Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

“Reinojajj janiw akapachankirïkiti”

“Reinojajj janiw akapachankirïkiti”

‘Nayajj ukatakiw akapachar jutta, kunatï cheqäki uka toqet qhanañchañataki’ (JUAN 18:37).

CANCIÓN: 15, 74

1, 2. 1) ¿Kunjamsa jaqenakajj jichhürunakan tʼaqanoqtasipki? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus aka yatichäwin qhanañchaskañäni?

EUROPAT aynach toqen jakasir mä kullakajj jakäwipat amtasajja, akham siwa: “Wawatpachaw ina chʼusat tʼaqesiñanak uñjawayta, ukatwa markajan kunjamsa gobiernojj apnaqäna ukajj nayatak jan walïkänti. ‘Taqe kunas cheqaparjamaw lurasiñapa’ sasin amuyapkäna uka jaqenakampis mayachasirakiyätwa. Mä terroristampi casarasiñatak parlatäyätwa, jupampejj walja maranakaw sarnaqapjjayäta” sasa. Africat aynach toqen jakasir mä jilatajj niya ukhamarakiw amuyäna, jupajj akham siwa: “Yaqha tribunakat sipan tribujakis jukʼamp sumäkaspa ukhamwa amuyirïta, ukatwa mä partido politicor yanapayäta. Ukanjja, nanak conträpki ukanakar lanzampi jiwayañwa yatichapjjerïtu. Tribujankasin yaqha partidor yanapapkäna ukanakarus ukhamarakiw jiwayapjjañajäna” sasa. Europa central toqen jakasir yaqha kullakajj akham sarakiwa: “Yaqha markankirinakarusa yaqha religionankirinakarus uñisiyätwa” sasa.

2 Jichhürunakanjja, walja jaqenakaw niya ukham amuyunïpjjaraki. Yaqhaqtañ munir jaqenakas jukʼampiw jiljjattaski, politiconakas jukʼampirakiw jaqenakarojj tʼaqanoqtayi. Walja markanakansti, yaqha markat saririnakajj jukʼamp uñisitaw uñjasipjje. Kunjamtï Biblian siskejja, jaqenakajj aka qhepa urunakan “jan kuna acuerdorus mantañ munirina[käpjjewa]” (2 Tim. 3:1, 3). Niyakejjay akapachajj ukham jan walinakan uñjaschejja, ¿kunjamsa cristianonakajj mayachtʼat sarnaqaskaksna? Ukatakejj Jesusatwa yateqasiñasa. Jesusajj jakkäna uka cheqanjja, ukhamarakiw politicajj jaqenakar jan waltʼayäna. Aka yatichäwinjja, aka kimsa jisktʼanakaruw qhanañchaskañäni: ¿Kunatsa Jesusajj politicar janipun mitisirïkäna? ¿Jesusat yateqasisajj kunatsa Diosan servirinakapajj politicar jan mitisiñasäki? ¿Nuwasiñanakajj jan walïtap kunjamsa Jesusajj yatichawayi?

JESUSAJJ JANIW POLITICAR MITISKÄNTI

3, 4. 1) Jesusajj aka oraqenkkäna ukhajja, ¿kunsa judionakajj suyapjjäna? 2) ¿Kunsa Jesusan discipulonakapajj amuyapjjarakïna?

3 Jesusajj Diosan arunakap yatiykäna uka judionakat waljanejja, Roma markat yaqhaqtañwa wal munapjjäna. Celotes sasin uñtʼatäpkäna uka kutkatasir judionakaw ukham lurañatak chʼamañchapjjäna. Jupanakat waljanejj Galileankir Judas sat chachan arkirinakapäpjjänwa. Jupajja, mesiasäkaspas ukham uñtʼayasisaw nayrïr patak maranakan jakirinakat waljanirojj engañjäna. Sarnaqäwinakat qellqeri Josefo chachajj uka jaqet akham sänwa: “Marka masinakaparojja, jiskʼachasaw romanonak contra saytʼasipjjañapatakejj chʼamañchäna, ukhamat impuesto jan pagapjjañapataki” sasa. Qhepatjja, romanonakajj Judasarojj jiwayapjjänwa (Hech. 5:37). Yaqhep celotenakajj munañapampikiw istʼayasjjapjjäna.

4 Judionakajj Mesiasan puriniñap wal suyapjjäna, jupaw romanonakat salvatäñasatakejj pʼeqtʼani sasaw amuyapjjäna (Luc. 2:38; 3:15). Waljanejja, jupaw Israel markar wasitampi uttʼayasin aka oraqen apnaqjjani sapjjarakïnwa. Ukhamat yaqha markanakankir waranq waranqa judionakajj markapar kuttʼanjjapjjañapataki. Bautisir Juanajj akham sasaw mä kutejj Jesusar jisktʼäna: “¿Jumätati jutañapäkäna ukajja, jan ukajj yaqharuch suyapjjäjja?” sasa (Mat. 11:2, 3). Jupajja, Jesusati jan ukajj yaqha jaqecha kuntï judionakajj suyasipki uk phoqaypachäni sasin inas yatiñ munchïna. Jesusajj jaktayatäjjäna uka qhepatjja, Emaús sat markar sarir pä arkirinakapaw thakin Jesusamp jikisipjjäna, Mesiasat parlkasajj akham sapjjänwa: “Jupaw Israel markar salvañatakejj ajllitäpacha sasaw suyasipkayäta” sasa (Lucas 24:21 liytʼañataki). Mä qhawqha urunakatsti apostolonakajj Jesusar akham sapjjarakïnwa: “Tata, ¿aka tiemponti Israel markatakejj reino mayamp uttʼayaskta?” sasa (Hech. 1:6).

5. 1) ¿Kunatsa Galileankirinakajj Jesusar reyit uttʼayañ munapjjäna? 2) ¿Kunjamsa Jesusajj jupanakar amuytʼayäna?

5 Galileankirinakajj Mesiasar wal suyapjjatap laykuw Jesusar reyit uttʼayañ munapjjäna. Jupajj suma yatichirïnwa, usutanakarus qollänwa, manqʼat awtjatanakarus manqʼa churänwa, ukatwa suma reyïspawa sasin amuyapjjpachäna. Jesusajj niya 5.000 chachanakar manqʼayäna uka qhepatjja, jaqenakajj “reyit uttʼayañatakiw jupar katuntañ munapjjäna. Uk yatisasti Jesusajj mayampiw qollurojj sapak sarjjäna” (Juan 6:10-15). Qhepa alwajj Galilea Qota khurkatanjja, janiw jaqenakajj uka toqet sinti parljjapjjpachänti, ukatwa Jesusajj kunatsa aka oraqer jutäna uk qhanañchäna. Janiw kunatï jakañatak munaski ukanak churir jutkänti, jan ukasti Diosan arunakap yatichiriw jutäna. Jupanakar akham sänwa: “Trabajipjjam, ukampis jan tukusir manqʼa laykojja, jan ukasti wiñay jakañ churki uka jan tukuskir manqʼa layku trabajipjjam” sasa (Juan 6:25-27).

6. ¿Kunjamsa Jesusajj politicar jan mitisiñ munatap qhanañchäna? (Página 3 ukankir nayrïr dibujo uñjjattʼäta).

6 Jiwañap niya jakʼäjjäna ukhajja, Jesusajj kunsa yaqhep arkirinakapajj suyapjjäna uk amuyänwa. Uka arkirinakapajja, Jesusajj Jerusalén markanwa reyit apnaqañ qalltani sasaw suyapjjäna. Uka amuyunakap cheqañchañatakejja, Jesusajj ‘mina qollqenakat’ parlir uñachtʼäwitwa parläna. Ukanjja “reyin mä yoqapajj” walja tiempotakiw yaqha markar saräna sasaw jupa pachpat parlkasajj säna (Luc. 19:11-13, 15). Yaqha horasanjja, Jesusajj Roma markankir autoridadanakaruw politicar jan mitisirïtap qhanañcharakïna. Romankir Poncio Pilato gobernadorajj akham sasaw jupar jisktʼäna: “¿Jumätat judionakan reyipajja?” sasa (Juan 18:33). Jesusajj jaqenakaruw gobierno contra saytʼapjjañapatak chʼamañchaspa sasaw Pilatojj ajjsarayaspachäna. Ukampis Jesusajj jupar akham sänwa: “Reinojajj janiw akapachankirïkiti” sasa (Juan 18:36). Jesusajj janipuniw politicar mitiskaspänti, jupajj alajjpachanwa Reyjam apnaqañapäna. “Kunatï cheqäki uka toqet qhanañchañata[kiw]” aka oraqer jutta sasaw Pilator qhanañcharakïna (Juan 18:37 liytʼañataki).

Kuna jan walinakatï akapachan pasaski ukanakat lupʼiñat sipansa, Diosan Reinopatwa lupʼiñasa. (Párrafo 7).

7. Politicar chuymasansa janipun mitisiñasajj ¿kunatsa chʼamakïspa?

7 Jesusajj kunarutï aka oraqer jutkäna uk sum amuyäna. Jiwasatï kunsa lurañasa uk sum amuyañäni ukhajja, ukhamarakiw politicar jan mitiskañäniti, ni chuymasansa mitisiñ munkañäniti. Ukham lurañajj chʼamakïspawa. Tamanak tumptʼir mä jilatajj akham siwa: “Yatiyapkta uka cheqanjja, jaqenakajj sapürutjamaw markapat jukʼamp jachʼañchasjjapjje, markasat misturi politiconakakiw jan waltʼäwinak askichaspa sasaw amuyapjjaraki. Ukampis jilat kullakanakasajj Diosan Reinopat yatiyañatakiw chʼamachasipjje, ukaw mayachtʼatäskakiñatakejj jupanakar yanaptʼi. Jehová Diosaw ina chʼusat tʼaqesiñanaksa yaqha ukham jan waltʼäwinaksa chhaqtayani sasaw confiyapjjaraki” sasa.

¿KUNSA JESUSAJJ POLITICAR JAN MITISIÑATAK LURÄNA?

8. Jesusajj aka oraqenkaskäna uka urunakanjja, ¿kuna jan walinakansa judionakajj uñjasipjjäna?

8 Jila parte jaqenakajj ina chʼusat tʼaqesiñanak uñjasaw politicar mitisipjje. Jesusajj aka oraqenkkäna ukhajj ukhamarakiw jaqenakajj impuesto pagañ jan munasajj politicar mitisipjjäna. Galileankir Judas sat chachasa, romanonakajj impuesto pagapjjañapatak censo lurapkäna ukatwa gobierno contra saytʼasïna. Roma markan apnaqat jaqenakasa Jesusar istʼirinakasa, walja impuestonakwa oraqenakatsa utanakatsa pagapjjerïna, impuesto cobririnakajj ukampiw wal qollqechasipjjerïna, ukatwa jaqenakatakejj uk pagañajj mä jathi qʼepïkaspas ukhamäna. Awisajj impuesto cobririnakajja, cargo katoqañatakejj autoridadanakaruw qollqe chilltapjjerïna, ukhamatwa impuesto cobrasajj qollqechasipjjerïna. Jericó markankir Zaqueo sat mä chachajj impuesto cobririnakan jilïripänwa, jupajj jaqenakar kʼarimp kʼarimpi qollqe lunthatasaw qamiriptäna (Luc. 19:2, 8). Ukampis janiw jupakejj ukham lurirïkpachänti.

9, 10. 1) Jesusarojj ¿kunjamsa enemigonakapajj politicar mitisiyañ munapjjäna? 2) Kuntï Jesusajj enemigonakapar qhanañchkäna ukatjja, ¿kunsa yateqsna? (Página 3 ukankir payïr dibujo uñjjattʼäta).

9 Mä kutejja, Jesusan enemigonakapajj impuesto pagañat parlasaw Jesusar pantjasiyañ munapjjäna. Ukatakejja, judionakajj romanonakar mä denario qollqe impuestot pagapkäna uka toqetwa jisktʼapjjäna (Mateo 22:16-18 liytʼañataki). Uka impuestojja, romanonakajj jupanakjjar munañanïtapwa judionakar amtayäna, ukatwa impuesto pagañ wal uñisipjjäna. ‘Herodesan arkirinakapajj’ aka amtampiw Jesusar pantjasiyañ munapjjäna: ‘Jesusatï janiw pagapjjañamäkiti sanejja, romanonak contra saytʼirit uñtʼatäspawa, pagapjjañamawa sani ukhasti, arkirinakapajj jaytanukupjjaniwa’ sasa.

10 Jesusajj sum amuytʼasisaw uka jaqenakar akham säna: “Cesarankkis ukjja, Cesarar churapjjam, Diosankkis ukjja, Diosar churapjjarakim” sasa (Mat. 22:21). Impuesto cobririnakan qollqe chuymäpjjatap Jesusajj yatïnwa, ukampis Diosan Reinopaw taqe jan waltʼäwinak askichani sasaw confiyäna, ukatwa jan engañjayaskänti. Ukajj wali yateqaskayawa. Politiconakajj jaqenakar yanaptʼañatak chʼamachasipkchisa, janipuniw politicar mitisiñasäkiti. Jan walinak lurapjjatap uñjasin jupanak contra parlañat sipansa, Diosan Reinopwa nayrar uchañasa, kunatï Dios nayraqatan cheqapäki ukanakwa thaqañasaraki (Mat. 6:33).

11. ¿Kun lurañas ina chʼusat tʼaqesiñanak jan utjañapatakejj yanaptʼaspa?

11 Jehová Diosan Testigonakapat waljaniw nayrajj politiconakjam amuyunipjjäna, ukampis jichhajj janiw ukhamäjjapjjeti. Gran Bretaña markan jakasiri mä kullakajj akham siwa: “Universidadan Sociología toqet yatjjatasajja, amuyunakajajj mayjäjjänwa. Chʼiyar jañchini jaqenakarojj ina chʼusatwa tʼaqesiyapjjetäna, uk uñjasaw derechonakap arjjatañ munayäta. Uka toqet yaqhanakamp parlasajj atipirïkchiyätsa, inamayakïnwa. Jan walinak chhaqtañapatakejj jaqew chuymapat uka jan wali amuyu apsuñapa, uk janiw amuykayätti. Ukampis Bibliat yatjjatañ qalltayäta ukhajja, uka jan walinak nayas chuymajat apsuñajarakïnwa, ukwa amuyayäta. Ukatakejj janqʼo jañchin mä kullakaw yanaptʼitäna. Jichhajja, amparamp parlirinakajj tantachasipki uka congregacionanwa precursora regularat serviskta. Taqenimpi sum apasiñsa yateqaskaraktwa” sasa.

“IMAÑAPAR UKA ESPADAM IMASIM”

12. ¿Kuna ‘levaduratsa’ Jesusan discipulonakapajj amuyasipjjañapäna?

12 Jesusajj aka oraqenkäna ukhajja, religionanakajj politicamp mayachtʼatapjjänwa. Uka toqetjja, La vida cotidiana en Palestina en tiempo de Jesús sat librojj akham siwa: “Judionakajj niya politiconakar uñtasit grup grupo tʼaqanoqatapjjänwa” sasa. Ukatwa Jesusajj arkirinakapar akham säna: “Fariseonakana ukhamarak Herodesan levadurapat amuyasipjjapunim” sasa (Mar. 8:15). Jesusajj Herodesat parlasajja, uka jaqen arkirinakapatwa parlaskpachäna. Yaqha gruposti, mä arunjja, fariseonakasti romanonakat yaqhaqtañatakiw judionakar chʼamañchapjjarakïna. Mateo chachan qellqataparjamajja, Jesusajj ‘saduceonakan levadurapatsa’ mä arunjja, ‘saduceonakan yatichäwinakapatsa amuyasipjjam’ sasaw discipulonakapar sarakïna (Mat. 16:6, 12). Uka arunakjja, Galileankir jaqenakamp parlkäna uka qhepatwa discipulonakapar ukham säna.

13, 14. 1) ¿Religionampi politicamp mayachasi ukhajj kunas pasi? 2) Ina chʼusat tʼaqesiñanak uñjasajja, ¿kunatsa jiwas pachpa askichañ jan thaqañasäki? (Página 3 ukankir kimsïr dibujo uñjjattʼäta).

13 Religionampi politicampi mayachasi ukhajja, facilakiw nuwasiñanakajj qallti. Ukham utjki ukhajj janipun ukanakar mitisiñwa Jesusajj discipulonakapar yatichäna. Ukatwa jilïr sacerdotenakasa fariseonakasa, jaqenakajj Jesusarukiw arkjjapjjani sasin ajjsarayasisajj Jesusar jiwayañ munapjjäna. Politicansa religionansa qhawqha munañanïpjjänsa uk janiw aptʼasiñ munapkänti. Akham sapjjänwa: “Ukhamak jaytañäni ukhajja taqeniw jupar confiyapjjani, ukatjja romanonakaw jutasin lugarassa markassa aparapjjestani” sasa (Juan 11:48). Ukatwa Caifás sat jachʼa jilïr sacerdotejj Jesusar jiwayañatak pʼeqtʼäna (Juan 11:49-53; 18:14).

14 Caifás chachajj arumäjjäna ukhaw Jesusar katuntapjjañapatakejj soldadonakar khitäna. Jesusajj uk lurapjjatap yatïnwa, ukatwa qhep qhepa kuti apostolonakapamp manqʼkäna ukhajj mä qhawqha espadanïpjjañapatak mayïna. Pä espadajj jupanakar yatichañatak walikïspänwa (Luc. 22:36-38). Uka arumajj walja jaqenakaw Jesusar katuntir jutapjjäna, uk uñjasajja, Pedrojj colerasisaw uka jaqenakat maynirojj jiñchup thoqoqayäna (Juan 18:10). Ukampis Jesusajj jupar akham sänwa: “Imañapar uka espadam imasim, espada aytirejj espadampi jiwayataw uñjasini” sasa (Mat. 26:52, 53). Jesusan uka arunakapajj kuntï uka nayrajj Diosar maykäna ukarjamänwa. Jupajja, ‘discipulonakajajj janiw akapachankirïpkiti’ sasaw Diosar mayïna (Juan 17:16 liytʼañataki). Discipulonakajja, ina chʼusat tʼaqesiñanak askichañapatakejj Diosaruw jaytapjjañapäna.

15, 16. 1) Nuwasiñanakar jan mitisipjjañapatakejja, ¿kunjamsa Diosan Arupajj cristianonakar yanaptʼawayi? 2) ¿Kunjamsa Diosan servirinakapajj jakasipjje, ukat akapachankir jaqenakajj kunjamsa jakasipjjaraki?

15 Nayrïr parrafon parlaniwayktan uka jilat kullakanakajj ukwa yateqapjjäna, Jesusat yateqasisajj nayra jakäwip jaytjjapjjänwa. Europat aynach toqen jakasir kullakajj akham siwa: “Nuwasiñanakajj jukʼamp jan walinakakwa utjayi. Ukar mitisisa suma jakañ jikjjatañ munirinakajj jiwayataw jila partejj uñjasipjje, yaqhepasti jukʼamp coleratakiw jakasjjapjje. Ukampis nayajja, Diosakiw cheqpach suma jakasiñ apanispa sasaw Biblian yateqta, ukajj wal kusisiyitu. Ukwa aka qhepa 25 maranakan yatiyarakta” sasa. Africat aynach toqen jakasir jilatajj nuwasiñ lanzanakwa nayrajj apnaqerïna, jichhasti ‘espíritu santojj churkistu uka espadwa’ apnaqjje, mä arunjja, Diosan Arupwa apnaqjje (Efes. 6:17). Jichhajj kuna tributäskpasa, taqeniruw sumankañ yatiyäwinak yatichi. Europa central toqen jakasir kullakasti, uñiskäna uka tribunkir mä jilatampiw Testigöjjasajj casarasjjäna.

16 Jakäwis ukham mayjtʼayañajj wali wakiskiriwa. Akapachankir “jaqenakajj mä qhothutir qotar uñtatäpjjewa” sasaw Bibliajj qhanañchi (Is. 17:12; 57:20, 21; Apoc. 13:1). Politicajj jukʼampikiw jaqenakar tʼaqjjtayi, nuwasiñanaksa utjayi. Ukampis Diosan servirinakapajj sumankañana, mayachtʼata ukhamaw jakastanjja. Diosajj servirinakapar ukham jakasir uñjasajj wal kusispacha (Sofonías 3:17 liytʼañataki).

17. 1) ¿Kunanakas mayachtʼat sarnaqaskakiñatakejj yanaptʼistaspa? 2) ¿Kuna toqetsa akjjar jutki uka yatichäwin yatjjataskañäni?

17 Aka yatichäwinjja, kunjamsa cristianonakajj mä wawaki sarnaqaskakiñatakejj yanaptʼsna ukwa kimsa toqet yateqawaytanjja. Maya, Diosan Reinopakiw ina chʼusat tʼaqesiñanaksa yaqha ukham jan waltʼäwinaksa chhaqtayjjani. Paya, janipuniw politicar mitisiñasäkiti. Kimsa, janipuniw nuwasiñanakar mitisiñasäkiti. Ukampis awisajj yaqhachasiñaw tʼaqanoqtayistaspa. Akjjar jutki uka yatichäwinjja, kunjamsa nayrïr patak maranakan jakir cristianonakat yateqasisajj yaqhachasiñ jan utjañapatak chʼamachassna uka toqetwa yatjjataskañäni.