Mesiasaruw suyapxäna

“‘Inas Juanax Cristöchi [jan ukax Mesiasächi]’ sasaw wal suytʼasipkäna.” (LUC. 3:15.)

1. ¿Kunsa mä angelax awatirinakar yatiyäna?

 ARUMÄXÄNWA, ukatwa awatirinakax uywanak anthapisinxa jakʼat uñjasipkäna. Ukampis mä akatjamatwa mä angelax jupanak jakʼan uñstäna ukat Diosan qhanapas wal kʼajtarakïna. Akham sasaw uka angelax awatirinakar säna: “Jan axsarapxamti, suma yatiyäwinak apanta, akasti taqi markpachataki wali kusisiñäniwa. Jichhürux jumanakataki mä Qhispiyiriw naci, Davidan markapana, ukasti Cristo Tatituwa” sasa. Mä arunxa, khititix Mesías sasin uñtʼatäñapäkäna ukaw nasitayna. Uka wawax mä uywa uyunwa manqʼa liwañäwjanwa ikiski sasaw angelax jupanakar sarakïna. Ukat ukspachaw walja angelanakax uñstasin uka angelamp chikax Jehová Diosar akham sasin jachʼañchapxäna: “¡Diosax jachʼañchatäpan alaxpachanakanxa. Aka uraqinsti sumankañaraki utjpan khuyapayasiñapat kusisipki uka jaqinak taypina!” sasa (Lucas 2:8-14).

2. ¿Mesías siski uka arux kamsañs muni, ukat kunjamatsa Mesiasar uñtʼapxasapäna?

² “Mesías” jan ukax “Cristo” siski uka arunakax kamsañs muni uk jupanakax sum yatipxäna, “Ajllita” sañ muni (Éxo. 29:5-7). Ukampis ¿kunjamatsa jupanakax uka wawan Mesiasätapxa yatipxaspäna, ukat yaqhanakar uñachtʼayapxaspäna? Nayraqatxa profecianakat sum yatxatapxañapänwa ukat khitirus uka profecianakax phuqasiski uk sum amuyapxañapänwa.

¿Kunatsa Mesiasar wal suyapxäna?

3, 4. ¿Daniel 9:24, 25 jiskʼa tʼaqanak liytʼasax kuns amuytanxa?

³ Walja maranakatsti, Bautisir Juanaw Diosan arunakapat yatiyañ qalltäna. Ukat luratanakap uñjasasa ukat arunakap istʼasasa, “inas Juanax Cristöchi” sasaw jaqinakax sapxäna (Lucas 3:15 liytʼasiñapawa). ¿Kunatsa ukham amuyapxpachäna? Mesiasat parlkasinxa, “paqallqu tunka semananakaw pasañapa” sasaw Bibliax qhanañchi. Ukhamax uka tuqit sum yatxatasaw ukham amuyapxpachäna. Uka profecianxa mä chiqax akham siwa: “Kunapachattix Jerusalén markax wasitata uñstayañataki  saytʼayañataki arsutäni, Tatitur luqtatäki uka jachʼa jilïrin puriniñapkama[xa], paqallqu semananakaw pasaskañapa, [...] suxta tunka payani semananaka[mpi]” sasa (Dan. 9:24, 25). Uka semananakax janiw 7 urunakani semananaka sañ munkiti, jan ukasti, sapa semanax 7 maranakaniwa sasaw uka tuqit yatxattʼatanakax sapxi. Yaqha Bibliax akham sarakiwa: “Maranakani semananaka” sasa.

⁴ Daniel 9:25 jiskʼa tʼaqan parlki uka 69 semananakax 483 maranaka sañ muni. Ukatxa 455 nayra pach maranwa qalltawayi sasaw Jehová Diosan yupaychirinakapax sistanxa. Uka maranwa Persia markan Artajerjes reyipax Jerusalén marka wasitampi saytʼayasiñapatakix Nehemiasar mä kamachi churäna (Neh. 2:1-8). Ukhamax 455 marat aksaru 483 maranak jakhuñ qalltsna ukhaxa, 29 jichha pach mararuw pursnaxa. Uka maraw Jesusax bautisasïna ukat Awkipax qullan ajayupampi Ajllïna, ukhamatwa Jesusax Mesiasjam uñstäna (Mat. 3:13-17). *

5. ¿Kuna profecianakatsa yatxataskañäni?

⁵ Ukhamasti, kunjamsa profecianakax Jesusan phuqasïna ukanak jichhax mä qhawqha uñjañäni. Naskäna, wawäskäna ukat Diosan arunakapat yatiykäna ukhax kuna profecianakas jupar phuqasïna ukanak yatxatasaw Diosan arunakaparux jukʼampi iyawsañäni. Ukat jutaniw sat Mesiasat jukʼampiw amuyañäni.

Qallta maranakapa

6. ¿Génesis 49:10 qillqatax kunjamsa phuqasïna?

⁶ Mesiasax Judá tribun nasiñapänwa. Jacob chachax niya jiwañampïxäna ukhax akham sasaw wawanakapar bendicïna: “Janiw khitis Judarux chʼamapxa apaqañ puedkaniti, kuna varatix amparapankki uksa janiw apaqkarakispati, uka varan dueñopa jutañapkama, khitirutix markanakax jaysapkani ukkhakama” sasa (Gén. 49:10). Kuntï Jacob chachax Judá yuqapar siskäna uka arunakax Mesías tuqit parlaski sasaw yatxattʼat judionakax sapxäna. Ukampis ¿uka arunakax kamsañs munpacha? Chiqansa, mä reyit parlaskäna. ‘Judan chʼamapa’ sasinxa, mayninakxar apnaqañapataki jan ukax pʼiqtʼañapataki uttʼayat mä reyitwa parlaski. Ukhamax uka reyix Judá tribut jutañapänwa. Ukat amtañäni, Judá markan nayrïr reyipax Davitänwa. Ukampis Jacobon profeciapax janiw jupat parlkänti, jan ukasti wiñay apnaqir yaqha reyitwa parlaskäna. Ukat Mariax janïr ususkäna ukhaxa, akham sasaw mä angelax jupar säna: “Dios Tatituw [wawamarux] reyit uttʼayani nayra Davidarjama, Israel markar wiñay apnaqañapataki. Jupan uka markar apnaqañapax janipuniw tukuskaniti” sasa (Luc. 1:32, 33 ). Kunjamtï yatktanxa, Jesusax Judá tribunkirïnwa ukat Davitan familiapat jutatarakïnwa. Ukat jupa saparukiw Jehová Diosax reyit uttʼayäma sasax säna. Ukhamasti, Génesis 49:10 qillqatanxa Jesucristotwa parlaski (Mat. 1:1-3, 6; Luc. 3:23, 31-34).

7. ¿Kawkins Mesiasax nasïna, ukat kunatsa uk yatiñax wakiskirixa?

⁷ Mesiasax Belén markan nasiñapänwa. Miqueas profetax akham sasaw qillqatayna: “Belén Efrata, Judá uraqinkir markanakatxa jiskʼakïtawa, jumatwa Israelar mayni apnaqirix mistuni, ukasti mä nayra familiat jutiriwa” sasa (Miq. 5:2). Ukhamax Efreta sasin uñtʼata Belén markanwa Mesiasax nasiñapäna. Ukampis Mariampi Joseyampix janiw uka markan jakapkänti, jan ukasti Nazaret markan jakapxäna. Ukat Jesusan nasiñapax jakʼäxäna ukhaxa, censo aptañatakiw Roma mark apnaqirix mä kamachi apsüna. Ukatwa Joseyampi Mariayampix Belén markapar sarapxäna, ukanwa Mariax ususïna (Mat. 2:1, 5, 6). ¡Uka profeciax wali sumpun phuqasïna!

8, 9. Kunjamtï profecianakan siskänxa, ¿khititsa Mesiasax nasiñapäna, ukat kuna jan walinakas wawäkan ukhax utjañapäna?

⁸ Mesiasax mä virgen tawaqut nasiñapänwa. “Mä tawaquw usur jaqipta[ni]” sasaw Isaías profetax satayna (Isaías 7:14 liytʼasiñapawa).  Hebreo arutxa bethuláh siski uka aruw virgen sasinxa jaqukipasi. Ukampis Isaías 7:14 qillqatanxa, almáh siski uka aruw uñsti, ukax tawaqu sasaw jaqukipasiraki. Rebecat amtapxañäni, janïr jaqichatäkäna ukhaxa almáh jan ukax tawaqu sasin uñtʼatänwa (Gén. 24:16, 43). Ukatsti, Isaías 7:14 qillqatax Jesusan nasïwipan phuqasi sasaw Mateox Diosan amuytʼayatäsin qillqarakitayna. Ukat virgen sañatakix parthénos siski uka griego arwa uchatayna. Ukat Mariax qullan ajayu tuqi usuri uñjasïna ukhaxa, virgenäskänwa sasaw Mateo ukat Lucas qillqirinakax qhanañchapxi (Mat. 1:18-25; Luc. 1:26-35).

⁹ Mesiasan nasitapxarux walja wawanakaruw jiwarayasiñapäna. Israelitanakax Egipton jakapkäna ukhaxa, niya ukhamarakiw pasatayna. Israelit yuqall wawanakarux Nilo jawiran jiwarayasiñapawa sasaw Faraonax satayna (Éxo. 1:22). Ukat walja maranak qhipatxa, “Raquelaw wawanakapat jachaski” sasaw Jeremías 31:15, 16 jiskʼa tʼaqanakanxa qillqasitayna. ¿Kunatsa? Uñisirinakapaw wawanakapar yaqha markar apapxani sasaw uka profeciax qhanañchi. Ramá markakamaw Raquelan jachatapax istʼasini sasaw saraki, uka markax Jerusalenat alayankir Benjamín tribunkänwa. Ukat kunapachatï Herodes reyix Belenankir yuqall wawanakar jiwarayañ amtkäna ukhaw uka arunakax phuqasïna sasaw Mateox qhanañchi (Mateo 2:16-18 liytʼasiñapawa). ¡Uka markan wali llakitapuniw jikxatasipxpachäna!

10. ¿Kunjamsa Oseas 11:1 qillqatax Jesusar phuqasïna?

¹⁰ Israelitanakarjamaw Diosax Egiptot apsuniñapäna (Ose. 11:1). Herodes reyit Jesusar qhispiyañatakixa, Egipto markar sarxapxam sasaw mä angelax Joseyampir Mariampir säna. Uka reyin jiwañapkamaw uka markan qhiparapxañapäna. Ukhamaw phuqasïna kuntix Diosax Oseas profetap tuqi arskäna ukaxa, “Egiptotwa wawaxarux jawsta” sasaw satayna (Mat. 2:13-15). Chiqansa, janiw Jesusax wawäkasin ukanak mayjtʼaykänti.

Diosan arunakapat yatichañ qalltäna

11. ¿Khitis Mesiasatakix thaki wakichäna?

¹¹ Mayniw Mesiasataki thaki wakichañapäna. Mesiasar katuqañataki jaqinakan chuymap wakichirix “Elías profeta[w]” jutani sasaw Malaquías profetax yatiyäna (Malaquías 4:5, 6 liytʼasiñapawa). Uka Elías profetax Bautisir Juanawa sasaw Jesusax qhanañchäna (Mat. 11:12-14). Ukatxa, Bautisir Juanax Isaiasan mä profeciapwa phuqaski sasaw Marcosax qhanañcharaki (Isa. 40:3; Mar. 1:1-4). Ukampis ¿janit Jesusax thaki wakicharapita sasax Juanar maykpachäna? Janiwa. Chiqasa, Juanax Diosan munañapwa phuqaskäna, ukhamatwa jaqinakas Mesiasar uñtʼapxaspäna.

12. ¿Kunjamatsa Jesusax Mesiasätap uñachtʼayañapäna?

¹² Mesiasax kunsa lurañapäna. Nazaret markan jilasirjamaxa, uka markan utjir mä sinagoganwa Jesusax Isaías profetan qillqatanakap akham sasin liytʼäna: “Tatitun ajayupaw nayxanki, suma yatiyäwinak pobrenakar churañatakiw ajllisitu; llaktʼat chuymanakar qulliriw khitanitu, carcelankirinakar qhispita sarnaqañat yatiyiriraki, ukhamarak juykhunakarus uñatatayiri; tʼaqhisiyatanakarus qhispiyiriraki; Tatitun kusiskañ marap yatiyiri” sasa. Liyiñ tukuyasaxa, “jichhüruwa jumanak nayraqatan aka arunakax [nayxaru] phuqhasxi” sasaw sarakïna (Luc. 4:16-21).

13. ¿Isaiasan arunakaparjamax kawkinsa Mesiasax nayraqat yatiyañapäna?

¹³ Galilea markanwa jaqinakar yatichañ qalltañapäna. “Zabulón”, “Neftalí” ukat “Galilea” markanakatxa akham sasaw Isaías profetax säna: “Chʼamakan jakir markasti mä jachʼa qhanwa uñji; mä suma qhanaw qhanti chʼamakan jakir jaqinakatakixa” sasa (Isa. 9:1, 2). Amtañäni, Jesusax uka Galilea markanwa Diosan arunakapat yatichañ qalltäna, Capernaum markankirinakaruw nayraqat yatiyäna. Ukatxa, Zabulón ukat Neftalí markanakarus sararakïnwa. Diosan arunakapax mä qhanäkaspas ukhamaw uka chiqanakan kʼajtäna  (Mat. 4:12-16). Uka pachpa Galilea markanwa Jesusax arkirinakaparus ajllïna, nayrïr milagropsa luräna ukat Wali Uñtʼat Arstʼäwipsa arstʼarakïna. Jiwatat jaktasax Galileanwa 500 arkirinakapar amuyatax uñstarakïna (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Juan 2:8-11; 1 Cor. 15:6). Ukhamatwa Isaías profetan arunakapax “Zabulón” ukat “Neftalí” markanakan phuqasïna. Qhipatxa taqi Israel markpacharuw Diosan arunakap yatichäna.

Kunanakampsa Mesiasax lurañapäna

14. ¿Salmo 78:2 qillqatax kunjamsa Jesusan phuqasïna?

¹⁴ Mesiasax uñachtʼäwinakampi ukat uñtasïwinakampiw yatichañapäna. Salmonak qillqir Asaf chachax akham sasaw säna: “Säwinak [jan ukax uñachtʼäwinak] tuqiw arsü” sasa (Sal. 78:2). ¿Khititsa aka arunakax parlaski? Jesusat parlaski sasaw Mateo apostolax qhanañchistu. Chiqas Jesusax uñachtʼawinakampi yatichirit uñtʼatänwa. Diosan Reinopat jaqinakar yatichañatakix mostaza jathampit levadurampit parläna sasaw qhanañchi. Ukat akham sarakiwa: “Jan uñtasïwi tuqimpisti janiw kuns parlkänti. Taqi akanakasti phuqhasiskänwa kunjämtix profetax qillqkatayna ukarjama: ‘Uñtasïwinak tuqi parlä; kunanakatix imantatäki uraq qalltäwitpacha ukanak sarakï’” sasa (Mat. 13:31-35). Jïsa, uñachtʼäwinakampi ukat uñtasïwinakampi yatichasaw Jesusax jaqinakar Awkip tuqit yäpar yatichäna.

15. ¿Isaías 53:4 qillqatax kunjamas phuqasïna?

¹⁵ Mesiasax milagronak lurañapäna. Isaías profetax akham sasaw säna: “Jupax jiwasan tʼaqhisiñanakas aptʼatäskänwa, pachpa ayquñanakaswa apxäsiskänxa” sasa (Isa. 53:4). Amtañäni, Pedron suegrapar qullasaxa, walja usutanakaruw waliptayäna. “Taqi akanakasti phuqhasiskänwa Isaías profetan arsutaparjama akham sataparu: ‘Jupaw api jiwasan usunakasa, ukhamarak chhuxrinakasa’ sasa.” (Mat. 8:14-17.) Chiqansa, janiw ukakïkänti, Jesusax walja jaqinakaruw kʼumaraptayäna.

16. Isaías 53:1 qillqatan Jesusar phuqasitapxa, ¿kunjamsa Juanax qhanañchi?

¹⁶ Aski luräwinakap uñjasas janiw Mesiasar iyawsapkänti ( Isaías 53:1 liytʼasiñapawa). Kunjamsa uka arunakax phuqasïna uk qhanañchasax akham sasaw apóstol Juanax säna: “Jesusax walja milagronaka jupanak nayraqatana lurkchïna ukasa, janiw judionakax juparux iyawsapkänti. Akax phuqhasiñapapunïnwa kunjämtix Isaías profetax qillqkäna ukhamaru: ‘Tata, ¿khitis arunakasaru iyawsixa? ¿Khitirus Tatitux chʼamapa uñachtʼayi?’ sasa” (Juan 12:37, 38). Ukat Pablo urunakapansa uka arunakax phuqasiskakïnwa, mä qhawqhanikiw Mesiasar iyawsapxäna (Rom. 10:16, 17).

17. ¿Salmo 69:4 qillqatax kunjamsa Jesusarux phuqasi?

¹⁷ Mesiasarux ina chʼusat uñisipxañapäna (Sal. 69:4). Jesusax akham sataynawa: “Janitix nayax jupanak taypin jan khitis lurki ukanak lurkiriskäyäta ukaxa, janiw kuna juchanïpkasapänsa. Ukampis jichhax uñjxapxiwa, ukhampachasa nayarux uñisisipkakituwa, Awkixarus ukhamaraki. Ukampis akanakax pasañapapuniwa, jupanakan ley qillqatanakapan: ‘Aliqat uñisipxitu’ siski uka arunakax phuqhasiñapataki” sasa (Juan 15:24, 25). Niyakixay aka profeciax Salmo qillqatanakan jikxataschixa, ¿kunatsa “Ley” sispacha? Ley sasinxa, Hebreo Arut Qullan taqi Qillqatanaka sañ munaraki (Juan 10:34; 12:34). Chiqapuniw Jesusarux uñisipxäna, yamas judionakan pʼiqtʼirinakapax walpun uñisipxäna sasaw Mateo, Marcos, Lucas ukat Juan libronakax  qhanañchi. Ukatxa, akham sasaw pachpa Jesusax säna: “Akapachankirinakax janiw jumanakarux uñisipkiristamti, ukampis nayarux uñisipxituwa, nayan jupanakaru jan wali luratanakap qhanañchatax layku” sasa (Juan 7:7).

18. ¿Kunsa jutïr yatichäwin yatiqañäni, ukat kunatsa uka tuqit amuytʼañax wakisi?

¹⁸ Jesusax Mesiasäskapuniwa sasaw nayra arkirinakapax sapxäna, janiw akchʼas pächasipkänti. Hebreo Arut Qullan Qillqatanakan Mesiasat parlir profecianakax taqpachapuniw Jesusan phuqasirakïna (Mat. 16:16). Kunjamtï uñjawayktanxa, mä qhawqha profecianakax wawäskäna ukhaw phuqasïna ukat Jehová Diosan arunakapat yatichkäna ukhas yaqhipax phuqasirakïnwa. Ukampis jutïr yatichäwinxa, Mesiasat parlir yaqha profecianakat yatxatarakiñäniwa. Ukhamax uka tuqinakat wal amuykiptʼañasawa, ukhamatwa Jesusax Jehová Diosan Ajllit Mesiasätapxa sum amuyañäni.

[Qhanañchäwi]

¿Kamsasmasa?

• ¿Jesusax naskäna ukhax kuna profecianakas phuqasïna?

• ¿Khitis Mesiasatakix thaki wakichäna?

• ¿Isaías 53 jaljan utjki uka profecianakax kunjamsa Jesusar phuqasïna?

[Jiskt’anaka]