¿Kunjamatsa jakäwisax jan inamayäspa?

“Diosar yupaycham, ukatsti mandamiento arunakapa phuqham” (ECLESIASTÉS 12:13).

1, 2. Eclesiastés libro uñakipañaxa, ¿kunjamsa yanaptʼistu?

 TAQI kunani mä jaqit mä juk’ amuytʼañäni. Jupax wali uñtʼat marka apnaqirïnwa, taqi jaqinakat sipansa wali qamirïnwa ukat wali yatiñanirakïnwa. Ukham jaqïkasasa, kunjamatsa jakäwisax valoranïspa uka tuqit jisktʼasiskakïnwa.

² Janiw ukax cuentokïkiti, jakäwipatxa niya kimsa waranq maranakaw pasawayxi. Salomón satänwa, ukat kunjamsa kusisiñ jikxatañ laykux sarnaqäna ukax Eclesiastés libron qillqatawa (Ecl. 1:13). Sarnaqäwipatxa suma yatichäwinakwa apssna. Chiqpachansa, Eclesiastés libron jikxataski uka yatiñ arunakaxa, jakäwisan kunas kusisiyistaspa uk thaqhañwa yanaptʼistu.

“Thayarusa katthapï sisksna ukhamakiwa”

3. ¿Jakäwisax kunjamasa?

³ Aka Uraqinxa Diosan kunayman walja suma luratanakapaw utji sasaw Salomonax säna, uka suma luratanakap uñjasax janiw qarksnati. Ukampis mä qhawqha tiempo jakasaxa, janiw mä jukʼsa sum uñjawayktanti (Ecl. 3:11; 8:17). Kunjamtï Bibliax siskixa, jaqin jakäwipax mä qhawqha urunakatakikiwa ukat jankʼakiw ukas pasawayxaraki (Job 14:1, 2; Ecl. 6:12). Uk yatisaxa sum sarnaqawayañatakiw chʼamachasiñasa, ukampis ukax chʼamakiwa, kunattix Supayan pachapax jan wali tuqiruw apanukuñ munistu.

4. 1) “Inamaya” sasin jaqukipatäki uka aruxa, ¿hebreo arunxa kamsañs muni? 2) ¿Kuna tuqitsa aka yatichäwin yatxatañäni?

⁴ Jan jakäwis ina chʼusar aptʼañasatakixa, Salomonax Eclesiastés libronxa niya kimsa tunka kutiwa “inamaya” sasax arsüna. Ukax hebreo arunxa, chʼusa, jan kunatak aski, jan valorani, jan kunani, mä ratotakiki ukanak sañ munaspa (Ecl. 1:2, 3). Ukat awisanakax “inamayanak” tuqit parlkasaxa “thayarusa katthapï sisksna ukhamakiwa” sasaw Salomonax sarakïna (Ecl. 1:14; 2:11). Chiqpachansa, inamayaw thayar katthapï sasin arknaqasknaxa. Maynix katthapï sasin arknaqaskchispasa, chʼusa amparakiw kuttʼanxaspa, ukat inamay luräwinakan qhipap saririnakaxa ukhamarakiw uñjasipxaspa. Janiw wiñay jakirïktanti, ukhamasti janiw inamay luräwinakar jakäwis aptʼasiñasäkiti. Janiw jiwasax pantjasiñ munktanti, ukhamaxa, jaqinakax kunan qhipapsa sarapxi ukanakata Salomonan qillqataparjam amuykiptʼapxañäni. Nayraqatxa, janchi tuqit kusisiñanak thaqhapki ukat akapachan yänak wal thaqhapki ukanakat parltʼañäni, ukxaruxa irnaqäwix kunja wakiskirisa uka tuqitwa parltʼarakiñäni.

Janchi tuqit kusisiñanak thaqhasaxa, ¿chiqpach kusisiñ jikxatsnati?

5. ¿Janchi tuqit kuna kasta kusisiñanakansa Salomonax sarnaqäna?

⁵ Kunjamtï jichhürunakan jaqinakax janchi tuqi luräwinakat kusisiñ jikxatañ munapkixa, ukhamarakiw Salomonax munäna. “Kunampitix kusisiñ munkäyäta ukampix kusisïyätwa” sasaw qillqäna (Ecl. 2:10). ¿Janchi tuqit kuna kasta kusisiñanakansa sarnaqäna? Eclesiastés 2 jaljan jikxataski uka arunakarjamaxa, vino umtʼasaw kusisïna, jachʼa huertanakapaw utjäna, palacionak saytʼayäna, suma qʼuchurinakaruw istʼäna, suma manqʼtʼatarakiw sarnaqäna.

6. 1) Jakäwisan kunayman askinakat kusistʼañax janiw juchäkiti sasaxa, ¿kunatsa sistanxa? 2) ¿Kunjamsa kusistʼäwinakarux uñjañasa?

 ⁶ Amigonakasampi mä jukʼa kusistʼañaxa, ¿Bibliarjamax juchäpachati? Janiwa. Amuytʼañataki, wal irnaqtʼasin sum manqʼtʼasiñaxa Diosan churäwipawa sasaw Salomonax säna (Eclesiastés 2:24; 3:12, 13 liytʼasiñapawa). ‘Waynakankañaman kusisim’ sasax Jehová Dios pachpawa wayn tawaqunakarux säna, ukampis sum amuytʼasaw kusisipxañapa (Ecl. 11:9). Taqiniw samartʼañsa kʼuchirtʼañsa muntanxa (uñxattʼarakismawa Marcos 6:31). Ukampis jakäwisanxa janiw ukanakax nayrankañapäkiti. Kusistʼäwinakaxa, manqʼasa refrescomp umxattʼastanxa ukhamakïñapawa, janiw manqʼa lantïñapäkiti. Maynix refresc wal munasa uka mayaki umaskaspa ukhaxa, jankʼakiw amjayasxaspa, ukat janiw cuerpoparus chʼamañchasxaspati. Niya ukhamarakiw Salomonax amuytʼasisax säna, kusistʼäwinak nayrar uchañaxa inamayakiwa, “thayarusa katthapï sisksna” ukamp sasiw sasa (Ecl. 2:10, 11).

7. ¿Kunatsa kusistʼäwinakax wali amuyumpi ajlliñasäspa?

⁷ Ukat yaqhip kusistʼäwinakax janiw askïkiti. Diosar yupaychañ tuqitsa apaqistaspawa ukat jan wali sarnaqañaruw puriyistaspa. Millón millón jaqinakaw “mä jukʼa kusistʼañ laykuxa”, jan wali qullanakampi qullqjasiñaru, machjasiñaru, ukat jan wali anatäwinakaru puripxi. ¡Janipuniw jakäw ukham jan walir aptʼañax walïkiti! Chuymasar istʼasa, nayran munañanakaparjam lurasa juchar pursna ukhaxa, tʼaqhisiñanwa uñjassna sasaw Jehová Diosax munasiñapat iwxistu (Gál. 6:7).

8. Kunjamsa jakasktan uka tuqit amuytʼasiñaxa, ¿kunatsa wali askixa?

⁸ Mä tuqitxa, kusistʼäwinak mayak nayraqat thaqhaskañänixa, kunatix chiqpachansa wakiskirïki ukanakatsa armtʼasiraksnawa. Amtañäni jakäwisax mä qhawqha maranakatakikiwa, ukatxa, akatjamatwa jan waltʼäwinakan uñjassna ukat usuntatas uñjasikiraksnawa. Ukatpï kunjamtï Salomonax siskänxa, ‘kusisiñat’ sipansa jaqi imäwir sarañaw —chiqpachansa, Diosat jan jithiqtas luqtir jilatasar jan ukax kullakasar imantir sarañaw— askïspaxa (Eclesiastés 7:2, 4 liytʼasiñapawa). ¿Kunatsa? Kunattix arstʼäwi istʼasasa ukhamarak kunjamsa Jehová Diosat jan jithiqtasa luqtawayi uka tuqit amuytʼasasa, jakäwisat amuykiptʼasiñasatakiw yanaptʼistaspa. Ukat jakkasax kunanaksa lurawayañäni uk wasitamp amuykiptʼasiñasatakiw yanaptʼistaspa (Ecl. 12:1).

¿Akapach yänakax kusisiyistaspati?

9. ¿Qullqi tuqit Salomonax kuns amuyxäna?

⁹ Salomonax Eclesiastés libro qillqkäna ukhaxa, aka Uraqinxa taqit sipansa wali qamirïnwa (2 Cró. 9:22). Taqi kunatakiw qullqipax utjäna. Ukatwa säna: “Kuntï munkäyäta ukxa luräyätwa” sasa (Ecl. 2:10). Ukampis yänak mayakix janiw chiqpach kusisiñ maynirux churkaspati sasaw amuyxäna. Ukxarux sänwa: “Khititix qullqi munki ukaxa jukʼampwa muni; khititix qamirïki ukax, jan utjirinjamakiwa amuyasi” sasa (Ecl. 5:10).

10. ¿Kunjamataksa qamirkankañ ukat kusisiñ jikxatsna?

¹⁰ Chiqasa qullqix mä jukʼa tiempotakikiwa, ukampis taqiniw qullqi wal munapxi. Estados Unidos sat markanxa, universidadar mantir wayn tawaqunakaruw uka tuqit jisktʼapxatayna, ukat sapa patakatxa paqallq tunka phisqani yatiqirinakawa “walja qullqinïñwa” munapxta sasin sapxatayna. Uka wayn tawaqunakax qullq jikxatapxasp sañäni, ukampis ¿chiqpachapuniti kusisitäpxani? Janiwa. Ukat uka tuqit yatxatirinakax akham sapxiwa, qamirïñ tuqir wayusipki ukhaxa, kusisitäñax jukʼamp chʼamawa sasa. Nayrapachanakanwa, Salomonax ukham amuytʼäwir purïna, akham sasa: “Montonanakwa apthapta quri, qullqi, [...] ukanakasti nayra reyinakankänwa yaqha provincianakana [...] taqi ukanakax inamayakiwa, thayarusa katthapï sisksna ukhamakiwa” sasa (Ecl. 2:8, 11). * Ukampisa, taqi chuyma Jehová Diosar luqtañataki jakäwis katuyasiñäni ukat bendicionap katuqañäni ukhaxa, chiqpach qamirkankañwa jikxatañäni (Proverbios 10:22 liytʼasiñapawa).

¿Chiqpachansa kuna kasta irnaqäwis kusisiñ apani?

11. Irnaqäwix kusisiyistaspawa, ¿uka tuqit kamsis Bibliaxa?

¹¹ Jesusax sänwa: “Awkixax jichhakamaw irnaqi, nayas uka pachparakiw irnaqtxa” sasa (Juan  5:17). Chiqpachansa, Jehová Diosampi Jesusampixa irnaqäwinakapatxa wal kusisipxi. Jehová Diosax aka Uraqin taqi kun lurasax wali kusisitaw jikxatasïna, Bibliax siwa: “Diosasti taqi kuntix lurkän ukanakan sumätapwa uñjäna” sasa (Gén. 1:31). Ukat angelanakax Diosan luratanakap uñjapxäna ukhaxa, wal ‘kusisipxarakïna’ (Job 38:4-7). Salomonax ukhamarakiwa aski luratanakapatxa kusisïna (Ecl. 3:13).

12, 13. 1) Suma irnaqäwix kusisiñ apani, ¿uka tuqit kamsasas pä jaqix arstʼapxatayna? 2) ¿Kunatsa awisax irnaqäwix jukʼampi llakisiñanak apanispa?

¹² Jichhürunakanxa, waljanirakiw suma irnaqtʼäwinïsax kusisipxi. Cuadronak pintir José sat chachax akham satayna: “Kunapachatix maynix pʼiqipan kuntï amuyki uk sum mä cuadror dibujtʼi ukhaxa, wali alto qullurus purkaspa ukham wali kusisitaw jikxatasi” sasa. Negocio tuqin irnaqir Miguel * sat chachax akham sarakiwa: “Irnaqasaxa kusisitaw jikxatastanxa, kunattix familiasar yanaptʼañatakiw askixa; ukat chuymas chuymarakïspawa” sasa.

¹³ Ukampis yaqhip irnaqirinakaxa sapürus pachpak irnaqasipki ukham irnaqäwinakax waljawa. Awisax uka irnaqäwinakanxa llakikiwa sapür utjaspa, ukat ina chʼusat tʼaqhisiyatäñas utjarakispa. Kunjamtix Salomonax siskänxa, jayranakaw qʼaphanakan irnaqatapatxa askinak apsuspaxa, inas uñtʼatanakap utjipana (Ecl. 2:21). Ukat yaqha tuqinakatwa llakinakax jutaspa. Amuytʼañataki, mä negociox qalltanxa wali sumäspawa, ukampis qullqi tuqit pistʼañaw llakisiñ apanispa jan ukax kuna jan waltʼäwis utjakispawa (Eclesiastés 9:11 liytʼasiñapawa). Awisax inamayakiw jaqinakax qullq jikxatäwa sasin chʼamachasipxi, ukampis qhiparux colerañaru ukat chuyma usuyasiñarukiw puripxi, ukhakiw “inamaya trabajitapatxa” amuyasisipki (Ecl. 5:16).

14. ¿Kun lurasas kusisit jikxatassna?

¹⁴ Kuna luräwisa jan llakinak apankaspa, ¿ukham irnaqäwix utjaspati? Cuadronak pintir Joseyaxa, akham satayna: “Cuadronakax tiempompix janiw kunjamäkäntix ukhamäxaspati; ukampis Diosar yupaychañatak kuntix lurktan ukanakax janiw chhaqkaspati. Jehová Diosan arunakaparjam suma yatiyäwinak yatiyasaxa, Dios chuyma ukat Diosat jan jithiqtir cristianüpxañapatakiw jaqinakar yanaptʼawaytxa, ukax wiñayatakiwa. Ukax wali valoranipuniwa” sasa (1 Cor. 3:9-11). Ukat Miguelaxa, irnaqäwir sarañat sipansa, Diosan Apnaqäwipat yatiyir sarasaxa jukʼampi kusisiñ jikxatta sarakiwa. Ukatwa akham arstʼaraki: “Kunapachatix Biblian chiqpach yatichäwip yatichasa maynin chuymapar purtan ukhaxa, walpun kusistanxa, janiw ukham yaqha kusisiñax utjkaspati” sasa.

“Umar tʼantʼam ucham”

15. Ukhamasti, ¿kunjamatsa jakäwisax wali valoranïspa?

¹⁵ Ukhamasti, ¿kunjamatsa jakäwisax jan inamayäspa? Akapachan mä qhawqha maranak jakirïtas yatisaxa, Jehová Diosar kusisiyañataki ukat kunatix askïki ukanak lurañatakiw chʼamachtʼasiñasa. Diosamp sum apasiñataki, wawanakasar Diosat sum yatichañataki, Jehová Diosar uñtʼapxañapataki jaqinakar yatichañataki, ukat jilat kullakanakasampi sum apasiñataki chʼamachtʼasipxañäni (Gál. 6:10). Taqi ukanakax janiw mä qhawqha tiempotakïkaniti jan ukasti wiñayatakïniwa ukat uka amtäwinakar phuqirinakax walja bendicionanakwa jikxatapxarakini. Kunatsa mayninakar sum uñjaña uka tuqit qhanañchtʼañatakixa Salomonax mä amuytʼäwimpiw sum arstʼäna: “Umar tʼantʼam ucham; ukatsti mä qawqha tiempotwa jikxatxäta” sasa (Ecl. 11:1). Ukhamarakiw Jesusax arkirinakaparux iwxäna: “Yaqhanakarux churapxam, jumanakarusti Diosaw churapxätam” sasa (Luc. 6:38). Ukat Jehová Dios pachpaw aski luririnakarux  askimpiw kuttʼayä sasin säna (Pro. 19:17; Hebreos 6:10 liytʼasiñapawa).

16. Maynix jakäwipan kunsa lurani ukxa, ¿kunapachas amtañapa?

¹⁶ Wayn tawaqunakaxa jakäwipan kuns lurapxani uk sum amtapxañapatakiw Bibliax chʼamañchi, ukhamat jan kuna llakiru, jan kuna jan walirus puripxañapataki (Ecl. 12:1). Kunatix akapachan sumäki ukanak thaqhasa waynakankañapa tawaqkankañapa maynix aptʼaspa ukax llakkañäspawa, kunattix thayarus katthapï sas arknaqkaspa ukhamawa, ukat ina chʼusa amparakiw uñjasini.

17. Suma jakäwi ajlliñasatakixa, ¿kunas yanaptʼistani?

¹⁷ Munasiri Jehová Dios Awkisaxa, jakäwisan kusisita ukhamaraki kunatix askïki uk lurasa sum sarnaqassna uk munixa, janiw tʼaqhisiñanakan uñjasiñas munkiti (Ecl. 11:9, 10). ¿Kunjamatsa ukham jakassna? Diosar yupaychañatakix kunanaksa lursna uk amtapxañäni ukat ukarjam chʼamachasipxañäni. Niya pä tunka maräxaniwa, Javier sat jilataxa kunjam jakäwinïnisa uk ajlliñapänwa, doctorjamati jan ukax Diosar sapüru luqtasach sarnaqani uk amtañapänwa. Javierax siwa: “Doctorjamax maynix kusisiñ jikxataspawa, ukampis walja jaqinakaruw chiqa yatichäwinak yatxatañapatakix yanaptʼawayta ukan jukʼampi kusisiñ jikxatawayta. Sapüru Diosar luqtañawa jakäwijan wali kusisita suma sarnaqañ yanaptʼawayitu. Jan nayratpach qalltatajatakwa wal amtastxa” sasa.

18. ¿Kunatsa aka Uraqin Jesusan jakäwipax wali valoranïnxa?

¹⁸ Ukhamaxa, ¿kun jikxatañatakisa chʼamachasiñasaxa? Eclesiastés librow uk sum qhanañchistu: “Suma qʼaphinakat sipansa, askita uñtʼatäñaw askixa. Naciña uruta sipansa, jiwaña uruwa jukʼamp askixa” sasa (Ecl. 7:1). Uka tuqitxa Jesusan sarnaqäwipatwa yatiqasipxañasa. Jupax Jehová Dios nayraqatanxa wali askit uñtʼatänwa. Awkipat jan jithiqtasaxa, Awkipan jachʼakankañap tuqitwa saytʼasïna ukat jiwasar qhispiyañatakirakiw jakäwip luqtasirakïna (Mat. 20:28). Jukʼa maranakaksa aka Uraqin jakawaychïnxa, kunjamatsa jakäwisax jan inamayäspa ukwa sum uñachtʼawayistu, taqiniw jupat yatiqasipxañasaxa (1 Cor. 11:1; 1 Ped. 2:21).

19. ¿Kuna yatiñan arunaksa Salomonax arsüna?

¹⁹ Jiwasax Diosan nayraqatapanxa askit uñtʼatarakïsnawa, ukax qullqit sipansa jukʼampi valoraniwa (Mateo 6:19-21 liytʼasiñapawa). Sapüruwa Jehová Dios nayraqatan kunatix askïki uk lurañataki chʼamachassna, ukasti jiwasatakix askirakïniwa. Amuytʼañataki, jaqi masisaruw suma yatiyäwinak yatiysna, chacha warmjam sum sarnaqañataki ukat familiaranakampi sum apasiñatakiw chʼamachassna, ukat sapaki Biblia liyisawa, ukat tantachäwinakar sarasaw Diosar yupaychañ tuqitsa jiltaraksna (Ecl. 11:6; Heb. 13:16). ¿Jakäwimax inamayakïñapti munta, jan ukax valoranïñapcha? Ukhamasti Salomonan aka iwxapar istʼapxañäni: “Diosar yupaycham, ukatsti mandamiento arunakapa phuqham, taqi ukanakax jaqitakïtap layku” (Ecl. 12:13).

[Qhanañchäwinaka]

¿Kamsasmasa?

• Jakäwisan kuns lurañäni uk sum amuykiptʼasiñatakixa, ¿kuna tuqitsa amuytʼañasa?

• ¿Kunjamsa janchi tuqit kusisiñanakarusa ukat yänak thaqhañanakarusa uñjañasa?

• ¿Kuna luräwisa chiqpach kusisiñ apanispa?

• ¿Kun jikxatañatakisa chʼamachasiñasaxa?

[Jisktʼanaka]

[32 janan fotopa]

Jakäwisanxa kusistʼañanakxa, ¿kunjamsa uñjapxañasa?