Jehová Diosamp chikapuni sarnaqapxañäni
Jehová Diosamp chikapuni sarnaqapxañäni
“Nayax [Jehová] Tatitump chikapuniw sarnaqaskta” (SALMO 16:8).
1. Biblian qillqatäki uka sarnaqäwinakaxa, ¿kunjamatsa yanapt’istaspa?
DIOSAN Arupanxa kunjamsa Jehová Diosax jaqinakampi sarnaqäna uka tuqinakat wali suma qillqt’atawa. Ukatxa, kunjamsa Diosan amtap phuqasiñapatakix walja jaqinakax yanapt’apxatayna uka tuqitsa parlarakiwa. Chiqpachansa, uka jaqinakan sarnaqäwinakapaxa janiw yatiñatak mayatakïkiti, jan ukasti Diosar juk’ampi jak’achasiñasatakiwa (Sant. 4:8).
2, 3. Salmo 16:8 qillqataxa, ¿kamsañs muni?
2 Bibliax parlki uka wali uñt’at jaqinakatxa —sañäni, Abraham, Sara, Moisés, Rut, David, Ester ukat apóstol Pablo uka jaqinakatxa— waljaw yatxatañax utjaski. Ukampis juk’a uñt’at jaqinakat parlarakiwa, ukat jupanakan sarnaqäwinakapatxa suma yatichäwinakwa apsuraksna. Jupanak tuqit Biblian qillqatäki ukanak lup’isaxa, Salmo qillqirjamarakiwa sañäni: “Nayax [Jehová] Tatitump chikapuniw sarnaqaskta, jupaw kupïxaxanki, janiw kunas tinkuykitaniti” sasa (Sal. 16:8). Aka arunakaxa, ¿kamsañs munpacha?
3 Kunapachatï soldadox nuwasir sarirïna ukhaxa, kupi amparapampix espada katurïna ukat ch’iqa amparapampisti jark’aqasiñatakix mä escudo katurakirïna, ukhamasti kupi tuqit jan usuchjayasiñatakixa, mä soldad masipaw sarañapax wakisïna ukhamat jark’aqañapataki. Ukhamax jiwasatï Jehová Diosamp chikapuni sarnaqañäni ukat jupar ist’apuniñäni ukhaxa, Jehová Diosaw jark’aqistani. Jichhaxa, Bibliat apst’at sarnaqäwinakat yatxatapxañäni, ukanakasti iyawsäwisaruw ch’amañchistani ukat ‘Jehová Tatitump chikapuni sarnaqañasatakiwa’ yanapt’arakistani.
Jehová Diosax mayisitanakasarux ist’iwa
4. Kunjamsa Diosax mä jaqir yanapt’atayna uka tuqit Bibliarjam arst’ma.
4 Jehová Diosamp chikapuni sarnaqañäni ukhaxa, mayisitanakasarux ist’istaniwa (Sal. 65:2; 66:19). Abrahaman jilïr uywataparux ukham Jehová Diosax ist’äna, jupasti Eliezer chachäpachänwa. Kunjamtï uywiripax siskänxa ukhamarjamaw uka chachax Mesopotamia tuqir saräna, ukhamat Jehová Diosar luqtir warmi Isaacatak thaqhiri. Ukat jupax Diosaruw yanap mayisïna, ukat mayisitaparjam Rebeca sat tawaqux camellonakapar umaraykäna ukhaw Diosan ist’atapxa amuyäna. Ukat Diosat mayt’asir jaqïtap laykuwa Isaacan munat warmiparus jikxatäna (Gén. 24:12-14, 67). Chiqpachansa, janis Abrahaman uywataparjam mayipkchistuxa, ukampis jupat yatiqasiñasawa, jupjamarakiw taqi chuyma jan payachasis Jehová Diosat mayisiñasa.
5. Mä qhawqha arunakampi chuyma manqhat mayisitasxa Jehová Diosax ist’iwa, ¿kunatsa ukham sistanxa?
5 Awisax mä juk’a arunakampi mayt’asiñakiw wakisispa. Mä kutixa, Persia marka apnaqiri Artajerjes sat chachawa, Nehemías sat vino askatiriparu llakit uñjäna, ukat kunatsa llakitäta sasaw jiskt’äna. Ukatxa akham sasaw jiskt’arakïna: “¿Kuns jumatak luriristxa?” sasa. Jank’akiw Nehemiasax ‘alaxpachankir Diosar mayisïna’. Amuyataxa, mä qhawqha arunakampikiw chuyma manqhat mayt’aspachäna, ukampis Jehová Diosax ist’änwa. Ukat uka Artajerjes sat chachawa Jerusalén markan uyunakap wasitat uyuchrantañatakix Nehemiasar yanapt’äna (Nehemías 2:1-8 liyt’asiñapawa). Ukhamaxa, chuyma manqhata mä qhawqha arunakampi mayisitanakarusa Diosax ist’iwa.
6, 7. 1) Epafrasan mayisïwipatxa, ¿kunsa yatiqsna? 2) ¿Kunatsa mayninak laykux Diosat mayiñasa?
6 Diosan Arupanxa “maynix maynitaki orañaparakiwa” sasaw sistu; ukampis kunjamsa Diosax mayni layku mayitas ist’i uk inas jan amuykchiñäniti, ukampis uka iwxarux ist’añawa (Sant. 5:16). Amuyt’añataki, Epafras, ‘Criston serviripaxa’ iyawsir jilat kullakanakap laykux wal mayisïna. Akham sasaw Pablox Roma markat Colosankirinakar qillqäna: “Epafras jilatasti Criston serviripawa, jumanaka taypit misturirakikiwa, jupasti jumanakarux aruntanipxaraktamwa. Jupasti jumanakatakix walipuniw Diosatx mayiski jumanakan sum sayt’asipxañamataki, ukhamarak Diosan munañap lurañaru suma katuyatäpxañamataki. Naya kipkaw uñjta kunjämtix Epafras jilatax jumanakatxa llakiski ukxa, ukhamarak khitinakatix Laodicea, Hierápolis markanakankapkis ukanakatsa” (Col. 1:7; 4:12, 13).
7 Hierápolis, Laodicea ukat Colosas uka markanakaxa kikpa Asia Menor tuqinkänwa. Hierápolis markanxa diosa Cibeles sat k’ari diosar yupaychiri jaqinak taypinwa cristianonakax utjasipxäna. Laodicea markankirinakaxa qullqi chuyma jaqinakäpxarakïnwa. Ukat Colosas markanxa jaqinakan k’ari amuyt’anakapakwa jaqinakax parlasipkäna (Col. 2:8). Ukatwa Epafrasaxa Colosas markapankir jilat kullakanakap laykux Diosat mayisïna. Kunjamsa Diosax mayitanakaparux ist’äna uka tuqitxa janiw Bibliax sum qhanañchkiti, ukampis Epafrasax jilat kullakanakap laykux mayipunirïnwa. Ukham jiwasanakax lurapxañasaraki. Janisay maynin jakäwip tuqit taqi kun yatxatañ munkstanxa, ukampis familiaranakasan jan ukax uñt’at masinakasan llakinakapat mä juk’a yatpachätanwa (1 Tim. 5:13). ¿Kunjamatsa sum yanapt’sna? Jupanak layku Diosat mayt’asa. Kunapachatï cristiano jilat kullakanakapax Pablotak Diosat mayirapipxäna ukhaxa jupax kusisitaw jikxatasïna, ukat jiwasax ukham mayirapipxañäni ukhaxa, mayninakatak wali askirakikïniwa (2 Cor. 1:10, 11).
8. 1) Éfeso markankir irpir chuymaninakaxa Diosat mayt’asiñarux wali askit uñjapxäna, ¿kunatsa ukham sistanxa? 2) ¿Kunjamsa Diosat mayisiñarux uñjañasa?
8 ¿Diosat mayt’asir jaqinakjam uñt’atätanti? Kunapachatï Éfeso markankir jilïrinakampi, mä arunxa, irpir chuymaninakampi Pablox tantachasïna ukhaxa, “killt’asisaw jupanakamp chika Tatitut oracionan mayipxäna”. Ukatxa “taqinirakiw jacht’asisa Pablorux qhumantapxäna jamp’att’apxarakïna. Jupanakasti wali llakt’atäpxänwa Pablon akham satap layku: ‘Janiw nayarux mayampsa uñkatxapxitätati’ sasa” (Hech. 20:36-38). Uka irpir chuymaninakan sutinakap janiw yatktanti, ukampis Diosat wali mayt’asiri ukat munasir jaqinakapxänwa, Diosar mayt’asiñxa wali askit uñjapxäna. Diosar jak’acht’asiñxa janiw ukhamak uñjañasäkiti, jan ukasti wali askitwa uñjañasa, ukat ‘q’uma chuymampi amparanak luqtasawa’ mayisiskakiñasa, alaxpachankir Awkisax ist’istaniwa (1 Tim. 2:8).
Diosar taqi kunan ist’apxañäni
9, 10. 1) ¿Kunsa Zelofehad sat chachan phuchanakapat yatiqassna? 2) ¿Sapäsipki uka cristianonakax kunsa aka israelitanakat yatiqasipxaspa?
9 Jehová Diosamp chikapuni sarnaqañäni ukhaxa, taqi kunan jupar ist’añäni; ukham lurasax walja bendicionanakwa katuqañäni (Deu. 28:13; 1 Sam. 15:22). Ukhamasti, Jehová Diosarux jank’akiw ist’apxañasa. Zelofehad sat chachan phisqa phuchanakapat amuyt’apxañäni, jupanakax Moisesax jakkäna uka tiemponakanwa jakasipxäna. Nayra israelitanakaxa janiw imill wawanakapar herencia jaytapxirïkänti jan ukasti yuqall wawanakaparukiw jaytapxirïna. Ukampisa, Zelofehad sat chachax jan yuqall wawaniw jiwxäna, ukatwa Jehová Diosaxa uka herenciax imill wawanakaparuw churasiñapa sasax säna. Ukampis mä mayitar phuqapxañapänwa: Manasés tribunkir chachanakampikiw casarasipxañapäna, ukhamat herenciax jan yaqha tribur pasañapataki (Núm. 27:1-8; 36:6-8).
10 Ukat Diosar ist’asa lurañäni ukhax jiwasatakix askïniwa sasaw Zelofehad chachan phuchanakapax sapxäna. Bibliax siwa: “Kunjämatix Tatitux Moisesaru siskatayna, ukhamaw Zelofehad chachan imill wawanakapax lurapxäna, ukatsti ukhamaw Zelofehad chachan imill wawanakapax Maala, Tirsa, Hogla, Milca, ukhamarak Noa ukanakax casarasipxäna, awkip tuqit tiopan yuqanakapampi. Jupanakasti Manasés chachan wawanakapäpxänwa, José chachan wawapa. Ukhamatwa herencianakapax qhiparäna kawkïri tribunkirïkäntix awkipaxa ukaru” (Núm. 36:10-12). Aka ist’asir warminakaxa Jehová Diosan mayitanakaparjamaw lurapxäna (Jos. 17:3, 4). Jichha tiempo sapäsipki uka ch’ullqi cristianonakax ukham lurapxaraki: Diosaruw atinisipxi ukat casarasiñatakixa Tatitur “iyawsirik iyawsirïpaxa” siski uka arunakaruw ist’apxi (1 Cor. 7:39).
11, 12. ¿Kunjamsa Caleb chachax Diosar atinisitap uñacht’ayänxa?
11 Caleb sat israelitatsa yatiqasipxaraksnawa, jupax Jehová Diosar taqi kunan ist’ir jaqïnwa (Deu. 1:36). 1500 nayrïr pacha maranakan Israel markax Egiptot mistunxäna ukhawa, Moisesax Canaán uraq uñaqiri tunka payani chachanak khitäna. Ukampis Josué chachampi ukat Caleb chachampikiwa, uka uraqir mantañatakix Jehová Diosar atinisipxañäni sasax jaqinakar ch’amañchapxäna (Núm. 14:6-9). Pusi tunka mara pasatatsti, jupanakax jakasipkänwa ukat jan jithiqtasaw Jehová Diosarux yupaychasipkäna, ukatxa Josué chachaw israelitanakaruxa Suma Uraqir irpantäna. Ukampis jupanakamp chika uñaqir sarapkäna uka tunka jaqinakaxa pusi tunka mara wasaran muyusipkäna ukhaw jiwarxapxpachäna (Núm. 14:31-34).
12 Caleb chachax taqi ukanak pasasaxa akham sasaw Josué chachar säna: “Nayax Diosaxaruw [taqi chuyma] iyawsayäta” sasa (Josué 14:6-9 liyt’asiñapawa). 85 maranïxasawa, kuntï Jehová Diosax siskäna ukhamarjam Caleb chachax Hebrón qullu uraq mayïna, Israel markar uñisir jaqinakas uka wali uyuchrantat markanakan utjasipkchïnxa jupax uka uraqwa mayïna (Jos. 14:10-15).
13. Jan walt’äwinakan uñjaskasasa, ¿kun lurañasasa Jehová Diosampi iyawsatäñatakixa?
13 Jehová Diosaru ‘taqi chuyma iyawsañäni’ ukhaxa, kunjamtï ist’asiri ukat jan jithiqtiri Caleb chachar yanapt’känxa ukhamarakiw yanapt’istani. Jan walt’äwinakan uñjaskasasa Jehová Diosar taqi kunan ist’añäni ukhaxa, jupamp iyawsatäñäniwa. Ukampis kunjamtï Caleb chachax walja maranak Diosar luqtawayki ukham lurañax janiw faciläkiti. Amuyt’añataki, qalltanxa Salomón sat apnaqirixa Diosaruw sum yupaychaskäna, ukampis chuymankipstxäna ukhaxa, yaqha diosanakaruw yupaychxäna, kunattix warminakapaw uks tuqir irpxapxäna, ukhamasti “janiw chiqpacha chuymampi [Jehová] Tatiturux David awkipjama” arkxänti (1 Rey. 11:4-6). Ukhamax kuna jan walt’äwinakansay uñjasiskañäni, taqi kunan Diosar ist’apxapuniñäni ukat jupamp chikapuni sarnaqapxañäni.
Jehová Diosarupuni atinisipxañäni
14, 15. Diosar atinisiñax wali wakiskiriwa, ¿kunjamsa Noemin sarnaqäwipax uk yatichistu?
14 Jutïrin kunas pasani uka tuqit llakitäskstan ukhaxa, Diosaruw juk’amp atinisipxañasa. Noemí sat warmit amuyt’apxañäni, Moab markankaskäna ukhaw chachapasa, pä yuqapasa jiwxäna. Ukat kutt’anxasaxa aka chuymankipstata warmix akham sasaw wali llakita säna: “Jan Noemí [jan ukax muxsa] sapxistati, jan ukasti Mara [jan ukax jach’a llakinkiri] sapxita. Taqi ch’amani Diosasti nayarux jach’a llakisiñanakwa apayanitu. Nayasti aka chiqatxa taqi phuqt’ataw mistuwayta, jichhasti jan kunaniw kuttanta, Diosax ukhama munatap layku. ¿Kunatarak muxsa sapxitätasti? Nayarusti taqi ch’amani Diosaw juchañchitu, ukhamarak llakinak apayanitu” sasa (Rut 1:20, 21).
15 Chiqpachansa Noemix wali llakitänwa. Ukampisa, Rut sat libro wali amuyt’ampi liyt’asaxa, kunjam warmïnsa uk sum amuytanxa, jupax Jehová Diosarux atinisiskakïnwa. ¡Ukham suyt’atapatxa jichhax jakäwipax mayjäxänwa! Rut sat yuxch’apaxa, chachapan jiwatapatxa, Booz sat chachampiw casarasxäna ukat jupampix mä wawanipxänwa. Noemiw uka allchhiparux sum uywsüna. Ukat Bibliax akham sarakiwa: “Uta jak’ankir warminakax [wawarux akham] sapxänwa: ‘Noemïtakixa mä wawaw naciwayi’ sasa. Ukarusti Obed sasarakiw sutiyapxäna. Jupasti Isaí [Jesé, NM] chachan awkipänwa, ukhamarak rey Davidan achachilaparaki” sasa (Rut 4:14-17). Kunapachatï Noemix jaktanxani ukhaxa, Rut yuxch’apampiw jikisipxani, ukat ukhaw yuxch’apan wawapat Mesiasan jutatapxa yatxarakini (Mat. 1:5, 6, 16). Jiwasarux ukhamarakiw pasistaspa, llakisax kunjamsa askichasini ukxa janiw yatksnati. Ukhamax Jehová Diosarupuni atinisipxañäni, kunjamtï Proverbios 3:5, 6 qillqatax siskistu ukhama: “[Jehová] Tatitur taqi chuymamampi katuyasim; juman ch’ikhi kankañamarukix jan alkatasimti. Taqi luräwinakamanxa Tatitutxa amtasipunim, ukatsti jupax chiqa thakinjamwa irpaskätam”.
Qullan ajayumpi irpayasipxañäni
16. ¿Kunjamsa Diosax qullan ajayupampi nayra israelitanakan irpir chuymaninakaparux yanapt’äna?
16 Jehová Diosamp chikapuni sarnaqapxañäni ukhaxa, qullan ajayupampiw irpistani (Gál. 5:16-18). Moisesar Israel “marka apnaqañ yanapt’añapataki” 70 jilïrinakar ajllipxäna, uka irpir chuymaninakaruxa Diosax qullan ajaywa churäna. Biblian Eldad ukat Medad sat pä chachan sutipaksa aytkchixa taqiniruw qullan ajayux luräwinak phuqapxañapatakix yanapt’äna (Núm. 11:13-29). Chiqpachansa, jupanakax suma amuyt’ani, Diosar axsart’iri, phuqiri, chiq parliri ukham jaqinakapxänwa, jupanakat nayra ajllitanakax kunjamäpkäntix ukhama (Éxo. 18:21). Jichha tiempo irpir chuymaninakax ukhamäpxarakiwa.
17. ¿Kunjamsa qullan ajayux tabernáculo sat uta lurañxa yanapt’äna?
17 Wasaran tabernáculo sat utax lurasiskäna ukhaxa Jehová Diosan qullan ajayupaxa wal yanapt’äna. Ukatxa, Jehová Diosax Bezaleel sat chacharuw uka luräwinak uñjañapatakix utt’ayäna, ukat sum phuqañapatakixa Diosax akham sänwa ‘ajayujampi ukat yatiñkankañampi, suma amuyumpi, aski uñt’añanakampi, kunayman aski luräwinakampiw phuqt’äxa’ sasa (Éxo. 31:3-5). ‘Yatiñani’ yaqha jaqinakampi ukat Aholiab sat yanapiripampiw Bezaleelax uka qullan utxa sum tukuyäna. Ukat Jehová Diosan ajayupawa “chuymapat ofrenda churañ” munirinakaruxa ofrendanak churapxañapatakix yanapt’äna (Éxo. 31:6; 35:5, 30-34). Jichhapach Diosan luqtirinakaparuxa uka pachpa ajayuwa, Diosan Apnaqäwip layku kunaymanit ch’amachasipxañapatakix yanapt’askaraki (Mat. 6:33). Sapa maynix kun lurañsay sum yatstanxa, ukampis qullan ajayun yanapt’apwa mayiñasa ukat ukarjamaw sarnaqañasa, ukhamatakwa Jehová Diosax kuna luräwtï churkistu ukxa sum phuqañäni (Luc. 11:13).
Taqi ch’aman Jehová Diosar axsarapxapuniñäni
18, 19. 1) ¿Kunjam jaqïñsa qullan ajayux yanapt’istu? 2) ¿Simeón chachampi ukhamarak Ana warmimpit kunsa jumax yatiqtaxa?
18 Diosar axsarañ ukat respetañ chuymwa qullan ajayux churistu, ukat ukaw Jehová Diosamp chikapuni sarnaqañxa yanapt’istu. Nayrapachanakanxa, Diosax akham sasaw markaparux säna: “Taqi ch’amani [Jehová] Dios Tatitu saparukiw axsarañaxa, jupax Qullana Diosawa” sasa (Isa. 8:13). Simeonampi ukat Ana warmimpixa ukham Dios chuymäpxänwa, jupanakaxa Jesusax yurkäna ukhaw Jerusalenan jakasipxäna (Lucas 2:25-38 liyt’asiñapawa). Chuymankipstatäxasinsa, Simeonax “Israel markan qhispiyäwip[x]a” suyaskakïnwa, kunattix Mesías tuqit qillqat profecianakan phuqasiñaparuw taqi chuymamp iyawsäna. Diosax qullan ajayupampiw Mesiasarux uñjätawa sas yatiyäna, ukat ukhamarjamaw phuqasïna. 2 nayrïr pacha maranwa, Mariyampi Joseyampixa, Jesusaru templor apapxäna. Ukat qullan ajayumpi phuqantatäsinwa, Simeonax Mesías tuqit parläna, ukatxa, Jesusax t’aqhisiñ lawar ch’akkatatäkani ukhax kunjamsa taykapax wali llakita uñjasini uka tuqitwa parlarakïna. Ukampisa, ¡“Cristor” ichtasax kunja kusisitaki Simeonax jikxataspachäna! Diosar axsart’ir Simeonan sarnaqäwipat yatiqañaxa, wali askipuniw jichha tiempo Diosan luqtirinakapatakixa.
19 Diosar axsart’ir 84 marani Ana sat viuda warmixa, “templot janiw misturïkänti”, mä arunxa, templonkapunirïnwa. Uruy arumaw Jehová Diosar “ayunonaka, oracionanak lurasa” luqtäna. Temploru waw apanipkäna ukhaxa jupax templonkaskänwa, ukatwa uka wawarux uñjarakïna. ¡Mesiasar uñxatasaxa wali kusisitaw jikxataspachäna! Ukat ukaratpachawa ‘Diosar yuspärasin Jesús wawat parlañ qalltäna taqi khitinakatï Jerusalén markan qhispiyasiñapa suyt’asipkäna ukanakaru’. Ukham suma yatiyäwi yatisaxa jank’akiw Anax yatiyäna. Jichhapach cristianonakaxa Simeón chachjamarakiwa ukhamaraki Ana warmjamarakiwa kusisipxaraki, chuymankipstatäxasinsa Diosarux luqtapxaspawa ukat Jupan Qhanañchiripäpxarakispawa.
20. Qhawqha maraniskañänisa, ¿kamachapxañasasa, ukat kunatsa?
20 Qhawqha maranïskañänisa, Jehová Diosamp chikapuni taqinis sarnaqapxañäni. Ukat munañanïtapata ukhamarak muspharkañ luräwinakapata parlañatak ch’amachasitasarux ukhamatakwa bendicistani (Sal. 71:17, 18; 145:10-13). Ukat Jehová Diosar jach’añchañatakixa, kunjam jaqïñastï jupax munki ukhamar sarnaqañasatakiw yatiqañasa. Ukham suma jaqïñasatakix kunas yanapt’istaspa uka tuqit yanapt’ir yaqha sarnaqäwinakat yatxataskakiñäni.
¿Kamsasmasa?
• Jehová Diosax mayisitanakasarux ist’iwa, ¿ukxa kunjamatsa yattanxa?
• ¿Kunatsa Diosar taqi kunan ist’añasaxa?
• ¿Llakitäskasasa kunatsa Jehová Diosar atinisiñasaxa?
• ¿Kunjamsa qullan ajayux Diosan markapar yanapt’i?
[Jiskt’anaka]
[10 janan fotopa]
Nehemiasan mayisitapax ist’atänwa
[11 janan fotopa]
Noemin llakiparux kunjamsa Diosax ist’äna ukaxa Jehová Diosar juk’ampi atinisiñasatakiw yanapt’istu