Familianakataki

Chacha warmit maynix usurnukstxaspa ukhax kamachsnasa

“Doctorax síndrome de fatiga crónica usunïtaw sisxitäna ukkhatxa, chachajakiw irnaqxäna. Kunanakansa qullqix gastasi uk janiw yatiykituti, kunats jan yatiykpachïtu uk janiw yatkti. Inas qullqix jan utjapkchituti, ukat inas jan llakisiñajataki uk jan yatiykarakchituti.” (Nancy) *

CHIQANSA, awisax matrimonionxa jan waltʼäwinakax utjakispawa. Ukampis chachasa jan ukax warmis usurnukstatäxaspa jan ukax jan unxtirjamäxchispa ukhaxa, jukʼamp jan waltʼäwinakanwa uñjasipxaspa. * Jumatï usut chachamarusa jan ukax usut warmimarus uñjasksta ukhaxa, inas akham jisktʼassta: “Chachajasa jan ukax warmijasa jukʼamp usuntxaspa ukhax uñjañ puedeskakirïstti? ¿Kunapachkamas uñjañ puedïxa? Jupar uñjkasaxa, ¿phayañsa, qʼumachañsa ukat irnaqañsa puedeskakirïstti? ¿Kunataraki jupax usuntxisti nayas usuntaskiriskayäta sasin llakisiñajax walikiskpachati?” sasa.

Maysa tuqitxa, jumatï usuntatästaxa, inas taqi luräwinakam jan sum phuqatam layku llakisiraksta. Chachajax jan ukax warmijax nayamp coleratäpachawa, ukat janiw nayrjamax kusisit jakasxapxäti sasin inas amuysta.

Chiqansa, usurnukstañax jan walinwa chacha warmirux uñjasiyaspa, yaqhipax uk jan aguantañ puedesax jaljtañaruw puripxi. Ukampis jan llakisipxamti jumanakax uka llakinakarux saykatapxasmawa.

Ukhaman uñjaskasasa walja chacha warminakaw chʼamañchtʼat jikxatasiwayapxi. Yoshiaki sat tatampi ukat Kazuko sat warmipampix ukhamanwa uñjasipxäna. Yoshiaki tatax juchʼus jikhani usuchjasitapatxa, jan yanaptʼatax janiw sum unxtirjamäkiti. Kazuko warmipax akham siwa: “Chachajarux taqi kunanwa yanaptʼta, ukatwa kallachijasa, kunkajas ukat amparanakajas usxitu, sapa kutiw hospitalar qullayasir sarañajätxa. Awisax janiw chʼamas utjirjamäxiti, ukhamäkipansa chachajampix jukʼamp sum apasxaptxa” sasa.

¿Ukhamanakan uñjaskasasa kunjamatsa kusisit jakasiskaksna? Janiw mayni sapakix usur saykatkaspati jan ukasti panpachaniw saykatapxañapa. Chiqpachansa, maynitï usuntxaspaxa, paninpachaw jan walin uñjasipxaspa. Génesis 2:24 qillqatax akham siwa: “Ukatpï chachax awkipsa, taykapsa jaytxanixa, warmipampi mayachasxañataki, panpachanisti mä sapa jaqikïpkaspasa ukhamäpxaniwa” sasa. Ukhamasti,  chacha warmit maynix usurnukstatäxaspa ukhaxa, nayrar sartaskakiñatakix mayachtʼatäpxañapaw wali wakiskirixa.

Janiw usutäkti sañax janiw yanaptʼkistaspati, jan ukasti panpachaniw kunjamanakatsa uka usurux saykatapxäni uk amuytʼapxañapa, ukaw chacha warmirux kusisit qamasisipkakiñapatakix yanaptʼani sasaw yatxatäwinakat yatisi. Ukham llakinakan uñjasir chacha warminakarux walja iwxtʼanakaw yanaptʼawayi, ukanakax Biblian iwxanakapar uñtasitarakiwa. ¿Biblian iwxtʼanakapat askinak apsuñ munasmati? Ukhamax kimsa iwxtʼanak jichhax uñjañäni.

Purapat yanaptʼasipxañamawa

Bibliax akham siwa: “Mayni sapat sipansa paniniw jukʼamp askixa [...]. Maynitix jupanakat liwischi ukaxa, mayniwa wayti” sasa (Eclesiastés 4:9, 10). ¿Kunjamatsa purapat yanaptʼasipxasma? Suma arunakampi chʼamañchtʼasisa, maynit mayniru yanaptʼasisaw munasipxatam uñachtʼayapxasma.

¿Kunjamanakatsa yanaptʼasipxasma uk amuytʼapxasmati? Yong sat tatan warmipax chikat cuerpo jan unxtkiriwa, jupax akham siwa: “Warmijatxa janipuniw armtʼaskti. Sañäni, um umtʼasta ukhaxa, juparux umat pharjarakpachaw sasin um waxtʼarakta. Ukat uñatattʼasir mistta ukhaxa, uñatattʼasisinkañäni sasin sarakta. Jïsa, paninipuniw taqi kuns lurapxta, ukaw aguantaskakiñatakix yanaptʼapxitu” sasa.

Maysa tuqitxa, jumatï usutästaxa, ¿kuna luräwinakatï jan jukʼamp usuntaykiristam ukanak luraskasmati? Ukhamtï lurätaxa kusisitaw jikxatasïta ukat chachamarus jan ukax warmimarus yanaptʼarakïtawa.

Ukhamarusa, warmijarux jan ukax chachajarux kunjamat yanaptʼañs yatxtwa sasax janiw amuyañamäkiti. Inas akham jisktʼañamax wakischispa: “¿Kunjamatsa yanaptʼirisma?” sasa. Qalltan parlkayätan Nancy sat mamax chachapampiw parltʼäna, qullqi tuqitxa familiax kunjamakïskis uk jan yatiñax llakisiyituwa sasa. Chachapax qullqix utjaskit janich uk jichhax yatiyxapuniwa.

AK LURAÑAW WAKISISPA:Kunjamanakatsa chachamax jan ukax warmimax mä jukʼamp yanaptʼiristam uk sapa mayni qillqtʼasipxam. Ukat qillqtʼasitanakamxa warmix chachaparu chachax warmiparu churañapa, ukat sapa mayniw uka qillqtʼasitanakamat maya jan ukax paya ajllipxañama, uka qillqtʼasitanakamarjam lurañataki.

Llakimp jan aynachtʼañataki

Wali yatiñani Salomón reyix akham sasaw qillqäna: “Taqi luräwinakatakisa mä horasaw utji” sasa (Eclesiastés 3:1). Chiqansa, familian maynix usurnukstatäxaspa ukhaxa, chacha warmin luräwinakapx qʼal mayjtʼayaspa, ukat sapürus ukatakwa llakisisipkaspa. ¿Kunjamatsa llakimp jan aynachtʼapkaspa?

Nayraqataxa, chuym qhanartʼayasipxañamax wakisipuniwa. ¿Chacha warmjamax kunjamanakats nayrax kusistʼapxiriyäta? ¿Janit wasitat ukham kusistʼapkasma? Yaqha luräwinakampis kusistʼapxarakismawa. Panin liytʼapxasma, jan ukasti yaqha aru parlañ yatiqapxasma. Llakinakamat armtʼasisa yaqha luräwinak lurapxasma ukhax kusisita ukat mayachtʼataw jikxatasipxäta.

Ukxarusti, amigonakamat janiw saparstʼapxañamäkiti. Proverbios 18:1 qillqatax akham iwxtʼistu: “Khititix jupatakiki kuns munki [jan ukax ‘saparstʼki’, NM] ukaxa, munañaparukiwa sarnaqi, ukatsti taqi suma amtäwinak contraw tuku” sasa. Jïsa, mayninakat saparstʼasina panimaki kuns lurasipkäta ukhaxa, jukʼampikiw llakisxapxasma. Ukampis amigonakamampïsax chʼamañchtʼata ukat chuymas qhanartʼataw jikxatasipxarakïta. Ukhamasti, janitï amigonakamar invittʼapxirïksta ukhaxa, ¿janit utar invittʼañax wakiskaspa?

Awisax jan usutäki ukakiw taqi kunsa qariñkam kuns lurañ munaspa. Ukham lurasinxa, jupakiw usuntxaspa, ukat janiw usut chachaparu jan ukax warmiparus uñjirjamäxaspati. Ukhamax jumatï usut chachamaru jan ukax warmimaru uñjaskstaxa, janiw juma pachpat armtʼasiñamäkiti. Jumatakix tiempo apstʼasiñamapuniwa. *  Ukat inas llakinakamat wali munat amigomar parltʼañ munchisma, chachjamax chacha masimampiw parltʼasma warmisti warmi masimampiraki.

AK LURAÑAW WAKISISPA:Usut chachamaru jan ukax warmimaru uñjasax kuna jan walinakansa uñjasta uk qillqtʼasim. Ukat uka jan walinakar atipjañatakix kuns lurasma uk qillqtʼasirakim. Uka jan waltʼäwinakat sinti llakisiskakiñat sipansa, akham sasaw jisktʼasisma: “¿Kunjamatsa uka jan waltʼäwi sum askichiristxa?” sasa.

Janiw sinti llakisipxañamäkiti

Bibliax akham sasaw iwxtʼistu: “Janipun jisktʼasimti, ‘¿Kunatsa nayra maranakax ancha sumäna?’” sasa (Eclesiastés 7:10). ¿Uka arunakax kun sañs muni? Chiqansa, jan ukhamäsapän ukhax kusisitaw jakasisnäna sañax janiw walïkaspati. Akapachanxa janiw khitis kusisitapunïkaspati, uk janiw armañasäkiti. Janiw usutäkti sasin amuyañax janiw yanaptʼkätamti, jan ukasti kunanaksa panimax lurïrjamäpxta ukanak lurapxañamawa.

¿Ukham amuyapxañamatakix kunas yanaptʼapxiristam? Jakäwinakaman kuna askinakas utjaptam ukat kunanakas sum jakasipxañamatakix yanaptʼapxiristam ukanakat parltʼapxasma. Usut chachamas jan ukax warmimas sum jikxataskani uka tiempxa wali askirjamaw uñjañama. Kuntï lurirjamäpkta ukat kunanakatï kusisitäñatak yanaptʼapkiristam uk lurañ amtapxañama.

Shoji sat tatampi Akiko sat warmipampix ukham lurapxäna. Akiko warmiparux fibromialgia sat usunïtaw sasaw doctorax säna, ukat mä jukʼa tiemporux Diosatak janiw sapür irnaqirjamäxapxänti. Ukatwa wali llakita jikxatasipxäna. Ukampis Shoji sat tatax akham siwa: “Maynix janiw kuntï jan lurirjamäxi ukak lupʼiñapäkiti, ukham lupʼiñax jukʼampikiw aynachtʼayasi. Janiw llakimp aynachtʼañasäkiti nayrar sartaskakiñasawa. Tiempompix kʼumaräxaw sasin llakisiñat sipansa kunjamatsa jichhax kusisit sarnaqasisma ukaw jukʼamp wakiskirixa. Ukatwa nayax warmijar sum uñjañatakisa, yanaptʼañatakis wal chʼamachastxa” sasa. Ukham experiencianakaw Biblian yatichäwinakapax kunjamsa usurnukstat chachanïpki jan ukax usurnukstat warminïpki ukanakar yanaptʼaspa uk uñachtʼayistu.

[Qhanañchäwinaka]

AMUYTʼAÑATAKI JISKTʼANAKA

Jan waltʼäwinkkasaxa, ¿paninpacharux kunas yanaptʼapxitaspa?

▪ Usu tuqit jukʼamp parltʼaña

▪ Usu tuqit jan parlxaña

▪ Jan sinti llakisiña

▪ Kunatï chachajataki jan ukax warmijataki wakiski uk amuytʼaña

▪ Usut jan sinti llakisiñatakix yaqha luräwinak luraña

▪ Amigonakampïña

▪ Chacha warmjam kun lurañatakis amtaña

[21 janan fotopa]

Chuym qhanartʼayasiñatakixa, ¿kunjamatsa paninpacha kusistʼapxasma?