Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Diosan arunakapajj taqe markanakanwa yatiyasïna

Diosan arunakapajj taqe markanakanwa yatiyasïna

“Marka apnaqer jilïrejja Tatituruw iyawsäna. Ukatsti jupajj muspharatarakiw uñjasïna [Jehová] Tatitun arunakap istʼasinjja.” (HECH. 13:12)

1-3. ¿Kunatsa Jesusan arkirinakapatakejj aka Oraqpachan yatiyañajj chʼamakïna?

JESUCRISTOJJA, arkirinakaparojj akham sänwa: “Taqe akapachankir jaqenakar yatiyir sarapjjam” sasa. Uka arunakapar phoqañatakejja, arkirinakapajj aka Oraqpachanwa yatiyapjjañapäna (Mat. 24:14; 28:19). ¡Cheqas walja lurañaw utjäna!

2 Jesusan arkirinakapajja, Diosan arunakap yatiyañarusa, Jesusarusa munasipjjänwa. Ukampis inas jupanakajj akham amuyapjjchïna: ‘Taqe aka Oraqpachan yatiyañajj chʼamäniwa’ sasa. ¿Kunatsa? Walja toqenakata. Maya, jukʼanikïpjjänwa. Paya, ‘Jesusajj Diosan Yoqapawa’ sasaw yatiyapjjäna, ukampis Jesusajj jiwatäjjänwa. Kimsa, Jesusan arkirinakapajj jan suma yatichata jaqenakäpkaspas ukhamwa waljanejj amuyapjjäna (Hech. 4:13). Religión pʼeqtʼirinakajja, wali aytat yateqañ utanakan yatjjatatäpjjänwa, ukampis Jesusan arkirinakapajj janiw ukham utanakan yatjjatapkänti. Ukatsti yatichäwinakapajj judionakan costumbrenakapat sipans mayjänwa. Uka costumbrenakajj walja maranakaw yatichasjjäna. Ukatwa discipulonakajj akham jisktʼasipjjpachäna: “Jaqenakajj janiw respetomp uñjapkistuti, ¿kunjamarak istʼapjjestanisti?” sasa.

3 Pusi, Jesusan arunakaparjamajja, discipulonakajj jaqenakan uñisitäñsa, arknaqatäñsa, jiwayatäñsa, yatisipjjänwa (Luc. 21:16, 17). Phesqa, familiaranakapampi amigonakapampi aljantatäpjjañapänwa. Sojjta, Jesusan arkirinakapat yaqhepajj kʼarinak yatichapjjañapäna, uksa yatipjjarakïnwa. Paqallqo, jan wali cheqanakanwa yatiyapjjañapäna (Mat. 24:10-12). Taqe uka toqenakat lupʼisajja, Jesusan arkirinakapajj akham sasaw jisktʼasipjjpachäna: “¿Kunjamarak ‘aka Oraqpachan’ yatiyañänisti?” sasa (Hech. 1:8).

4. Diosan arunakapat yatiyasajja, ¿kuna askinaksa Jesusan arkirinakapajj jikjjatapjjäna?

4 Diosan arunakap Oraqpachan yatiyañajj chʼamakïñapänwa, ukjja discipulonakajj sum yatipjjäna. Ukhamäkchïna ukasa, Jesusan arunakapar istʼasaw Jerusalenana, Samariana ukat yaqha markanakan yatiyapjjäna. Ukham yatiyasajja, ¿kuna askinaksa jikjjatapjjäna? 30 maranak qhepatjja, walja markanakanwa Diosan arunakapajj yatiyasjjäna, ukatwa apóstol Pablojj akham säna: “Qhespiyasiñ arunakasti taqe cheqanwa parlasi” sasa. Yaqha markanakankir jaqenakas Jesusan arkiriparuw tukupjjäna (Col. 1:6, 23). Amuytʼañataki, Pablojj Chipre sat islan yatiykäna ukhajja, Roma marka apnaqeri Sergio Paulo chachajj ‘Tatitun arunakap istʼasajj’ muspharänwa, ukatsti Jesusan arkiriparuw tukjjäna (Hechos 13:6-12 liytʼañataki).

5. 1) ¿Kunsa Jesusajj arkirinakapar säna? 2) Sarnaqäwinak toqet parlir mä librojja, ¿kamsis nayrïr patak maranakatjja?

5 Jesusan arkirinakapajja, janiw jupanak sapakejj aka Oraqpachan yatiyapkasapänti, uk jupanakajj sum yatipjjäna. Jesusajj jupanakar sänwa: ‘Nayaw jumanakampïskä’ sasa. Ukatsti Diosaw qollan ajayupampi yanaptʼañaparakïna (Mat. 28:20). ¿Yaqha yanaptʼanakajj utjarakpachänti? Inas utjchïna. Sarnaqäwinak toqet parlir mä librojj akham siwa: ‘Nayrïr patak maranakanjja, Diosan arunakapat yatiyañ qalltasiñapatakejj wali askïnwa’ sasa. Ukatjja, ‘Diosaw ukham lurasiñapatakejj wakichtʼawayi sasaw cristianonakajj qhepat amuyapjjäna’ sasaw uka librojj qhanañcharaki.

6. ¿Kunsa aka yatichäwinsa jutïr yatichäwinsa yatjjataskañäni?

6 Taqe cheqan yatiyasiñapatakejja, ¿Jehová Diosat taqe kunsa wakichtʼpachäna? Janiw uk sum yatktanti, janirakiw Biblias uka toqet qhanañchkiti. Ukampis Jehová Diosajj arkirinakapan yatiyapjjañapwa munäna. Supayajj yatiyasiñapatak jarktʼañsa munkchïnjja, amtapajj janiw phoqaskänti. Aka yatichäwinjja, kunas nayrïr patak maranakan yatiyasiñapatakejj cristianonakar yanaptʼpachäna ukwa yatjjataskañäni. Jutïr yatichäwinsti, kunanakas jichhürunakan Diosan arunakap yatiyañatakejj yanaptʼistu ukwa yatjjataskarakiñäni.

ROMANONAKAN SUMANKAÑAPA

7. 1) ¿Kunänsa romanonakan sumankañapajja? 2) ¿Kunatsa romanonakan sumankañapajj wali askïnjja?

7 Jesusan arkirinakaparojja, romanonakan sumankañapaw yatiyapjjañapatakejj yanaptʼäna. Nayrïr patak maranakanjja, romanonakaw walja markanakjjar munañanïna. Uka tiemponjja, suman jakasiñaw utjäna, ukaruw ‘romanonakan sumankañapa’ sasin uñtʼasïna. Gobiernojj janiw kutkatasiñanaksa utjaykänti. Cheqas kunjamtï Jesusajj siskänjja, yaqhep jiskʼa guerranakajj utjänwa (Mat. 24:6). Sañäni, 70 maranjja, Jerusalén markwa romanonakajj tukjapjjäna. Ukatsti, Roman utjkäna uka thiya markanakanjja, guerranakajj utjarakïnwa. Ukhamäkchïn ukasa, jila parte jaqenakajj sumankañanwa jakasipjjäna. Niya 200 maranakaw ukham jakasipjjäna. Uka toqet mä librojj siwa: “Janipuniw kunapachas walja maranak suman jakasiñajj utjirïkänti” sasa. Romanonakan sumankañapajja, Jesusan arkirinakaparuw jaya cheqanakar yatiyir sarapjjañapatak yanaptʼäna.

8. Romanonakan sumankañapajja, ¿kunjamsa Jesusan arkirinakaparojj yatiyapjjañapatak yanaptʼäna?

8 Niya 300 jichha pacha maranakanjja, religionanakat qellqeri Orígenes sat chachajja, kunjamsa cristianonakarojj romanonakan sumankañapajj yanaptʼäna uka toqetwa qellqäna. Walja markanakanwa sumankañajj utjäna. Ukhamätap laykuw Jesusan arkirinakapajj taqe uka markanakar yatiyir sarapjjäna. Jaqenakajj janiw guerranakan nuwasipkänti, utanakapanwa suman jakasisipkäna. Ukatwa jaqenakajj Jesusan arkirinakapan yatichäwinakapar istʼapjjäna, jupanakajj sumankaña, munasiña toqetwa yatiyapjjäna. Awisajj arknaqatas uñjasipkchïnjja, sumankañ utjatap laykuw taqe cheqan yatiyapjjäna (Romanos 12:18-21 liytʼañataki).

YAQHA CHEQANAKAR SARAÑAJJ JANIW CHʼAMÄKÄNTI

9, 10. Jesusan arkirinakaparojja, ¿kunas yaqha cheqanakar sarapjjañapatak yanaptʼäna?

9 Khä tiemponjja, yaqha cheqanakar sarañajj janiw chʼamäkänti, ukaw Jesusan arkirinakaparojj yatiyañatak yanaptʼarakïna. Romanonakajj 80.000 kilometronakan thakinakwa lurapjjäna. Uka thaknamwa romano soldadonakajj markap jarkʼaqañataki ukhamarak jaqenakar uñjañataki jankʼak sarapjjerïna. Uka thaknamarakiw cristianonakajj wasar pampanaka, qollunaka, walja qoqanakajj utjki uka cheqnam yatiyirejj sarapjjerïna.

10 Romanonakajj janiw thaknamak sarapjjerïkänti, jan ukasti qotnamasa, jawirnamas viajipjjarakirïnwa. Walja puertonakaw barconakatak utjäna, ukatsti qotnam mä markat yaqha markar sarañatakejja, 900 jila cheqnam sarañaw utjarakïna. Ukhamasti, cristianonakajj Roma markan utjkäna uka markanakar puriñatakejja, barcotwa sarapjjerïna. Yaqha markanakar sarañatakisa, janiw pasaportesa, ni yaqha ukham documentonakas munaskänti. Ukhamajj thaknamasa, qotnamasa, jan kun ajjsarasaw sarapjjerïna. Soldadonakaw lunthatanakarojj castigapjjerïna, ukatwa lunthatanakajj thakinakan jan añcha utjkänti. Qotansti, soldadonakani walja barconakaw utjäna, ukhamajj lunthatanakajj janiw utjkänti, ukatwa jaqenakajj uknam sarañ jan ajjsarapkänti. Apóstol Pablojj qotnam sarkasajj jan walinakanwa uñjasïna, barcos niyaw jalantäna sasaw Bibliajj qhanañchi. Ukampis ‘mä lunthatampi jan waltʼayataw Pablojj uñjasïna’ sasajj janiw siskiti (2 Cor. 11:25, 26).

GRIEGO ARU

Rollonakat sipansa, códice libron textonak thaqtañajj janiw chʼamäkänti (12 tʼaqa uñjjattʼäta)

11. ¿Kunjamsa griego aru parlañajj Jesusan arkirinakapar yanaptʼäna?

11 Romanonakajj apnaqkäna uka markanakat niya jila partejja, nayrajj griegonakamp katuntatänwa. Ukatwa uka markanakankir jaqenakajj griego aru parlañ yatipjjäna. Ukhamasti, niyakejjay walja jaqenakajj uka aru parlañ yatipjjchïnjja, cristianonakajj uka arutwa jaqenakar yatiyapjjäna. Hebreo Arut Qollan Qellqatatsa liytʼapjjarakirïnwa, ukajj griego arur jaqokipatänwa. Uksti Egipto markan jakapkäna uka judionakaw jaqokipapjjäna, ukajj Septuaginta satänwa. Ukhamarusa, Biblian mayni libronakapajj griego arutwa qellqasiwayi. Griego arunjja, kun sañatakis walja arunakaw utjäna, ukatwa Biblian cheqa yatichäwinakapajj sum qhanañchasïna. Uka aru utjatap laykurakiw kunayman markankir cristianonakas sum parltʼasipjjäna ukat mayachtʼatäpjjäna.

12. 1) ¿Kunarus códice sasin uñtʼasi? 2) ¿Kunatsa codicenakajj rollonakat sipansa wali askïnjja? 3) Niya taqe cristianonakajja, ¿kunapachas codicenak apnaqañ qalltapjjäna?

12 Nayrïr patak maranakanjja, ¿kunampis cristianonakajj yatiyapjjerïna? Qalltanjja, rollonakampiw yatiyapjjerïna. Ukampis ukanak apnaqañajj chʼamänwa. Liytʼañatakejj sapa kutiw janatatasiñapäna apthapisiñaparakïna. Ukhamarusa, jila parte rollonakajj janiw purapar qellqatäkänti, jan ukasti maysäjjat qellqatakïnwa. Mateo libro sapakiw mä rollonkäna. Ukampis qhepatjja, libror uñtasit códice ukwa jaqenakajj apnaqjjapjjäna. Ukanak apnaqañajj janiw chʼamäjjänti, maynitï mä cheq liytʼañ munchïna ukhajja, jankʼakiw thaqtasin jikjjataspäna. ‘100 jichha pacha maranakanjja, niya taqe cristianonakaw códice libronak apnaqjjapjjäna’ sasaw yatjjattʼatanakajj sapjje.

ROMANONAKAN LEYINAKAPA

13, 14. 1) ¿Kunatsa Pablotakejj romanöñajj wali askïnjja? 2) ¿Kunjamsa romanonakan leyinakapajj cristianonakar yanaptʼäna?

13 Jesusan arkirinakaparojja, romanonakan leyinakapaw yatiyañatakejj yanaptʼarakïna. Amuytʼañataki, Pablojj Roma markan nasirïnwa, ukaw Diosan arunakap yaqha cheqanakar yatiyir sarkäna ukhajj yanaptʼäna. Mä kutejja, romano soldadonakaw Jerusalén markan katuntasin niy jawqʼjapjjäna, ukampis Pablojj akham sänwa: “¿Jumanakajj munañanïpjjtati mä romano jaqer jawqʼjañatakejja, janïr juchap yatjjatkasinjja?” sasa. Ukham satajja, ‘Pablor jawqʼjañampïpkän ukanakajj jupat jitheqtapjjänwa. Comandantesa Pablon romano jaqëtap yatisinjja, ajjsaränwa jupar preso katuntayatapatjja’ (Hech. 22:25-29).

14 Apóstol Pablojj niyakejjay romanöchïnjja, Roma markan leyinakaparjamaw Filipos markan uñjapjjäna (Hech. 16:35-40). Ukatsti Éfeso markanjja, mä qawqha colerat jaqenakaw cristianonakar jan walinak lurañ munapjjäna. Ukampis Éfeso markan alcaldepajj uka jaqenakar amuytʼayasinjja, akham sänwa: ‘Roma leyinakwa pʼakintasipkta’ sasa (Hech. 19:35-41). Cesarea markansti, Pablojj Roma markar sarañatakiw mayïna, ukhamat emperadoramp parlañataki ukat Diosan arunakap arjjatañataki (Hech. 25:8-12). Kunjamtï uñjktanjja, romanonakan leyinakapajj cristianonakar jarkʼaqänwa, Diosan arunakap yatiyasiñapatakis yanaptʼarakïnwa (Fili. 1:7).

JUDIONAKAJJ WALJA MARKANAKANWA JAKASIPJJÄNA

15. Nayrïr patak maranakanjja, ¿kawkhanakansa judionakajj jakasipjjäna?

15 Kunanakas Diosan arunakap yatiyaskakiñatakejj cristianonakar yanaptʼarakïna uk yatjjatasipkakiñäni. Nayrïr patak maranakanjja, judionakajj janiw Israel markanak jakasipkänti, jan ukasti walja markanakanwa jakasipjjäna. ¿Kunatsa? Walja maranak nayrajja, judionakajj katuntatäsin Asiria markar apataw uñjasipjjäna. Walja maranak qhepatjja, yaqhep judionakajj Babiloniar apatäpjjarakïnwa. Ukhamasti persanakajj Babiloniar katuntapkäna ukhajja, persanakajj apnaqjjapjjäna uka markanakan walja judionakaw jakjjapjjäna (Est. 9:30). Kunapachatï Jesusajj aka Oraqenkkäna ukhajja, romanonakajj apnaqapkäna uka markanakanjja niya 60 millón jaqenakaw utjäna. Taqe uka jaqenakatjja, amuyatajj pusi millón jaqenakaw judionakäpjjäna. Jupanakajj África cheqat alay toqenakana, Asia Menor, Egipto, Grecia, Mesopotamia uksa toqenakanwa jakasipjjäna. Ukhamasti, judionakajj walja markanakanwa jakasipjjäna. Ukhamäkchïna ukasa, jupanakajj religionapat parlapjjapunirïnwa (Mat. 23:15).

16, 17. 1) Judionakan walja markanakan jakapjjatapajja, ¿kunatsa wali askïnjja? 2) ¿Kunanaksa cristianonakajj judionakjam lurapjjerïna?

16 Judionakajj walja markanakanwa jakapjjäna, ¿kunatsa ukajj wali askïna? Ukhamatwa jan judiöpkäna ukanakajj Hebreo Arut Qollan Qellqatanakatsa ukhamarak kunanaktï judionakajj creyipkäna ukanaksa yateqapjjäna. Amuytʼañataki, mä cheqpach Diosan utjatapwa yateqapjjäna, ukat servirinakapajj Diosan leyinakaparjam sarnaqapjjañapsa yateqapjjarakïnwa. Ukatjja, Hebreo Arut Qollan Qellqatanakajj Diosan arunakapätapsa, Mesiasjjat walja profecianakanïtapsa istʼapjjarakïnwa (Luc. 24:44). Ukhamajja, cristianonakajj yatiyañ qalltapkäna ukhajja, judionakasa jan judionakasa cristianonakan cheqa yatichäwinakapat mä qawqha yatipjjänwa. Ukaw cristianonakarojj jaqenakan chuymanakapar purtʼañatak yanaptʼäna. Ukatwa apóstol Pablojj kawkhantï judionakajj tantachasipjjerïkäna ukar sarirïna, ukansti Qollan Qellqatanakatwa parlirïna (Hechos 17:1, 2 liytʼañataki).

17 Cristianonakajja, kunanaktï judionakajj lurapjjerïkäna ukanakwa lurapjjarakirïna. Amuytʼañataki, Diosar yupaychañatakiw sinagoganakana, anqanakana, tantachasipjjerïna. Ukansti, Diosaruw qʼochupjjerïna, mayisipjjerïna ukatsti Qollan Qellqatanakatsa yatjjatapjjarakirïnwa. Jichhürunakanjja, Diosan servirinakapajj ukhamarakwa lurtanjja.

JEHOVÁ DIOSAW CRISTIANONAKAROJJ YATIYAPJJAÑAPATAK YANAPTʼÄNA

18, 19. 1) Nayrïr patak maranakanjja, ¿kunas yatiyaskakiñatakejj cristianonakar yanaptʼäna? 2) Aka yatichäwi yatjjatasajja, ¿kunsa jichhajj Jehová Diosat amuyta?

18 Nayrïr patak maranakan yatiyañajj wali askïtapwa aka yatichäwin yateqawaytanjja. Jehová Diosan munañap phoqaskakiñatakejja, walja yanaptʼanakaw cristiano jilat kullakanakatakejj utjäna. Maya, romanonakan sumankañapaw utjäna. Paya, walja jaqenakaw mä pachpa aru parlapjjäna. Kimsa, jarkʼaqer leyinakaw utjäna. Pusi, jaya cheqanakar sarañajj janiw chʼamäkänti. Phesqa, yaqha markanakankir jaqenakajja, judionakarojj uñtʼapjjänwa, Hebreo Arut Qollan Qellqatanakatsa yatipjjarakïnwa.

19 Pusi patak nayra pacha maranjja, Platón sat filósofo chachajj akham sänwa: ‘Diosar uñtʼañajj wali chʼamawa, uñtʼjjasajja, jaqenakar Jupjjat yatiyañajj jukʼamp chʼamawa’ sasa. Ukampis Jesusajj sänwa: “Kunatï jaqenakatakejj jan lurasirjamäkejja, Diosatakejj lurasispawa” sasa (Luc. 18:27, MT). Cheqas Jehová Diosaw cristianonakarojj yatiyapjjañapatak yanaptʼawayi. Jupasti, taqe aka Oraqpachankir jaqenakan Jupar uñtʼapjjañapwa muni, arunakap istʼapjjañapsa munarakiwa (Mat. 28:19). ¿Kunjamsa jichhürunakan Diosan arunakapajj Oraqpachan yatiyasiski? Ukwa jutïr yatichäwin yatjjataskañäni.