Munasir Diosampi irpayasiñäni
Munasir Diosampi irpayasiñäni
“Kʼari sarnaqañarusti uñistwa.” (SAL. 119:128.)
1, 2. 1) Yaqha chiqar sarañatak jisktʼasisax ¿kunanakatsa yatiñ munsna, ukat kunatsa uk yatiñax wali askixa? 2) ¿Kuna tuqitsa Jehová Diosax amuytʼayistu, ukat kunatsa ukham luri?
YAQHA chiqarus sarañ munksna ukham amuytʼañäni, ukar puriñatakix thak uñjir mä amigosaruw jisktʼassna. Ukat jupax akham sarakistaspa: “Maysar sarañatak señalax uñstkani ukhax wal amuyasïta, kunattix jan amuykañawa, waljanirakiw ukan chhaqapxi” sasa. ¡Ukham amuytʼayatax walpun yuspärsna! Ukat aruparjamapuniw lursna. Jehová Diosax ukhamarakiw wali munasiñampi amuytʼayistu. Jupax wiñay jakañ katuqañasatakix kunanak lurañasasa ukwa yatichistu. Ukat kunanakas suma thakit saranukuyistaspa ukanakatsa iwxtʼarakistuwa (Deu. 5:32; Sal. 25:8).
2 Munasir Jehová Dios Amigosax kuna jan walinakatsa amuytʼayistu uka tuqitwa aka yatichäwinsa ukat jutïrinsa yatxataskañäni. Amtapuniñäni, Diosax wal munasistu, ukatwa wiñay jakañ katuqañasatakix yanaptʼistu, ukhamat sumaki ukat jan chhaqas ukar puriñasataki. Jan walinakamp apayasis suma thakit saranuksna ukhax wal chuym ustʼayasispa (Eze. 33:11). Kuna jan walinakas saranukuyistaspa ukanakwa aka yatichäwin kimsa tuqit uñjañäni: 1) Yaqhanakar arkaña, 2) amtäwinakampi, munañanakampi apayasiña, ukat 3) Bibliarjamax kʼarïki ukanaka. Uka jan walinakax kunanakäspasa ukat kunjamsa alaxpachankir Awkisax uka jan walinakat jithiqtañ yanaptʼistu ukanak sum amuyañasawa. Biblian akham siwa: “Kʼari sarnaqañarusti uñistwa” sasa (Sal. 119:128). ¿Jiwasax ukhamarakit kʼari sarnaqañar uñistanxa? Kunjamanakatsa ‘kʼari sarnaqañar’ jukʼamp uñissna ukwa yatxataskañäni.
“Janiw arkätati ñanqha luririnakaruxa”
3. 1) Yaqha thakinak uñjasaxa, ¿kunatsa yaqhanakar arkañax jan walïki? 2) ¿Kuna suma iwxtʼas Éxodo 23:2 qillqatan utji?
3 Viajkasax wali jaysa sarxsna ukham amuytʼañäni. ¿Sarkasin yaqha thakinak uñstistaspa ukhax kuns lursna? Waljanir mä thaknam sarir uñjasax inas qhipap sarañ munsna. Ukampis waljanir sarir uñjasaki arkañax jan waliruw purtʼayistaspa. Ukhamarus yaqha chiqaruw jupanakax sarasipkaspa. ¿Kunsa uka uñachtʼäwit yatiqsna? Jehová Diosax Israel markar Leyinakap churkäna ukanakat maynïrix kunsa yatichistu uk amtañäni. Tribunalar testigotsa, jan ukax juezat saririnakarux Diosax akham sänwa: “Janiw arkätati ñanqha luririnakaruxa, jupanakax waljanïpkchi ukasa” sasa (Éxodo 23:2 liytʼasiñapawa). ¿Kunatsa ukham iwxtʼpachäna? Kunattix jucharar jaqïtas laykuxa, mayninakan apatax jupanakjamaw jan walinak lurxsna, ukatwa ukham iwxtʼäna. Ukampis janiw juicionakan uñjasipki ukanakarukix mayninakar ‘jan arkapxamti’ siskänti, jan ukasti, taqiniw uka iwxtʼarjam sarnaqañasa.
4, 5. ¿Josué ukat Caleb chachanakax kuna jan walinsa uñjasipxäna, ukar saykatañatakix kunas yanaptʼäna?
4 Chiqas jaqinakax niya taqi kunanwa munañapar apnaqañ munapxistu. Ukhamarus janiw sañax chʼamakïspawa. Israelitanakax Josué ukat Caleb chachanakar kʼarinak parlayañ munapkäna uk amtañäni. Jupanakax tunka chachanakampiw Suma Uraqi uñaqir sarapxäna. Tunkanisti kʼarimp kʼarimpiw jan walinakak yatiyapxäna. Ukat nefilim sat chachanakan wawanakapar kunaw uñjapxta sasaw parlapxäna. Nefilim sat jaqinakaxa, Diosar kutkatasir angenalanakax aka Uraqinkir warminakamp wawanakanïpkäna ukanakawa (Gén. 6:4). ¡Ukham parlatanakapax janipuniw akchʼas walïkänti! Kunattix nefilim sat jaqinakax janiw wawanïpkänti, ukhamarus Uma Juicionwa jiwarxapxäna. Ukampis iyawsäwin aynachtʼatanakax jan amuytʼan arunakarux arkapxakiwa. Suma Uraqi uñaqir saririnakatxa tunkanin kʼari arunakapax jaqinakar axsarayänwa. Ukatwa jila parte israelitanakax Jehová Diosar istʼasin Suma Uraqir mantañax janiw walïkaspati sasin amuyapxäna. ¿Ukham jan walin uñjasisax kunsa Josué ukat Caleb chachanakax lurapxäna? (Núm. 13:25-33.)
5 Uka pä chachanakax janiw mayninakampix jawir umampjam apayasipkänti. Waljanis jan istʼañ munapkchïna ukat qalampis kʼupjañ munapkchïnxa kunatï chiqäki ukpun arsupxäna. Chiqas jan axsartʼas arsupxañapatakix iyawsäwinïñaw yanaptʼäna. Kunapachatï maynix iyawsawinïki ukhaxa, Diosan arunakapax jaqinakan amuyunakapamp jan kikpätapxa sum amuytʼi. Ukatpï Josué ukat Caleb chachanakax Diosan taqi arsutanakap phuqasir uñjasax wal kusisipxänxa (Josué 14:6, 8 ukat 23:2, 14 liytʼasiñapawa). Dios chuymapuniw panipax sarnaqapxäna, janirakiw jan iyawsir jaqinakar kusisiyañ laykukix Jehová Diosan chuymap ustʼayañ munapkänti. Ukatwa kunatï chiqäki uk lurañatakix taqi chʼamampi saytʼasipxäna. ¡Ukax sapa maynin yatiqasiñasatakiwa! (Núm. 14:1-10.)
6. ¿Kunanakas mayninakjam lurañatakix apistaspa?
6 ¿Mayninakjam lurañ munirïtati? Jichhürunakanxa, jila parte jaqinakatxa janiw Jehová Diosarus kamachinakaparus respetapkiti. Ukatwa kusistʼañ tuqix luqhi amtanakar apapxi. Televisionansa, peliculanakansa, anatañ videonakansa, wachuq juchanaka, nuwasiñanaka ukat layqasiñanakakiw utjaski, ukampis ukanakax janiw kuna jan walïkisa sasaw sapxi (2 Tim. 3:1-5). ¿Jumax familiamatakisa jumatakisa kuna kasta kusistʼañanaksa, jan ukax anatañanaksa ajlliskta? ¿Akapachankir jaqinakjamach taqi kunas walikïskiw sasin amuyta? Jumatï mayninakjam amtaskstaxa, janiw arkätati ñanqha luririnakaruxa siski uka iwxtʼarus takichaskasma ukhamawa.
7, 8. 1) ¿Kunjamatsa ‘amuytʼasirïñ’ yatiqsna, ukat kunatsa taqi kun mä listarjam lurañat sipans amuytʼasirïñax jukʼamp wakiskirixa? 2) ¿Kunjamsa walja wayn tawaqunakax yatiqaskay sarnaqapxi?
7 Suma amtanakar puriñatakix Jehová Diosaw ‘amuytʼasir’ luristu, ukax mä suma regalopuniwa. Biblianxa, ‘amuytʼasiri’ siski uka arxa lupʼikiptʼas kuns lurtan ukat kunatï walïki jan walïkaraki ukanak amuytʼastan ukatakiw apnaqi. Ukampis yäpar amuytʼasirïñatakixa, sapür chʼamachasiñasawa (Heb. 5:14). Ukhamarus janiw mayninakar uñtasakix amuytʼasirïñ yatiqksnati. Janirakiw mayninakan amtanakaparjamakix taqi kunsa ukarjampun lurasiñapäkiti, jan ukasti sapa mayniw kun lurañatakis concienciaparjam amuytʼasiñapa. Ukatwa Jehová Diosan Qhanañchirinakapax kawkïr peliculanakasa ukat libronakasa jan walïki ukhamarak Internetans uñstki ukanakats jan walïki ukanak mä listar jan qillqapkiti. Ukhamarus akapachax urut urutjamaw jukʼamp mayjtʼaski, ukhamax kawkïrinakas jan walïki uk yatiñatak lista lurataxa, mä qhawqha minutonakarux yaqha listaw lurañäxaspa (1 Cor. 7:31). Ukham mä lista lurasispa ukhaxa, kunatï jukʼamp wakiskirïki ukanak lurañax chʼamäxaspawa, sañäni; Diosan arunakap yatxatañsa, mayisiñsa ukat Diosar kusisiykir amtanakar puriñsa armasxsnawa (Efe. 5:10).
8 Chiqas Bibliarjam taqi kun luratasxa janiw taqinis askirjam uñjapkaniti, jan ukasti munañapar sarnaqañaswa munapxani. Cristiano wayn tawaqunakat parltʼañäni, inas masinakapax jupanakjam sarnaqañataki ukat kusistʼañatak waytʼasipkchi (1 Ped. 4:4). Ukampis jilïrinakas wayn tawaqunakas Josué ukat Caleb chachanakjam iyawsäwinïpxatap uñachtʼayapxi. ¡Ukapï kusiskañaxa! Jupanakasti, “janiw arkätati ñanqha luririnakaruxa” siski uka iwxtʼaruw sum istʼapxi.
Janiw “amtäwinakamampi, munañanakamampi apayasipxätati”
9. 1) ¿Kunatsa yaqha thakir saranukuñax jan walïki? 2) ¿Números 15:37-39 qillqatarjam lurasax kunsa israelitanakax jikxatapxäna?
9 Chuymasax ukhamarakiw jan walir puriyistaspa. Uka tuqit amuytʼañatakix viajañat parltʼaskakiñäni. Jiwasatï mapanak apanukusin suma thak uñjasin maysar saranuksna ukhax janiw puriñ munktan ukar purksnati. Uka uñachtʼäwixa, Jehová Diosax israelitanakar kamachinakap churkäna ukwa amuytʼayistu. Fleconakan isinakwa uchasipxäta, fleconakasti azul hilomp uchatäñapawa sasaw Diosax säna (Números 15:37-39 liytʼasiñapawa). Uka kamachix inas yaqhipatakix mayjächispa, ukampis ukhamatakwa israelitanakax Diosar jan yupaychir markanakat jithiqtatäpxasapäna, ukatwa wali wakiskirïnxa. Ukhamarus uk lurasakiw Diosamp katuqatäpxasapäna (Lev. 18:24, 25). Maysa tuqitxa, wiñay jakañar apiri thakitwa chuymasax saranukuyistaspa, ukwa uka kamachix amuytʼayistu.
10. Jaqinakax kunampis apayasiktanwa, ¿kunjamsa Diosax uk sum yatitap uñachtʼayäna?
10 Jehová Diosax akham sasaw markaparux säna: “Janirakiw jumanakan pachpa amtäwinakamampi, munañanakamampi apayasipxätati, kawkïrinakampitix jumanakax jan iyawsañani tukupkta ukanakampi” sasa. Kunatsa Diosax uka kamachi churpachäna uk amuytʼañäni. Alaxpachankir Awkisax kunjam jaqïtansa uk sum yati. Ukat kunjamsa chuymasax uñjktan ukanakamp apayasi uksa yatirakiwa. Ukatwa akham sistu: “Jaqin chuymapjama ñanqha, kʼarintirix janiw utjkiti. ¿Khitisa jaqin chuymapxa sum uñjaspa?” sasa (Jer. 17:9). ¿Kunatsa israelitanakar amtäwinakamampi, munañanakamampi jan apayasipxamti sasin Diosax iwxtʼpachäna? Kunattix uka jakʼankir markanakax wali sumäkaspas ukham israelitanakan amuyapxañapxa Diosax yatïnwa. Jupanakatï uka markankir jaqinakjamäñ munapxasapänxa, jupanakjamaw sarnaqapxasapäna, amuyapxaspäna ukhamarak jan wali costumbrenakapsa yatiqasipxaspäna (Prov. 13:20).
11. ¿Kunjamsa chuymasax uñjktan ukanakamp apayasispa?
11 Jichhürunakanxa, jukʼampiw chuymasax kuntï munktan, uñjtan, istʼktan ukanakampix apayasxi. Ukhamwa akapachax jaqinakar jan walinakar apaski. Ukhamasti ¿kunjamsa Números 15:39 qillqatarjamax phuqsna? Inas yatiqir masinakasasa, irnaqir masinakasasa, jan ukax vecinonakasax jan wali isinakamp isisipxchi. ¿Jupanakar uñjasax kunjamsa jikxatasisktanxa? ¿Diosan kamachinakap maysar apanukusati jupanakjam isisiñ muntanxa? (Rom. 12:1, 2.)
12, 13. 1) ¿Chuymasantï jan walinak uñchʼukiñax utjchix kun lurañasasa? 2) ¿Kunatsa mayninakar jan walinak amtayirjam jan isisiñasäki?
12 Jichhaw amuytʼasirïñ yatiqañasa. Chuymasantï jan walinak uñchʼukiñax utjchi ukhaxa, Job chachat yatiqasiñasawa, janipuniw jan wali amtampix yaqha warmirux uñchʼukkati, sasaw jupax amtäna (Job 31:1). Davitax akham amtarakïna: “Ñanqha amtäwinakarux janiw nayranakaxamp uñtkäti” sasa (Sal. 101:3). Chiqas taqi kuntï concienciasar qʼañuchkaspa, jan ukax Jehová Diosamp sum apasiñatsa jarkʼkistaspa ukanakaxa jan kunataki inamayakiwa. Ukhamax kunanakatï jan wali amtanakar apkistaspa ukat jucharus purtʼasiykistaspa ukanak janiw uñchʼukiñasäkiti.
13 ¿Jan munkasas ‘ñanqha amtäwini’ jaqir tuksnati? Jïsa. Jiwasatï mayninakar jan walinak amtayirjam isissna ukhaxa, ‘ñanqha amtäwini’ jaqiruw tuksna. Sañäni: “kunatix isisiñäki ukak isisipx[am]” siski uka iwxtʼar jan istʼkañäni ukhaw ukhamar pursna (1 Tim. 2:9). ¿Kunjam isisiñasas walïspa uk kunjamatsa yatsna? Mayninakan chuymaparus ustʼayaspati janicha uk amuytʼasiñasawa. Munañasata amuyunakasat sipansa, jaqi masisan sum jikxatasiñapaw jukʼamp askixa (Rom. 15:1, 2). Tamanakanxa walja wayn tawaqunakaw yatiqaskay isisipxi, ¡jupanakar uñjasax wal kusistanxa! Ukhamatwa jupanakax ‘amtäwinakapampi, munañanakapampi’ jan apayasipkiti, jan ukasti Jehová Diosar kusisiyañatakiw taqi kunan chʼamachasipxi.
Kʼarïki ukanakar jan arkapxamti
14. ¿Kamsasas Jehová Diosax Samuel profeta tuqix iwxtʼäna?
14 Viajañat parltʼaskakiñäni. Mä wasar pampnam sarkasax sumäkaspas ukham nayrasaruk uñstipan maysar saranukusax ¿kunarus pursna? Nayrasak uñjki ukan qhipap sarasaxa, jiwañaruw pursna. Kunatï jan utji jan ukax jan chiqäki ukar atinisiñax jan walir apirïtapxa Diosax sum yati. Ukatwa israelitanakarux iwxtʼäna, jupanakasti kunjamtï mayni markanakax reyinïpkänxa ukhamarakiw mä rey mayipxäna. Ukampis ukax jachʼa juchänwa, Jehová Diosax janis taqi kunxar Munañanïkaspa ukhamwa uñachtʼayapxäna. Diosax uka mayitanakaparux istʼänwa, ukampis uka reyinakax “kʼari diosanakaru” jan ukax kunatï jan chiqäki ukanakar servipxañamatakiw apapxiristam sasaw Samuel profeta tuqix iwxtʼäna (1 Samuel 12:21 liytʼasiñapawa).
15. ¿Kun lurasas israelitanakax kunatï kʼarïki uk thaqapxatap uñachtʼayapxäna?
15 Israelitanakaxa, uñjkaña reyiw Diosat sipansa jukʼamp chiqapaxa ukat jupaw yanaptʼistani sasin amuyapxasapäna ukhaxa, Supayan amparaparuw jaltʼapxaspäna, ukat kʼarïki ukaruw arkxapxasapäna. Ukat jan kunakiw yaqha jan walinakar puripxasapäna. Sañäni, reyinakapax idolonakar yupaychapxañapatakiw chʼamachapxäna. Ukham luririnakaxa, kʼulluta jan ukax qalat lurat diosanakaparux uñjapxiwa ukat llamktʼapxarakiwa, ukatwa Jehová Diosat sipans jukʼamp atiniskayäkaspas ukham amuyapxi. Ukampis Jehová Diosaw chiqpach Diosaxa ukat taqi kun Luririxa, ukhamarus “mä idolox janiw kunäki[sa]” (1 Cor. 8:4). Uka arunakampixa, idolonakax jan kunataki inamayawa sasaw Pablox amtayistu. Chiqas janiw uñjkistusa, istʼkistusa, parlkistusa, ni kuns lurapkarakispati. Ukatpï ukanakar yupaychañax kunatï kʼarïki ukar arkañamp sasixa ukat jan walirukiw aparakistu (Sal. 115:4-8).
16. 1) ¿Supayax kunjamsa kʼarïki uk thaqañar waljanir apaski? 2) ¿Kunatsa Jehová Diosat sipansa yänakas qullqis kʼarikiwa sistanxa?
16 Supayax nayra tiemponjamarakiw kunatï kʼarïki ukanakar arkapxañapatakix jaqinakar apaski. Sañäni, qullqimpikis suma ukat kusisit jakasiñax utjkaspa ukhamwa amuyayi. Chiqas yänakanïñasa, qullqinïñasa, suma trabajonïñasa yanaptʼistaspawa. Ukampis ¿usuntañansa, qullqit pistʼañansa, uraq khathatinakansa jan ukax yaqha ukhamanakansa qhispiyistuti? Ukat jukʼampis ¿qullqix jaqinakan saparstʼat jan jikxatasipxañapatakix yanaptʼiti? ¿Kuna amtampis Diosax luristu sasin jisktʼasipki ukhax qhanañchiti? ¿Jiwañas utjki ukhax chuymachtʼiti? Jiwasatï Jehová Diosar yupaychañatak qullqi jan ukax yänak thaqhañar chuym chursna ukhax inamayakïspawa. Chiqas ukanak thaqhañax kʼarikiwa. Ukat janirakiw jañchi tuqits jarkʼaqkistuti, kunattix jukʼa tiempokiw jaktanxa, ukat janiw kuna suma suytʼäwsa churkistuti. Janirakiw usuntañanakatsa jiwañatsa qhispiykistuti (Pro. 23:4, 5). Ukampis ¡Jehová Diosax janiw idolonakjamäkiti! Jupaw chiqpach Diosaxa ukat Jupakirakiw jan walinakatsa jarkʼaqistaspa. Ukampis amigopäñäni ukhakiw jarkʼaqistaspa. ¡Jehová Diosampi sum apasiñax mä jachʼa bendicionapuniwa! Ukhamasti janipun kunatï kʼarïki ukanak thaqhasax uk aptʼasiñäniti.
17. ¿Yatxatawayktan uka iwxtʼarjamax kuns lurañäni?
17 ¡Wiñay jakañar apir thaknam sarkasin Jehová Dios Amigosamp irpayasiñax wali askipuniwa! Jiwasatï suma iwxtʼanakapar istʼas sarnaqañänixa, janiw ñanqha luririnakar arkkañäniti, janirakiw amtäwinakasampisa, munañanakasampisa apayaskañäniti, ni kʼarïki ukanakarus arkkañäniti. Ukhamatwa wiñay jakañsa katuqarakiñäni. Jutïr yatichäwinsti, kuna kimsa jan waltʼäwinakas waljanir suma thakit saranukuyaski ukat kunjamsa Jehová Diosax uka jan walinakat jithiqtañatak iwxtʼistu ukwa uñjañäni (Sal. 119:128).
¿Qhanañchtʼasmati?
¿Kunjamsa Biblian aka qillqatanakaparjam sarnaqsna?
[Jiskt’anaka]
[11 janan fotopa]
¿Akapachankir jaqinakjamat sarnaqañ muntanxa?
[13 janan fotopa]
¿Kunatsa maysar saranukuñax jan walïki?
[14 janan fotopa]
¿Kunatï kʼarïki ukan qhipapti sarasktanxa?
