Iyaw sirïpxañäni, ukampis sum amuytʼasa

“Amtayaskakïtawa [...] iyaw sirïpxañapataki.” (TITO 3:1, 2, nota, NM.)

1, 2. Iyaw sirïñ tuqitxa, ¿kamsis Qullan Qillqatanakanxa, ukat kunatsa jiwasax ukham jaqïpxañasaraki?

 ALAXPACHANKIR munasir Jehová Dios Awkisax taqi kunwa yati, taqi kunwa uñtʼi, janiw yatiñapax pistʼkaspati. Ukatwa jaqinakax kuna tuqit yanaptʼatäñ jan ukax irpatäñ munasas jupar jakʼachastanxa (Sal. 48:14). Santiago sat Criston arkiripaxa akham sistuwa: “Khitinakatix Diosan yatiñanïpki ukanakan jakañanakapax nayraqatax qʼumawa, suma jaqinakäpxarakiwa, munasirïpxarakiwa, suma amuytʼanïpxarakiwa [jan ukax ‘iyaw sirïpxarakiwa’, La Nueva Biblia Latinoamérica], khuyapayasirïpxiwa, aski lurapxaraki, qhanaraki kuns parlapxi” sasa (Sant. 3:17).

² Ukat apóstol Pablox sarakiwa: “Suma chuymanïpxatamax [jan ukax ‘iyaw sirïpxatamax’] taqi jaqinakan uñtʼatäpan” sasa (Fili. 4:5). * Ukhamasti, iyaw sir suma chuymanïñax wali wakisiriwa. Mä tuqitxa, cristiano taman Pʼiqiparu, mä arunxa, Tatit Jesucristosan munañanïñaparu istʼasinwa iyaw sir jaqïtasxa uñachtʼaysna (Efe. 5:23). Ukhamaraki khitinakamp chikatï jakasktan ukanakar iyaw sas sañäni ukhaw iyaw sir jaqïtasxa uñachtʼayarakiñäni.

3, 4. 1) Kunatsa iyaw sirïñax wali askixa uka tuqit arstʼma. 2) ¿Kuna tuqinakatsa yatxatañäni?

³ Iyaw sirïñax wakiski ukhax taqiniw askinak apssna. Amuytʼañataki: kunapachatï Gran Bretaña markanxa jaq jiwayirinakar katjaskäna uka urut aksaruxa, avión manqhar yaqhip yänak apañax juchäxänwa, ukampis niya taqiniw iyaw sas uka mayitanakarux phuqapxäna. Ukhamaraki, kunapachatï auto apnaqktan ukhaxa, jan kuna chijir puriñatakisa, jan mayni autonakar inamay jarkʼxasiñatakisa, awisax wakisiw mayni autonakan pasañapataki qhiparañaxa, sañäni, mä jachʼa thakir sarxatasax sum amuytʼasiñasawa.

⁴ Ukhamäkipansa, awisax iyaw sañax chʼamakiwa. Jan chʼamäñapatakixa, kimsa tuqit yatxatañäni: kunatsa iyaw sirïpxañasaxa, kunjam chuymampis jilïrinakar uñjañasa, ukat kunapachakis janiw sisxsna.

¿Kunatsa iyaw sirïpxañasaxa?

5. ¿Kunatsa yaqhip hebreo servirinakax patronanakapat jan saraqañ munapkänxa?

⁵ Kunatsa iyaw sirïñasaxa uk amuyañatakixa, Moisesax Diosat katuqkäna uka Leyinakan jikxataski uka mä kamachit parltʼañäni. Uka Leyinakarjamaxa, hebreo servirinakax paqallq mara luqtawayasinxa sarxapxañapänwa jan ukax Qhispiyasiñ mara (año de Jubileo) nayra purinïna ukhasti uka maraw qhispiyata sarxapxañapäna. Ukampis uka servirix jan libreñ munasax wiñayatakis luqtaskarakisapänwa (Éxodo 21:5, 6 liytʼasiñapawa). ¿Kunatsa ukham lurapxaspäna? Munasiñ layku. Patronapatix sum uñjchïna ukhaxa, servirix munasiñ laykux jan libreñsa munaspänwa.

6. ¿Kunatsa munasiñat parlasax amuytʼirïtas uñachtʼaysna?

⁶ Ukhamarakiwa, Jehová Diosar munasitas laykuw jiwasanakax jakäwis jupar katuyastanxa ukat ukarjamas sarnaqaraktanxa (Rom. 14:7, 8). “Diosar muna[si]ñaxa mandamientonakar phuqhañawa; mandamientonakapasti janirakiw jan phuqhañjamäkiti” sasaw apóstol Juanax qillqatayna (1 Juan 5:3). Ukham munasiñan jaqixa  janiw jupatakiki taqi kunsa munkiti (1 Cor. 13:4, 5). Jiwasamp chika sarnaqirinakaru iyaw sañatakisa, ukat jupanakan askipa nayraqat munañatakisa munasiñaw yanaptʼistu. Ukhamatwa, jiwasatak askïki uk munañat sipansa, mayninakatakix askïki uk thaqtanxa (Fili. 2:2, 3).

7. ¿Kunatsa yatiyir sarkasax iyaw sir jaqïtas uñachtʼayañasaxa?

⁷ Janiw arunakasampisa ni luratanakasampisa mayninakar lanktayañasäkiti ukxa sum amuytʼasipxañasa (Efe. 4:29). Jaqi masisar munasstan ukhaxa, janiw yaqha markankirinakarusa ni yaqha costumbreninakarusa luräwinakasampix Diosar arkañatxa apaqañasäkiti. Ukatwa awisax luraskiriyätan ukanaksa jaytxañasaxa. Amuytʼañataki, kawki markanakantix jan walit uñjatäki ukat jaqinakar lanktayaspa uka chiqanakanxa, misionera kullakanakax janiw maquillaje satäkis ukampi kʼachachtʼasxapxiti (1 Cor. 10:31-33).

8. ¿Kunjamsa Diosar munasiñax ‘jukʼamp jiskʼäksnas’ ukham sarnaqañ yanaptʼistu?

⁸ Jehová Diosar munasiñax jachʼa jachʼa tukuñar atipañwa yanapistu. Kunapachatï apostolanakax jilïriñ tuqit jiskhisisipkäna ukhaxa, Jesusax mä jiskʼa yuqall wawaruw jupanak taypir saytʼayäna, akham sasa: “Khititix aka wawar sutixan katuqki ukax nayaruw katuqitu; khititix nayar katuqkitu ukax khitankitu ukaruw katuqaraki. Ukhamasti khititix jumanak taypinx jukʼamp jiskʼäki ukaw jukʼamp jachʼaru tukuyatänixa” sasa (Luc. 9:48; Mar. 9:36). Inas ‘jukʼampi jiskʼjam’ sarnaqañax yaqhipanakatakix chʼamjamächi, juchararätan ukat chuymas uks tuqir wayusi ukatwa taqit sipansa jilïriñ muntanxa. Ukampis altʼat chuymanïñawa iyaw sirïñasatakix yanaptʼistani (Rom. 12:10).

9. Iyaw sirïpxañasatakixa, ¿kunarus sum uñjapxañasa?

⁹ Ukatxa, jilïrinakwa Diosax uttʼayi, ukanakar sum uñjañäni ukhaxa janiw iyaw sañax chʼamäkaniti. Chiqpach cristianonakax kunjamtï Diosax jilïrinak uttʼaykatayna ukaruw respettanxa. Apóstol Pablox akham sasaw Corintonkirinakarux uka tuqit säna: “Nayax muntwa jumanakax akanak amuytʼapxañama: Cristowa taqi chachan pʼiqipaxa, chachasti warmin pʼiqiparakiwa, kunjämatix Diosax Criston pʼiqipäki ukhama” sasa (1 Cor. 11:3).

10. Diosan uttʼayat jilïrinakar jaysasaxa, ¿kunsa uñachtʼaytanxa?

¹⁰ Diosan uttʼayat jilïrinakar jaysasaxa, munasir Jehová Dios Awkisar atinisitaswa uñachtʼaytanxa. Kunjamas jikxatastan ukxa Jupaw sum yatistu ukat jupaw bendiciskarakistani. Uk amtapxapuniñäni kunapachatï maynix jan respetompi uñjistani jan ukax coleratäsin chuyma ustʼayistani ukhaxa. Pablox akham sänwa: “Kawkikamatix puedepkta ukakamax taqinimpis jumanakax sumankapxam” sasa. Uka iwxtʼax qhanäñapatakixa, akham sänwa: ‘Munat jilatanaka, jan ukhamat ukham lurapxamti, jan ukasti Diosar jaytapxam, jupawa mutuyaskani. Qillqatanxa siwa: “Nayaruw waktʼitu mutuyaskañaxa, nayarakiw phuqhaskäxa, siw [Jehová] Tatituxa”’ (Rom. 12:18, 19).

11. ¿Kunjamatsa Cristor jaysatas uñachtʼaytanxa?

¹¹ Diosax tamap taypinxa ukhamarakiw jilïrinakar uttʼayi, jupanakaruw jaysapxañasaraki. Jesucriston kupi amparapansti “warawaranakaw” utjäna sistuwa Apocalipsis 1 jaljanxa (Apo.  1:16, 20). ‘Warawaranaka’ sasinxa sapa taman uttʼayat irpir chuymaninakatwa parlaski. Uka tam uñjir jilatanakax Cristor jaysasaw sarnaqapxi ukat kunjamsa jupax jaqinakar uñjirïna ukwa yatiqasipxaraki. Jesusax amuyasiri chiqapa ‘uywataruw’ manqʼäkaspas ukham yatichäwinak churañapatakixa uttʼayi, ukat taqi cristianonakaw uka uywatar istʼapxi (Mat. 24:45-47). Jiwasatix uka ‘uywatan’ yatichäwinakapat iyaw sas yatxataskstan ukat ukarjam sarnaqaskarakstan ukhaxa, Cristor jaysataswa uñachtʼaytanxa, ukat ukham lurasaxa mayachtʼat suman sarnaqañatakiw yanaptʼasktanxa (Rom. 14:13, 19).

¿Kunapachas janiw sisxañasa?

12. ¿Kunatsa awisax janiw sisxtanxa?

¹² Iyaw sirïsaxa janiw Diosan yatichäwinakapsa ni Cristot yatiqatanakassa apanukuñasäkiti, uk wali sum amuyapxañasa. Kunapachatï judionakan yupaychäwip irpirinakax jan Jesusat parlapxañapataki jarkʼapkäna ukhaxa, ¿nayrïr cristianonakax kamachapxänsa? Pedrompi mayni apostolanakampix akham sasaw jan axsartʼas sapxäna: “Nanakanxa Diosar nayraqat istʼapxañaxaw wakisi, jaqinakar sipansa” sasa (Hech. 4:18-20; 5:28, 29). Ukhamanakanwa jichhürux uñjasiraktanxa: kunapachatï ‘autoridadanakax’ suma yatiyäwinak yatiyañ jarkʼistu ukhaxa, janiw jiwasax iyaw sisktanti, wali amuytʼampi yatiyaskaktanwa. Utat uta yatiyañ jarkʼistu ukhaxa, kunjamatsa jan utat uta sarasax yatiysna ukaruw chʼamachasiraktanxa ukhamatwa luräwis phuqaskaktanxa. Ukat tantachasiñ jarkʼxistu ukhaxa, jan amuyapxañapatakixa jukʼan jukʼanikiw tantachasiraktanxa (Rom. 13:1; Heb. 10:24, 25).

13. Jilïrinakar iyaw sañ tuqitxa, ¿Jesusax kamsänsa?

¹³ Mä tuqitxa, jilïrinakarux iyaw sañasaw sasaw Jesusax wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa qhanañchtʼaskäna: “Maynitix quejantasin camisam aparañ munstamxa, sacomamppach churawayxam. Jumarutix mä ukchʼa qʼipiyañ [mä jilïrix] munstam ukaxa, mä ukchʼampi jumax qʼipirapim” sasa (Mat. 5:40, 41). * Jaqi masisar respetstan ukat yanaptʼañ munstan ukawa “mä ukchʼampi” sarañxa yanaptʼistani, mä arunxa, maykistu ukat sipansa jukʼampi lurañäni (1 Cor. 13:5; Tito 3:1, 2).

14. Diosar luqtawayasin jupa contra saytʼir jaqinakaruxa, ¿kunatsa jan iyaw sañasäki?

¹⁴ Wali askïkchisa iyaw sirïñaxa, ukampis Diosar luqtawayasin jupa contra parlir jaqinakarux janipuniw iyaw sañasäkiti. Ukhamwa amtapxañasa ukat uk qhanwa uñachtʼayapxañasa, ukhamat jan Biblian yatichäwinakap mayjtʼayañataki ukat taman mayachtʼatäskañasataki. Pablox “kʼari” jilatanakatxa akham sänwa: “Ukampis janiw mä jiskʼsa jupanakampix atipayasipkti, nanakasti munapxäyätwa chiqpach qhispiyasiñ Tatitun arunakapax jumanak taypitxa jan chhaqtañapa” sasa (Gál. 2:4, 5). Diosar luqtawayasin jupa contra saytʼir jaqinakax janiw añch utjkiti, ukampis utji ukhax chiqpach cristianonakax chiqa yatichäwinak tuqitwa saytʼasipxi.

Tam uñjir jilatanakax amuytʼiripxañapawa

15. Tama uñjir jilatanakaxa, ¿kunjamatsa iyaw sirïpxatap uñachtʼayapxaspa?

¹⁵ Tam uñjir jilatanakarux iyaw sirïpxañapaw mayisi. Pablox akham sänwa: tam uñjirixa ‘aski chuymanïñapawa’ sasa (1 Tim. 3:2, 3, MT). Chiqpachansa, kunapachatix tama tuqit parltʼañatak tantachasisipki ukhawa iyaw sañataki aski chuymanïñax wali wakiskirixa. Janïr kuna amtäwir purkasasa, janis taqinin arstʼañapax wakiskchixa, taqiniw arstʼañ munasax amuyunakap arstʼapxaspa. Ukampis mä irpiri chuyman jilatax qalltan mayjs amuyaskchïnxa, jichhax Biblian yatichäwinakap istʼasaxa iyaw sisxaspawa. Chiqpachansa, mä amuytʼasiri irpiri chuyman jilataxa, mayninakan amuyunakap istʼasax iyaw siwa ukat janiw amuyuparjam lurasiñapsa munkarakiti. Qalltanxa, may maya amuyañaw utjaspa, ukampis Diosat maytʼasipxani, sum lupʼipxarakini ukat altʼat chuymampi amuytʼapxarakini ukhaxa irpir chuymaninakax mayakïpxaniwa (1 Cor. 1:10; Efesios 4:1-3 liytʼasiñapawa).

16. Tam uñjir jilataxa, ¿kunatakis chʼamachasiñapa?

¹⁶ Tam uñjir jilataxa, Diosan mayitanakapar respetañatakiw chʼamachasiñapa. Tamankirinakar uñjir sarasaxa uk amtañapaw wakisi,  ukhamatwa munasiñampi respetompi tamar uñjani. Apóstol Pedrox akham iwxäna: “Tatitun ovejanakapsti sum awatipxam [...]. Taqi munasiñampi ukxa lurapxam, kunjämtix Diosax munki ukhamarjama, janiw phuqhayam sat laykukiti, ni qullqi munañ laykukisa, jan ukasti taqi chuyma ukxa lurapxam” sasa (1 Ped. 5:2).

17. Iyaw sirïpxatapxa, ¿kunjamsa tamankirinakax uñachtʼayapxaspa?

¹⁷ Chuymankipstat jilat kullakanakax wayn tawaqunakan yanaptʼapatxa wali yuspärapxi ukat sum uñjapxaraki. Ukat wayna tawaqunakax jilïr jilat kullakanakarux walja tiempo Jehová Diosar luqtapxatapatxa wal respetapxaraki (1 Tim. 5:1, 2). Tam uñjir jilatanakaxa, taman luräwinakap churañatakix yatxattʼat jilatanakwa thaqhapxi ukat Diosan tamap uñjapxañapatakiw wakichapxi (2 Tim. 2:1, 2). Taqi cristianonakaw Diosan amuytʼayat Pablon iwxapar istʼapxañapaxa: “Istʼapxam irpirinakamaruxa, jaysapxarakim jupanakaruxa; jupanakaw almanakamatxa llakisipxi, Diosar taqi jumanakat cuenta churañäki uk yatisina. Janirak chʼamsa tukuyapxamti, jan ukasti kunatix juparux kusisïyki uk lurapxam, jan ukhamäspaxa janiw kuna askïkaspas jumanakatakixa” sasa (Heb. 13:17).

Utan iyaw sirïpxañäni

18. ¿Kunatsa familian iyaw sirïñax wali askixa?

¹⁸ Familia taypin iyaw sirïñax wali wakiskirirakiwa (Colosenses 3:18-21 liytʼasiñapawa). Familian sapa maynirux kun lurañapas waktʼi ukxa Bibliaw qhanañchistu. Chachax warmipan pʼiqipawa ukat chiqanxa wawanakar yatichañapatakix juparuw Diosax uttʼayi. Warmipax chachapar respetañapawa, ukat wawanakax istʼañatakix chʼamachasipxañapawa ukhamatwa Tatiturux kusisiyapxani. Taqiniw familian iyaw sirïsax sum mayachtʼat jakasiñataki yanaptʼapxaspa. Ukampis amuytʼasapuniw iyaw sapxañapa, mä arunxa, jan walinak tuqirux janiw iyaw sapxañapäkiti. Biblian uk amuyasiñasataki qillqatäki ukanak uñxattʼañäni.

19, 20. 1) Iyaw sirïñ tuqit parlasax Elí sacerdotex janiw Jehová Diosjam iyaw sirïkänti, ¿kunatsa ukham sistanxa? 2) Aka qillqatanakatxa, ¿kunsa awk taykanakax yatiqasipxaspa?

¹⁹ Kunapachatï Samuelux jiskʼaskäna ukhaxa, Elí sat chachaw Israel markan jilïr sacerdotïnxa. Ukampis Elí sacerdoten Hofní ukat Finehás sat wawanakapasti “jan wali jaqinakäpxänwa, janirakiw jupanakax [Jehová] Tatiturux axsarapkänti”. Kuna jan walinaksa wawanakapax lurasipkäna ukanakxa Elí sacerdotex yatxänwa, sañäni, uka wawanakapax tabernáculo sat uta nayraqatan luqtir warminakampiw qʼañunaka lurapxäna. Ukampis ¿jupax kamachänsa? Jehová Diosar ñanqha lurapxäta ukhaxa janiw khitis jumanak laykux Diosat maykaniti sasaw  säna, ukampis janiw chiqañchkänti. Ukhamasti jan walinakxa lurasipkakïnwa, ukatwa Jehová Diosax jiwxapxañapatakix amtxäna. Ukat Elí sacerdotex wawanakapan jiwatapat yatïna ukhaxa, jupax jiwxarakikïnwa. ¡Ukhamaruw purtʼasipxäna! Chiqpachansa, wawanakapan jan wali luratanakaparux Elí sacerdotexa janiw iyaw sas lurayañapäkänti ukax janipuniw walïkänti (1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18).

²⁰ Kunjamsa Diosax angelanakaparux uñji uka tuqit jichhax uñjarakiñäni. Jehová Diosax angelanakapampi tantachasipkäna ukwa Micaya sat profetaxa mä visionan uñjäna. Jehová Diosax khitis Acab sat Israel qhuru apnaqiriru sallqjiri saraspa ukhamat aynachtʼayañataki, sasaw jisktʼäna. Ukatxa mayn mayniruw istʼäna. Ukat kunapachatï maynix nayaw sariristxa sän ukhaxa, Jehová Diosax kunjams lurasmax sasaw jisktʼäna. Ukat amuyatapax waljamïpanxa, juparuw uka lurañapatakix khitäna (1 Rey. 22:19-23). ¿Kunsa uka qillqatanakat cristiano familianakax yatiqasipxaspa? Amuytʼasin iyaw sirïpxañapawa. Kunapachatï awkix warmipana ukat wawanakapan amuytʼäwipa istʼi ukhax wali askiwa. Ukat jupanakax ak sum amuyapxañaparaki, amuytʼäwipa arsxasaxa wakisiwa iyaw sisxaña, mä arunxa, familia pʼiqtʼirix kamschiniy uk istʼxapxañapa, kunattix Diosaw juparux uk amtañapatakix uttʼayi.

21. ¿Kuna tuqitsa jutir yatichäwin yatxataskañäni?

²¹ ¡Wali askipuniwa yatiñani munasiri Jehová Dios Awkisan iyaw sirïñ tuqit amtayäwinakapaxa! (Sal. 119:99.) Iyaw sirïñasa amuytʼirïñasa kunjamsa chacha warmi jakäwinxa kusisit sarnaqañ yanaptʼaspa, uka tuqit jutir yatichäwin yatxataskañäni.

[Qhanañchäwinaka]

¿Kamsasmasa?

• Iyaw sirïpxañäni ukhaxa, ¿kunsa jikxatañäni?

• ¿Kunjamatsa irpir chuymaninakax iyaw sirïpxatapxa uñachtʼayapxi?

• ¿Kunatsa familia taypin iyaw sirïñax wali wakiskirixa?

[Jisktʼanaka]

[10 janan fotopa]

Kunjamtï Cristox jaqinakar uñjkänxa ukham munasiñampirakiw irpir chuymaninakax uñjapxi

[12 janan fotopa]

Irpir chuymaninakax Diosat maytʼasipxi, sum amuytʼapxi ukat iyaw sirïpxaraki ukhawa suma mayachtʼatax tantachtʼasipxi