Wal sarnaqkasaw pantjasïna ¿kunsa yatiqsna?
Wal sarnaqkasaw pantjasïna ¿kunsa yatiqsna?
“Tatitun qullupar makhatapxañäni, [...] jupax jiwasar sarnaqäwinakap yatichañapataki, ukat uka thakipanjam sarañasataki.” (ISA. 2:3.)
1, 2. ¿Kuna pä tuqitsa Bibliat apstʼat sarnaqäwinakax yanaptʼistaspa?
BIBLIAN utjki uka sarnaqäwinakax wali askinakwa yatichistu. Yaqhip chachanakasa warminakasa wali sum sarnaqapxäna, jupanakat yatiqasiñ muntanxa (Heb. 11:32-34). Ukampis yaqhipax jan walinak lurapxarakïna, janiw jupanakat yatiqasiñ munksnati.
2 Yaqhipasti sum sarnaqkasaw pantjasiñar puripxarakïna. ¿Kunsa jupanakat yatiqsna? Suma luräwinakapat yatiqasiñasawa ukat jan wali luratanakapat amuyasiñasarakiwa. Davitat amtañäni, jupax uwij awatir mä jiskʼa yuqallakïnwa, qhipatxa wali uñtʼat reyiruw tukxäna. Jupax Jehová Diosar wali munasiri reyit uñtʼatäkchïnsa, awisax jachʼa juchanakaruw purtʼasirakïna. Sañäni, Betsabé warmimpiw wachuq juch luräna, ukat Urías chachaparux jiwañar kunaw aptʼäna. Ukat munañaparukiw markachirinakat mä censo aptarakïna. Ukampis aka yatichäwinxa, Salomón yuqapat parlañäni. Jupax Israel markan reyipjamaw qhipat uttʼasirakïna, ukat Biblian mä qhawqha libronakapas jupan qillqatarakiwa. Ukhamasti, kuna askinaksa luräna ukanakwa nayraqat uñjañäni.
Salomonax qhawqha yatiñanïnsa
3. ¿Salomón reyix aski jaqit uñtʼatänwa sasax kunatsa sissna?
3 Salomonax suma sarnaqirit uñtʼatäkaspas ukhamwa jilïr Salomonat uñtʼat Jesucristox parläna. Mä kutix akham sasaw judionakar säna: “Sabá markankir reinasa sartanirakini[wa] taripäwi urunxa, kunapachatix jichha urunakan jaqinakar taripkani uk uñjañataki, ukatsti juchañcharakiniwa. Jupasti wali jaya markatpachwa jutäna, Salomonan suma yatiñamp parlatap istʼiri. Ukampis jichhax Salomonatsa jukʼampïkis ukaw akanki” sasa (Mat. 12:42). Salomonax wali yatiñani jaqïnwa, ukat yatiñkankañ thaqapxam sasaw yaqhanakar chʼamañcharakïna.
4, 5. ¿Salomón reyix kunjamatsa yatiñkankañ jikxatäna, ukat kunjamsa jiwasax jikxataraksna?
4 Israel marka apnaqañ qalltkäna ukhaxa, “kuntï jumax munkta uk [mayita], nayasti churämawa” sasaw Jehová Diosax Salomonar mä samkan satayna. Uk sataxa, iyaw sasaw Salomonax yatiñkankañ mayïna, marka apnaqañatakix janis wakichatäkaspa ukham amuyasïna (1 Reyes 3:5-9 liytʼasiñapawa). Ukham mayisitapax Dios nayraqatan wali askïnwa, ukatwa yatiñkankañ churatayna. Ukampis janiw ukaki churkänti, wali aytat qamir jaqiruw tukuyarakïna (1 Rey. 3:10-14). Ukat kunjamtï Jesusax siskänxa, Salomonan yatiñanïtapax wali jayanakan kunaw istʼasïna. Ukatwa Sabá markankir reinas jupan ukar saräna, qhawqha yatiñanis ukwa pachpa lakapat istʼañ munäna (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 ¿Jiwasat kamsaraksnasa? Yatiñkankañ jikxatañatakix chʼamachasiñasawa, janiw mä milagro suyañasäkiti. “Tatituwa yatiña churirixa” sasas Salomonax siskchïnxa, ‘yatiñarusa istʼarakim; chʼikhi chuymanïñsa jikxatarakim’ sasaw sarakïna. ‘Taqi chʼamampi thaqham’ ukat mayirakim sasaw säna (Pro. 2:1-6). Ukhamax yatiñkankañ jikxatsnawa.
6. ¿Yatiñkankañar wali askit uñjatasxa kunjamatsa uñachtʼaysna?
6 Akham jisktʼasiñasawa: “¿Salomón reyjamat Diosan yatiñkankañap katuqañ muntxa?” sasa. Akapach jaqinakax janiw Diosan yatiñkankañap thaqhapkiti. Qullqi tuqit jan waltʼasas trabajorukiw chuym uchxapxi ukat jachʼa yatiqañ utanakar mantapxi. Ukampis ¿kunas jumatakix nayranki ukat familiamat kamsasmasa? ¿Chiqapunit Diosan yatiñkankañap thaqhaskta, kunjamatsa uk uñachtʼayaskta? ¿Jan ukax amuytʼasiñamach wakisispa? Jumatix Diosan yatiñkankañap jikxatäta ukhaxa, wiñayatakiw askinak katuqäta. Salomonax akham sasaw säna: “Yatïtawa chiqäki, askïki uksa, ukatxa amuyarakïtawa taqi askina sarnaqañapuni sumätapa” sasa (Pro. 2:9).
Diosar luqtkän ukhax sumankañaw utjäna
7. ¿Kunjamatsa Diosan templopax lurasiwayäna?
7 Apnaqañ qalltkäna ukhatpachwa Salomonax Diosatak mä jachʼa templo lurayañ munäna, Moisesan urunakapan apnaqaskäna uka arka lantiw uka qullan utxa lurayañ munäna (1 Rey. 6:1). Uka utax Salomonan templopa satäkchïnsa, janiw ukampix jachʼañchayasiñ munkänti, janirakiw jupan amuyupakïkänsa. Jan ukasti, Davitaw uka templo lurayañ amtawayäna ukat juparakiw qullqsa yänaksa jaytawayäna. Ukat uka templox kunjamänis ukxa Jehová Diosarakiw amuytʼayäna (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Ukampis Salomonan pʼiqtʼataw uka templox paqallq mara chikatanit tukuyasïna (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).
8, 9. 1) ¿Kunanakatakis Salomonax chʼamachasïna, ukat kunsa jiwasax ukat yatiqassna? 2) ¿Salomonax Diosar sum yupaychkän ukhax kunjamsa markachirinakax jakasipxäna?
8 Ukhamasti, Salomonax wali askinakwa lurawayäna, ukat kunatï nayrankañapäki ukanaksa janirakiw maysar apanukkänti. Templox utachatäxäna ukat arustʼäwir mantat arcas templo manqhan uchatäxäna ukhaxa, aka temploruxa uruy aruma uñtanikimaya, ukat kawkir luqtirimatix templo tuqir uñtat mayiskätam ukarus istʼarakimaya sasaw Salomonax Jehová Diosar mä jachʼa tantachäwin mayisïna (1 Rey. 8:6, 29). Ukhamasti, Diosan sutipataki lurata uka qullan templo tuqir uñtataw israelitanakas ukat yaqha markankirinakas oración lurapxaspäna (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).
9 Salomonax Diosar sum yupaychkän ukhaxa, wali sumaw markachirinakas qamasipxäna. Templox Diosar luqtatäxän uka qhipatxa, Davitar ukat Israel markar Jehová Diosan bendicitapatxa wali kusitaw jaqinakax utanakapar sarxapxäna (1 Rey. 8:65, 66). Jïsa, pusi tunka maranakaw Salomonan apnaqatäsax wali sum jakasipxäna, ukat nayrar sartapxäna (1 Reyes 4:20, 21, 25 liytʼasiñapawa). Ukat kunjamsa jilïr Salomonan apnaqatax jutïrin jakasiñäni uk amuyañwa Salmo 72 qillqatax yanaptʼistu (Sal. 72:6-8, 16).
Kunanakans pantjasïna
10. ¿Salomonan pantjasitanakapat parlkasax kunsa nayraqat amttanxa?
10 Ukampis ¿kuna jan walinaksa Salomonax luräna? Inas nayraqatxa Diosar jan yupaychiri walja warminakapat amtsta. “Salomonax awkixäna ukhasti, warminakapax chuymapxa yaqha diosanak tuqiruw uñtayapxäna, Salomonasti janiw taqi chuyma Tatit Diosapar luqtaskataynati” sasaw Bibliax qhanañchi (1 Rey. 11:1-6). Chiqansa, jiwasax janiw ukar puriñ munktanti. Ukampis Salomonax janiw ukak lurkänti, yaqha jan walinakampi luratayna, ukanakatsa jiwasax amuyasiñasarakiwa.
11. ¿Nayrïr warmipampi casarasax kunarus Salomonax purïna?
11 Salomonax pusi tunka maranakaw Israel markan apnaqäna sasaw Bibliax qhanañchi (2 Cró. 9:30). Ukampis kunsa 1 Reyes 14:21 (liytʼasiñapawa) qillqatax qhanañchi uk amuytʼañäni. Salomonax jiwxäna ukhaxa, 41 marani Roboam sat yuqapaw jupa lantix reyit uttʼasïna, ukat uka machaq reyin taykapax Naama satänwa, jupax “amonita warmïnwa” sasaw uka qillqatax qhanañchi. ¿Kunsa taqi ukanakax amuytʼayistu? Salomonax janïr reyïkasaw yaqha markankir mä warmimpi jaqichasitayna. Uka Amón markanxa yaqha diosanakaruw yupaychapxäna ukat Jehová Diosan markaparus wal uñisipxarakïna (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Uka warmix kuna diosarus yupaychän uk janiw yatktanti, inas Rahab ukat Rut warminakjam amuytʼaschïna ukat jan wali diosanak jaytasin chiqa yupaychäwir mantxchïna (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Chiqans kunjamänsa ukxa, janiw yatktanti, ukampis Salomonax uka warmin awk taykapampis familianakapampis parlpachänwa, mä arunxa chiqpach Diosar jan yupaychir jaqinakampix kunjamatsa parlapunpachänwa.
12, 13. ¿Kunjam amuyasas Salomonax qalltatpach pantjasispäna?
12 Reyit uttʼasïna uka qhipatxa jukʼampiw Salomonax saranuküna. “Egiptonkir reyimpiw familiaru tuküna, jupasti phuchapampiwa casarasïna, ukatsti Davidan markaparuwa irpäna” sasaw Bibliax qhanañchi (1 Rey. 3:1). ¿Rut tawaqur uñtasitat uka warmix chiqa yupaychäwir mantxpachäna? Janiw ukax yatiskiti. Ukampis Davitan markapat anqäxaruw Salomonax mä uta lurayäna, uka utax Egipto reyin phuchapatakïnwa sasaw Bibliax saraki, inas uka warmin yanapir tawaqunakatakis lurayarakchïna. ¿Kunatsa markat anqäxar lurayäna? Jehová Diosar jan yupaychir jaqinakax janiw arustʼäwir mantat arca jakʼan jakapxañapäkänti (2 Cró. 8:11).
13 Inas Salomonax Egipto markankir reyimpi sumankañ munchïna, ukatwa uka reyin phuchapampix casaraspäna. Ukampis ukham amuyatapax janiw walïkänti. Janiw Canaán uraqinkir warminakampix jaqichasipxätati sasaw Jehová Diosax nayratpach satayna, ukat uka chiqan utjir marksa sutit sutitwa Diosax aytarakïna (Éxo. 34:11-16). Ukampis ¿kunjamsa Salomonax uka kamachi uñjpachäna? ¿“Janirakis Egipto markax uka markanak taypin aytatäkitixä, ukhamax uka warmimpi casaraskiristwa” sispachänti? Ukham sischïna ukhaxa, pantjasïnwa. Jehová Diosar jan yupaychir mä warmimpi sarnaqasax jan wali thakiruw saraskäna. Ukataraki chuymanakam maysar uñtayasipkaspa sasaw Diosax nayra awkinakapar satayna (Deuteronomio 7:1-4 liytʼasiñapawa).
14. ¿Kunsa Salomonan pantjasitapat yatiqtanxa?
14 ¿Jiwasat kamsaraksnasa? Kunanakansa Salomonax pantjasïna ukanak yatxatasax amuyasiñasawa, janiw jupjam jan walinakar puriñ munktanti. Sañäni, kuntï Bibliax 1 Corintios 7:39 qillqatan siski ukxa, janiw yaqhip kullakanakax istʼapkiti, mayjanak parlasaw anqankir chachanakampi sarnaqapxi. Maysa tuqitxa, familiatak qullqi apañätwa sasaw yaqhip jilatanakax Diosar jan uñtʼir jaqinakampis negocionak apsusipxi. Ukat yaqhipax ukham may maya parlasarakiw pelot anatañ equiponakarus jan wakiskipan mantapxi. Ukat yaqhipanakasti, kʼarisisaw impuestonaksa jukʼak pagapxi, ukat kun jisktʼatas axsarañat imtʼxapxakiwa. Chiqas Salomonax ukhamanak amuyasaw Diosan kamachinakapa pʼakintäna, jiwasax wal amuyasiñasawa.
15. ¿Kunatsa Jehová Diosax Salomonar jankʼaki jan juchañchkäna, ukat kuns jan armañasäki?
15 Ukampis amtañäni, faraonan phuchapampi casaratäxäna uka qhipatwa Diosax Salomonar yatiñkankañsa ukat qamirkankañsa churaskäna (1 Rey. 3:10-12). Ukhamasti, Salomonax jan walinaksa lurkchïnxa, Jehová Diosax janiw ukaratpach reyïñat apaqkänti, janirakiw mäkis juchañchkänti. Jaqix kunjam luratätansa ukat kunjam chuymanïtansa uk Jupax sum yati, ukarjamaw Salomonar khuyaptʼayäna (Sal. 103:10, 13, 14). Ukampisa jan armañäniti, kuntï lurktanxa ukarjamarakiw walins jan walinsa uñjastanxa.
¡Ukataq warminakastï!
16. ¿Kuna kamachirus Salomonax jan istʼkäna?
16 Suxta tunka reinanakat sipansa ukat kimsaqallq tunka uñtʼatanakat sipansa, wali munkañ mä warmiw utji sasaw Salomonax Cantar de los Cantares libronxa qillqatayna (Cant. de Cant. 6:1, 8-10, NM). ¿Kunsa ukampix amuytanxa? Kunapachatï uka arunak qillqkäna ukhaxa, walja warminakampi casaratäxpachänwa ukat uñtʼatanakapas waljanirakïpachänwa. Ukat uka warminakax Diosar yupaychapxänti janicha ukax janiw yatiskiti. Ukhamasti, Salomonax Diosar jan istʼas sarnaqaskakïnwa. Amtañäni, Jehová Diosax akham sasaw Moisés tuqix säna: ‘Janirakiwa reyix walja warminakaniñapäkiti, jan jupan Tatitu Diosat jithiqtañapataki’ sasa (Deu. 17:17). Ukham sarnaqkipansa janiw Jehová Diosax jupar jaytkänti, bendicionapsa churaskakïnwa. Ukatxa Cantar de los Cantares qʼuchunaksa Diosan amuytʼayataw qillqarakitayna.
17. ¿Kunsa Salomonan sarnaqäwipax yatichistu?
17 Salomonax walja tiempow Diosan arunakap pʼakintasin sarnaqäna. Ukampis janiw uka jan wali luratanakapat qhispkänti, ukarjamaw jan walinakan uñjasïna. ¿Kuns ukax yatichistu? Diosax wali khuyaptʼayasirïkchisa, janiw maynix jan wali luratanakapat qhispkaspati. Pachpa Salomonaw akham sas qillqatayna: ‘Jan wali luratanakapata jan jucha uñtʼayataxa, jaqinakax jan walinaka luraña jukʼamp yatipxi’ sasa. Ukat akham sarakïnwa: “Nayax yatirakïyätwa, khitinakatix Diosar jachʼañchapki, ukhamarak axsarapki ukanakax sumaki jakasipxatapa” sasa (Ecl. 8:11, 12).
18. ¿Gálatas 6:7 qillqatax kunjamsa Salomonan sarnaqäwipan phuqasïna?
18 Salomonatix Diosar istʼasisa sarnaqasapäna ukhaxa, wali askipunïspänwa. Diosat bendicionanak katuqasax wali askinakwa luratayna ukat walja tiemporakiw sum sarnaqaskäna. Ukampis jukʼat jukʼatwa jan walinak lurañ qalltäna. Qhipatxa, Diosan kamachinakapsa jan phinqʼaniw pʼakintxäna. Ukampis kunjamtï apóstol Pablox siskänxa, “janiw khitis Diosatxa sawkaskaspati. Kuntix jaqix yapuchki ukrakwa [apthapi]” (Gál. 6:7). Amtañäni, “Salomón reyix faraonan phuchapxarusti, yaqha walja warminakaruwa munäna: moabitanakaru, amonitanakaru, edomitanakaru, sidoniasanakaru, ukhamarak hititanakaru” (1 Rey. 11:1). Uka warminakatxa jukʼanikiw Jehová Diosar yupaychapxpachäna, jila partex kʼari diosanakaruw yupaychapxäna. Ukat Bibliax akham siwa: “Kunapachatï Salomonax awkïxäna ukhasti, warminakapax chuymapxa yaqha diosanak tuqiruw uñtayapxäna, Salomonasti janiw taqi chuyma Tatit Diosapar [luqtxänti]” sasa. Mä arunxa, kuntï yapuchkäna ukwa Salomonax apthapïna (1 Reyes 11:4-8 liytʼasiñapawa).
Kunsa Salomonat yatiqtanxa
19. ¿Yatiqasiñasatakix kuna suma uñachtʼäwinakas Biblian utji?
19 “Taqi kunatix nayratpach Qillqatan uchatäkän ukanakax jiwasanakaruw yatichistu, llampʼu chuyma tuqi suytʼañasataki, ukanrakwa mä samarañsa jikxattanxa” sasaw apóstol Pablox Diosan amuytʼayatäsax qillqatayna (Rom. 15:4). Chiqas yatiqaskañ wali suma uñachtʼäwinakaw Biblian utji, uka chachanakasa warminakasa taqi chuymaw Diosar luqtapxäna. Ukat Pablox jupanakat akham sänwa: “¿Kunamps säxa? Tiempow jan utjkituti Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel taqi ukanakata, profetanakampita parlañaxatakixa. Iyawsäwi laykuw yaqha markanakarus jupanakax atipapxäna, suma apnaqapxarakïna, ukhamarak Diosax arskatayna uka yanaptʼapsa katuqapxarakïnwa. [...] Pisi chʼamaninakax [...] wali chʼamaninakaw tukxapxi” sasa (Heb. 11:32-34). Ukhamasti, uka aski jaqinakat yatiqasiñasawa, ukat Diosar jupanakjam taqi chuyma luqtañasawa.
20, 21. ¿Biblian utjki uka sarnaqäwinakat qhawqsa yatiqasiñ muntanxa?
20 Maysa tuqitxa, jiwasan amuyasiñasataki uñachtʼäwinakaw Biblian utjaraki. Yaqhip chachanakasa warminakas wali sumaw mä tiemponxa Jehová Diosar luqtapxäna. Ukampis qhipatxa pantjasiñaruw purxapxarakïna. ¿Kunsa jupanakat yatiqsna? Jan walinakat amuyasiñasawa. Uka nayra jaqinakax jukʼat jukʼatwa chuymanakapan jan walinak amuyapxäna, ukat saranukusax wali llakinakanwa uñjasipxäna. Uka sarnaqäwinakat yatxatasax sapa mayniw akham jisktʼasiñasa: “¿Kunjamatsa jan walinakar purtʼasipxäna? ¿Nayar ukax pasarakitaspati? ¿Kun lurañas wakisispa?” sasa.
21 Ukhamasti, uka nayra sarnaqäwinakatxa wali amuyumpi yatxatañasawa. Pablox akham sistuwa: “Taqi akanakaw nayra awkinakasarux pasatayna. Ukanakasti qillqatawa jiwasanakan amuytʼasipxañasataki, ukatsti jan ukham lurañasataki” sasa (1 Cor. 10:11).
¿Yatiqat amtasktati?
• ¿Kunjam sarnaqir jaqinakatsa Biblian parli, ukat kunsa yatiqsna?
• ¿Kunjamatsa Salomonax sum sarnaqkasin jan walinakar purïna?
• ¿Salomonan pantjasitapax kuna tuqinakat amuyasiñs yanaptʼistu?
[Jiskt’anaka]
[9 janan fotopa]
Salomonax Diosatwa yatiñkankañ katuqäna
[12 janan fotonakapa]
¿Salomonan pantjasitapat amuyasiñ yatiqtanti?
