Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

¿Yatiyätati?

¿Yatiyätati?

Roma markankir esclavonakajj ¿kunjamsa jakasipjjerïna?

Romano esclavon collarapa

Roma Imperionjja, walja jaqenakaw soldadonakampi katuntatäpjjäna jan ukajj munkir jan munkir yaqha cheqar apatäpjjäna. Ukat esclavot aljatäpjjarakïnwa, jupanakatjja, niya taqeniw familiapampejj jan jikisjjapjjerïkänti.

Jila partejj minanwa jiwañkam trabajapjjerïna, ukampis yapunakana jan ukajj utanakan esclavjam irnaqerinakajj janiw jupanakjam sinti tʼaqhesipjjerïkänti. Uywirinakajja, esclavonakan jan escapapjjañapatakejj hierrot lurat mä collarwa uchapjjerïna, ukanjja ‘khititï aka esclavor jikjjatkani ukarojj mä recompensaw churasini’ sasin qellqantatänwa. Sapa kuti escapañ yantʼapkän ukanakarojja, paraparuw F letrampi qellqkatapjjerïna, ukasti fugitivus (fugitivo) sañwa munäna.

Bibliankir Filemón libronjja, apóstol Pablojj escaptʼir Onésimo esclavoruw Filemón sat uywiripar kuttʼayäna, sasaw qhanañchi. Filemón chachajj esclavopar castigaspänwa, ukampis apóstol Pablojj Filemonampi amigöpjjatap laykojja, Onésimo esclavor munasiñampi katoqañapatakiw mayïna (Filemón 10, 11, 15-18).

Nayra Fenicia markankir wila morado tintajj ¿kunatsa wali uñtʼatäna?

Fenicia markajja, jichhürunakan Líbano sat markäkis ukäpachänwa. Ukat wila morado tinta utjatap laykuw wali uñtʼatäna. Tiro markankatapatwa uka tintajj púrpura tiria satäna. Nayra Israel markan Salomón reyipas ‘wila morado telampiw’ templor kʼachachtʼäna, ukasti Tiro markankir mä artesanompi lurayatänwa (2 Crónicas 2:13, 14).

Uka tintasti uka tiempon jila alanïnwa, kunattejj lurañajj wali chʼamänwa. Nayraqatjja, chawlla katurinakaw lamar qotat murex * sat casta molusconi conchanak walja apsupjjañapäna. Mä isi tiñiñatakejja, 12.000 molusconakaw munasïna. Ukjjarusti molusconak concha manqhan utjki uk apsupjjerïna, ukaw tiñiñ color utjayirïna. Ukatsti jayumpi uchasaw lupir kimsüru ­wañachapjjerïna. Ukat mä jachʼa phukhuruw lamar qota umampi jukʼa ninaruk jan walljjtayas tunka urunak phayapjjerïna.

Fenicia markankirinakajja, walja patak maranakaw púrpura tiria tintjja lurawayapjje ukat aljawayapjjaraki. Kawkïr markanaktï katuntasipkäna uka markanakarus apapjjarakirïnwa. Mediterráneo lamar qota lakanakansa uka tintat jiltʼanakajj waljaw jikjjatasiwayi. Cádiz (España) markansa jikjjatasiwayarakiwa.

^ tʼaqa 8 Uka moluscon caparazonapajja largorojj 5 centimetrot 8 centimetronkamaw utji.