Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Chacha warmix kunjamatsa kusisit sarnaqapxaspa

Chacha warmix kunjamatsa kusisit sarnaqapxaspa

Chacha warmix kunjamatsa kusisit sarnaqapxaspa

“Yatiñ kankañampiwa utax lurata, cimientonakapasa chʼikhi kankañampiwa uchantataraki.” (PROVERBIOS 24:3.)

1. ¿Kunjamsa Diosax jaqir lurasax yatiñkankañap uñachtʼayäna?

 ALAXPACH Awkisax kunatix jiwasatak askïki uk yatiwa. Amuytʼañataki, amtap phuqasiñapatakix janiw walïkänti Edén huertan jaqin sapakïñapaxa. Kunattix Diosan amtaparjamaxa jaqichasitanakax wawanakanïsax aka Uraq phuqantapxañapänwa (Gén. 1:28; 2:18).

2. Jaqinakan sum utjasipxañapatakixa, ¿Jehová Diosax kunsa uttʼayatayna?

2 “Nayax jupatakix mayni jupampi chika jakiri, ukhamaraki yanaptʼiri lurarapï” sasaw Jehová Diosax säna. Ukatwa Adán sat nayrïr chacharux jiw iktʼayäna, ukat jan juchan janchipatwa mä jaraphi apsüna, ukat uka jaraphitwa jan juchani Eva sat mä warmi luräna. Ukat kunapachatï Jehová Diosax Adanan ukaru Evar irpäna ukhaxa, Adanax akham sänwa: “¡Akapï chiqpachansa janchixat janchinixa, ukhamaraki chʼakhaxat chʼakhanixa! Jupasti Warmi satäniwa, Diosax chachat apsutap layku” sasa. Chiqpachansa, Evax Adanarus phuqachkaspa ukhamänwa, Diosax jan juchani jupar uñtasita ukhamsay jupanakarux lurkchïnxa, ukampis janiw kikp kikpäpkänti. Ukhamasti Jehová Diosaw jaqichasiñxa uttʼayatayna. Ukat Adanampi Evampitakixa kunjamtï Diosax uttʼaykatayna ukhamarjam jakañax wali askïnwa, kunattix ukhamatwa maynit maynikamax yanaptʼasipxäna (Gén. 1:27; 2:21-23).

3. ¿Kunjamsa jaqichasiñarux walja jaqinakax uñjapxi, ukat kuna jisktʼanakas qhanañchasiñapa?

3 Ukampis akapachanxa kutkatasir jaqinakax wali mirantatäxiwa, ukatwa walja jan waltʼäwinakax utji, ukaw wali llakkañaxa. Ukat uka jan waltʼäwinakatxa janiw Diosar tumpantksnati. Walja jaqinakax casarat sarnaqañxa janiw munapkiti, kunattix janis wakisirïxaspa ukham amuyapxi, ukat jaqichat sarnaqañax llakinakak chʼaxwañanakak apani sasaw sapxaraki. Ukat jilapart casarasirinakax divorcioruw puripxi. Ukat walja awk taykanakax janiw wawanakaparus munasipkiti, ukat jan waltʼayasxasinxa wawa jaqtʼasiñampiw axsarayasipxi. Ukat purapatwa chacha warmix jan mä jukʼsa iyaw sas khuyaptʼayasipkiti, janiw ni mä rat sum parltʼasiñatakis ni sumankthapiñatakisa iyaw sasipkiti (2 Tim. 3:3). Ukham tiempon jakkasas jaqichasitanakaxa, ¿kusisit sarnaqaskakiñatakix kamachapxaspasa? Iyaw sirïñasa Diosar istʼirïñasa, ¿kunatsa jan jaljtañatakix wali wakisirixa? Walja maranak chacha warmjam kusisit jakasirinakatxa, ¿kunsa yatiqsna?

Jehová Diosan mayitanakapar jaysapxañäni

4. 1) Casarasiñ tuqitxa, ¿Pablox kamsänsa? 2) Istʼasir cristianonakaxa, ¿kawkïr mayitarus phuqapxi?

4 Apóstol Pablox Diosan amuytʼayatäsaxa, casarasiñ munir viuda warminakaruxa, Jehová Diosar luqtir jaqimpiw casarasipxäta sasaw iwxäna (1 Cor. 7:39). Judío yupaychäwinkapkäna uka cristianonakax uka tuqit sum yatisipkäna. Kunattix Israel markar Jehová Diosax Leyinak churkäna ukanxa, janiw Diosar jan uñtʼir yaqha marka jaqinakampix “parientechasipxätati” sasaw qhan säna. Uka kamachir jan istʼasax kunarus purtʼasipxaspa uksa Jehová Diosax iwxarakikïnwa, akham sasa: “Jupanakax jumanakan wawanakamarux [Jehová] Diosat armasiyapxaspa, yaqha diosanakaruw yupaychapxarakispa. Ukatsti [Jehová] Diosan colerasiñapaw jumanak contra sartani ukat mä ratokiw tʼunjapxatam” sasa (Deu. 7:3, 4). Casarasiñ tuqitxa, ¿kunsa Diosax jichha tiempo luqtirinakaparux mayiraki? Casarasiñ munirinakaxa, khitinakatix Jehová Diosar jakäwip katuyasisin bautisasxapxi uka luqtirinakampikiw casarasipxañapa. Diosan uka mayitaparjam lurasaw maynix chʼikhikankañanïtapxa uñachtʼayaspa.

5. ¿Kunjamsa chacha warmjam jakañataki arsüwinakapxa Jehová Diosasa, jaqichasita cristianonakas uñjapxi?

5 Jaqichasiñataki chachan jan ukax warmin arsutapaxa Diosatakix qullänawa. Diosan Yuqapax nayrïr chacha warmit arstʼasaxa, akham sänwa: “Ukhamax jaqix janiw jaljtaykaspati kuntix Diosax mayachkis ukxa” sasa (Mat. 19:6). Ukat Salmo qillqirix kunatsa wali wakisirix arsutanakar phuqañaxa, uka tuqitwa akham sas amtayistu: “Diosar luqtañamax yuspagarañ chuymäpan; Alaxpachankir Diosar arsutanakam phuqham” sasa (Sal. 50:14). Jichha jaqichasirinakax wali kusisiñanakan jikxatasipxani, ukampis casarasïwi urun arsuñax janiw anatasiñäkiti, jan ukasti walja luräwinak phuqañawa (Deu. 23:21).

6. ¿Kunsa Jefté chachat yatiqsna?

6 Jeften arsutapat parltʼapxañäni, jupasti nayrïr 1,100 uka maranakanwa juezjam Israel markar apnaqäna. Jefté chachax akham sasaw Jehová Diosar säna: “Jumatix amonitanakaru atipjayitäta ukaxa, [...] khititix utaxata nayraqata mistsunkani nayaru katuqiri [ukarux phichantat ofrendjam luqtäma NM], kunapachatix nuwasiwita kuttʼxä ukkhaxa” sasa. Jeftex Mizpá markaparuw kuttʼanxäna ukat sapa phuchapar katuqir mistsunir uñjasaxa, ¿kamachänsa? ¿Janit arsutapar phuqañ munxäna? Jan ukaxa, ¿jan phuqañ laykux kunch luräna? Akham sänwa: “Nayasti mä arsüwi Diosarux lurta, jichhasti phuqhañaxaw wakisi” sasa (Jue. 11:30, 31, 35). Arsutapar phuqasax janiw jupat khiti saytʼiris utjkänti, ukhamäkipansa Jeftex arsutapar phuqaskakïnwa. Jeften arsutapax janisay jaqichasiñataki arsupki ukampi sasïkchixa, ukampis kunjamsa arsutanakaparux jaqichasit cristianonakax phuqäpxañapa ukwa Jeftetxa yatiqasipxaspa.

¿Kunas chacha warmjam kusisit jakañatakix munasi?

7. Jaqichasxasaxa, ¿kunatsa chachas warmis jan nayrjamäxapxixa?

7 Jaqichasiñatak uñtʼasisipkäna ukhax kunja kusisitas sarnaqasipxäna ukxa walja casadonakaw sum amtapxi. ¡Sapürutjam jukʼampi uñtʼasiñaxa wali askipunïnwa! Jukʼamp jukʼampi parlasaxa, jukʼamp munasipxäna. Ukampis jaqichatäxasaxa janiw jakäwipax nayrjamäxiti. Mä cristianox akham siwa: “Sapasipkiristsa uk armañaw qalltan nänakatakix chʼamäna. Uñtʼat masinakarusa familiaranakarusa kunjamsa uñjxapxañaja ukarux tiempompiw yatintapxta” sasa. Jaqichatäxasaxa, “janiw mayni sapatak pensañäxiti” jan ukasti amuytʼirïñaw wakisi sasaw kimsa tunka mara casarata yaqha jilatax arsuraki. Kuna invitación katuqañatakisa kun amtañatakisa jichhakamax warmiparupuniw jisktʼixa ukat warmipan arsutaparjamaw kuns amtxaraki. Ukhamanakan jikxatasisaw chachas jan ukax warmis llampʼu chuymanïñapaxa jan ukax iyaw sirïñapaxa (Pro. 13:10).

8, 9. 1) ¿Kunatsa qhan parlasiñax wali wakiskirixa? 2) ¿Kunapachanakasa amuytʼirïñaxa wakisi, ukat kunatsa?

8 Awisax jaqichasisax yaqha markankirimpi jan ukax yaqha costumbrenakanimpiw chikapxi. Ukapachaw jukʼampi qhan parlasiñax wali wakiskirixa. Chiqpachansa parltʼasiñax janiw taqinins kikpäkiti, uk amtañasawa. Ukhamasti, chacharu jan ukax warmiru sum amuyañatakixa, kunjamsa familiaranakapar parli uk amuyañawa. Ukat janiw parlatanakaparjamax maynin chuymapax yatiñjamäkiti, jan ukasti kunjamsa luri ukarjamaw jukʼampi uñtʼasi. Ukhamarak jan arsutanakatsa jukʼampi sum yatxatasirakispa (Pro. 16:24; Col. 4:6). Chʼikhikankañax kusisit jakasiñatakix wali wakiskiriwa (Proverbios 24:3 liytʼasiñapawa).

9 Anattʼäwinaka jan ukax kusistʼäwinaka ajlliñatakixa iyaw sirïñaw wali wakiskirix sasaw walja jaqichat chacha warminakax sapxi. Inas chachas jan ukax warmis sapäkasaxa kuna anattʼäwi wal munirïchïna. Ukampis ¿janit jichhax paninïxasax uka tuqit amuytʼasiñax wakiskaspa? (1 Tim. 4:8.) Ukat qhawqha tiempos familiaranakampipxirïna uka tuqitsa amuytʼasxapxañaparakiwa. Jaqichatanakaxa panipa Diosar yupaychañatakisa jan ukax yaqha luräwinak lurañatakisa tiempow munasi ukxa amtapxapuniñapawa (Mat. 6:33).

10. Jaqichasirinakampi familianakampi sum apasiñatakixa, ¿kunjamatsa amuytʼirïñax yanaptʼi?

10 Jaqichasir chachax awkipsa taykapsa jaytxiwa, ukhamarakiw warmis jaytxaraki (Génesis 2:24 liytʼasiñapawa). Ukampis jaqichatäxasinsa Diosan kamachiparjamaxa awkiparus taykaparus respetaskakiñapawa. Ukatwa, panpachanix familianakapar visittʼañatakix tiempo apstʼasipkakini. Pä tunka phisqan mara jaqichatäxi uka mä jilatax akham sataynawa: “Pani jakäwinxa janiw maynin munañanakapampi awk taykanakan munañanakapampi ukhamaraki jil kullakanakan munañanakapampix suma phuqañjamäkiti. Ukatakix Génesis 2:24 qillqataw wal yanaptʼawayitu. Chiqpachansa janiw familiaranakarux jaytañasäkiti, ukat phuqapxañasaw familia tuqi mayitanakaruxa, ukampis esposatwa jukʼamp llakisiñasaxa ukwa 24 jiskʼa tʼaqaxa yatichawayitu” sasa. Ukat amuytʼiri cristiano awk taykanakaxa, yuqapasa jan ukax phuchapasa, casaratäxasinxa yaqha familianïxiwa ukat uka familianxa chachaw pʼiqtʼxi ukanakwa amuytʼapxi.

11, 12. ¿Kunatsa chacha warmix Bibliat yatxatapxañapa ukat Diosatsa mayisipxañapa?

11 Ukat cristianonakax familpachaw Bibliat yatxatapxañapa, ukarjam lurir familianakax wali askitwa uka yatxatäwirux uñjapxi. Ukampis familpach Bibliat yatxatañatak tiemp apstʼasin ukarjam sapa semana phuqañaxa chʼamäspawa. Warmin mä chachax akham amtasi: “Qhipar kuttʼañ utjaspa ukhaxa, chacha warmjam jakañ qalltxasawa Bibliat yatxatañatakix tiemp apstʼasipxirista ukat ukar phuqañatakiw chʼamachtʼasipxirista” sasa. Ukat “kunapachatï Bibliat panij yatxatapxta ukat wali suma yatichäwinak jikxatapxta ukhaxa wal warmijax kusisi” sasaw saraki.

12 Diosat chacha warmpach maytʼasiñax wali wakiskirirakikiwa (Rom. 12:12). Panipax Jehová Diosampi sum sarnaqapxi ukhaxa jukʼampi munasiñaw utji (Sant. 4:8). Mä jilatax akham siwa: “Pantjasitasampi maynir chuym ustʼaystan ukhaxa, janis jachʼa pantjasïwjamäkchixa, ukaratpachaw pampachit sañasa ukat jupamp chika Diosar jakʼachtʼasisaxa uka tuqit Diosar mayiñasawa. Ukhamatwa pantjasïwisat amtasitasxa uñachtʼayañäni” sasa (Efe. 6:18).

Chacha warmi jakäwinxa iyaw sirïpxañäni

13. Chacha warmi sarnaqañatxa, ¿kuna iwxäwinaksa Pablox churäna?

13 Akapachanxa, chacha warmi sarnaqañax qʼañu lurañanakampi phuqantatäxiwa. Ukhamasti casarat jilat kullakanakax janiw uka qʼañu lurañanakxa chacha warmi sarnaqañarux apantapxañapäkiti. Ukat mä tuqitxa, Pablox akham sasaw iwxarakïna: “Chachasti warmipampixa chachjamax taqi luräwinakapwa phuqhañapa, warmisa warmjamarakiwa chachapampix taqi luräwinakapsa phuqhañaparaki. Warminx janiw janchipax jupankxiti jan ukasti chachapankxiwa, ukhamarak chachasa janirakiw janchipaxa jupankxiti jan ukasti warmipankxarakiwa” sasa. Ukat apóstol Pablox akham qhana iwxanakwa arsurakïna: “Jan maynis maynis ‘janiw’ sasipxamti, jan ukasti oración lurañ layku, jumanak pura arustʼasipxasma mä tiempo jan jakʼasiñataki ukkhakiw ‘janiw’ sasipxasmaxa. Uka pasatatsti wasitatwa jumanakax juntasxapxañama, inampis maynix janchipar jan atipirjamäsax Supayampi yantʼataxa juchar purispa” sasa (1 Cor. 7:3-5). “Oración lurañ layku” sasinxa Pablox cristianonakatakix kunas jilankañapax ukwa amuyayäna. Ukat casarat cristianonakax parejapan mayitanakaparux phuqañapawa ukat llakitati jan ukax kusisitaskicha uksa amuyañaparakiwa.

14. ¿Chacha warmi sum sarnaqapxañapatakixa Biblian kawkïr yatichäwinakapas yanaptʼaspa?

14 Chachasa warmisa jan kun imtʼasaw parlasipxañapa ukat jan munasiñax utjkaspa ukhax chacha warmi sarnaqäwinxa jan waltʼäwinakaw utjaspa uks amuyapxañaparakiwa (Filipenses 2:3, 4 liytʼasiñapawa; uñxattʼarakismawa Mateo 7:12). Kawkïr familianakantix chachaki jan ukax warmiki Diosar luqtki uka jaqichasïwinakanxa ukham jan waltʼäwinakanwa uñjasipxi. Ukampis ukhaman uñjaskasasa Diosar luqtirïki uka cristianoxa sum kuns lurasa, suma jaqïsa ukat yanaptʼasirïsa ukhamanakatwa sumankthapiñ utjayaspa (1 Pedro 3:1, 2 liytʼasiñapawa). Matrimonio taypin amuytʼirïñax utjani ukat Jehová Diosaru ukhamaraki chachapar jan ukax warmipar munasini ukhaw jan waltʼäwinakarus sum saykatapxani.

15. ¿Kunjamsa respetasiñax chacha warmi kusisit sarnaqapxañapatakix yanaptʼaspa?

15 Ukat yaqha tuqinakatwa chachax respeto warmipar uñachtʼayaspa. Sañäni, walikïskit janich uka tuqit llakisa. Ukat pusi tunka paqallquni mara jaqichatäxi uka mä jilatax akham siwa: “Jichhakamas uka tuqit chʼamachasiskakiñajawa” sasa. Casada kullakanakaxa chachanakaparux respetapxañapaw siw Diosan Arupaxa (Efe. 5:33). Chachapat jaqinakar parlasiski jan ukax phinqʼachaski uka warmiruxa, janiw chachapar respetir warmiw sasax sisksnati. “Yatiñan warmix utapxa sumwa uñjasi, ukampis jan amuytʼan warmixa pachpa amparapampiwa utaparux tukji” sasaw Proverbios 14:1 qillqatax amtayistu.

Supayamp jan atipjayasipxañäniti

16. ¿Kunjamatsa jaqichasitanakax Efesios 4:26, 27 qillqatarjamax sarnaqapxaspa?

16 “Colerasisinxa jan juch lurapxamti, uka colerasiñanakamax jan jornalpachäpati. Janirak Supayarus jakʼachayasipxamti.” (Efe. 4:26, 27.) Chacha warmi jakäwin jan chʼaxwañatakisa jan ukax jan waltʼañanakat mistuñatakisa uka iwxar istʼañaw yanaptʼaspa. Mä kullakax siwa: “Kuna jan waltʼäwinaka utjipansa, chachajampix parltʼapxapunirïtwa, walja horanakasay parlapxirïkstxa, ukampis janipuniw mä kutis ukhamaruk jaytapxirïkti” sasa. Jan waltʼäwi utjkipansa sapüru sumankthapiñatakiw qalltatpach panipax amtapxatayna. “Kuna jan waltʼäwïpasa, pampachasisin armxañatakiw amtapxta. Sapa alwaw sumaki sartxapxta” sasaw arstʼaraki. Ukhamatwa ‘Supayampix jan jakʼachayasipkänti’.

17. Chacha warmix jan sum amuyasipkaspa ukhasa, ¿kunas mayakisipkañapatakix yanaptʼaspa?

17 Aka warmimpi jan ukax aka chachampi jaqichasisax pantjaspachätwa, sasax inas amuyumarjamax amuyirïsta. Inas kunjamtï mayni casadonakax munasiñampi sarnaqapxi ukham jan sarnaqxapxatam amuyassta. Ukhamäkipansa, kunjamsa Diosax jaqichasiñarux uñji uk amtañamawa. Diosan amuytʼayatäsax Pablox akham sänwa: “Casarasiñarusti taqinirak respetapxam, janirak casadökasin yaqhanakamp wachuqa juchan sarnaqapxamti, Diosasti juchañchaniwa wachuqa juch luririnakaruxa” sasa (Heb. 13:4). Ukat “kimsat kʼanat wiskhax janiw mäki tʼaqaskaspati” uka arunakat janiw armasiñasäkiti (Ecl. 4:12). Chachasa warmisa Diosan sutipa jachʼañchañ nayraqat munapxani ukhaxa, Diosan jakʼapankapxaniwa ukat maynit maynirus jakʼachasipxarakiniwa. Panipaw kusisit sarnaqapxañapatakix chʼamachasipxañapa, ukhamatwa jaqichasiñ Uttʼayiriruxa, mä arunxa, Jehová Diosarux jachʼañchapxani (1 Ped. 3:11).

18. Chacha warmi jakasin kusisit sarnaqañatxa, ¿kamsnasa?

18 Chiqpachansa, chacha warmjam jakasipki uka jilat kullakanakax kusisitäpxaspawa. Ukatakix cristianonakjamawa sarnaqapxañapa ukat kuns lurapxañapa, ukat iyaw siri, amuytʼiri ukhamäpxañapawa. Jehová Diosan Qhanañchirinakapan taqpach tamanakapanxa walja jaqichasit jilat kullakanakawa ukham kusisit jakasipxi.

¿Kamsasmasa?

• Chacha warmi jakäwin kusisitaw sarnaqsna, ¿kunatsa ukham sistanxa?

• ¿Kunas chacha warmin kʼuchiki sarnaqapxañapatakix yanaptʼaspa?

• Jaqichat jilat kullakanakaxa, ¿kunjam jaqïpxañapatakis chʼamachasipxañapa?

[Jisktʼanaka]

[15 janan fotopa]

Kuna invitación katuqañatakisa jan ukax kuna luräwir sarañatak janïr arskasasa chacha warmi parltʼasiñaw wakisi

[16 janan fotopa]

Kuna jan waltʼäwi utjipansa ukürpach askichapxam jan ‘Supayampi jakʼachayasipxamti’