakiw yanaptʼistaspa.

²¹ Kunjamtï uñjktanxa, Romanos librox walja kutiw ‘suma yatiyäwinakatx’ parli. Ukat “Diosan chʼamapawa taqi iyawsir jaqinakar qhispiya[ni]” sarakiwa (Rom. 1:16). ‘Suma yatiyäwinak’ istʼasinsa ukat mayninakan ukham istʼapxañapatak yanaptʼasinsa, ¡wal kusisiraktanxa! Chiqa yatichäwinakarjam sarnaqañ qalltapki ukanakaxa, Pablox Romanos 10:15 (MT) qillqatan siskixa, ukhamarakiw sapxi: “¡Kunja sumasa sumankaña suma arunaka yatiyirinakan kayunakapaxa!” sasa (Isa. 52:7).

[Qhanañchäwi]

¿Aka tuqinakat amtasktati?

• ¿Suma yatiyäwinak tuqitxa, kunanaksa Romanos libronx qhanañchi?

• ¿Kuna tuqinakat amuytʼañsa jaqinakar yanaptʼañasa?

• ¿Jesucristot parlki uka ‘suma yatiyäwinakatxa’ kuna bendicionanaksa taqinis katuqsna?

[Jiskt’anaka]

[9 janan fotopa]

Taqiniw jucharar nasiwaytanxa