Pablot yatiqasisa nayrar sartapxañäni

“Nayax suma nuwasïwxa nuwastwa, tukuyäwkamaw jalarakta, iyawsañsti janirakiw chhaqaykti.” (2 TIMOTEO 4:7.)

1, 2. Tarsonkir Saulo chachaxa, ¿jakäwipanxa kamachänsa, ukat kuna wakiskir luräwsa qalltxarakïna?

 WALI yatiñani jan payachasir jaqïnwa. Ukampis ‘janchin munañaparjamaw sarnaqirïna’ (Efe. 2:3). Jupa kikpawa akham säna: “Jan wali arunakampiw [...] jiskʼachäyäta, uñisisaw arknaqarakïyäta” sasa (1 Tim. 1:13). Tarso markankir Saulo chachatwa parlasktanxa.

² Mä tuqir sarkasinsa, maysar sarxaspa ukhamwa Saulox jakäwip askichxäna. Nayra jakäwip apanukusaxa, ‘janiw jupatak askïki ukanakakxa thaqxänti jan ukasti mayninakan askïñapwa munäna’, ukatakiw chʼamachasïna (1 Cor. 10:33). Wali munasir jaqiruw tukxäna, ukat nayrax wal uñiskäna uka jaqinakaruw yatkatxäna (1 Tesalonicenses 2:7, 8 liytʼasiñapawa). Akham sasaw qillqäna: “Janis nayan wakiskchïna ukasa, Diosan chʼamap tuqiwa aka arunak apañatak uskutätxa. Diosankapki uka jiskʼanakat sipansa nayax pisïtwa. Ukampis jupaw akkha suma yatiyañ churitu, jan judiöpkis ukanakaru Criston jan jaktʼkañ qamir kankañapat suma yatiyäwinak yatiyañaxataki” sasa (Efe. 3:7, 8).

3. Pablon cartanakapata ukat yatiyir sarnaqatapat yatxatañasa, ¿kunatakis yanaptʼistaspa?

³ Saulow qhipatxa apóstol Pabljam uñtʼatäxäna, jupasti jankʼakiw Diosar yupaychañ tuqitxa nayrar sartäna (Hech. 13:9). Jiwasatix apostolan cartanakapata, yatiyäwipata yatxatañäni ukat jupjam iyawsäwinïñäni ukhaxa, jankʼakiw nayrar sartarakiñäni (1 Corintios 11:1; Hebreos 13:7 liytʼasiñapawa). Aka yatichäwit yatxatañaxa, Diosan Arupata wakiyatarjam sum yatxatañasatakiw chʼamañchistani, ukat jaqi masisar munasiñasataki, ukat jan jachʼa jachʼa tukuñasatakiw yanaptʼarakistani.

 Pablox kunjamsa Diosan Arupat yatxatäna

4, 5. Diosan Arupat yatxatatap laykuxa, ¿Pablox kamachänsa?

⁴ Wali yatxattʼat fariseo chachänwa, ‘Gamaliel chacharakiw juparux sum yatichawayäna awkinakapan churat leyiparjama’, ukhamax Qullan Qillqatanakxa sum uñtʼäna (Hech. 22:1-3; Fili. 3:4-6). Ukat bautisasisax jankʼakiw “Arabia uksa tuqiru” saräna, inas sirionakan wasarapar sarchïna jan ukax Arabia tuqinkir quta laka suma lugarar lupʼiñatak sarchïna (Gál. 1:17). Amuyataxa, Qullan Qillqatanakanxa kawkïrinakasa, Jesusaw Mesiasaxa sas uñachtʼayäna uka tuqinakat lupʼiñwa munpachäna. Ukhamaraki, kuna lurañatix jupatak wakiskäna ukatakiw wakichasiñapäna (Hechos 9:15, 16, 20, 22 liytʼasiñapawa). Ukhamasti apóstol Pablox Diosan yatichäwinakap lupʼiñatakix tiempo apstʼasïna.

⁵ Yatxatatap laykuwa Qullan Qillqatanak sum amuytʼäna, sum uñtʼäna, ukhamatwa chiqa yatichäwinakxa sum yatichäna. Amuytʼañataki, kunapachatix Pisidiankkis uka Antioquía markankir mä sinagogan parlkän ukhaxa, niya phisqa kutiwa Jesusaw Mesiasax sañatakix Hebreo Arut Qullan Qillqatanakatxa uñachtʼayäna, ukat walja kutirakiw Qullan Qillqatanakatxa arsurakïna. Ukham arstʼasax istʼirinakapan chuymaparuw purtʼirïna ukat “judionakat waljaniw [jukʼampi yatxatañatakix] Pablompi Bernabeampirux arkapxäna. Judionakan sarnaqäwinakaparjam suma judío tukurinakasa arkapxarakïnwa” (Hech. 13:14-44). Ukat Roma markan soldadon uñjata jikxatasïna ukhaxa, mä qhawqha judionakaw Pablor visitir sarapxäna, ukat Pablox “Diosan reinopat jupanakarux parläna. Moisesan leyinakap tuqita, ukhamarak profetanakan qillqatanakapampita Jesusxat amuytʼayañ munäna” (Hech. 28:17, 22, 23).

6. Jan waltʼäwinakan Pablox uñjasïna ukhaxa, ¿kunas saytʼatäskañatakix yanaptʼäna?

⁶ Jan waltʼäwinakana uñjaskasasa Pablox Qullan Qillqatanakatxa yatxataskakirïnwa ukhamatwa chʼamañchäwi jikxatirïna (Heb. 4:12). Niya jiwxañataki Roma markan preso katuntakäna ukhasa, ‘libronakajampi papelanakampi apanirapitäta’ sasaw Timoteorux mayïna (2 Tim. 4:13). Uka libronakax Hebreo Arut Qullan Qillqatanakani libronakäpachänwa, ukan qillqatanakatwa Pablox yatxatirïpachäna. Ukham Bibliat yatxatañaru yatintatap laykuwa, Diosan Arup sum uñtʼäna, ukhamatwa saytʼatakïskäna.

7. Jan armasisa Bibliat yatxatasaxa kunanaksa jikxatsna ukanakat arstʼma.

⁷ Jiwasatix Bibliat yatxatañaru yatintañäni ukat mä suma amtampi lupʼirakiñän ukhaxa yupaychañ tuqit nayrar sartañatakiw yanaptʼistani (Heb. 5:12-14). Kunja wakiskiris Diosan Arupaxa, uka tuqit akham sasaw Salmo qillqirix qʼuchutayna: “Lakamat mistur arunakaruw munasta, waranq waranq qurit sipana, qullqit sipana. Arunakamax timanakaxat [jan ukax uñisirinakajat] jukʼamp yatiñan tukuyitu, kamächit arunakamax nayamp chiktʼatapuniwa. Arunakamarjam sarnaqañatakix taqi jan walinakat jithiqtasta” sasa (Sal. 119:72, 98, 101). ¿Kunapachanakas Bibliat yatxatäta ukatakix jumax wakiyasxtati? Jutïrin qullan luräwinak jukʼampi lurañatakixa, ¿sumti Bibliat sapüru liyisa lupʼisa wakichasiskta?

Jaqi masipar munasiñwa yatiqäna

8. Jan judaísmo yupaychäwinkapki uka jaqinakaruxa, ¿kunjamsa Saulox uñjirïna?

⁸ Saulox janïr Criston arkiripäkasaxa, yupaychäwipar taqi chuyma sarir judiükchïnsa, janiw yaqha jaqinakatxa sinttʼaskänti, judaísmo yupaychäwipankir jaqinakatakwa amtasirïna (Hech. 26:4, 5). Estebanar qalampi kʼupjasa judionakax jiwayapkäna ukhaxa, kʼuchikiw uñchʼukïna. Ukham jiwayapxiri uñjasax wali waliw tukpachäna, juchapat jiwaskix sispachänwa (Hech. 6:8-14; 7:54–8:1). Ukat qillqatax siwa: “Saulosti ukapachax iyawsirinakarux wali tʼaqhisiyasaw arknaqäna utat uta thaqasa. Utanakar mantasinsti, chachanak warminaksa katuntasinxa carcelaruw apxaruyäna” sasa (Hech. 8:3). Ukatxa, Saulox “yaqha markanakarus katurir” sararakïnwa (Hech. 26:11).

9. Saulox janiw jaqi masiparux nayrjam uñjxänti, ¿kun pasipansa uka tuqit sum amuykiptʼasïna?

⁹ Saulox Damasco markaruw Criston arkirinakapar  ñanqhachir saraskäna, ukat akatjamatwa Jesusax uñstäna. Diosan Yuqapan qhanap uñjasinwa juykhuptäna ukat yanap munxäna. Kunapachatï Jehová Diosax Saulor qullañapataki Ananiasar khitäna ukhaxa, janiw nayrjam jaqinakar uñjxänti, jan ukasti wiñayatakiw suma jaqir tukuwayxäna (Hech. 9:1-30). Criston arkiripäxasaxa taqi kasta jaqinakampiw sum apasxäna, kunjamtï Jesusax lurkäna ukhama. Qhuru jaqïñsa apanukxänwa ukat ‘taqinimpiw sumankxarakïna’ (Romanos 12:17-21 liytʼasiñapawa).

10, 11. ¿Kunjamsa Pablox jaqi masipar munasitapxa uñachtʼayäna?

¹⁰ Pablox janiw taqinimp suman jakañ mayaki munkänti, jan ukasti chuymatpach munasiñwa munäna. Ukat yatiyir sarasawa uk uñachtʼayäna. Misionerjam nayrïr saräwipanxa, Asia Menor tuqinwa suma yatiyäwinakxa yatiyäna. Jupasa ukat jupamp chik saririnakasa wali uñisitas uñjasipkchïnxa, ukampis cristianopxañapataki llampʼu chuymaninakar yanaptʼañatakiw chʼamachasipxäna. Pablorux niyas jiwayapkchïnxa, ukampis Listra ukat Iconio markanakarux kuttʼaskakïnwa (Hech. 13:1-3; 14:1-7, 19-23).

¹¹ Qhipatxa, Pablompi ukat jupamp chika saririnakampixa Filipos sat Macedonia tuqinkir markanwa chiqa chuyman jaqinakar thaqhapxäna. Yaqha markatäkasin judionakan yupaychäwipar mantiri Lidia sat mä warmiwa suma yatiyäwinakxa taqi chuyma istʼäna ukat Criston arkiripäxarakïnwa. Mä qhawqha tiempotxa, Pablompi Silasampix autoridadanakan nayraqatapar apatäpxänwa, ukat wal jawqʼjapxäna ukat carcelaruw uchantapxäna. Ukhamäkipansa, Pablox carcel uñjiriruw Diosan arunakapat parläna, ukatxa jupasa ukhamarak familiapasa bautisasxapxarakïnwa (Hech. 16:11-34).

12. Qhuru jaqita Jesucriston suma munasir apostolapar tukuñapatakixa, ¿kunas Saulorux yanaptʼänxa?

¹² ¿Kunjamatsa ukham uñisisa arknaqir jaqix uñisitanakapan yupaychäwipar makatpachäna? ¿Kunasa ukham qhuru jaqit suma munasir apostolar tukuñapatakix yanaptʼpachäna? ¿Kunatsa Dios tuqita ukhamarak Cristo tuqita chiqa yatichäwinak yatiqapxañapatakix jakäwipsa aptʼasirjam sarnaqäna? Kamsänsa Pablox uk istʼapxañäni, akham sänwa: “[Diosax] jachʼa munasiñap tuqirakiw jawsitu. Diosax ukham munasinwa, Yuqaparu uñtʼayitu” sasa (Gál. 1:15, 16). Ukatxa, akham sasaw Timoteo jilataparux qillqäna: “Diosax nayatxa khuyapayasitän[w]a, Jesucristox nayxaru taqi munasiñapa uñachtʼayañapataki. Ukhamatwa nayax nayraqat iyawstxa, nayar uñtasina mayninakax jupar iyawsapxañapataki, ukhamat wiñay jakañanïpxañapataki” sasa (1 Tim. 1:16). Taqi juchanakapwa Jehová Diosax Pablor pampachatayna, ukham Diosan munasitapata ukat khuyapayasitapatwa Pablox suma arunak yatiyasaxa jaqi masiparux munasiñ uñachtʼayäna.

13. ¿Kunatsa jaqi masisar munasiñasaxa, ukat kunjamatsa munasitas uñachtʼaysna?

¹³ Ukhamarakiw Jehová Diosax juchanakassa pantjasitanakassa pampachistuxa (Sal. 103:8-14). Salmo qillqirix akham jisktʼäna: “[Jehová] Dios Tatay, jumatix taqpach juchanak amxäsiskakismaxa, ¿khitirak nayraqataman saytʼaspasti?” sasa (Sal. 130:3). Janitï Diosax khuyaptʼayaskistaspaxa, janiw khitis jupar luqtksnati, janirakiw wiñay jakañsa suykaraksnati. Ukhamaxa, Diosax ina chʼusat wali jachʼa munasiñap uñachtʼayistu. Ukhamasti jiwasax Pablot yatiqasisarakiwa jaqi masisar munasitas  laykux chiqa yatichäwinak yatiyañasa ukhamarak yatichañasa, ukat jilat kullakanakasarusa chʼamañchañasarakiwa (Hechos 14:21-23 liytʼasiñapawa).

14. ¿Kunjamatsa yatiyañ tuqit nayrar sartsna?

¹⁴ Pablox suma yatiyäwinak yatiyirjam nayrar sartañwa munäna, ukat kunjamsa Jesusax sarnaqawayäna ukaw chuymapar purtʼarakïna. Yatiyir sarasawa Diosan Yuqapax mayninakar wal munasitap uñachtʼayäna. Jesusax sänwa: “Cosecha apthapiñax waljawa, ukampis irnaqirinakax jukʼanikirakiwa. Mayipxamaya yapunirux jukʼamp irnaqirinaka khitaniñapataki” sasa (Mat. 9:35-38). Taqi chuyma yatiyir sarasawa Pablox “jukʼamp irnaqirinaka” mayitaparjam sarnaqatapxa uñachtʼayäna. ¿Jumasti? ¿Sum yatiyañatakix chʼamachtʼasirakismati? ¿Jan ukax Diosan Apnaqäwipat jukʼampi horanak yatiyir sararakismati, jan ukax precursorjam irnaqtʼañatakix chʼamachtʼasirakismati? Jaqi masisarux taqi chuyma munasipxañäni, ukat “jakañ arunak” taqi chʼamampi chuymapar katxasipxañapataki yanaptʼapxañäni (Fili. 2:16).

Pablox jupa pachpat kuns amuyäna

15. ¿Jupa pachpatsa ukat cristiano masinakapatsa kunjamsa Pablox amuyäna?

¹⁵ Cristianjamaxa, Pablox yaqha tuqitwa sum yatichawayarakistu. Walja qullan luräwinaksay cristiano taman katuqchïnxa, ukampis janiw jupas chʼamapampi jikxatkaspa ukham uñjkänti, janirakiw uka luräwinakax jupatakipunïkaspas ukhamsa amuykänti. Kuna bendicionanaktï katuqkäna ukanakax Diosan munasiñapatwa jutäna uk sum yatïna. Ukhamaraki, mayni cristiano masinakaparuxa, jupjam suma yatiyäwinak yatiyañatakix wali yatxatatanakarjamarakiw uñjäna. Jehová Diosan markapanxa wali uñtʼatäkchïnsa, altʼat chuymanikïskänwa (1 Corintios 15:9-11 liytʼasiñapawa).

16. Circuncisión tuqit jan waltʼäwi utjipanxa, ¿kunjamsa Pablox altʼat chuymanïtap uñachtʼayäna?

¹⁶ Siriankir Antioquía markan jan waltʼäwix utjkän ukhaxa kamachänsa uka tuqit jichhax yatxattʼarakiñäni. Circuncisión tuqitxa kunjamäxanis uka tuqit parlasawa cristianonakax tʼaqjtapxäna (Hech. 14:26–15:2). Yaqha markankir jan circuncidata jaqinakar yatiyir sarañapatakiwa Pablorux uttʼayapxäna, ukhamasti jan judiüpkis uka taypin kuna jan waltʼäwi utjipansa, jupaw suma yatirjamax saytʼasapänxa, juparakiw uka jan waltʼäwi askiñachatakisa wakichatjam amuyasisapänxa (Gálatas 2:8, 9 liytʼasiñapawa). Ukampis Pabloxa, uka jan waltʼäwi jan askichasirjam amuyasisaxa, altʼat chuymampiw Jilïr Irpirinakarux jisktʼasïna, jupanak uka tuqit amtapxañapataki, jupanakasti Jerusalenankapxänwa. Uka jan waltʼäwi istʼasaxa Jilïr Irpirinakax mä amtäwiruw puripxäna ukat Pablompi yaqhanakampiruw yatiyapxañapatakix khitapxäna (Hech. 15:22-31). Jilatanakapar yanaptʼasaxa, Pablox ‘suma axsartʼañampi’ jupanakar uñjatapwa uñachtʼayäna (Rom. 12:10b).

17, 18. 1) ¿Kunjamsa Pablox jilat kullakanakaparux uñjäna? 2) Efesonkir irpir chuymaninakax Pablotjamxa wal jachapxäna, ¿kunsa ukax yatichistu?

¹⁷ Altʼat chuyman apóstol Pablox janiw jilat kullakanakapat jithiqtkänti. Antisasa, jukʼampwa jupanakamp mayachasïna. Ukatwa, Romankir jilat kullakanakapar carta qillqkasaxa, pä tunka cristiano masinakaparux sutinakapatkam aruntänxa. Uka cristiano masinakapan sutinakapax janiw qillqatanakanxa yaqha chiqan uñstkiti, ukat uka jilat kullakanakapax tama taypin  janiw jachʼa luräwinakanïpkänsa. Ukampis Jehová Diosat jan jithiqtas luqtirinakäpxänwa, ukat Pablox jupanakar wal munasïna (Rom. 16:1-16).

¹⁸ Pablon altʼat chuymanïtapa ukat munasirïtapa uñjasax tamanakax wali chʼamañchataw jikxatasipxäna. Efesonkir irpir chuymaninakampi qhip qhipa tantachäwipanxa, “taqinirakiw jachtʼasisa Pablorux qhumantapxäna jampʼattʼapxarakïna. Jupanakasti wali llaktʼatäpxänwa Pablon akham satap layku: ‘Janiw nayarux mayampsa uñkatxapxitätati’ sasa”. Chiqpachansa, jachʼa jachʼa tukur jan yäqasir jaqitxa janiw ukham jikxatasipkasapänti (Hech. 20:37, 38).

19. ¿Kunjamatsa jilat kullakanakasarux ‘altʼat chuymanïtasxa’ uñachtʼaysna?

¹⁹ Maynix Diosar yupaychañ tuqit nayrar sartañ munasaxa, Pablotwa altʼat chuymanïña yatiqasiñapa. Jupax akham sasaw cristiano jilat kullakanakaparux iwxtʼäna: “Jan kunsa lurapxamti purapat chʼaxwasaxa, ni jachʼa jachʼa tukuñ munasasa, jan ukasti altʼat chuymampi lurapxam, maynit mayniru uñjasipxam, maynix jupat jukʼamp sumäkaspas ukhama” sasa (Fili. 2:3). ¿Kunjamatsa uka iwxarjam sarnaqsna? Tamankir irpir chuymaninakar amtäwinakapar yanaptʼasa, mayitanakaparjam lurasa ukat chiqañchäwinakapar istʼasa (Hebreos 13:17 liytʼasiñapawa). Ukatxa, taqpach jilat kullakanakasaruw munasiñampi uñjañasa. Kunayman markanakata, kunayman sarnaqäwinakani, ukhamaraki taqi kasta janchin jilat kullakanakawa, Jehová Diosan markapan tamanakaparux tantachastanxa. ¿Jupanakarux kunjamsa uñjasktanxa, janit kunjamtï Pablox uñjkäna ukham munasiñampi, jan khitirus yaqhachasa uñjañax wakiskaspa? (Hech. 17:26; Rom. 12:10a.) Akham sasaw chʼamañchistu “jumanakax purapat katuqasipxam kunjämtix Cristox jiwasanakar katuqkistu Diosan gloriapataki ukhama” sasa (Rom. 15:7).

Jakäwi laykux jan qarjasisa tʼijusipkakiñäni

20, 21. Jakäwi layku tʼijuñataki ukhamarak tukuykam puriñatakixa, ¿kunas yanaptʼistani?

²⁰ Cristianon jakäwipax wali jaya tʼijuñampi sasiwa. Ukatwa Pablox akham sas qillqäna: “[Nayax] tukuyäwkamaw jalarakta, iyawsañsti janirakiw chhaqaykti. Jichhax suma coronaw suyaskitu, khä urunwa chiqapar uñjir Tatitux churitani, kawkïritix chiqap taripirïki ukaxa. Janiw naya saparukiti churkitani, jan ukasti taqi khitinakatix munasiñampi Tatitun jutañap suytʼasipki ukanakarux churarakiniwa” sasa (2 Tim. 4:7, 8).

²¹ Pablon sarnaqäwiparjam yatiqasiñaxa wiñaya jakañ layku tʼijuñasataki ukhamaraki tukuykam puriñasatakiw yanaptʼistani (Heb. 12:1). Ukhamasti, Diosan Arupat yatxatañatak sum waktʼayasisa, ukat mayninakar taqi chuyma munasisa ukhamaraki altʼat chuymanïsa nayrar sartasipkakiñäni.

¿Kamsasmasa?

• ¿Qullan Qillqatanakat yatxatatap laykuxa Pablox kamachänsa?

• ¿Kunatsa cristianonakax mayninakar munasipxañapa?

• ¿Kunjam jaqïñas wakisi jaqi masisar jan yaqhachas uñjañatakixa?

• Irpir chuymaninakan amtäwipar istʼañamatakixa, ¿kunjamsa Pablon sarnaqatapax yanaptʼiristamxa?

[Jisktʼanaka]

[27 janan fotopa]

Qullan Qillqatanakatwa chʼamxa apóstol Pabljam jikxatañama

[28 janan fotopa]

Jaqi masisar munatas layku suma yatiyäwinak yatiyapxañäni

[29 janan fotopa]

¿Kunatsa cristiano jilat kullakanakax Pablorux wal munasipxäna?