Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Cheqpachapuniw taqe kunans sumaru sartasma

Cheqpachapuniw taqe kunans sumaru sartasma

Cheqpachapuniw taqe kunans sumaru sartasma

“Taqe luräwinakamajj sumaru sarani [‘ukat yatiñampiw sarnaqarakïta’, NM].” (JOS. 1:8.)

¿KAMSASAS QHANAÑCHTʼASMA?

¿Salomonan luräwinakapajj kunanakansa sumar saräna?

Pablon luräwinakapajj sumarupuniw sartäna, ¿kunatsa ukham sissna?

¿Kunjamatsa cheqpach sumaru sartañ jikjjatsna?

1, 2. 1) ¿Khitinakaw sumar sartapjje sapjjes waljanejja? 2) Kunas sumar sartañajja, ¿uk kunjamsa jumajj amuytʼasisma?

 ¿KHITINAKAS taqe luräwinakapan sumaru sartapjje? Jaqenakar ukham jisktʼsna ukhajj janiw mä kikpak qhanañchkistaspati. Qamirïpki, jachʼa yateqañ utanakat mistupki ukanakawa, sapjjew waljanejja. Maysa toqetjja, familiapampi, amigonakapampi ukat irnaqer masinakapampi sum apasipki ukanakawa sasaw sapjjaraki. Ukat Diosan serviripajja, taman luräwinak katoqki jan ukajj Diosan Arupat yatiyir sarasajj waljanir yanaptʼapki ukanakaw sasin inas sarakchispa.

2 Sumaru sartañat kunsa jumajj amuyta uk yatiñatakejja, amuyatamarjamajj khitinakatï jakäwipan nayrar mistupki ukanakan sutip mä qhawqha qellqtʼam, inas jupanakarojj wali askit uñjsta ukat respetaraksta. ¿Jupanakajj kunansa kikpakïpjje? ¿Qamirïpjjeti jan ukajj wali uñtʼatäpjjecha? ¿Wali aytatäpjjecha? Kamsasay uka jisktʼanakar qhanañchchïta ukanakaw kunas chuymaman utji uk qhanstayani, ukat ukarjamaw kuns luräta ukat kunsa jutïrin luräta uks amtarakïta (Luc. 6:45).

3. 1) Taqe luräwinakapan sumaru sarañatakejja, ¿kunsa Josué chachajj lurañapäna? 2) ¿Kuna toqetsa yatjjataskañäni?

3 Kunjamsa Jehová Diosajj uñjistu ukaw wali wakiskirejja. Kunattejja, Jupampi askit uñjatäñäni ukhakiw wiñay jakañ jikjjatsna. Josué chachajj israelitanakar Suma Oraqer irpañatak uttʼayatäkäna ukhajja, “uruy arumarakiw” Moisesan Leyip liyïta ukat ukarjamaw sarnaqäta sasaw Jehová Diosajj säna. Ukat sarakïnwa: “Ukhamatwa taqe luräwinakamajj sumaru sarani [‘ukat yatiñampiw sarnaqarakïta’, NM]” sasa (Jos. 1:7, 8). Kunjamtï yatktanjja, Josué chachan luräwinakapajj sumaruw saräna. ¿Jiwasat kamsasirakispasa? ¿Sumar sartañat Jehová Diosjamarakit amuytan janicha uk kunjamatsa yatsna? Uk yatiñatakejja, pä chachan sarnaqäwipat yatjjatañäni, ukajj Biblianwa jikjjatasi.

¿SALOMANAN TAQE LURÄWINAKAPAJJ SUMARUT SARÄNA?

4. Salomonan luräwinakapajj taqe kunanwa sumar saräna sasajj ¿kunatsa sissna?

4 Salomonan luräwinakapajj taqe kunanwa sumar saräna. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Kunattejj walja maranakaw Jehová Diosar ajjsartʼasa ukat istʼasa sarnaqäna, Diosasti jupar wal bendicirakïna. Amtañäni, kunjjay munsta uk mayiskakita sasin Jehová Diosajj Salomonar siskäna ukhajja, reyejj marka apnaqañatakiw yatiñkankañ mayïna. Ukatsti Diosajj janiw ukak churkänti jan ukasti qamir kankañwa churarakïna (1 Reyes 3:10-14 liytʼasiñapawa). “Salomonan yatiñ kankañapasti jiltʼatänwa Egiptonkirinakata sipana, ukhamarak inti jalsu toqenkirinakata sipansa [...]. Uka yatiñ kankañapasti yatisirakïnwa uka muytpacha taqe markanakana” (1 Rey. 4:30, 31). Taqe kunanakanïkänti ukanakatjja, qoritakwa sapa marajj 22 toneladanakat jila katoqäna (2 Cró. 9:13, 14). Jupajj wali suma apnaqeri, suma utachiri ukat suma alakip luriri ukhamänwa. Cheqansa, Diosar taqe chuyma loqtkäna ukhajj taqe luräwinakapajj sumaruw saräna (2 Cró. 9:22-24).

5. Jehová Dios nayraqatan taqe luräwinakapan sumar sartki ukanakatjja, ¿kunsa Salomonajj säna?

5 Kuntï Salomonajj Eclesiastés libron qellqkäna ukaw aka amuyunakamp jan sallqjjayasitap amuytʼayistu: janiw taqe qamirinakakejja jan ukajj wali aytatanakakis nayrar mistupkaspati ukat kusisitäpkaspati. Jupajj akham sänwa: “Nayajj amuytwa, jaqetakejj askiwa jakañapana kusisiñapajja, ukhamarak suma sarnaqañapajja. Diosaw churistojja ukatwa jiwasajj manqʼtansa, umastansa, ukhamarak luratanakasatsa kusistanjja” (Ecl. 3:12, 13). Ukanakjja, khitinakatï Jehová Diosamp askit uñjatäpki, mä arunjja, Jupamp sum apasipki ukanakaw askirjam uñjapjje ukwa Salomonajj sum amuyäna. Ukatwa uka yatiñani reyejj akham säna: “Parlañajj tukuyjjewa. Taqewa parlatäjje. Diosar yupaycham, ukatsti mandamiento arunakapa phoqham, taqe ukanakajj jaqetakïtap layku” (Ecl. 12:13).

6. ¿Kunjamsa Salomonan sarnaqäwipajj kunäkitï cheqpacha sumaru sartañajj uk amuytʼañ yanaptʼistu?

6 Salomonajj walja maranakaw Jehová Diosar ajjsartʼas sarnaqäna. Bibliajj akham siwa: “Tatituruwa muna[skakï]na, ukhamaraki David awkipan leyinaka uttʼayätaki ukanaksa phoqharakïnwa” sasa (1 Rey. 3:3). Ukanak lurasajja, taqe luräwinakapanwa sumar sartäna. Salomonajj Diosan amuytʼayataw Jupar yupaychañatak wali muspharkañ suma templo luräna ukat Bibliankir kimsa libronak qellqäna. Jiwasajj janis ukanak lurkchiñänejja, kunanaktï Salomonajj Diosat jan jitheqtas lurkäna ukanakat yateqasiñaw kun lurasas taqe luräwinakasan sumar sartsna uk amuytʼasiñataki ukat ukarjam lurañatak yanaptʼistani. Uka toqet ak amtapuniñäni, Diosaw Salomonarojj akanak qellqañapatak amuytʼayäna: qamirïñasa, yatiñanïñasa, wali uñtʼatäñasa ukat chʼamanïñasa inamayakiwa, ukat ukanak jikjjatañajj “thayarusa katthapï sisksna ukhamakiwa”. Ukampisa, ukhamäsas cheqpach sumaru sartañäkaspa ukhamwa waljanejj amuyapjje. Qollqe chuymäpki ukanakajj qollq jikjjatasajj jukʼamp munasipkakiwa, ¿uk amuyirïtati? Ukat kunanakanïpkitï ukanakat llakisisaw sarnaqapjje. Ukhamarusa, mä urojj yaqhanakaw ukanak katusjjapjjani (Eclesiastés 2:8-11, 17; 5:10-12 liytʼasiñapawa).

7, 8. ¿Kuna jan walsa Salomonajj luräna, ukat kunarus purtʼasïna?

7 Qhepatjja, Salomonajj Jehová Diosar janiw taqe chuym loqtjjänti. Bibliajj akham siwa: “Kunapachatï Salomonajj awkëjjäna ukkhasti, warminakapajj chuymapjja yaqha diosanak toqeruw uñtayapjjäna, Salomonasti janiw taqe chuyma Tatit Diosapar loqtaskataynati David awkipjama uka layku [...]. Ukhamawa Salomonana luratanakapajj jan walïkänti Tatitun nayraqatapana” (1 Rey. 11:4-6).

8 Ukatwa Jehová Diosajj akham säna: “Jumajj ukhamjjay sarnaqstajja, janirakiw phoqkaraktati suma amtäwïki uksa, ni leyinakajja churksma lurañataki uksa, jichhasti reyïñamjja apaqjjämawa, ukatsti maynïri uywatamaruwa churäjja” sasa (1 Rey. 11:11). ¡Ukhamar purtʼasiñastï! Salomonan taqe luräwinakapajj sumarus sartkchïnjja, qhepatjja Jehová Diosaruw chuym ustʼayäna. Jupajj janiw Diosar taqe chuym yupaychjjänti. Ukatwa sapa maynejj akham jisktʼasiñasa: “¿Luräwinakajan sumar sartañatakejj Salomonan sarnaqäwipat yateqasin amuytʼasisktti?” sasa.

CHEQPACHAPUNIW TAQE KUNANS SUMARU SARTÄNA

9. Jaqenakan amuyunakaparjamajja, ¿Pablojj taqe luräwinakapan sumarut sartaskäna? Uka qhanañchtʼam.

9 Apóstol Pablojj janiw Salomón reyjam jakkänti. Janirakiw marfilat lurat tronorus qontʼaskänti. Jan ukasti, walja kutiw manqʼats awtjata umats pharjata, thayans thayjata, jan isin kuna sarnaqäna (2 Cor. 11:24-27). Qhepatjja, Jesusan Mesiasätap yatisajj Judionakan yupaychäwipan luräwinakap jaytjjänwa. Ukatwa uka yupaychäwi pʼeqtʼirinakajj uñisipjjäna. Jupajj carcelan jistʼantata, lawamp jawqʼjjata ukat qalampi kʼupjataw uñjasïna. Cristianonakajj jaqenakan uñisita, toqjjata ukat arknaqata uñjasipjjañap Pablojj yatïnwa. Ukat akham sänwa: “Mä tʼunarjamaw uñjapjjetu, jan kunatak sirvir jaqerjamaw uñjapjjetu. Jichhürkamas taqe jaqenakat sipansa wali jiskʼachatäpjjaraktwa” sasa (1 Cor. 4:11-13).

10. ¿Kunatsa Pablojj janis nayar sartañ munkaspa ukham amuyañjamänjja?

10 Pablojj waynäkäna ukhajja, Saulot uñtʼatänwa ukat taqe kunansa nayrarus sartkaspa ukham amuyañjamänwa. Inas wali aytat familian naschïna, jupajj Gamaliel sat wali respetat yatichirimp yatichatänwa ukat qhepat akham sänwa: “Judionakan religionapankkäyät ukkhajja, walja nayamp chika marka masinakajjatjja taqe kunansa nayrankäyätwa” sasa (Gál. 1:14). Jupajj hebreo, griego arunak sumwa parläna ukat Roma markankirjam uñtʼatarakïnwa, ukatwa uka markatjj taqenin munkañ askinak katoqaspäna. Jupatï akapachan sumaru sartañ munaspänjja, wali aytata ukat qamir jaqespänwa. Ukampis ukanak jikjjatañat sipansa, kunatï jaqenakan jan askit uñjatäkäna ukwa ajllïna, ukat loqhëkaspas ukham inas parientenakapat yaqhepajj amuyapjjchïna. ¿Kunatsa Pablojj uk lurpachäna?

11. ¿Kunanaksa Pablojj wali askit uñjäna ukat kun lurañsa amtäna? ¿Ukat kunatsa?

11 Pablojj Jehová Diosar wal munasïna ukat qamirïñat sipansa jan ukajj jaqenakamp jachʼañchatäñat sipansa, Diosamp askit uñjatäñwa munäna. Kunapachatï cheqa yatichäwinak yatjjatkänjja, Jesusan loqtasïwiparu, Diosan arunakap yatiyañaru ukat alajjpachar sarañatak suytʼäwirus wali askitwa uñjäna, ukampis waljanejj janiw ukham uñjapkänti. Amtañäni, Supayajj khitirus Diosat jitheqtayakiristwa sasaw arsuwayäna, ukajj kunjamsa askichasiñapäna uk Pablojj sum amuyäna (Job 1:9-11; 2:3-5). Ukat kuna jan walinakan jikjjatasisasa, Diosar taqe chuyma serviskakiña ukat cheqa yupaychäwit jan jitheqtañwa amtäna. Jichhürunakanjja, jaqenakajj janiw ukanakjja nayrar sartañäkaspas ukham uñjapkiti.

12. ¿Kunatsa jumajj Diosar confiyta?

12 ¿Jumajj Pabljamarakit amtta? Diosar taqe chuyma yupaychañajj chʼamakiwa, ukampis Diosat jan jitheqtkañäni ukhajja, Jupajj askit uñjistani ukat bendicirakistaniwa. Ukaw cheqpachapuni taqe kunan sumaru sartañajja (Pro. 10:22). Jichhürunakanjja, walja bendicionanakwa katoqsna, ukat jutïrinsa jukʼampwa katoqarakiñäni (Marcos 10:29, 30 liytʼasiñapawa). Ukhamasti jakkiri Diosaru, khititejj kusisit jakañasataki taqe kunsa jilarkir churkistu ukar atinisiskakiñäni, janipun qamir kankañar atinisiñäniti. Ukhamatwa Pablon aka ewjjtʼaparjam sarnaqañäni: ‘Aski luräwinakana qamirkipstapjjam, qhepüru sum saytʼañamataki, ukhamata wiñay jakaña katoqapjjañamataki’ (1 Tim. 6:17-19). Akat patak maranakaru, waranq maranakaru jan ukajj jukʼamp maranakarojja, uka maranakat amtasajj akham sañäniwa: “¡Cheqpach sum jakasiñpunwa ajlliwayta!” sasa.

¿KAWKINKIS SUMA IMASITANAKAMAJJA?

13. ¿Jesusajj kunsa yänak imañat ewjjtʼäna?

13 Jesusajj akhamwa ewjjtʼäna: “Akapachanjja jan imapjjamti walja yänakjja, aka oraqenjja thuthaw thuthantaski, ukatsti inamaya imatakiwa. Ukhamarakiw akapachan imat yänakjjarojj lunthatanakajj mantasin lunthatsupjjaraki. Jan ukasti jumanakajj alajjpacharu suma yänaka imasipjjam, ukansti janiw kharus thuthantkiti ni ina chʼusarus tukuskarakiti, janirakiw lunthatanakas lunthatkarakispati. Jumanakan chuymanakamasti kawkinkkitejj uka suma imasitanakamajj ukankarakiniwa” (Mat. 6:19-21).

14. ¿Kunatsa akapachan yänak imañajj jan walïki?

14 ‘Akapachan imat yänakajja’ janiw qollqekïkaspati. Jan ukasti, kunanakattï Salomonajj qellqkäna ukat jaqenakajj wali askit uñjapki ukanakarakïspawa. Sañäni: wali aytatäña, uñtʼatäña jan ukajj chʼamanïña. Kuntï yatiñani reyejj Eclesiastés libron qellqkäna niya ukhamarakwa Jesusajj säna: akapachan utjki uka yänakajj janiw wiñayatakïkiti. Jumajj inas uk uñjirïsta, taqe yänakajj mä ratutakikiwa ukat jankʼakirakiw tukusi. F. Dale Bruner yatjjattʼat jaqejj akham sasaw qellqatayna: “Wali aytatäñajj janiw wiñayatakïkiti uk sum yattanjja. Khititï jichhürojj wali aytatäki ukarojj jankʼakiw armtʼasi. Ukat jichha marajj walja qollqe jikjjatawayki ukajj jutïr maranjj jan qollqeniw uñjasispa [...]. Jesusajj jaqenakarojj wal munasi, ukatwa ukham llakinakar jan purtʼasipjjañapatakejj ewjjtʼi. Janiw arkirinakapan chuym pʼakintata jikjjatasipjjañap munkiti. ‘Jichhürunakan sapüruw khititï mayninakat sipans wali nayranki ukanakarojj aynachtʼayapjje’”. Uka arunakajj cheqätap niya taqenis yatipkchejja, ¿qhawqhanis Jesusan arunakapar istʼas sarnaqañ munapjje? ¿Jumajj ukarjamat sarnaqäta?

15. ¿Kun jikjjatañatakis chʼamachasiñasa?

15 Religionanak pʼeqtʼirinakatjja, sumaru sartañasa ukat uk jikjjatañatak chʼamachasiñasa janiw walïkiti sasaw yaqhepajj yatichapjje. Ukampis uk munañajj jan walipunïkaspas ukhamjj janiw Jesusajj yatichkänti. Jan ukasti “alajjpacharu suma yänaka” imañatak chʼamachasipjjam, ukanakasti janiw tukusirïkiti sasaw arkirinakapar ewjjtʼäna. Jiwasajj Jehová Dios nayraqatan askit uñjatañwa muntanjja. Cheqansa, kunsa sapa maynejj lurañasa uk amtañatakiw Jesusan arunakapajj yanaptʼistu. Ukampisa, kunanakay chuymasan utjchi, mä arunjja, kunjjay wali askit uñjstan ukarjamaw kuns lurañäni.

16. ¿Kuna ewjjtʼarjamas jan pächasis sarnaqañasa?

16 Jehová Diosar kusisiyañatï chuymasan utjchejja, Jupaw kunanakatï jakañatak wakiski uk churistani. Inas mä qhawqha tiempojj Pabljam manqʼat awtjata jan ukajj umat pharjata uñjaschiñäni (1 Cor. 4:11). Ukampisa, Jesusan aka ewjjtʼanakapar atinisisaw sarnaqañasa: “Jumanakajj jan llakisipjjamti akham sasa: ‘¿Kunsa manqʼañäni? ¿Kunsa umañäni, kunampirakis isisiñäni?’ sasa. Diosat jayankkis uka jaqenakakiw taqe aka yänakatjja llakisisipki, ukampis jumanakan alajjpachankir Awkimajj yatiwa kuntejj jumanakaru wakisipktam ukjja. Ukhamasti, nayraqatajj Diosan reinopa munapjjam, ukhamarak kunatejj cheqäki jupan nayraqatapanjja ukanaka, ukatsti taqe aka yänakajja jumanakarojj churatakïpjjätawa” (Mat. 6:31-33).

DIOS NAYRAQATAN ASKIT UÑJATAPJJAÑÄNI

17, 18. 1) ¿Jakäwisan sumaru sartañatakejj kunas wakisi? 2) ¿Jakäwisan sumaru sartañatakejj kunas jan wakiski?

17 Ak amtapuniñäni, cheqpach sumaru sartañajj janiw kunanaktï jikjjatawayktan jan ukajj jaqenakamp kunja uñtʼatäktantï ukampi saskiti. Janirakiw tama taypin kuna luräwinaktï katoqtan ukamp saskiti, uka bendicionanakjja Diosar istʼatasata ukat jan jitheqtas yupaychatasatwa katoqasksna. Jupajj Arupan akham sistuwa: “Khititejj mä luraña katoqki ukajj askïñapawa taqe kunana ukhamat sumaru uchatäñapataki” sasa (1 Cor. 4:2). Ukat jan jitheqtasaw yupaychaskakiñasa, kunattejj Jesusajj akham sänwa: “Khititejj tukuykama saytʼkani ukawa qhespiyatäni” sasa (Mat. 10:22). Kunapachatï Jehová Diosan taqe chuyma servirinakapajj qhespipkani, ukhaw jakäwipan luräwinakapajj sumaru sartatap amuyasini.

18 Taqe ukanakat lupʼisajja, Diosar jan jitheqtas yupaychañatakejj janiw wali aytatäñasa, yatjjatatäñasa, qamirïñasa jan ukajj wali uñtʼatäñas wakiskiti, ukwa amuytanjja. Janirakiw chʼikhïtasatsa, kun sum lurtʼirïtasatsa uk jikjjatksnati. Kunjamanjjay jikjjatasisktan, taqeniw Diosar jan jitheqtas yupaychsna. Nayrïr patak maranakanjja, Jehová Diosan servirinakap taypinjja, pisin jakasirinakasa qamirinakas utjarakïnwa. Qamirinakarojj aski luräwinakana qamirkipstapjjañapataki, wajjtʼasirïpjjañapataki ukat kunatï jupanakan utjki uk mayninakar churapjjañapatakiw Pablojj ewjjtʼäna. Ukhamasti, pisinkirïpasa qamirïpasa taqeniw “wiñay jakaña katoqapjjañapataki” chʼamachasipjjaspäna (1 Tim. 6:17-19). Jichhürunakan ukhamarakwa taqenejj Diosar jan jitheqtas yupaychañataki ukat ‘aski luräwinakana qamirkipstañataki’ chʼamachasiñasa. Ukhamatwa Dios nayraqatan askit uñjatäñäni ukat Diosar kusisiyaskatas yatisajja, kusisitaw jikjjatasirakiñäni (Pro. 27:11).

19. ¿Sumaru sartañatak kun lurañsa amtta?

19 Kunjamsa jaqenakajj jumat amuyapjje uk janis mayjtʼaykchïtajja, kunjamsa juma pachpat amuyasta uk mayjtʼayasmawa. Kunjamanjjay jikjjatasta, Jehová Diosar jan jitheqtas taqe chuym yupaychaskakiñatak chʼamachasim, kunattejj janiw inamayäkaniti. Jehová Diosajj jichhasa jutïrinsa wiñayatakiw bendicïtam. Kuntï Jesusajj alajjpachar sarir cristianonakar siskäna uk amtapuniñäni: “Jiwañkamatejj arkaskakïta ukapachasti, nayasti jakañ corona churäma” (Apo. 2:10). ¡Ukapï cheqpach sumaru sartañajja!

[Jiskt’anaka]

[6 janan fotopa]

Jaqenakatakejja Saulojj sumarus sartkaspa ukhamänwa

[7 janan fotopa]

Pablojj cheqpach sumaru sartatapwa uñachtʼayäna