Internetar wali amuyumpi mantañäni

NIYA 30 maranak nayraxa, computador apnaqañ tuqit (tecnología informática) jukʼampiw jilxattawayi. Jaqinakax jayansa jakapkchixa jankʼakiw kuns yatiyasipxaspa. Ukasti, kunjamtï nayra tiemponx maquinanakampi walja Biblianak lurañ qalltasin waljanir lakirasiwaykixa, ukhamarakiw computadoranak apnaqañ qalltasiwayi. Ukatwa jichhürunakanx kawkhansa, kuna horarusa, kunayman tuqinakat yatxataksnaxa. Ukatpï Internet tuqix Uraqpachan kuns jankʼaki yatiyasiñax jan chʼamäxitixa.

Jehová Diosax maynit maynikam aruskiptʼasir lurawayistu. Nayraqatxa, Diosaw jaqinakarux kunjamatsa kusisit jakasipxaspa uk wali sum yatiyäna (Gén. 1:28-30). Ukampis qhipat jan walitakiw aruskiptʼañax apnaqasxäna. Jaqir luraskäna ukhatpachwa aruskiptʼasiñanak Supayax jan walir puriyäna, kunattix Evaruw kʼarikamak yatiyäna ukar istʼasasti Evax jankʼakiw Adanar yatiyäna, Adanax chiqäpachaw sarakïnwa. Ukatwa jaqinakax kunaymanit tʼaqhistanxa (Gén. 3:1-6; Rom. 5:12).

¿Internetat kamsasirakispasa? Internetampix jankʼakiw kuna yatiyäwinaksa jikxatsna, ukampis ukhamarakiw jan wali yatiyäwinakax utjaraki. Ukat tiempo aptʼasiraksna ukat concienciasas qʼañuchasirakispawa. Niyakixay Internetan jan walinakax utjarakchixa, ¿kunjamsa Internetampi yanaptʼayasisin askinak jikxatsna?

¿Yatiyäwinakax chiqati jan ukax kʼaricha?

Kunanakatï Internetan jikxataski ukax taqpachas sumäkaspa ukhamxa janiw amuyañasäkiti. Internetan thaqasax suma yatiyäwinak jikxatsna, ukampis jan wali yatiyäwinakax utjarakiwa, ukatpï kawkïrinakas walïspa uk wali amuyump ajlliñasaxa.

Khä 1993 maran wali uñtʼat mä revistax mä dibujo apsüna, ukax wali uñtʼatarakïnwa. Uka dibujonxa, pä anunakaw computadoran qunkatatäsipkäna, maynix akham sänwa: “Internetan qillqirinakax janiw anütas yatipkiti” sasa. Ukhamax Internetar mantirinakax khitïpxis uk imtʼasipxakispawa. Amtañäni, nayratpachwa ukham lurasïna; Supayaw mä katari tuqix Evar Diosjamäyätaw sasin kʼarintäna. Internetanxa, wali yatxattʼatäkaspas ukham khitis kʼarisikispawa. Ukhamarakiw khitis kuntï munki uk qillqantakispa, ukat kuna iwxtʼanaksa, datonaksa, jan ukax fotonaksa uskukirakispa.

Ukhamasti, kunanakatï Internetan uñstki ukanakarux janiw jankʼakix walikïskaspas  ukham uñjañasäkiti. Janiw Evar uñtatax jan amuytʼasirïñasäkiti. Uka yatiyäwix walikïskaspas ukham janïr amuykasaxa, akham jisktʼasiñasawa: 1) ¿Khitin qillqatasa ukat qillqirix sumti yatxatpacha? 2) ¿Uka yatiyäwinak kuna amtampisa ukat kun jikxatañatakis Internetar apantapxpacha? 3) ¿Kawkit apsutasa ukat khitin qillqatasa ukax yatiyasiti? 4) ¿Jichhakit uka qillqatax Internetar uchasi? sasa. Apóstol Pablox akham sasaw Timoteor iwxtʼäna: “Kunatix jumaru katuyatäki ukxa imam. Jan istʼamti chʼusa jan kunataki askïki uka arunakxa, ni uka kʼari yatiñ kankañ sutinïki ukarusa” sasa (1 Tim. 6:20). Uka iwxtʼax jichhürunakatak wali askikïskiwa.

¿Internetax tiemponïñatakit yanaptʼitu?

Wali amuyump Internet apnaqañax ratuk kuns lurañatakiw yanaptʼistaspa, ukat janirakiw qullqsa, chʼamsa sinti aptʼasksnati. Ukat Internetampix utatpachwa kuns alsna, ukat precionaksa yatxatsna; ukhamarakiw bancor pagañatakisa, jan ukax qullqi apsuñatakis kuna horarus mantaksna; viajañatakis kawkhansa pasajex iraqatäski uksa jikxataraksnawa; direccionanaksa ukat teléfono numeronaksa jikxatsnawa; ukat mä chiqar sarañatakis kawknämsa jankʼaki ukat jukʼa qullqimpik pursna uksa yatxataraksnawa. Chiqas Jehová Diosan Qhanañchirinakapan sucursalanakapax Uraqpachanwa kunayman tuqit Internetamp yanaptʼayasipxi.

Ukampis Internetanx jan walinakaw utjaraki. Yaqhipanakax janiw askinak thaqañatakik apnaqapkiti, jan ukasti kunayman kusistʼañanakarukiw tiempo aptʼasipxi. Internetar mantasaxa, anatasinsa, parlasinsa, kunanak alasinsa, jan ukax mensajenak aptʼayasasa ukat kunayman chiqanakar mantasas tiempo aptʼasipxi. Ukham lurasasti kunatï wali wakiskirïki ukanakatwa armasipxi, sañäni: Familiata, tamata ukat amigonakata. Ukhamatwa Internetar vicio katuntapxaspa. Ukasti sapürutjamaw jukʼampi jilxattaskaraki. Corea markankir wayn tawaqunakatxa maymärax sapa patakat 18 Internetar viciompi niya katuntatäpxäna. Ukat Alemania markanxa, “chachajax Internetar viciomp katuntatäxiwa sasaw sapürutjam jukʼamp warminakax kijasipxi” sasaw uka tuqit yatxatirinakax yatiyapxi. Uka warminakat maynisti, chachajax Internetampix mayjtʼawayxiwa ukat matrimoniojas qʼalapuniw aynachtʼawayxi sarakïnwa.

Mä uruxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapan sucursalaparux mä jaqiw Internetar vicio katuntatapunïxtwa sasin qillqatayna. Internetar may mantasax niya tunka horanakaw ukan uñkatatäskirïna. Qalltanxa walikïskaspas ukham amuyasïna, ukampis jukʼat jukʼatwa tantachäwinakar jan sarxänti, ukat janirakiw Diosatsa mayisxänti. Tantachäwir sarkäna ukhaxa, awïsakiw sarañatak wakichtʼasïna, ukampis Internetar wasitampi mantañatakix utar kutʼxañakwa amtirïna. Qhipatsti, ukham lurasax jan walïtap amuyasxäna, ukatwa ukanak maysar apanukuñatak wal chʼamachasïna. ¿Kuns yatichistu? Internetar vicio jan katuntañatakixa, qhawqha  tiempsa ukar aptʼasiskta uk wal amuyasiñasawa.

¿Taqi yatiyäwinakat sumäpacha?

“Taqi kun yantʼapxam, ukatsti kunatix askïki ukanak katxarupxam. Taqi jan walinakat saraqtapxam” sasaw 1 Tesalonicenses 5:21, 22 qillqatan iwxtʼistu. Internetan uñjasktan ukanakax Diosan kamachinakaparjamax walikïskiti janicha uk sum amuytʼasiñasawa. Kunanakatï mä cristianotakix jan walïki ukanakxa janipuniw uñjañasäkiti. Internetampix pornografía satäkis ukwa uñachtʼayapxi, jiwasatï uka qʼañunakat jan amuyaskañänixa, Supayan amparaparus jaltʼksna ukhamäspawa.

Akham jisktʼasiñasawa: “¿Computadoran Internet uñkatatäskipan chachajasa jan ukax warmijasa, awk taykajasa, mä jilat kullakas kunanaktï uñchʼukiskta uk uñjapxaspa ukhax phinqʼasiristti?” sasa. Jiwasatï ukhaman uñjasisax phinqʼasiñänixa, janiw sapakïsax Internetar mantañasäkaspati. Internetax kun alañatakisa, maynimp parltʼañatakis askïkchisa, ukhamarakiw jaqinakarux ‘chuymapan [...] wachuq juchar’ puriyaspa (Mat. 5:27, 28).

¿Yaqhanakar aptʼayañax walïspati?

Internetanxa kunayman tuqitwa yatxatsna, ukat kuna yatiyäwinaksa apantaraksnawa. Ukampis janïr aptʼaykasax jiwasaw chiqapunïskiti janicha ukat janit kuna jan walinakas utjki ukanak sum yatxatañasa. Aptʼaykañäni ukhax akham jisktʼasiñasawa: “¿Aka yatiyäwix kunatï chiqäki ukarjamati? ¿Aptʼayañatak permisox utjituti? * ¿Janit kuna jan walinakas utjki ukat chʼamañchtʼkiriti? ¿Kunatsa aptʼayañ muntxa? ¿Amigonakajamp sum uñjayasiñatakikit aptʼayañ muntxa?” sasa.

Internetnäm apayanit correonakax wali askïkchisa, awisax waljäki ukhax qariyistaspawa. Yaqhipanakax kunaymanitwa jan yäqkañ walja qillqatanak yaqhanakar aptʼayapxi, ukhamat liytʼirinakarus tiempo apaqapxaraki. Chiqas janiw jiwasat maynis ukham jan amuytʼasirjamax ukanak lurañ munktanti, ukhamasti ¿janïr aptʼaykasax janit wal amuytʼasiñasax wakiskaspa? Ukhamarus ¿kuna amtampis uka qillqatax aptʼayasiski? Khä tiemponxa, familianakaparu ukat amigonakapar kunjamas jikxatasiski ukat kunanaksa luraski uk yatiyañatakiw carta qillqapxirïna. ¿Internetnäm aptʼayat qillqatasax janit ukhamäñapax wakiskaraki? ¿Qillqañ munktan ukax chiqati janicha uk jan yatkasin aptʼayañax walikïskaspati?

Ukhamasti, ¿janipuniti kunatakis Internetar mantañasäxaspa? Yaqhipatakix inas jan mantañax wakischispa, kunjamtï qalltan maynix amtkäna ukhama. Ukampis Internetar mantañax wakisipuniwa, jan ukax janipuniw mantañasäkiti sasax janiw sisksnati. Jiwasatï Internetar ‘chʼikhi chuymampi’ ukat wali amuyumpi mantañänixa, Internetax jiwasatak wali askirakïniwa (Pro. 2:10, 11).

[Qhanañchäwi]

[4 janan fotopa]

¿Internetan uñstki ukanakat kunatsa wal amuyasiñasa?

[5 janan fotopa]

Internetat janïr aptʼaykasax sum amuytʼasiñasawa