Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Kunjam jaqïñatakis chʼamachasiñasa

Kunjam jaqïñatakis chʼamachasiñasa

Kunjam jaqïñatakis chʼamachasiñasa

“Arkam chiqa kankañaru, Dios chuymäñaru, iyawsäwiru, munasiñaru, paciencia chuymanïñaru, llampʼu chuymanïñaru.” (1 TIMOTEO 6:11, MT.)

1. ¿Arkjapxänwa uka aru istʼasax khitinakatsa amtta?

 ARKJAPXÄNWA uka aru istʼasaxa, ¿khitinakatsa amtta? Moisesax jakkäna uka pachanxa, kunjamsa egipcionakax israelitanakarux arkjapxäna ukat kunjamsa Wila Lamar Qutan axskatasa jiwarapxäna inas ukanakat amtsta (Éxo. 14:23). Jan ukax nayra Israel markanxa, jan jiwayañat jiwayir jaqix kunjam uñjatänsa, inas jupat amtasiraksta. Ukham jiwayirinakatakixa imantasiñataki uttʼayat suxta markanakaw utjäna ukaruw tʼijtxapxañapäna. ¿Kunatsa? Bibliax siwa: “Jiwatata phuqsusiñ munir jaqisti, qhipat arktasin inas jikxatasin jiwaychini” sasa (Deu. 19:6).

2. 1) ¿Kuna amtäwi arkapxañapatakis yaqhip cristianonakarux Diosax churäna? 2) Jilapart cristianonakaruxa Jehová Diosax, ¿kuna amtäwi arkapxañapatakis churaraki?

2 Ukampis janiw jaqinakar mayakix arksnati, jan ukasti kuna amtäwinakarusa arkaraksnawa. Amuytʼañataki, Pablox akham sasaw qillqäna: “Nayrankkis uk jikxatañkamaw chʼamañchasiskta, kawkharutix puriñasäki, ukar puriñataki, alaxpachan chürawi katuqañataki, kunatakitix Diosax Cristo Jesús tuqix jawskistu uk katuqañataki” sasa (Fili. 3:13, 14). Biblianxa, 144.000 ajllit cristianonakaw alaxpachan jakäwi katuqapxani siwa, ukat Jesusamp chikaw aka Uraqxaru waranq mara apnaqapxani, Pablox ukankarakiniwa. Diosaw uka amtäwi uskutayna, ukar arkapxañapaxa, ¡wali askipuniwa! Ukampis jichha tiempon jakir jilapart cristianonakax yaqha amtäwin qhipapwa arkapxaraki: kʼumaraki wiñayataki paraíso uraqin jakasiñwa munapxi. Jehová Diosax wali munasiñapatwa, Adanampi Evampix aptʼawayapkäna ukxa jupanakar churani (Apo. 7:4, 9; 21:1-4).

3. Diosax khuyapayasistu ukaruxa, ¿kunjamatsa yuspärsna?

3 Jucharar jaqinakjamaxa, janiw jiwas pachpat wiñay jakañ jikxatksnati (Isa. 64:6). Jehová Diosax Jesucristo Yuqaparuw jiwasar qhispiyañapatakix khitani ukar iyawsasakiw wiñay jakañxa jikxatsna. Ukham jiwasat khuyapayasitapat Diosar yuspärañatakixa, ¿kun lurañasäspasa? Akïr arunakampiru ukat yaqha mayitanakapampiru istʼañasawa: “Arkam chiqa kankañaru, Dios chuymäñaru, iyawsäwiru, munasiñaru, paciencia chuymanïñaru [“aguante”, NM], llampʼu chuymanïñaru” (1 Tim. 6:11, MT). Uka qillqatan siski ukanakar arkañatakixa, aka yatichäwit yatxatañaw yanaptʼistani, ukhamatwa “jukʼamp jukʼampi” ukhamarjam sarnaqarakiñäni (1 Tes. 4:1).

“Arkam chiqa kankañaru”

4. ¿Kunatsa chiqakankañ thaqhañax wali wakiskirixa, ukat nayraqatxa kamachañasasa?

4 Timoteor qillqkasaxa, paypach cartapanwa apóstol Pablox kunjam jaqïñapas mä cristianox uk qillqäna, ukat uka pä chiqanxa chiqakankañat nayraqat qillqäna (1 Tim. 6:11, MT; 2 Tim. 2:22, MT). Ukat chiqakankañar arkañasatakix Biblian yaqha qillqatanakas chʼamañcharakistuwa (Pro. 15:9; 21:21; Isa. 51:1). Ukatakix nayraqatxa, ‘sapa chiqpach Diosar uñtʼañawa ukat Jesucristoru khitirutix jupax khitanki ukampiru’ (Juan 17:3). Khitinakatix ukham lurasa chiqapar sarnaqañ thaqhapki ukanakaxa, juchanakapatsa arrepentisipxiwa ukat ‘jan wali luräwinakap apanukusaxa’ Diosar kusisiyasaw sarnaqapxaraki (Hech. 3:19).

5. Dios nayraqatan chiqa jaqjam uñtʼatäñatakixa, ¿kunsa lurañasa ukat kunjamatsa sapüru ukhamäskaksna?

5 Chiqakankañ taqi chuyma thaqhiri millón millón jaqinakawa Jehová Diosarux jakäwip katuyasipxi, ukat bautisasisaw ukxa uñachtʼayapxarakari. Jumax bautisatäxstaxa, chiqakankañxa thaqhaskakiñamawa ukat ukax jakäwimanwa qhanäñapa, ¿uk amuytati? Chiqpachansa ukham luraskpachätaxa. Jakäwiman kuna wali wakiskiri amtäwinak amtañatakisa, Bibliampiwa ‘walïskiti janicha’ uk amuytʼañatakix yanaptʼayasiñama ukhamatwa chiqakankañar arkatamxa uñachtʼayäta (Hebreos 5:14 liytʼasiñapawa). Sañäni, jumax casarasiñatak wakichatäxsta ukhaxa, ¿jan cristianüpki uka jaqimpix janiw casarasiñäkiti uk sumti amuyta, ukat uka kamachir phuqañatakix taqi chuymat amtta? Chiqapar sarnaqañ munstaxa, chiqpachansa uka arunakarux istʼätawa (1 Cor. 7:39).

6. Kunatix chiqäki ukan qhipap sarañatakixa, ¿maynix kamachañapasa?

6 Chiqapar jakañ munir jaqixa janiw mayninakxaru “sinti suma jaqi” tukuñapäkiti, mä arunxa, janiw jacha’ jachʼa tukuñapäkiti (Ecl. 7:16). Jaqi masipat sipansa chiqa jaqïkaspa ukham jaqinakan uñjatäñatak tukuñax janiw walïkiti sasaw Jesusax säna (Mat. 6:1). Maynix kunatix chiqäki ukan qhipap arkañatakixa, chuymapwa yatichsuñapa: jan wali amuyunakapsa, jan wali amtanakapsa, jan wali munañanakapsa apanukuñapawa. Ukham lurañatakitï chʼamachasiñänixa, janiw jachʼa juchanakarux jalantkañäniti (Proverbios 4:23 liytʼasiñapawa; uñxattʼarakismawa Santiago 1:14, 15). Ukhamarusa, Jehová Diosax askit uñjarakistani ukat kunjamatsa suma cristianüsna ukatakis yaqha tuqinakat yanaptʼarakistaniwa.

“Arkam [...] Dios chuymäñaru”

7. “Dios chuyma” uka aruxa, ¿kamsañs muni?

7 Kunapachatix maynix wali suma munasiñamp respeto uñachtʼayi, alkataraki ukat janirak jupat jithiqkiti ukhaw jupa chuymaw sisnaxa. Bibliat parlir mä diccionarioxa “Dios chuyma” sasin griego arut jaqukipatäki uka aruxa, “wali amuyump Diosar axsaras sarnaqaña” sañ muni sasaw qhanañchi. Walja kutiw israelitanakax jan Dios chuymäpxatapxa uñachtʼayapxäna, Diosasay jupanakarux Egiptot qhispiyaskchïnxa, janiw istʼapkänti.

8. 1) Adanax juchar purkäna ukhaxa, ¿kuna tuqit parlañas uñstäna? 2) ¿Kunjamsa uka tuqit qhanañchasïna?

8 Kunapachatix jan juchan Adanax juchar purtʼaskäna ukhaxa, mä jaqix chiqpachansa Dios chuymäspati janicha, uka tuqit parlañaw uñstäna. Walja maranakaw pasawayi ukat janiw khitisa Adanan wawanakapatxa juchararäpxatap laykux chiqpach Dios chuyma sarnaqawaykiti. Ukhamasti, ¿khitis ukham sarnaqasapäna? Waranq waranqa maranakaw pasawayxi, ‘imantatäskänwa’, ukampis horasaparuw Jehová Diosax qhanstayawayxäna. Sapa Yuqapan jakäwipwa Marian purakapar jan juchan jaqjam yuriñapatakix uchäna. Wawatpacha khuyañ jiwañkamaw Jesusax wali suma munasiñampi Jehová Diosarux respetawayi ukat alkatawayaraki ukat janirak jupatxa jithiqtawaykiti. Ukhamaraki, alaxpachankir Awkipar wali axsartʼañamp respetatapaxa mayisïwinakapanwa amuyasïna (Mat. 11:25; Juan 12:27, 28). Ukatwa, chiqpach “Dios chuyma” sarnaqir jaqix Jesusaw sasin yatiyañatapatakix Pabloruw qullan ajayupamp Diosax amuytʼayäna (1 Timoteo 3:16 * liytʼasiñapawa).

9. ¿Kunjamatsa Dios chuymätas uñachtʼaysna?

9 Jiwasax jucharar jaqinakjamaxa janiw Jesusjamax Dios chuymätasxa uñachtʼayksnati. Ukampis sapürutjamwa jukʼamp jukʼampi Dios chuymätasxa uñachtʼaysna. Ukatakisti, kunjamtï Jesusax yatichawaykistu ukhamarjamaw sarnaqañasa (1 Ped. 2:21). Ukhamatwa, kʼari chuymaninakan sarnaqäwiparjamax jan arkkañäniti, kunattix jupanakax ‘Dios chuymäpkaspas ukhamaw tukupxi [jan ukax uñnaqapxi], ukampis chiqpach Diosar arkañan chʼamapxa apanukupxiwa’ (2 Tim. 3:5). Chiqpachansa, Dios chuymätasxa sarnaqäwisanwa qhanäñapa. Sañäni, casarasiñatakisa, alasir sarañatakisa, jan ukax kawkir sarañatakisa kuna issa uchasiñäni uk janïr amtkasaxa, amtapxapuniñasawa, “Diosar katuyata” jaqjamati lurasktan janicha ukxa (1 Tim. 2:9, 10). Ukhamasti, Dios chuyma sarnaqañatakixa, Diosan mayitanakapatxa janiw mä ratus armasiñasäkiti.

“Arkam [...] iyawsäwiru”

10. Iyawsäwisa chʼullqïñapatakixa, ¿kun lurañas wakisispa?

10 Romanos 10:17 liytʼasiñapawa. Iyawsäwisax chʼullqïñapatakixa, Diosan Arupan chiqa suma yatichäwinakapatwa lupʼipxañasa. Ukatakix walja yanaptʼanakaw utjistu: Amuyasiri Chiqapa Uywatax walja qillqatanakwa churanistu. Bibliat apstʼata sarnaqäwinaka ukat Jutam nayar arkita uka pä libronakawa Cristot jukʼampi yatiqañasatakisa ukat jupjam sarnaqañatakisa lurataxa (Mat. 24:45-47). Uywatjam uñtʼatäki uka jilatanakawa jiskʼa tantachäwinaksa jachʼa tantachäwinaksa wakiyixa, uka tantachäwinakanwa ‘Cristo’ tuqit parlasi. ¿Kunjamatsa uka yanaptʼanakatxa askinak apsusma, ukhamat Diosan yatichäwinakap ‘wali amuyumpi istʼañataki’? (Heb. 2:1.)

11. ¿Kunjamsa Diosat mayisiñampi istʼañampix iyawsäwisar chullqiptayañatakix yanaptʼistu?

11 Iyawsäwisax Diosat mayisitas laykurakiw chʼamañchasi. Mä kutixa arkirinakapax akham sasaw Jesusarux mayipxäna: “Jukʼampi iyawsañ yaptʼapxita” sasa. Jiwasax ukhamaraki Diosat mayisipxañäni (Luc. 17:5). Qullan ajayup katuqañataki Diosar achiktʼasipxañäni, kunattix qullan ajayun yanaptʼapampiw iyawsäwix jilxattaspa (Gál. 5:22). Mä tuqitxa, Diosan kamachinakap istʼasawa iyawsäwisxa chʼamañchsna. Ukhamasti, walja tiempo yatiyir sarapxañäni, ukhamatwa kusisit jikxatasiñäni. ‘Nayraqat Diosan reinopa munatas layku, ukhamarak kunatix jupan nayraqatapan chiqäki uk munatas laykuxa’, kunanaksa katuqtan ukanakat lupʼiñawa iyawsäwisxa chʼullqiptayani (Mat. 6:33).

“Arkam [...] munasiñaru”

12, 13. 1) ¿Jesusax kuna machaq mandamientotsa arsüna? 2) ¿Kunjamatsa jilat kullakanakasar munasiñ uñachtʼaysna?

12 1 Timoteo 5:1, 2 liytʼasiñapawa. Kunjamsa jilat kullakanakasarux munasiñamp uñjañasa uka tuqitwa Pablox suma arunakampi iwxtʼäna. “Maynit maynikam” munasipxäta sas Jesusax machaq mandamiento jaytawaykäna ukar istʼañasatakiw Dios chuymäñax yanaptʼistu (Juan 13:34). Apóstol Juanax akham säna: “Maynitix qamirïchi ukat, jilapan pistʼayasitapa yatisina jan jupat khuyaptʼayaskchixa, ¿kunjämarak Diosan munasiñapax chuymapan utjaspasti?” sasa (1 Juan 3:17). ¿Jumax munasiñamat ukham yanaptʼirïtati?

13 ¿Kunjamataraksa munasiñ uñachtʼaysna? Jilat kullakanakasan pantjasitanakap pampachasaxa janiw ñanqha katusiñasäkiti (1 Juan 4:20 liytʼasiñapawa). Aka iwxanakar istʼapxañäni: “Sumankapxam, maynit maynikama khuyaptʼayasirïpxam, perdonasirïpxarakim maynit maynikama, kunjämtix Diosax jumanakaru perdonapxtam Cristo tuqi ukhama” (Efesios. 4:32). Tama taypinxa, ¿khiti jilatampicha jan ukax khiti kullakampicha kuna jan waltʼäwinïpxta? Ukhamaxa, ¿uka iwxarjamati uka jan waltʼäwxa askichäta?

“Arkam [...] paciencia chuymanïñaru” mä arunxa, aguantañaru

14. ¿Kunsa Filadelfiankir tamat yatiqassna?

14 Jayankaski uka amtäwi jikxatañax chʼamawa, janiw amtäwisax niy phuqasirjamäxi ukamp sasïkiti. Ukhamasti wiñay jakaña jikxatañatakixa aguantañaw munasi. “Llampʼu chuymanïma [jan ukax aguantam] sataxxa istʼistawa, ukatarakwa jichhax jumar imäma kuna yantʼanakatix aka uraqpacharu jutkani ukanakatxa” sasaw Jesucristox Filadelfiankir tamarux säna (Apo. 3:10). Jesusaxa, aguantenïñ tuqitwa parläna, ukhamatwa kuna jan waltʼäwi utjipansa jan ukax yantʼanak utjipansa saytʼatäskañänixa. Filadelfia tamankir jilat kullakanakax walja yantʼanakwa aguantawayapxpachäna. Ukatwa, Jesusax jukʼampi jachʼa tʼaqhisiw aguantañxa yanaptʼapxämaw sasax sispachäna (Luc. 16:10).

15. ¿Jesusax aguantañ tuqitxa kamsänsa?

15 Diosar jan uñtʼir familiaranakapansa, taqi jaqinakansa kunjam uñisitas arkirinakapax uñjasipxani ukxa Jesusax yatïnwa, ukatwa pä kutix akham arunakampi chʼamañchäna: “Khititix tukuykama saytʼkani ukawa qhispiyatäni” (Mat. 10:22; 24:13). Ukatxa kunjamatsa aguantañatakix chʼam jikxatapxaspa uksa sarakïnwa. Jesusax mä kutixa, “khitinakatix Diosan arupa istʼapki, ukhamarak kusisiñamp katuqapxi” ukat “yantʼanaka purinxipanxa” jithiqtxapxi uka jaqinakax qalarar uraqïpkaspas ukhamaw sasaw säna. Ukampis “khitinakatix taqi chuymampi Diosan arupx istʼapki, ukhamarak katuqapxi [jan ukax “katxasipxi”, MT], ukatsti taqi chuyma sarapxi, sum achupxaraki” uka jaqinakasti suma uraqimpi sasiwa sarakïnwa (Luc. 8:13, 15).

16. Aguantapxañapatakixa, ¿kuna yanaptʼas millón millón jaqinakatakix utji?

16 Ukhamaxa, ¿kunjamatsa aguantsna uk amuytati? Diosan arunakapwa katxasipxañasa, mä arunxa, amuyusansa chuymasansa amxäsipxapuniñasawa. Ukham lurañatakixa Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras sat Bibliaw yanaptʼistaspa, uka Bibliaxa nayrïr qillqatanakat suma jaqukiptʼatawa ukat liytʼañatakisa suma qhanañchtʼatarakiwa, ukat sapürutjamaw walja arunakaruw jaqukipasiski. Diosan Arupat sapürutix mä chiqaksa lupʼiñäni ukhaxa, jan qarjasawa ‘suma achu’ uñachtʼayaskakiñäni (Sal. 1:1, 2).

“Arkam [...] llampʼu chuymanïñaru” ukat sumankañaru

17. 1) ¿Kunatsa llampʼu chuymanïñax wali wakiskirixa? 2) ¿Kunjamatsa Jesusax llampʼu chuymanïtapatxa uñachtʼayäna?

17 Janiw khitis ina chʼusat tumpantatäñ munktanti. Kunapachatix kʼarinak mayni contra parlapxi ukhaxa, maynix wal colerasispa. Ukampisa, kuna jan waltʼäwinak askichañ munasaxa llampʼu chuymampiw lurañapa (Proverbios 15:1 liytʼasiñapawa). Chiqpachansa, ukatakix wali chʼamañchtʼasiñaw wakisi. Jiwas contra kʼarinak parlapxi ukhaxa kamachsnasa ukxa Jesusaw yatichawayistu. Bibliax akham sistuwa: “Jan wali arunakampi tuqipkän ukkhaxa, janiw jupax jan wali arumpiraki kuttʼaykänti; tʼaqhisiyapkän ukkhasti, janiw “suytʼam” siskänti, jan ukasti chiqaparu taripir Diosaruw katuyänxa” sasa (1 Ped. 2:23). Jiwasax janis Jesusjam llampʼu chuymanïkstanxa, ukampis sapürutjamwa ukham jaqïñ yatsuñasa.

18. 1) Llampʼu chuymanïsaxa, ¿kuna askinaksa jikxatsna? 2) ¿Ukat kunjam jaqïñasarakisa?

18 Jesusat yatiqasipxañäni ukat “khitinakatix [...] suytʼañanaka[s]xat jisktʼapk[istani] ukanakar sañataki[s]a” wakichatäpxarakiñäni, ukampis “suma chuymampi” respetompi sapxañäni (1 Ped. 3:15). Llampʼu chuymanïñäni ukhaxa, janiw yatiyir sarkasax jaqinakampi jiskhisiñanakar purkañäniti, janirakiw jilat kullanakanakasampis jiskhiskañäniti (2 Tim. 2:24, 25). Ukhamasti llampʼu chuymanïñaxa, suman jakasiñasatakiw yanaptʼistu. Pablox Timoteor payïr carta qillqasaxa, inas uk amuytʼasax sumankañ tuqit qillqchïna (2 Tim. 2:22; uñxattʼarakismawa 1 Timoteo 6:11). Bibliax sumankañ qhipap sarañasatakiw chʼamañcharakistu (Sal. 34:14; Heb. 12:14).

19. Kunjamatsa suma cristianjam sarnaqsna ukanakat yatiqasaxa, ¿kuna lurañsa amtta, ukat kunatsa?

19 Aka yatichäwinxa kunjamatsa suma cristianüsna uka tuqitxa paqallq tuqitwa yatiqawaytanxa, ukhamasti akanakaruw arkañasa: chiqa kankañaru, Dios chuymäñaru, iyawsäwiru, munasiñaru, paciencia chuymanïñaru, llampʼu chuymanïñaru, ukat sumankañaru. Taqini ukhamarjam sarnaqañatak chʼamachastan ukhaxa, ¡tamatakix wali askipuniwa! Ukham chuymanïñax Jehová Diosaruw jachʼañchi ukat ukarjamarakiw chiqachistu, ukhamatwa taqinis jupar jachʼañchtanxa.

[Qhanañchäwi]

^ 1 Timoteo 3:16 (MT): “Ukhamaraki jan kamskaya, jachʼawa Dios chuymäña jan amuytʼkaya imantataxa: Jupax janchinwa uñachayasi; Ajayuna qʼumaru mistuyatawa; angelanakan uñjatawa; markanakaru yatiyatawa; akapachan iyawsatawa; kʼajkir kankañaru aptatawa.”

Lupʼiñatak jisktʼanaka

• ¿Chiqakankañarusa ukhamarak Dios chuymäñarusa kunjamsa arksna?

• ¿Iyawsäwinïñatakisa aguantañatakisa kunas yanaptʼistaspa?

• ¿Kunatsa jilat kullakanakasarux munasiñampi uñjañasa?

• ¿Kunatsa llampʼu chuymanïñasa ukat sumankirïñasa wakisi?

[Jisktʼanaka]

[16 janan fotopa]

Jaqi masipat sipansa chiqa jaqïkaspa ukham tukuñax janiw walïkiti sasaw Jesusax säna

[17 janan fotopa]

Diosan Arupan chiqa yatichäwinakapat lupʼisa iyawsäwis chʼullqiñchapxañäni

[19 janan fotopa]

Munasiñataki llampʼu chuymanïñataki chʼamachasipxañäni