Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Taqi kuntï lurawayapkta ukax janiw inamayäkänti

Taqi kuntï lurawayapkta ukax janiw inamayäkänti

Taqi kuntï lurawayapkta ukax janiw inamayäkänti

James A. Thompson sat jilatan arsutaparjama

Estados Unidos aynach tuqinwa 1928 maran yuriwayta, uka tiemponxa leyinakarjamax janqʼu ukat chʼiyar jañchininakax jaljtatapxänwa. Ukat uka leyinakar jan istʼirinakarux carcelar jistʼantatapxaspänwa jan ukax yaqha ukham jan walinwa jikxatasipxaspäna.

UKA tiempotakix Jehová Diosan Qhanañchirinakapax Estados Unidos markan yaqhip chiqanakanxa, ukhamarakiw tamanakasa, circuitonakasa ukat distritonakas janqʼu ukat chʼiyar jañchininakax jaljtayatäpxänwa. Ukat 1937 maranxa, tatajax irpir chuymaninakat sarayirjamaw Chattanooga (Tennessee) taman uttʼayatäna, uka tamankirinakax chʼiyar jañchinïpxayätwa. Ukat janqʼu jañchin tamankiritxa Henry Nichols jilataw irpir chuymaninakat sarayirïnxa.

Jiskʼakayäta ukhax wali amtkañapuniw nätakixa, tatajampi ukat Nichols jilatampi uta qhipaxan quntʼasis parltʼasipxirwa istʼirïta. Ukat janis sum amuykchiyätxa, tatajan jakʼapankañax wali kusiskañänwa, ukham yaqhachasiñ tiempons jakasipkchiyätxa kunjamsa Diosan arunakap yatiyasiskakispa uka tuqitwa parltʼasipxirïna.

Uka nayrax 1930 maranxa familiajaw llakin jikxatasitayna, 20 maranïkasaw mamajax jiwxatayna, ukat tatajakiw pusi marani Doris kullakajaru ukat nämpiru uywañatak qhiparäna, näx pä maranikïskayätwa. Janisay tatajax walja tiempo bautisatäkchïnxa, Diosar yupachañan sum nayrar sartawayi.

Jakäwijatakiw yanaptʼawayapxitu

Tatajax 1933 maranwa Lillie Mae Gwendolyn Thomas suma kullakar uñtʼawayi, ukat mä qhawqha tiempot jaqichasipxakïnwa. Ukat Jehová Diosarux taqi chuymaw servipxäna, ukax Doris kullakajatakis nätakisa wali yatiqaskayapunïnwa.

Jehová Diosan Qhanañchirinakapaxa, 1938 maranx mä amtwa apsuwayapxi: janiw jilat kullakanakakix irpir chuymaninakar uttʼayapxañapäxänti, jan ukasti Brooklyn (Nueva York) markatwa uttʼayapxañapäna. Chattanooga tamankirinakat yaqhipax mayjtʼasipxänwa, ukampis tatajax taqi chuymaw uka amtarux iyaw säna. Awk taykajan ukham taqi chuyma atinisipxatapax wali yatiqaskayapunïnwa, ukaw jichhakamas jakäwijan yanaptʼawayitu.

Bautisasiña ukat sapürutjam Diosatak irnaqtʼaña

Ukat 1940 maranxa tamajat waljaniw jachʼa tantachäwir sarañataki mä auto alquilapxäna, uka tantachäwix Detroit (Michigan) markanwa apasïna. Uka grupot mä qhawqhanix bautisasipxänwa, ukat yaqhipax kunatsa nayax jan bautisaskta uk janiw amuyapkänti, kunattix phisqa maranïkayät ukhatpachaw yatiyir mistxayäta ukat ukürkamas yatiyaskakiyätwa.

Jisktʼapxitu ukhaxa, “kunatsa bautisasiña uk janiw sum amuykti” sasaw sista. Uk istʼasax tatajax wal muspharäna; ukhat uksaruw kunatsa bautisasiñax wakisi ukat kamsañs muni uk nayar yatichañatak chʼamachasiwayi. Ukat pusi phaxsi qhipatxa, octubre 1, 1940 maranwa Chattanooga anqäxan mä estanquex utjkäna uka chʼuchʼu uman bautisasiwayta.

Ukat 14 maranïkasaw escuelat vacacionanïkayät ukhax precursorjam irnaqtʼañ qalltawayta. Tennessee ukat Georgia markanakanwa yatiyayäta. Wali alwat sartasinwa chika urutak manqʼa waktʼayasirïta ukat 6.00 alwa horasaruw trenata jan ukax autot yatiyir sarxirïta. Ukat 6.00 jaypʼu horasaruw utar purxirïta. Ukampis chika urutak manqʼa apasirïta ukax niya jila partex janïr chika urükipanwa tukusxiri. Ukat alañatakix qullqinïskchiyätsa, chʼiyar jañchinïtajat janiw tiendanakarux mantirjamäkayätti. Mä uruxa, mä helado alaqtʼasiñ munayäta ukat saram akata sasaw alisnukupxitu. Ukampis janqʼu jañchini mä warmiw nayat khuyaptʼayasis mä helado alaqtʼasax anqar aparapitu.

Colegior sarañ qalltawaykta ukhaxa, aynach tuqinkir markanakanx movimiento de derecho civil ukanakaw wal sartasisipkäna. Ukanakat maynïrix akänwa: NAACP (inglés arut qillqanakawa, Asociación Nacional para el Progreso de las Personas de Color). Uka organizacionaxa, yatiqirinakax nayrar sartañatak saytʼasipxañapatakiw wiytaskäna, ukat ukar afiliasiñatakiw waytʼapxarakitäna. Ukat walja escuelanakanxa taqi yatiqirinakan ukankapxañapatakiw amtapxäna ukat nän escuelajas ukhamarakwa amtäna. Jupanak taypinkañatakiw nayar waytʼapxitäna ukampis janiw nayax munkayätti. Taqi kasta jañchin jaqinakarux igualakwa Diosax uñji ukat Jupakiw taqi ukanak askichani sasaw qhanañchayäta (Juan 17:14; Hech. 10:34, 35).

Ukat colegio tukuyxasaxa, Nueva York markaruw sarañ amtawayta. Uka markar sarkasinxa, mä jachʼa tantachäwin uñtʼawayta uka amigonakar visittʼañatakiw Filadelfia (Pensilvania) markan mä qhawqha urunaka qhiparawayta. Uka markankir tamanxa, janqʼu ukat chʼiyar jañchini jilat kullakanakax juntukiw tantachasipxäna, ukankaskayäta ukhaw tamanak tumptʼiri jilatax uka tamar visittʼaskäna. Mä uruxa, nä saparukiw jawstʼitu ukat jutïr tantachäwitakix mä asignación churawayäma sasaw situ. Ukaw nayarux uka markan qhiparañatak wal chʼamañchtʼawayitu.

Filadelfia markankir amigonakaj taypinxa, Geraldine White sutini mä tawaq kullakaw utjäna, qhipatxa Gerri sasakiw sisxayäta. Jupax Bibliat suma yatxattʼatänwa, ukat utat uta yatiyir sarkasinsa sumwa jaqinakampix parltʼäna. Ukatsti nayjamarakiw precursorjam irnaqtʼañ munäna, ukax wali askïnwa nätakixa. Ukat abril 23, 1949 maranwa jaqichasipxta.

Gaalad escuelaruw invittʼapxitu

Galaad escuelar sarañsa ukat anqäx markanakan misionerjam irnaqtʼañs munapxapuniyätwa. Ukat kunanakatï ukar sarañatak wakiski ukanak phuqañatakiw chʼamachasisipkayäta. Mä qhawqha tiempotxa Lawnside (Nueva Jersey) markaru, ukatx Chester (Pensilvania) markaru ukatsti Atlantic City (Nueva Jersey) markanakar sarapxam sasaw sapxitu. Ukanwa pä mara jaqichasipxatajat phuqapxta ukat uka escuelar sarañatakiw solicitud apayapxta. Ukampis uka solicitud suytʼayapxänwa. ¿Kunatsa?

Ukat 1950 maranakanxa, walja waynanakaruw cuartelar sarapxañapataki ukat Corea marka contra nuwasipxañapatak katuntasipkäna. Amuyataxa, Filadelfia markan cuartel pʼiqtʼirinakax janiw Jehová Diosan Qhanañchirinakaparux askit uñjapkänti, kunattix janiw guerranakar mitisipkänti. Ukampis kunatsa ukanakar jan mitiskta uk FBI ukankirinakax sum yatxatapxatayna, ukwa mä juesax yatiyitu. Ukat ukarjamaw enero 11, 1952 maran Diosar yupaychirjam cuartelar jan sarañatak permiso churapxitu.

Uka pachpa maranwa agosto phaxsin Galaad escuelar 20 yatichäwir sarañatak jawsapxitu, ukax septiembre phaxsinwa qalltäna. Uka escuelankkasaxa, anqäx markar sarañwa wal munapxayäta. Doris kullakajax Galaad escuelat 13 yatichäwitwa mistüna ukat Brasil markanwa misionerjam irnaqtʼaskäna. Kunapachatï asignación katuqapxta ukhaxa, ¡janiw chiqaw sañjamäkänti! Kunattix Alabama markankir tamanakaru tumptʼañatakiw khitapxitu. Nänakax anqäx markaruw sarañ wal munapxayäta, ukatwa mä jukʼa aynachtʼat jikxatasipxayäta.

Nayrïr tamar visittʼapxta ukaxa, Huntsville markankänwa. Ukar purisaxa, kawkir kullakatï qurpachañapäkäna jupan utaparuw sarapxta, ukat qʼipinak apaqasipkayäta ukhax akham siri istʼapxta, “wawanakax purinxapxiwa” sasa. Chiqas 24 maranikïpxayätwa ukat uñnaqatanakajax jukʼamp wayn tawaqukïnwa. Ukhamasti uka circuitonkkasinxa, Wawanakat uñtʼatäpxayätwa.

Estados Unidos marka aynach tuqin Bible Belt sat sutimp uñtʼat chiqanxa, jaqinakax Biblia wal respetapxäna. Ukatwa Bibliampi qhanañchañatakix aka kimsa tuqit amtapxta:

(1) Kunjamäskis akapachax uka tuqit mä jukʼa qhanañchtʼapxirïta.

(2) Kunjamsa ukanakax askichasini sis Bibliax ukwa liytʼarapipxirïta.

(3) Kun lurañasasa sis Bibliax ukwa qhanañchtʼapxirïta.

Ukat Bibliat yatichañatakiw qillqat jaytapxirïta. Ukham yatiyasax wali askinakwa jikxatawayapxta, ukatwa “Sociedad del Nuevo Mundo” pʼiqiñchtʼat jachʼa tantachäwitak mä asignación katuqapxta, ukanwa kunjamsa yatiyapxta uk mä demostracionamp uñachtʼayapxañajäna, ukax 1953 maranwa Nueva York markan apasiñapäna.

Ukat 1953 chika maranxa, aynach tuqinkir tamanak tumptʼirinakan uñjiripjamaw khitapxitu, uka tamanakanxa chʼiyar jañchin jilat kullakanakkamakiw tantachasipxäna. Walja chiqanakaruw sarapxañajäna: Virginia markat Florida markakama ukat Inti jalant tuqinsti Alabama ukat Tennessee markakama. Tamanak tumptʼirinakax kawkhanakarutï sarapkayäta ukarjamaw yatinuqtapxañajäna. Qurpachasipxirïta uka utanakanxa, awisax janiw pilax utjkänti ukat estañot lurat bañadoranwa cocina qhipäxan jarisipxirïta. Utanxa uka chiqakiw juntʼünxa.

Jan walinakanwa uñjasipxta

Estados Unidos marka aynach tuqinkkasaxa, wali amuyumpi sarnaqapxañajaw wakisïna. Kawkhantï isinak tʼaxsuñax utjkäna uka chiqarux janiw chʼiyar jañchini jaqinakan isinakapxa tʼaxsuyañ munapxirïkiti, isi tʼaxsuñatakixa akham sasaw Gerrix ukar mantirïna: “Thompson señoratakiw tʼaxsü” sasa, ukat mä uywatäkaspas ukhamwa waljanix amuyapxirïna. Ukat tamanak tumptʼirinakax La Sociedad del Nuevo Mundo en acción sat video uñachtʼayapxirïta ukhaxa, “Thompson tatataki” mä jachʼa pantalla imarapïpxam sasaw kawkhantï uñachtʼayapxañajäna uka chiqar telefonot jawsirïta. Ukat aptiriw sarirïta. Taqinirus munasiñampiw uñjapxirïta ukat kunatï lurapxañajäkäna ukanak sumakwa phuqapxirïta.

Ukham yaqhachasiñas utjkchïnxa, Estados Unidos marka alay tuqinkirinakax uñisitapxarakïnwa. Mä kutixa, Sociedad Watchtower Bible and Tract of New York ukankiri James A. Thompson, Jr. sat chachaw mä jachʼa tantachäwin arstʼaskani sasaw mä periodicox yatiyäna. Uk liytʼasaxa, jupax Nueva York markankirïpachaw sasaw kawkïr escuelantï uka pä uru jachʼa tantachäwix apasiñapäna uka contrato kuttʼayapxitu. Ukhamaxa, consejo escolar jupanakan ukaruw sarta ukat nayax janiw uksankirïtki, jan ukasti Chattanooga uka markanwa nayax colegio tuktʼayawayta sasaw qhanañchta. Ukat aynach tuqinkirïtaj yatxasaxa, wasitatwa uka escuelan jachʼa tantachäwi apasiñapatak permiso churapxitu.

Ukat 1950 maranakanxa, jukʼampikiw janqʼu jañchinimpi ukat chʼiyar jañchininakampix yaqhachasxapxäna, ukat awisax jan waltʼäwinakaw utjäna. 1954 maranxa, kimsa uru jachʼa tantachäwinakax apaskäna ukanxa janiw chʼiyar jañchini mä jilatas arstʼkänti, ukatwa yaqhip jilata kullakanakax wali mayjtʼat jikxatasipxäna. Wali paciencianïpxañamaw sasaw nänakax chʼiyar jañchini jilat kullakanakarux chʼamañchtʼapxirïta. Ukat mä mara qhipatxa, nayaw uka jachʼa tantachäwin arstʼayäta, ukhat uksarux chʼiyar jañchin walja jilatanakaw jachʼa tantachäwinakan arstʼxapxäna.

Tiempompixa, Estados Unidos aynach tuqinxa janiw ukham yaqhachasiñax añchäxänti, ukat jukʼat jukʼatwa tamanakanxa janqʼu ukat chʼiyar jañchini jilat kullakanakax tantachtʼasxapxäna. Ukatwa yaqhip jilat kullakanakarux yaqha tamar khitasiñapäna, kawkhantï yatiyapxäna uksa wasitatwa uñakiptʼasiñapäna ukat tama sarayirinakan luräwinakapsa ukhamaraki. Ukat yaqhip janqʼu ukat chʼiyar jañchini jilatanakax janiw uk askit uñjapkänti. Ukampisa niya taqinixa, kunjamtï alaxpachankir Awkisax taqinir igualak uñjkixa, ukhamwa uñjapxayäta. Ukhamarusa waljanix janqʼu jañchini amigonakanïpxayätwa. 1930 ukat 1940 maranakanxa, jilsuskayäta ukhax familiajax ukham amigonakanïpxarakïnwa.

Yaqha asignación katuqapxta

Enero 1969 maranxa, Guyana (Sud América) markaru sarañatakiw invitación katuqapxta, ukat wal kusisipxayäta. Nayraqatxa Brooklyn (Nueva York) markaruw sarapxta. Ukanwa kunjamsa Guyana markan Diosan arunakapax yatiyasiski uk sum uñjañatak mä wakichäw katuqta. Ukat julio phaxsinwa Guyana markar puripxta. Ukanx janiw yatinuqtañjamäkänti kunattix 16 maranakaw tamanak tumptʼirjam irnaqtʼawayta. Gerrix misionerjamaw yatiyaskäna, ukat nayax sucursalanwa trabajaskayäta.

Ukanxa kunayman luräwiniyätwa, pastonaksa khuchhurïta, Bibliat apstʼat qillqatanakx 28 tamanakaruw apayirïta ukat kuna cartanakatï Brooklyn markat purinkäna ukanaksa uñjarakirïtwa. Sapürux 14 jan ukax 15 horanakwa trabajirïta. Ukax janiw nayatakisa ni warmijatakis faciläkänti, ukampis yatinuqtasax kusisitakiw kunatï lurapxañajäkäna ukanak lurasax jikxatasipxayäta. Puripkta ukhaxa, Guyana markanx 950 yatiyirinakakiw utjäna, jichhax 2.500 jilaw utjxi.

Guyana markax juntʼukchïnsa ukat kunayman frutanakasa, verduranakas utjkchïnxa, kunjamsa llampʼu chuyman jaqinakax Diosan arunakap yatiqasipkäna ukaw wal kusisiyapxitäna. Semananxa, Gerrix 20 jaqinakaruw Bibliat yatichäna ukat jupanakatx waljaniw bautisasxapxäna. Tiempompixa, yaqhipax precursoräxapxänwa, irpir chuymaninaka ukat yaqhipax misionerüxapxarakïnwa.

Jañchi tuqit jan waltʼäwinaka

Ukat 1983 maranxa, awk taykajar yanaptʼañaw wakisïna, jupanakax Estados Unidos markan jakasipxäna. Kunsa lurañäni uk amtañatakiw Doris kullakajampi tantachtʼasipxta. Jupaxa, 35 maranakaw misionerjam Brasil markan Diosar luqtaskäna, ukat jupaw awk taykajar uñjañatak kuttʼañ amtawayi. Ukhamatwa misionerjam irnaqañxa nänakat maynik jaytani sasin säna, ukampis Gerrimpi nayampi jaytapxiriskayäta ukhaxa paninïpxiriskayätwa. Awki taykajax jiwxapxäna uka qhipatxa, Dorisax Chattanooga markanwa precursor especialjam irnaqtʼxäna.

Cáncer de próstata ukanïtawa sasaw 1995 maran sapxitu, ukatwa Estados Unidos markar kuttʼapxta. Ukar purisaxa, Goldsboro (Carolina del Norte) markanwa qamasxapxta, ukat familiajar tumptʼir sarañatakisa (Tennessee), Gerrin familiapar tumptʼir sarañatakisa (Pensilvania) janiw jayankapkti. Cancerajax jichhax ukarukiw saytʼxi, ukat Goldsboro markan utjki uka tamanwa usuta precursor especialjam irnaqtʼasipkta.

Jichhakamax 65 maranak jilaw Gerrimpi nämpix Jehová Diosatak sapürutjam irnaqtʼawayapxta, ukanakat amtasax walpun Jehová Diosarux walja bendicionanak churatapat yuspärta. Taqi kuntï Diosar serviñatak lurawayapkta ukax janipuniw inamayäkiti. Kuntï Davitax siskäna uka arunakax chiqapunïtapwa uñjawayapxta: “Tatay, aski jaqitakix askirakïtawa” (2 Sam. 22:26).

[3 janan fotonakapa]

Awkijata ukat Nichols jilatatwa wali askinak yatiqawayta

[4 janan fotonakapa]

Galaad escuelaruw Gerrimpi niy sarañampïsipkta (1952)

[5 janan fotonakapa]

Estados Unidos marka aynach tuqir sarañatakiw Galaad escuelat asignación katuqapxta

[6 janan fotopa]

Tamanak tumptʼir jilatanakaw warminakapamp kimsa uru jachʼa tantachäwitak wakichasisipki, ukanxa janqʼu ukat chʼiyar jañchin jilat kullakanakaw tantachasipxani (1966)

[7 janan fotopa]

Guyana markanwa misionerjam kusisit irnaqtʼasipkta