Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Jehú chachax chiqa yupaychäwit arxatasirïnwa

Jehú chachax chiqa yupaychäwit arxatasirïnwa

Jehú chachax chiqa yupaychäwit arxatasirïnwa

JEHÚ chachax Jehová Diosaruk yupaychasiñapatakiw wal chʼamachasïna. Ukatwa taqi chʼamampi, jankʼaki, jan pächasisa, taqi chuyma ukat jan axsartʼas arxatasïna. Jehú chachax suma jaqïnwa, ukat yatiqaskayaw sarnaqarakïna.

Kunapachatï Jehová Diosax amtap phuqañatak Jehú chachar ajllkäna ukhaxa, Israel markan jan waltʼäwinakaw utjäna. Uka markarux Jezabel warmiw jan walir apaskäna, jupasti Acab sat jiwir reyin warmipänwa, ukat Joram sat reyin mamaparakïnwa. Uka warmix Jehová Diosar yupaychañat sipansa, Baal diosar yupaychasiñapatakiw pʼiqtʼäna, ukatwa Jehová Diosan walja profetanakaparus jiwarayäna, janiw ukakïkänti, qʼañu luräwinakapampi ukat layqasiñanakampiw markar jan waltʼayarakïna (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Ukatwa Diosax Acab chachan taqpacha familiapar tukjañatakix Jehú chachar ajllïna.

Biblian Jehú chachat parlañ qalltki ukhaxa, israelit soldadonakan pʼiqtʼirinakampi quntʼatäskänwa. Jehú chachax soldadonakan mä pʼiqtʼiripänwa, jan ukax inas Ramot-galaad satäkis ukan Siria markampi nuwasir ejerciton capitanapächïna. Eliseo profetasti yaqha profetan wawaparuw Jehú chachar aceitempi warxatasin reyit uttʼayañapatak khitäna, ukat Acab sat jan wali chachan taqpach familiapar tukjañamawa sasaw yatiyañaparakïna (2 Rey. 8:28; 9:1-10).

Kunapachatï ejército pʼiqtʼirinakax kunatsa uka profetax juman ukar juti sasin jisktʼapkäna ukhaxa, janiw arsuñ munkänti. Ukampis arsuñapatak waytʼataw yatiyxäna, ukhamatwa taqinix Joram reyi contra amtapxäna (2 Rey. 9:11-14). Jupanakax inas reyimpisa ukat kunanaktï Jezabelax pʼiqtʼkäna ukanak contra ukat chuyma ustʼata kun jikxatasipxchïna; ukampis Jehux janiw ina luqhik ratuk kuns lurkänti, jan ukasti, sum amuytʼasisaw kunjamsa Diosan mayitap sum phuqani uk amtäna.

Joram reyix guerran usuchjataw uñjasïna, ukatwa Jezreel markaruw qullasiñapatak apapxäna. Taqi kunas sum phuqasiñapatakix janiw khitis Jezreel markar yatiyir sarañapäkänti, uksti Jehux sum yatïna. Ukatwa akham säna: “Jan khitirus markatxa mistuyapxamti Jezreel markar sarasin yatiyaniñapataki” sasa (2 Rey. 9:14, 15). Joram reyit jan jithiqtir soldadonakaw jiwas contra saytʼapxaspa sasaw amuyaspachäna, ukat kapasakiw jan walinakax utjaspa sasaw wali amuyump lurañ amtäna.

AXSARKAÑAW WAL TʼIJÜNA

Mayak katjañatakix Jehux Ramot-galaad chiqatxa, Jezreel markar puriñatakix walpun carropamp 72 kilometronak tʼijüna. Torret uñchʼukiriw “Jehú capitanan tamaparu jakʼachasiniri” uñjäna (2 Rey. 9:17). Jehú chachax kun lurañtï amtkäna ukax chʼamänwa, ukat inas walja soldadonakamp sarchïna.

Jan axsariri Jehú chachan mä carrot wal tʼijutap uñjasaxa, uñchʼukiñataki torrenkaskir jaqix akham sänwa: “Mä locor uñtatwa carrxa apani, kunjamatï apnaqirïki ukhama” sasa (2 Rey. 9:20, Aymar Biblia, 1992). Niyakixay Jehú chachax wali jankʼaki apnaqirit uñtʼatäxchïnxa, Diosan mayitapampi phuqañatakix jukʼampiw tʼijpachäna.

Joram reyix paniniruw Jehur jikxatir khitäna, ukampis janiw maynirus istʼkänti, ukat Joram reyiru ukhamarak Juda markan Ocozías reyimpir jikxatiriw tʼijüna; uka pä reyinakax mayakiw saytʼasipxäna. Ukat Joram reyix “¿Jehú, jumax nayampitati, jan ukax nayamp nuwasirïtacha?” sasaw jisktʼäna. Jehú reyix akham sarakïnwa: “¿Kuna sumankañaraki jumampi utjaspasti Jezabel taykamax jan walinakana [sarnaqaskipana], ukhamarak walja layqasiñanakapampisa?” sasa. Ukat ukspachaw Joram reyix escaptʼäna, ukampis Jehux jankʼakiw arcopampi flechtʼasax jikhanit waktʼayasin chuymap passuyäna, ukhamaw Joramax carropan jiwxäna. Ocozías reyix escapxänwa, ukampis katjanisaw Jehú chachax jiwayarakïna (2 Rey. 9:22-24, 27).

Ukxarux Jezabelaruw jiwayañapäna, ukatwa “jan wali warmix” sänxa. Jezreel markar purisaxa, reyin utapat ventanat uñchʼukisinkirwa Jezabelar uñjäna, ukat jankʼakiw oficialanakarux “¡aka aynacharu jaquqanipxam!” sasin artʼäna. Ukat caballonakapampiw Israelar pantjasiyir jan wali warmir taqxatawayäna. Qhipatxa, Acab chachan jan wali familiaparuw jiwarayarakïna (2 Rey. 9:30-34; 10:1-14).

Kunjamsa ukanak lurpachäna uk amuyañax sustjaskañawa, ukampis Jehová Diosaw nayrax yupaychirinakapampi jan walinak tukjirïna. Qullan Qillqatanxa akham siwa: “Diosaw wakichäna Ocoziasax Joram reyin ukar uñjtʼir sarkas jiwañapataki. Uka horasa purisinxa Joramampi mistusinwa Nimsi chachan Jehú uka yuqapampi jikisir sarapxäna. Ukampis Diosax Jehú chacharuw ajllisïna Acab chachan familiaparu tukjañapataki” sasa (2 Cró. 22:7). Acab reyix Jehová Diosan profetanakaparu jiwarayatapatwa castigatäñapäna, ukax Joram reyin jiwat cuerpop Nabot chiqar jaqtasitapampiw phuqasxi, sasaw Jehú chachax säna. Yamas “Jezabel warmina [...], taqi servirinakaxana wilanakapa wartatapat[xa]”, jumaw kutsuyäta sasaw Diosax Jehú chachar säna (2 Rey. 9:7, 25, 26; 1 Rey. 21:17-19).

Jichhürunakanxa, Diosan markap contra saytʼirinakampix janiw nayra tiemponjam nuwasxtanti. Kunattix Jehová Diosax akham siwa: “Nayankiw ukhamat ukhama apsuñaxa” sasa (Heb. 10:30, MT). Ukampisa, tamat jan walinak chhaqtayañatakixa, irpir chuymaninakaw Jehú chachjamax kunatï wakiski ukanak taqi chuyma lurapxañapa (1 Cor. 5:9-13). Ukat tamankirinakax taqiniw tamat jaqsutanakampi jan chikachasxañ taqi chuyma amtapxañaparaki (2 Juan 9-11).

JEHÚ CHACHAX TAQI CHUYMAW JEHOVÁ DIOSAR MUNASÏNA

“Nayamp chika sarañäni, ukatsti uñjätawa [Jehová] Tatitur ancha munataxa” sasaw Jehú chachax Jonadab chachar säna, ukham sasinsti, kunatsa ukham luräna ukaw qhan amuyasi. Ukatsti Jonadabax iyaw sasaw Jehun carropar sarxatawayasax Samaria markar puripxäna. Ukansti “Jehú reyix wakichänwa [...] kʼari arunaka, Baal diosar yupaychiri jaqinakar jiwarayañataki” (2 Rey. 10:15-17, 19).

“Mä jachʼa sacrificio wakichta” Baal diosar luqtañataki sasaw Jehú reyix taqinir jawsthapïna (2 Rey. 10:18, 19). “Uka arunakax wali amuyump arsutawa”, ukat “sacrificio arux mä sacrificio luqtaña sañ muni, ukat apostatanakar ‘jiwarayaña’ sañ munaraki” sasaw Bibliat yatxatir mä jaqix säna. Jehú chachax Baal diosar yupaychirinakat taqini jutapxañapa munäna, ukatwa Baalan templopar tantachthapïna, ukat taqinis mä kikpa isinikïpxänwa. Ukat sacrificio, jan ukax “naktʼat ofrendanaka luqtañ [‘tukuyasxipanxa’, NM]”, Jehux 80 jaqinakaruw Baal diosar yupaychirinakar jiwarayapxañapatak khitantäna. Ukatxa, pachpa templop tʼunthapisinwa letrinanakar tukuyapxäna, ukhamat jan mayampis Baal diosar yupaychapxañapataki (2 Rey. 10:20-27).

Chiqas Jehux waljaniruw jiwarayäna, ukampis Bibliarjamax Jezabelampita, familiapampitwa israelitanakar qhispiyäna. Ukham jan walinak tukjañatakix jan axsartʼasa, jan pächasisa ukat taqi chuyma lurir jaqïñapänwa. “Ukham lurañax chʼamäpachänwa, ukampis yäparuw ukax lurasïna. Jan ukham lurkaspäna ukhaxa, Israel markan Baal diosar yupaychañax utjaskakisapänwa” sasaw Bibliat parlir mä diccionariox qhanañchi.

Chiqas kunaymanin jikxatasisax cristianjamax Jehú chachjam chuymanïñaw wakisispa. Sañäni, ¿kunanaktï Jehová Diosax jan walit uñjki ukanakamp yantʼat uñjastan ukhax kamachtansa? Jan pächasisa, jankʼaki ukat taqi chuymaw ukanak maysar apanukuñasa. Jehová Diosar yupaychasax janipuniw kunäkipansa yaqhanakar yupaychañasäkiti.

DIOSAN LEYINAKAP ISTʼAÑÄNI

Jehux kunsa qhipat luräna ukax amuyasiñatakiw yanaptʼistu. Jupax Dan ukat Betel chiqanakankir “qurit lurat vaca qallunakaru” yupaychañatxa, “janiw saraqkänti” (2 Rey. 10:29). ¿ Diosar taqi chuyma yupaychkasin kamisarak idolonakar yupaychxaspänsti?

Judá markat yaqhäñapatakix Israel markan idolonakar yupaychañaw wakisispa, sasin inas Jehux amuychïna. Ukhamatwa nayrïr reyinakjamax idolonakar yupaychaskasakix yaqhäpxañap munarakïna. Ukham lurasaxa, reyit uttʼayir Jehová Diosat armasxatapwa uñachtʼayasapäna.

Kunjamtï lurañapakäna ukhamwa sum luräna ukat phuqarakïna, ukatwa Diosax Jehú chachatak kusisïna. Ukampis “Jehú reyix janiw Ilakiskänti Israelan [Jehová] Diosan leyinakapa suma phuqhañataki” sasaw Biblian qhanañchi (2 Rey. 10:30, 31). Kunanaktï Jehú chachax lurkäna ukanak yatxatasax inas kunarutï sarnaqäwipax tukuykäna ukanakat muspharsna, jan ukax llakisna. Ukampis may yatichistu: janipuniw Jehová Diosamp sum apasiskta sasakix ukhar jaytañasäkiti. Jan ukasti, taqi chuyma yupaychañatakix sapürunjamaw chʼamachasiñasa, ukatpï Bibliat sapüru yatxatañasa, lupʼiñasa ukat oración taypis taqi chuyma Diosamp parlasiñasaxa. Ukhamax Jehová Diosan Leyinakaparjam sum sarnaqaskakiñatakix taqi chuyma chʼamachasiñäni (1 Cor. 10:12).

[4 janan recuadropa]

Jehú chachan sarnaqäwipat parlir yaqha qillqatanaka

Biblian parlki uka jaqinakax janiw chiqpachapun utjkänti sasaw yaqhipanakax sapxi. ¿Jehú chachax chiqpachapun utjaskatap uñachtʼayañatakix Bibliat sipans yaqha qillqatanakax utjpachatï?

Asiria sat nayra markat parlir qillqatanakwa uraqit allsupxi, ukanakat mä kimsanwa Israelan Jehú reyin sutipax uñsti. Ukanakat maynïrix Jehú reyina, jan ukax mä yanapiripan Salmanasar III reyitak qunqurtʼasisin mä churäwi luqtaskatapwa uñachtʼayi. Ukansti siwa: “Omrí (hu-um-ri) sat chachan Jehú (ia-ú-a) yuqapatxa: Qullqi, quri ukat qurit lurata saplu sat jachʼa taza, manqhar puntani quri vasompi, quri chuanakampi, quri valdenakampi, estaño, reyin thujrupa, (ukat) puruhtu sat lawat luratampi [puruhtu arux kamsañsa muni ukax janiw yatiskiti]”. Jehú reyix janis Omrí sat chachan yuqapäkchïnxa, awisax “Omrin wawapa” sasax Israel markan reyinakap amtayañatakiw apnaqasirakïna, inas Omrí sat chachan wali uñtʼatätapata ukat Samaria marka uttʼayatapata ukham sapxchïna; uka markax Israelan capitalapänwa.

Jehú chachapuniw Asiria marka apnaqirirux mä waxtʼäwi churäna sasax janiw saskaspati. Ukampis Salmanasar chachax kimsa kutiw Jehú chachan sutip aytasïna, sañäni: mä estatuana ukat marat maratjamax kunanakas pasäna ukanak yatiyir mä qillqata utjatapasa, Biblian parlki uka jaqinakax chiqpachapuni utjaskatapwa uñachtʼayi.