Cristianonakjamaxa, ¿kunanakatsa jithiqtañasa?

“¡Jumanakax katari casta jaqinakäpxtawa! ¿Khitiraki jumanakarusti yatichapxtamsti Diosan jachʼa colerasiñapat jaltañsti?” (MATEO 3:7.)

1. ¿Khitinakaw jalsuwayapxäna sis Bibliaxa?

 BIBLIANXA, ¿khitiw jalsuwayäna jan ukax tʼijsuwayäna sisa, uk amttati? Amuytʼañataki, José sat suma uñnaqtʼan waynaw ukham luräna, kunattix Potifaran warmipaw Joseyampi ikintasiñ munäna, ukatwa Joseyax jalsuwayxäna (Gén. 39:7-12). Ukat nayrïr cristianonakaxa, Jesusan arunakaparjamaxa, ukhamarakiw 66 maranxa Jerusalenat jalsuwayxapxäna, kunattix Jesusax akham sawayänwa: “Kunapachatï Jerusalén markaru ejercitonakan muyuntata uñjapkäta ukkhaxa, [...] Judeankirinakax qullunakar jaltxapxañapawa; Jerusalén markankirinakasti ukatxa mistxañanakapawa” sasa (Luc. 21:20, 21).

2, 3. 1) Judionakan yupaychäwip irpirinakaruxa, ¿Bautisir Juanax kun sañs munäna? 2) ¿Kamsasas Jesusax Juanjam iwxarakïna?

² Joseyasa ukat nayrïr cristianonakasa chiqpachapuniw kayunakapampi jalsuwayapxäna. Jichhürunakanxa, chiqpach cristianonakax ukhamarakiw jalsuwayapxañasa, ukampis janiw Joseyjamasa ni nayrïr cristianonakjamasa kayumpix tʼijsuwaykañäniti. Ukhamasti, ¿kunjamatsa? Kunapachatï judionakan yupaychäwip irpirinakax Bautisiri Juanar uñjir sarapkäna ukhawa, Juanax uka arutxa parläna. Kunattix uka jaqinakax jan juchanjamaw tukupxäna, ukat janis arrepentisiñax wakiskaspa ukhamwa amuyasipxäna. Ukatxa, arrepentisipxatap layku bautisasirinakarusa jiskʼachapxarakïnwa. Ukatwa, jan axsartʼasax Juanax akham arunakamp kʼari chuymanïpxatap uñachtʼayäna: “¡Jumanakax katari casta jaqinakäpxtawa! ¿Khitiraki Diosan jachʼa colerasiñapat jaltañ yatichapxtamsti? [...] Sumay sarnaqapxam, arrepientisipxatamatsti aski luräwinak uñachtʼayapxarakim” sasa (Mat. 3:7, 8).

³ Juanax janiw kayunakampi tʼijtañat parlkänti. Jan ukasti, Diosan taripañ urupaw jakʼachasini sasaw iwxaskäna, ukhamax qhispiyasiñ munasaxa luräwinakapampiw arrepentisipxatapxa uñachtʼayapxañapäna, uka tuqitwa parlaskäna. Uka qhipatxa, Jesusax uka yupaychäwi irpirinakaruxa jan axsartʼasaw juchañcharakïna, kunattix Supayan wawanakapjam jiwayir chuymaniw sarnaqapxäna (Juan 8:44). Ukatxa, Juanjamarakiw Jesusax säna: “Asirunaka, katarin wawanakapa, ¿kunjamatarak Gehena taripäwit jaltapxätasti?” sasa (Mat. 23:33, NM). ¿“Gehena” tuqit parlkäna ukhaxa kamsañs munäna?

4. Gehena tuqit parlkasaxa, ¿kamsañsa Jesusax munäna?

⁴ Jerusalenan uyup anqäxanwa Gehena sat mä vallex utjäna, ukaruw qʼañunaksa ukat jiwat animalanaksa nakhantayañatakix jaqtapxirïna. Gehenax wiñay jiwañamp sasiwa, uka tuqitwa Jesusax parlaskäna. Janiw Gehenatxa jaltapkätati sasinxa, wiñayatakiw taqpachanix chhaqtapxäta sasaw saskänxa (Mat. 5:22, 29). *

5. ¿Kunjamsa Juanan ukhamarak Jesusan arsutanakapax phuqasïna?

⁵ Jesusaru ukat arkirinakaparu uñisiñampi arknaqapxatap laykuxa judionakan yupaychäwip irpirinakaxa jukʼampi juchanïpxänwa. Ukhamaxa, kunjamtï Jesusampi Juanampix sapkänxa Diosan colerasiñ urupax purinïnwa. Jehová Diosax Jerusalén ukat Judea contraw saytʼäna, ukhamasti jan tʼunjatäñatakixa jaltxapxañapänwa. Ukat kunapachatï 70 maran romano soldadonakax Jerusalenampi templopampi tʼunjapkäna ukhawa Diosax colerasiñap uñachtʼayäna. Walja jachʼa ‘tʼaqhisiñanakanwa’ uñjasipxäna, walja judionakaw jiwarapxäna ukat waljanirakiw preso katuntapxarakïna.  Ukampis jichhax ukham yaqha jachʼa tʼunjäwirakiw utjani ukaruw ukax uñtayarakïna, ukansti taqi kʼari yupaychäwinakaw chhaqtayatarakïni (Mat. 24:21).

Diosan yaqha colerasiñ urupax jakʼankarakiwa

6. ¿Nayrïr cristianonak taypinxa kunas uñstäna?

⁶ Nayrïr cristianonakatxa, yaqhipanakax cristiano contraw saytʼapxäna ukat yaqhipanakarux jupanak tuqiruw apañ munapxäna (Hech. 20:29, 30). Jesusan apostolanakapan jakañapkamaxa, cristiano contra saytʼirinakaxa jarkʼanukutäskänwa, ukampis jiwarxapxatapatwa cristianüpxtwa siri kʼari tamanakax uñstxäna. Jichhürunakanxa, cristianütwa sirinakatxa, walja patak patak yupaychäwinakaw utji, ukampis janiw mayaki yatichapkiti, janirakiw mayaksa amuyapkiti. Cristianüpxtwa sirinakan irpirinakap uñstañapatxa nayratpachwa Biblian parlxäna, ukansti “ñanqha jaqix” sasin uñtʼatawa, ukat “kawkïritix tʼunjañataki juchañchatäki” satarakiwa, “Tatit Jesusasti [...] kʼajkir jutäwipampiw [jupar] tʼunjarakini” (2 Tes. 2:3, 6-8).

7. Cristianüpxtwa sirinakan irpirinakaparuxa, ¿kunatsa “ñanqha jaqix” sas uñtʼañax wakisi?

⁷ Cristianüpxtwa sirinakar irpapki ukanakan ñanqha luräwinakapax akanakawa: Biblian yatichäwinakap pʼakintasawa, yatichäwinaka, fiestanaka uñstayapxi ukat Biblia contra sarnaqäwinak tuqirurakiw wiytapxi, ukhamatwa millón millón jaqinakax sallqjata uñjasipxi. Kawkïrinakatix jichhürunakan ‘tʼunjañataki juchañchatäpki’ ukanakaxa, Jesusax juchañchkäna uka nayra kʼari yupaychäwinak irpirinakjamarakiw tʼunjatäpxani, ukat janipuniw jaktanxapxaniti (2 Tes. 1:6-9). Ukampis ¿khitinakatix kʼari yupaychäwinakan sallqjata uñjasipki ukanakax kamachapxanisa? Uka tuqit sum amuytʼañatakixa, Jerusalenax 607 nayrïr pacha maran tʼunjatäkäna uka qhipatxa kunas pasäna uka tuqit yatxattʼañäni.

“¡Babilonia markat jaltxapxam!”

8, 9. 1) ¿Babiloniar preso apata judionakarux Jeremiasax kamsänsa? 2) Medonakampi persanakampix Babiloniar katuntapkäna ukhaxa, judionakaxa, ¿kamachapxänsa?

⁸ 607 nayrïr pacha maran Jerusalenax tʼunjatäñapat Jeremías profetax nayräkipan yatiyxäna. Ukatxa, Diosan markapax preso apatäniwa, ukampis “paqallqu tunka” mara pasatatxa kuttʼanxapxaniwa sasaw sarakïna (Jer. 29:4, 10). Ukat Babiloniankir judionakatakixa Jeremiasax wali wakiskir yatiyäwinïnwa: janiw uka markankir kʼari yupaychäwinakampix apayasipxañapäkänti. Ukhamatwa, Diosan arsutaparjam Jerusalenar kuttʼañatakisa ukat chiqpach yupaychäwi uttʼayañatakisa wakichatäpxañapäna. Ukat kunapachatï 539 nayrïr pacha maran medonakampi persanakampix Babiloniar tʼunjxapxäna uka qhipatwa horasax purinxäna. Ciro II sat persanakan reyipaxa, judionakax markapar kuttʼxapxañapataki ukat templo utachapxañapatakixa mä kamachwa apsüna (Esd. 1:1-4).

⁹ Waranq waranq judionakaw markapar kuttʼanxapxäna (Esd. 2:64-67). Ukhamatwa Jeremiasan arsutaparjamax phuqapxäna, chiqpachansa jupanakax Babiloniatxa mistsuwayxapxänwa (Jeremías 51:6, 45, 50 liytʼasiñapawa).  Judá ukat Jerusalén markar kuttʼañatakixa jaya sarañänwa, ukat ¿jan sarirjamäpki uka israelitanakarux kunas pasäna? Babiloniansay qhiparapxchïnxa Diosan bendicionapxa katuqapxarakïnwa, sañäni chuymankipstat Daniel profetjama. Ukampis chiqpach yupaychäwix Jerusalenan uttʼayatäkäna uka tuqitwa taqi chuyma saytʼasipxañapäna, Babiloniankir kʼari yupaychäwinakatxa jithiqtapxañapänwa.

10. ¿Kuna axtaskañ luräwinaksa “Jachʼa Babiloniax” lurawayi?

¹⁰ Jichhürunakanxa, waljaniw kunayman yupaychäwinakar sarapxi, ukampis uka religionanakax nayra Babilonian yatichäwinakarjamaw sarnaqapxi (Gén. 11:6-9). Taqi uka yupaychäwinakarux “Jachʼa Babilonia, juchararanakan taykapa, kunatix akapachan axtañäkis ukan taykapa” sasin uñtʼatawa (Apo. 17:5). Uka kʼari yupaychäwinakax aka Uraqpachankir politiconakaruwa yanapawayi. ¿Kuna axtañanaksa lurawayi? Millón millón jaqinakaruw chʼaxwäwinakan jiwayasiwayi (Apo. 18:24). Ukhamaraki, uka kʼari yupaychäwin irpirinakapaxa wawanakaruw qʼañu luräwinakampi abusawayapxi ukat yaqha qʼañu luräwinakanwa sarnaqawayapxi ukat uka religionanakan jilïrinakapasa uka luräwinakxa ukhamakiw uñchʼukipxi. Ukhamaxa, ¿kamisaraki Jehová Diosax kʼari yupaychäwinakar tukjanix sisnati? (Apo. 18:8).

11. Janïr Jachʼa Babiloniax tukjatäkipanxa, ¿kunsa cristianonakax lurapxañapa?

¹¹ Kunas Jachʼa Babiloniarux pasani ukxa chiqpach cristianonakax sum yattanxa, ukatwa ukankirinakarux yatiyañasa. ¿Kunjamatsa? Biblianak jaytasa, ukat Jesusax “horasapar” yatichañapataki uttʼayawayki uka Amuyasiri Chiqap Uywatan Bibliat apstʼat qillqatanakap jaytasarakiw uk lursna (Mat. 24:45). Maynix Bibliat yatxatañ munchi ukaxa, jiwasampi Bibliat yatiqañapatakiw chʼamachañasa, ukhamatwa “Babilonia” markatxa jaltxani (Apo. 18:4).

Idolonakar yupaychañatxa jaltxapxañäni

12. Idolonakar yupaychañaruxa, ¿kunjamsa Diosax uñji?

¹² Jachʼa Babilonian yaqha axtaskañ luräwipax akarakiwa: idolonakaruw yupaychapxi. Uka kʼari diosanakarux Diosax “jan munat yaqha diosanaka” jan ukax axtʼaskañ diosanak sasaw sutichi (Deu. 29:17). Ukhamasti Diosar kusisiyañ munirinakaxa janiw idolonakar yupaychapxañapäkiti, kunattix jupax siwa: “Nayätwa [Jehová] Tatitux, ukarakiw sutixaxa, janirakiw munkäti kunatix nayar churañäki ukxa yaqhar churayañxa, janirakiw idolonakarus yupaychaykäti naya lantxa” sasa (Isa. 42:8).

13. ¿Jan idolonakar yupaychañatakixa kuna tuqitsa amuyasiñasa?

¹³ Kunjamanakatsa maynix jan amuyasisa idolonakar yupaychaspa uka tuqitwa Bibliax parlaraki, sañäni, maynitakik taqi kun munañasa idolor yupaychañamp sasiwa (Col. 3:5). Ukax yaqhanakankir munapayañampi sasirakiwa (Éxo. 20:17). Supayar tukkäna uka angelaxa, Taqi Chʼamani Diosjamäñ munäna ukat yupaychatäñwa munarakïna (Luc. 4:5-7). Ukatwa, Jehová Dios contrax saytʼäna, ukatarakwa Evarusa jan jupankki uk manqʼañapatakix wiytänxa. Adanaxa idolonakar yupaychiriwa tukurakïna, kunattix alaxpach Awkipar jaysañat sipansa warmipamp chikäskañaruw jukʼamp askit uñjäna. Ukhamasti, Diosan colerasiñap urut jaltxañ munirinakaxa Jupa saparukiw  yupaychapxañapa ukat janiw mayninkir munapayañaru puripxañapäkiti.

“Jithiqtapxam wachuqa jucha lurañatxa”

14-16. 1) Jan qʼañu luräwinakan sarnaqañatakixa, ¿kunatsa Joseyat yatiqasiñasaxa? 2) Qʼañu amtanak pʼiqisar jutistaspa ukhaxa, ¿kamachañasasa? 3) ¿Kunjamatsa qʼañu luräwinakat jaltsna?

¹⁴ 1 Corintios 6:18 liytʼasiñapawa. Potifaran warmipax José waynar arxayäna ukhaxa, jupax chiqpachansa tʼijsuwayxänwa. ¡Casaratanakatakisa sapäsipki ukanakatakisa, jupat yatiqasiñax wali askipuniwa! Joseyan chuymapax kunanakatix paskäna ukanakarjam yatichatänwa, ukhamatwa Diosax kamsis uk yatïna. “Jithiqtapxam wachuqa jucha lurañatxa” siski uka kamachir phuqañ laykuxa, jan warmimäki jan ukax jan chachamäki ukar kunanakatix munayiristam ukanakatxa jithiqtañamawa. Diosan Arupax akham iwxistu: “Jan khitis yaqhampi wachuqa juchan sarnaqpati, janirak qʼañu luräwinaksa lurpati, janirak jañchipan munañanakapsa, ni jan wali amtatanakapsa lurpati, janirak michʼäpasa (ukasti idolonakarus yupaychksna ukhamarakikiwa). Uka laykurakiw Diosan jachʼa mutuyäwipax juti, khitinakatix jan jupar istʼapki ukanakxaruxa” sasa (Col. 3:5, 6).

¹⁵ Pablox ‘Diosan jachʼa mutuyäwipaw jan ukax colerasiñapaw juti’ siwa uk amuypachätanwa. Jichhürunakanxa, walja jaqinakaw qʼañu luräwinak lupʼisa sarnaqapxi ukat ukampiw apnaqayasipxi. Jiwasax ukhamar jan purtʼasiñatakixa Diosaruw qullan ajayup mayipxañasa. Ukatxa, Bibliatwa yatxatapxañasa, ukat tantachäwinakaruw sarapxañasa ukat jaqi masisaruw yatiyapxañasaraki, ukhamatwa ‘ajayun munañaparjam sarnaqapxañäni, ukatxa janiw janchin munañaparjam sarnaqkañäniti’ (Gál. 5:16).

¹⁶ Chiqpachansa, ‘ajayun munañaparjam’ sarnaqañatakixa janiw pornografía satäki uka axtaskañ luräwinakxa uñchʼukiñasäkiti. Ukat qʼañu luräwinak tuqir wiytirinakxa janiw uñañasäkiti, ni ischʼukiñasäkisa. Janirakiw uka tuqinakatxa parlañasäkiti, ni ukanakampis sawkasiñasäkiti, kunattix ‘Diosankirinakax’ janiw ukanak lurapkiti (Efe. 5:3, 4). Ukhamatwa, colerasiñ urupat qhispiñ munatassa ukat jutïr suma pachapan jakañ munatassa munasir Awkisarux uñachtʼayañäni.

‘Qullqi munañatxa’ jaltapxañäni

17, 18. ¿Kunatsa ‘qullqir munañatxa’ jaltañasa?

¹⁷ Pablox Timoteor nayrïr carta apaykäna ukhawa, uywatanakax Diosan kawkïr yatichäwinakarjamas sarnaqapxañapa ukxa qhanañchäna, amuyataxa, cristianüpki uka uywirinakapatwa qullq jukʼampi apsuñ munapxpachäna. Pablox sänwa: jupanakan “amuyatanakapatxa saräwipax [mä arunxa, Dios chuymäñax] qullqi jikxatañäkaspas ukhamawa” sasa. Inas “qullqiru munapxatapata” ukham lurapxchïna, qullqixa qamirinakarusa pisinkirinakarusa jan waliruw puriyaspa (1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10).

¹⁸ Biblianxa, ¿khitisa qullq munatap laykux Jehová Diosamp iyawsatäñ aptʼänxa, jan ukax khitis yänak layku Jehová Diosamp sum apasiñ aptʼänxa uk amttati? (Jos. 7:11, 21; 2 Rey. 5:20, 25-27) Pablox Timoteorux sänwa: “Diosan jaqipa, ukanakatxa jaltam, ukatsti arkam chiqa kankañaru, Dios chuymäñaru, iyawsäwiru, munasiñaru, paciencia chuymanïñaru, llampʼu chuymanïñaru” sasa (1 Tim. 6:11, MT). Khititix Diosan colerasiñ urupat qhispiñ munki ukax uka arunakaruw istʼañapa.

“Waynanakan jan wali luräwinakapatxa jithiqtam”

19. ¿Wayn tawaqunakarux kunas yanaptʼaspa?

¹⁹ Proverbios 22:15 liytʼasiñapawa. Waynasa tawaqusa pisi amuytʼanïtap laykuxa saranukuspawa, ukampis Bibliarjam chiqanchäwi katuqañawa saytʼatäskañapatakix yanaptʼaspa.  Awk taykapax janis cristianüpkchixa, Diosan yatichäwinakapanwa yanaptʼxa jikxataspa. Ukat tama taypin wali yatxattʼat jilat kullakanakaw yanaptʼapxarakispa. Khitisay Biblian iwxanakapat amuytʼaychistani, jaysasirïpxañäni, ukhamatwa jichhasa jutïrinsa kusisitäñänixa (Heb. 12:8-11).

20. Jan wali munañanakat jaltañatakixa, ¿mä waynax jan ukax mä tawaqux kamachañapasa?

²⁰ 2 Timoteo 2:20-22 liytʼasiñapawa. Biblian chiqañchäwiparjam jan istʼapxatap laykuxa, walja wayn tawaqunakaw pisi amuytʼa luräwinakarux jalantapxatayna, ukhamatwa atipasiñaru, taqi kun munañaru, qʼañu lurañanakaru, qullqi munañaru, janchin munañaparjam sarnaqañaru puripxatayna. Ukanakaw ‘wayn tawaqunakan jan wali luräwinakapaxa’, ukanakatxa jaltapxañasaw sistuw Bibliaxa. Ukhamasti ukarjam lurañatakixa, mä cristiano waynasa tawaqusa jan walinakar wiytkistu ukanakatxa jarkʼaqasiñapawa, uka jan wali amtäwinakax kawkitsay jutaskpana. Ukat Diosan iwxaparjam suma jaqïñasatak chʼamachasiñawa jaltañxa yanaptʼistani, “khitinakatix Tatitur qʼuma chuymampi mayipki” jupanakjamaw tukuñasa.

21. Uwijanakapat parlasaxa, ¿Jesusax kamsänsa?

²¹ Wayn tawaqüskstansa jan ukax jilïrïxstansa, sallqjirinakatsa jarkʼaqasipxapuniñäni. ‘Yaqhan arupat’ jaltasawa Jesusan uwijapäñ munatasxa uñachtʼayapxañäni (Juan 10:5). Ukampis Diosan colerasiñ urupat qhispiñatakix janiw jan walinakatak jaltañasakïkiti. Jan ukasti, cristianjam sarnaqañwa sum yatiqañasa. Jutir yatichäwinwa kunjam cristianüñatakis chʼamachasiñasa ukxa yatxataskañäni, paqallq tuqita. Wali askïniwa uka tuqinakat yatxatañaxa, kunattix Jesusax akhamwa sawayäna: “Nayax wiñay jakañwa churta, janiw kunapachas jiwapkarakiniti, ni khitis amparaxatxa apaqkarakitaniti” sasa (Juan 10:28).

[Qhanañchäwi]

¿Kamsasmasa?

• ¿Jesusax judionakan yupaychäwip irpirinakarux amuytʼasipxañapatakix kamsasas iwxäna?

• ¿Kuna jan waltʼäwinsa jichhürux millón millón jaqinakax jikxatasipxi?

• Idolonakar yupaychañatxa jithiqtapxam sistu uka juchanakaxa, ¿kawkïrinakasa?

[Jisktʼanaka]

[12, 13 janan fotonakapa]

¿Cristianonakax kunanakat jithiqtañasasa?