Jupjam iyawsäwinïpxañäni

Jan qarjtasaw suyäna

MÄ URUX sapakiw Carmelo sat thaya qullun alaxpachankir Awkipar Eliasax mayisiñ munäna. Ukat kunjmsa mayitaparjamax alaxpachat ninax saraqanïna uk uñjasarakiw jaqinakax jupar jakʼachasipxäna. Ukampis janïra uka qullur makatkasaxa Acab sat jan wali apnaqirimpiw jikisiñapäna.

Acab jaqix wali suma isinakampi, apnaqirjam isthapita ukhamänwa, ukampis jupatakik kuns muniri ukat Diosat jithiqtat jan wali jaqïnwa. Maysa tuqitsti, Eliasax profetjam isthapitakirakïnwa, inas isipax cabra lipʼichit jan ukax camello lipʼichit luratächïna, ukhamax janiw suma isinakampi isthapitäkänti, ukampis Diosaruw jupax atinisïna, jan axsarir jaqïnwa. Ukhamaw uka urux jaypʼuntaskäna. Acab tatas Elías tatas kunjam jaqïpxänsa ukaw uka urunxa uñachtʼayasïna. *

Uka urunxa, Acab chachas ukat Baal diosan yupaychirinakapas jan walirupuniw purtʼasipxatayna. Acab chachax Jezabel sat warmipampiw Israel markanxa tunka tribunakapan mä kʼari yupaychäwi uñstayapxäna, ukampis uka uruw uka kʼari yupaychäwix wali phinqʼachat uñjasïna. Baal diosax inamayakïnwa. Uka diosan yupaychirinakapax alaxpachat nina saraqaniñapatakiw wal mayipxarakitayna, thuqupxäna wilsa apsusipxäna ukhama, ukampis uka lluchʼitax janiw kuna ninsa apayankänti. Ukat janirakiw 450 yupaychirinakaparus qhispiyirjamäkänti, ukkha yupaychirinakapaw uka urunxa jiwarapxäna. Ukatxa, kimsa mar jilaw uka Baal sat lluchʼitarux profetanakapax jallu mayipxatayna, kunattix wali machʼa urunakaw uka markanxa utjäna, ukampis janiw uka diosax kuna jallsa apayankänti, uka tuqitwa kʼari diosätapax yatisiñaparakïna. Ukampis Jehová Diosax taqi kunat sipansa wali jachʼawa, ukwa jallu apayanisax uñachtʼayäna (1 Reyes 16:30–17:1; 18:1-40).

Ukampis ¿kunapachas Jehová Diosax jallu apayanïna? ¿Ukäñkamax kunsa Eliasax luraskäna? ¿Jiwasax kunsa uka iyawsäwin jaqit yatiqassna? Kunatï 1 Reyes 18:41-46 jiskʼa tʼaqanakan qillqatäki ukanak uñxatkasaw uka jisktʼanakar qhanañchañäni.

Janipuniw Diosat mayisiñ armaskänti

Eliasax akham sasaw Acabar säna: “Sarxam manqʼiri, umiri, jallun jutatapaxa istʼasxiwa” sasa (41 jiskʼa tʼaqa). Ukampis ¿uka jan wali jaqix kunanakatï paskän ukanakat amuyasiñ yatiqpachänti? Janiw Bibliax uka tuqit kamskisa, janirakiw arrepintisitap uñachtʼayañatakix kuna arunakas utjkarakiti, janiw Eliasarux Jehová Diosat perdón mayirapita siskänsa. Acabax ukhamakiw “manqʼiri, umiri” sarxäna (42 jiskʼa tʼaqa). Ukampis ¿kunsa Eliasax kamachäna?

“Eliasax Carmelo qullunxa wali alto chiqaruwa makhatana, ukata quntʼasisina pʼiqipxa qunqurinakap taypiruwa alintäna.” Jehová Diosaruw mayisiskäna, ukäñkamasti Acabax purak phuqantayañatakik llakiskäna. Amuyañäni, wali altʼat chuymampiw uka profetax qunqurtʼasïna, ajanupas niyaw qunqurinakapar purïna. ¿Kunsa mayiskpachäna? Janiw kunsa maypachäna sasa amuyañasäkiti.  Kunjamtï Santiago 5:18 jiskʼa tʼaqanxa siskixa, jallu puriñapatakiw mayiskäna, ukwa Carmelo qullu patan mayisïna.

“Nayasti jallxa puriyxäwa aka uraqiruxa” sasaw Jehová Diosax satayna, ukwa Eliasax yatïna (1 Reyes 18:1). Ukhamasti, munañamax phuqaspan sasaw Awkipar mayisïna, kunjamtï Jesusax arkirinakapar niya waranq maranak qhipat yatichkäna ukhama (Mateo 6:9, 10).

Ukhamasti Diosar mayisiñ tuqitxa Eliasat yatiqasiñasawa. Alaxpachankir awkipan munasiñapax phuqasispa ukwa jupax wal munäna. Ukhamasti Diosar mayiskañäni ukhaxa, aka arunak amtañasawa: “Kuntix Diosarux mayiñäni munañaparjama ukxa jupax istʼistuwa” (1 Juan 5:14). Ukampis kunas Diosan munañapax uk yatiñasawa, ukhamatwa chuymapar purtʼkir mayissnaxa, ukatakix Bibliat sapüru yatiqañasawa. Ukat inas Eliasax marka masinakapan jan tʼaqhisxañapataki jallu mayirakchïna. Ukatsti, kuntï Jehová Diosax uka uruki wali muspharkañ luräna uka luratapatwa wal yuspärarakpachäna. Jiwasax jupjam mayisiñasarakiwa, janiw mayninakat armasiñasäkiti ukat yuspärañasarakiwa (2 Corintios 1:11; Filipenses 4:6).

Taqi chuymaw suyäna, janiw qarjaskänti

Machʼax tukusxaniwa sasaw Eliasax Diosan aruparjam suyäna, ukampis kunapachas tukusiñapäna ukxa janiw yatkänti. ¿Ukäñkamax kunsa luräna? Kuntï 1 Reyes 18:41-46 jiskʼa tʼaqanakax siski ukar kuttʼañäni, ukat 43 jiskʼa tʼaqax kamsis uk amuytʼañäni, ukan akham siwa: “[Eliasax] uywataparuxa sänwa: ‘Saram, uñtam quta tuqiru’ sasa. Jupasti sarasinxa uñtänwa, ukatxa sarakïnwa: ‘Janiw kunas utjkiti’ sasa. Ukampis Eliasax saskakïnwa: ‘Saram paqallq kuti’ sasa”. Chiqpachansa, pä tuqitwa Eliasat yatiqassna: Nayraqatxa Jehová Diosar atinisiñasawa ukat jan qarjasa suyañasawa.

Nayraqatxa Jehová Diosar atinisiñ tuqit parltʼañäni. Kunjamatsa Jehová Diosax jallu apayanispa ukxa wal Eliasax yatiñ munäna, ukatwa jallux purirjamati janicha sasa yanapiriparux khitäna. Ukampis sapa kutiw yanapiripax “janiw kunas utjkiti” sasa kuttʼanïna. Janiw kuna qinayas utjkänti, jayar uñtäna ukhasa janirakiw kuna urpus utjkänti. Ukampis ¿Eliasax kamsänsa uk amuytati? “Jallun jutatapaxa istʼasxiwa” sasaw säna. Ukhamasti, ¿kunatsa jan kuna qinay utjkipansa ukham sispachäna?

Kun lurañsa Jehová Diosax amtäna ukxa Eliasax wali sum yatïna. Ukat jupan khitatjamax jan ukax profetapjamax phuqasipuniniw sasaw säna. Taqi chuymapuniw Diosar atinisïna, ukatwa jallu jutir istʼkaspas ukham amuyäna. Inas ak amtsta, Moisesatxa niya ukhamaraki Bibliax saraki: “Jan uñjkañ Diosarux uñjkaspas ukhama” sasa. ¿Jumatakix ukhamarakit Diosaxa? Chiqpachansa taqi chuymaw Jupar atinisiñasa, ukatakix kunayman amtanakaw utji, ukat arunakapxa phuqapuniwa (Hebreos 11:1, 27).

Ukampis Eliasan yanapiripax kunjamsa amuypachäna, uk amuytʼañäni. Eliasax janiw mä pä kutiki uñtanim sas khitkänti, jan  ukasti paqallq kutiw khitäna. ¿Janit kutin kutini sarasax qarjakpachäna? Ukampis Eliasax kunach utjpacha sasaw mayamp mayampsa khitaskakïnwa. Ukat paqallq kuti uñtir saräna ukhakuchaw yanapiripax akham sasa kuttʼanïna: “¡Khayaxaya, qutatxa mä jiskʼa qinayawa mistusinki, mä jaqina ampar tʼaxllipar uñtata!” sasa (44 jiskʼa tʼaqa). ¿Amuytati? Qhawqchʼa qinayas Jachʼa Qutat * mistuski uk uñachtʼayañatakix amparas luqtʼataw tʼijunpachäna. Jupatakix janis muspharañjamäkchïnxa, Eliasax wal kusispachäna, uka jiskʼa qinayax wali wakiskirïnwa jupatakixa. Ukat jankʼakiw Eliasax yanapiripar akham säna: “Saram, ukatsti Acab reyiru sanim: ‘Carropa chinkatasisinxa mäki sarxpan janïra jallux jumar jarkʼaqkipana’ sasa”.

May kutimpwa Eliasat yatiqassna. Jichhürunakanxa ukhamarakiw Diosax mä amtap phuqani. Eliasax machʼan tukusiñapwa suyaskäna, ukampis jiwasax aka ñanqha pachan tukusiñapwa suyasktanxa (1 Juan 2:17). Uka uru puriniñapkamaxa jan qarjasaw Jehová Diosar suyañasa, kunjamtï Eliasax suykäna ukhama. Uka tuqitxa Diosan Yuqapa, Jesucristoxa akham sänwa: “Jumanakax suyapxapunim, janiw yatipktati kunürutix Tatitux jutkan ukxa” sasa (Mateo 24:42). Ukhamaxa, ¿janit arkirinakapax kunapachas uka urux jutani uk amuyapkpachäna? Janiw uk sañ munkänti, jan ukasti wali jayaw kunanakas aka qhipa urunakan pasañapa uka tuqitxa arkirinakapar  sum qhanañchawayäna. Ukampis taqiniw kuna chimpunakas “akapach tukuskan” ukhaxa utjañapa ukxa yatxataraksna (Mateo 24:3-7). *

Uka chimpunakax wali qhanawa janiw payachasiñjamäkiti. Ukampis ¿uka chimpunak utjipan jankʼakiti kunsa ukarjam lurtanxa? Mä jiskʼa qinay utjipanakwa Eliasax amuyasïna, Jehová Diosan amtap phuqañätapxa. ¿Ukat phuqasipunpachänti?

Jehová Diosaw samarañ churi ukat bendiciraki

Bibliax akham saskakiwa: “Acab reyisti carroparu makhatasinxa sarxänwa Jezreel chiqaru. Ukañkamasti alaxpachax mäkiwa qinayanakampi, thayanakampi chʼamakrantäna, ukatsti walipuniw jallux purintäna” sasa (45 jiskʼa tʼaqa). Ukhamasti jankʼakiw jallux purxatäna. Yanapirin Acab tatar yatiyir sarañapkamakiw uka jiskʼa qinayax jachʼar tuküna, wal apthaptasin chʼamakrantäna ukat thayax wal thaytʼarakïna. Kimsa mara chikatanitwa jallux Israel markar jalluntäna. * Jankʼakiw umax waña uraqir chʼachʼantäna. Jukʼamp jalluntaskakïnwa, Cisón jawirax wali jilxattäna, ukhamatwa umax Baalan profetanakapan wilapxa apxäna. Ukat uka jan wali yupaychäwimpi qʼañuchat yaqha israelitanas qʼumachasipxarakïnwa.

Chiqansa, ukham arrepintisipxañapwa Eliasax suyaskarakpachäna. Ukampis ¿Acab chachax arrepintispachänti, ukat uka diosar apanukxpachänati? Kunanakatï uka urunxa paskäna ukanakat amuytʼasisax uk lurañapänwa. Ukampis kunxay amuyaskchïna uk janiw yatktanti, “carroparu makhatasinxa sarxänwa Jezreel chiqaru” sasakiw qillqatax saraki. ¿Kuns yatiqpachänti? ¿Jan walinak apanukusin askinakti lurañ amtxpachäna? Janjamakiw kuns yatiqkänti, ukhamwa qillqatax uñachtʼayi. Ukampis janiw Eliasatakis Acab apnaqiritakis ukhamaki uka urux tukuykänti.

Eliasax uka jaqir jikxatañatakiw pachpa thakinam sararakïna. Wali jaya sarañapänwa ukat wali qinayrantataraki jalluraki ukhamänwa, ukampis wali muspharkañaw pasäna.

“Eliasaruxa Tatituw chʼam churäna, ukatsti isipampi isthapisisinxa, Jezreel chiqakamawa jalana, ukatsti Acab reyitsa nayrwa purïna.” (46 jiskʼa tʼaqa.) Eliasax chuymankipstatäkchïnsa, mä suxta horaw Jezreel markar puriñkamax kayuki sarañapäna, ukampis Jehová Diosaw juparux “chʼam churäna”. * Amuytʼañäni, jankʼaki tʼijtañatakix wali sum jachʼa isinakapxa chinkattʼasiwaypachäna, ukhamaw khä ñiqʼirar thaknamxa wal tʼijpachäna, walpun jalpachäna, ukatwa uka jaqir jikxatasax atipjawayasin nayr purpachänxa.

¡Ukax wali askipunïnwa Eliasatakixa! Waynäkan ukat sipansa jila chʼamanjamaw jikxataspachäna, ukatwa jan qarjatasa wal tʼijpachäna. Ukat uka ñiqʼirar thaknama jalkasaxa akwa amuyaspachäna: Jehová Diosawa, mä arunxa alaxpachankir Awkipaw jupampïskäna. Ukat inas jiwasax uka sarnaqäwinak liykasax kunatï Bibliax paraison kʼumaraw sum jakasxañäni siski uk amtaraksta (Isaías 35:6; Salmo 37:29).

Diosax walja bendicionanakwa luqtirinakapar churañ muni, ukhamasti ukanak katuqañataki chʼamachasipxañäni. Kunjamtï Eliasax jan qarjtasa suykänxa ukhamarakiw suyañasa, ukatxa aka jan wali urunakanwa Jehová Diosax amtap phuqarakini, ukhamasti uka tuqit utjir chimpunakatxa amuytʼasiñasapuniwa. Ukat kunjamtï khä chiqa chuyman profetax Jehová ‘chiqpach Diosar’ taqi chuyma atiniskänxa ukhamaraki jiwasax atinisiñasa (Salmo 31:5).

[Qhanañchäwinaka]

[16 janan recuadropa/fotopa]

¿Qhawqha tiempos jallux jan purkäna?

Uka jaya tiempo machʼaxa niyaw tukusxani sasaw Jehová Diosan Elías profetapax Acab apnaqirir säna. “kimsa mara” machʼäxänwa ukhaw uk säna, chiqpachansa kunapachatï Eliasax janiw jallux purkaniti säna ukhat aksarux kimsa maräxänwa (1 Reyes 18:1). Machʼaw utjani siskäna ukat mä qhawqharux janiw Jehová Diosax jallu puriyxänti. Ukatwa yaqhipaxa, uka kimsïr maranwa machʼax tukuspachäna sapxi, ukatwa machʼax janis kimsa maräkaspa ukham sapxi. Ukampis “kimsa mara chikani[w]” jallux jan purkänti sasaw Lucasas Santiagos sapxaraki (Lucas 4:25; Santiago 5:17). ¿Ukhamax may mayti parlapxpacha?

Janiwa. Amtañäni, Israel markanxa wali jaya tiempow waña pachax utjirïna, niya chika maraw utjiri. Uka waña tiempox niya tukusiskän ukhaw Eliasax machʼaw utjani sispachänxa. Ukhamasti niya suxta phaxsiw jallux jan purxpachänati. Ukhamasti, kunapachatï Eliasax ‘kimsa marat’ machʼax tukusxaniwa sasa qhanañchäna ukhaxa, niya kimsa mara chikataniw jallux jan purxänti. Kunapachatï walja jaqinakax Carmelo qullun wali jachʼa uñachtʼäwi uñjapkäna ukhakamaxa ‘kimsa mara chikataxänwa’.

Ukampis kunapachas ukxa Eliasax Acabar yatiyäna uka tuqit amuytʼarakiñäni. Uka Baal diosax qinayanakan diosapäkaspas ukat jupas waña pacha tukusiñapatakix jallu apankaspa ukham amuyapxäna. Ukat niyakixay walja tiempo wañantxchïnxa ukhamax akham sasaw jisktʼasipxpachäna: “¿Baalax kawkinkisa, kunapachas jallu apayanini?” sasa. Ukampis Eliasax janiw jallux jutkaniti, nayan satakiw jutani sasaw säna, ukax janipuniw Baal diosar yupaychirinakatakix walïkpachänti (1 Reyes 17:1).

[Fotox khitin apsutasa]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[15 janan fotopa]

Diosan munañapax phuqasispa sasaw Eliasax suyäna, ukwa mayisitanakapax uñachtʼayi