Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Marka apnaqerinak nayraqatan cheqa yatichäwinak arjjatañäni

Marka apnaqerinak nayraqatan cheqa yatichäwinak arjjatañäni

“NAYAW juparojj ajllista nayjjat parlañapataki yaqha markankirinakaru, reyinakaru” (Hech. 9:15). Uka arunakampejja, cristiano tamar jichhak mantir mä judío chachatwa Jesusajj parlaskäna, qhepatjja jupajj apóstol Pablot uñtʼatäjjänwa.

Jesusajj parlkäna uka reyinakat maynïristi Nerón emperadoränwa. Jumatï cheqa yatichäwinak arjjatañatak uka rey nayraqatankasmäna ukhajja, ¿kunjamakis jikjjatasismäna? Cristianonakajj Pablotwa yateqasiñasa (1 Cor. 11:1). Ukatakejja, nayra tiemponakan leyinakarjamajj kunjamsa Pablojj sarnaqäna ukwa yatjjatañasa.

Israelitanakajj Moisesan Leyiparjamaw sarnaqapjjäna, ukaw yaqha cheqanakan sum sarnaqañatakejj judionakar yanaptʼäna. 33 mara pasatatjja, Moisesan Leyiparjam sarnaqapjjañapajj janiw wakisjjänti (Hech. 15:28, 29; Gál. 4:9-11). Ukhamäkchïnsa, Pablosa mayni cristianonakasa Moisesan Leyip respetapjjänwa, ukhamatwa walja judionakar yatiyapjjäna (1 Cor. 9:20). Pablojj walja kutiw sinagoganakar Diosat yatiyir saräna, ukhamatwa Abrahaman Diosaparu uñtʼirinakampi parläna. Jupanakarusti Hebreo Arut Qollan Qellqatanakampiw sum amuytʼayäna (Hech. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2).

Apostolonakasti, Jerusalenatwa taqe cheqan yatiyasiñapatakejj pʼeqtʼasini sasaw amtapjjäna. Jupanakajj sapakutiw templon yatichapjjäna (Hech. 1:4; 2:46; 5:20). Mä kutejj Pablojj Jerusalenaruw saräna, ukanwa katuntat uñjasïna. Leyinakarjam juchañchatäniti janicha ukwa ukan amtapjjäna, qhepat Roma markaruw apapjjäna.

ROMA MARKANKIR LEYINAKARJAM UÑJATÄNWA

Pablon yatiyatapatjja, ¿kunsa Roma markankir autoridadanakajj amuyapjjäna? Uk yatiñatakejja, kunjamsa romanonakajj taqe religionanakar uñjapjjäna ukwa amuyañasa. Jupanakasti Romankir jaqenakarojj religionap jaytapjjañap janiw mayipkänti. Markachirinakar jan waltʼayapjjaspäna jan ukajj jan wal sarnaqer uñjapjjaspäna ukhakiw religionap jaytapjjañap mayipjjaspäna.

Roma markan leyinakaparjamajja, judionakajj walja derechonakanïpjjänwa. Mä librojj akham siwa: “Judionakajj Roma markan wali suma uñjatäpjjänwa, [...] religionaparjam sarnaqañatsa janiw jarkʼatäpkänti. Janirakiw Romankir diosanakapar yupaychapjjañapsa mayipkänti, jan ukasti judionakajj leyinakaparjamaw sarnaqapjjaspäna” sasa (Backgrounds of Early Christianity). Ukatjja, janirakiw munkir jan munkirsa cuartelar sarapkaspänti. * Roma markankir leyinakajj judionakarojj arjjatänwa, ukarjamaw Pablojj cristianonakar autoridadanak nayraqatan arjjatäna.

Pablon uñisirinakapajja, markachirinakasa autoridadanakas jupa contra saytʼapjjaspa ukwa munapjjäna, ukatakejj kunaymaninak lurapjjäna (Hech. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13). Sañäni, Jerusalenankir jilïr irpirinakajja, judionakar akham parlir istʼapjjäna: “[Pablojj] Moisesan leyinakapar jan istʼas lurañwa jaqenakarojj yatichi” sasa. Uk istʼasajja, cristiano tamar mantirinakajj janis Pablojj Diosan arunakap respetkaspa ukhamwa amuyapjjaspäna. Maysa toqetsti, cristianonakajj judío conträpkaspas ukhamwa Sanedrinankirinakajj amuyapjjaspäna. Ukhamäspäna ukhajja, cristianonakampi chikachasir judionakajj jan waltʼayataw uñjasipjjaspäna. Jaqenakans yaqhachata, templonsa, sinagoganakansa yatiyañat jarkʼata ukhamaw uñjasipjjarakispäna. Ukatwa jilïr irpirinakajj templor sarañapatak Pablor mayipjjäna. Diosajj janiw uk lurañap maykänti, janirakiw jan walïkänti, ukhamajj Pablojj templor saraspänwa. Ukhamatwa kuntï jaqenakajj sapkäna ukajj kʼarïtap uñachtʼayaspäna (Hech. 21:18-27).

Pablojj jilïr irpirinakar istʼänwa, ukhamatwa ‘autoridadanak nayraqatan suma yatiyäwinak yatiyäna ukat arjjatarakïna’ (Fili. 1:7). Templonsti judionakajj Pabloruw jiwayañ munapjjäna, ukatwa Romankir comandantejj Pablor preso apasjjäna. Jawqʼjjañ munapjjäna ukhajja, Pablon romano jaqëtapaw yatisïna, ukatwa Cesarea markar apapjjäna. Uka markatwa romanonakajj judionakar uñjapjjäna. Ukansti autoridadanak nayraqatanwa Pablojj Diosat yatiyäna. Ukhamatwa cristianonakajj taqenin uñtʼatäpjjäna.

Hechos 24 jaljanjja, kunjamsa Pablojj Judea marka apnaqeri romano Felix chachan ukaru apatäna ukatwa parli. Felix chachajja, kunanakarus cristianonakajj iyawsapjjäna uk mä jukʼa yatïnwa. Judionakajja, Pablojj Romankir leyinakap kimsa toqet pʼakinti sasaw juchañchapjjäna, akham sasa: “Judionakaruw pitthapi, jan wali religionaruw pʼeqtʼi, templorus janiw respetkiti”. Uka tiemponjja, templojj romanonakan uñjatänwa (Hech. 24:5, 6). Ukham juchañchatäsin Pablojj jiwayataw uñjasispäna.

Pablojj juchañchatäsin kuntï lurkäna ukatjja, cristianonakajj yateqasipjjaspawa. Jupajj paciencianïnwa respetompirakiw parläna, Moisesan Leyipatsa Profetanakatsa parlarakïnwa. Ukatjja, ‘awkinakapan Diosapar serviñatak’ derechojj utjkäna uk respetasiñaps mayirakïnwa. Mayni judionakasa, Roma markan leyinakaparjamajj awkinakapan Diosapar serviñatak derechonïpjjarakïnwa (Hech. 24:14). Tiempompejja, Pablojj Porcio Festo apnaqeri ukhamarak Herodes Agripa rey nayraqatanwa iyawsäwip arjjatäna.

Ukatjja, leyinakarjam uñjatäñatakejj akham sasinwa mayïna: “Nayasti maytwa ‘emperadorapuni uñjitpan’” sasa (Hech. 25:11).

PABLOJJ EMPERADOR NAYRAQATAN UÑSTÄNA

“Romankir emperadoran nayraqatapar uñstañamawa” sasaw mä angelajj Pablor säna (Hech. 27:24). Romankir Nerón emperadorajj apnaqañ qalltkäna ukhajja, janiw taqpach juicionak uñjkäti sasaw säna. Kimsaqallqo maranak apnaqaskäna uka maranakanjja, mayninakaruw juicionak apapjjañapatak jaytäna. Mä libron akham siwa: “Nerón reyejj juzgañ munäna ukhajja, palaciopanwa juiciojj apasïna, experienciani wali uñtʼata amuytʼayir jaqenakaw ukan utjäna” sasa (The Life and Epistles of Saint Paul).

Pablon juiciop Nerón chachaw sarayäna, jan ukajj yaqharuw Pablor istʼasin jupar yatiyañapatak khitäna sasin janiw Bibliajj siskiti. Kunjamsa Pablon juiciop sarayapjjäna ukajj janiw yatiskiti, ukampis Pablojj judionakan Diosaparu servirïtapa ukhamarak autoridadanakar respetompi uñjapjjañapatak jaqenakar chʼamañchtʼirïtapwa qhanañchpachäna (Rom. 13:1-7; Tito 3:1, 2). Autoridadanak nayraqatan cheqa yatichäwinak arjjatasajj atipjawayänwa, emperadoras janirakiw juchañchjjänti (Fili. 2:24; File. 22).

CHEQA YATICHÄWINAK ARJJATAPJJAÑÄNI

Jesusajj arkirinakapar akham sänwa: “Marka apnaqerinakan ukhamarak reyinakan nayraqataparus apapjjarakïtamwa nayan sutejj layku, ukhamatwa nayatjja jupanakar parlapjjätajja ukhamarak jan judiöpkis uka jaqenak nayraqatansa” sasa (Mat. 10:18). Autoridadanak nayraqatan cheqa yatichäwinak arjjatasa Jesusar yanaptʼañajja, mä bendicionawa. Walja juicionakwa atipjtanjja. Ukampis libre yatiyasiñapatak pantjasir jaqenakajj amtapki ukajj janiw wiñayatak yanaptʼkiti. Diosan Reinopakiw ina chʼusat juchañchäwinaksa, tʼaqhesiñanaksa wiñayatak chhaqtayani (Ecl. 8:9; Jer. 10:23).

Jichhürunakanjja, cheqa yatichäwinak arjjatasajj Diosan sutip jachʼañchsnawa. Pablot yateqasisajja, paciencianïñatakisa, qhana arunakampi parlañatakisa chʼamachasiñasawa. Jesusajj arkirinakapar akham ewjjtʼäna: “Jan nayraqata wakichasipjjamti kunatejj arsusiñanakamäki ukjja. Nayaw jumanakarojj yatiñ kankañan phoqtʼat arunaksa, churapjjäma, ukarusti janirakiw khiti uñisirinakamasa kamsañatakis chʼamanïpkaniti” sasa (Luc. 21:14, 15; 2 Tim. 3:12; 1 Ped. 3:15).

Cristianonakajj reyinakana, marka apnaqerinakana, gobiernotak irnaqerinakana nayraqatapan cheqa yatichäwinak arjjatapjje ukhajja, Diosar jan uñtʼiri jaqenakaruw yatiyasipki. Inas uka jaqenakajj cheqa yatichäwinak jan yatipkchispänti. Yaqhep juicionakajja, leyinakajj jukʼamp sumäñapatakiw yanaptʼawayi, ukhamatwa jaqenakajj Diosar yupaychañatsa, Jupat parlañatsa jan jarkʼatäpkiti. Ukampisa juicior apatäsin atipjañänisa, janisa, jan walin uñjasis jan ajjsartʼirïtas uñjasajja, Jehová Diosajj wal kusisini.

Cheqa yatichäwinak arjjatasajj Diosaruw jachʼañchtanjja.

^ tʼaqa 8 James Parkes qellqerejj akham siwa: “Judionakajj religionaparjam sarnaqañat janiw jarkʼatäpkänti. Ukajj sumäpachänwa, Roma markansti jaqenakajj markapan leyinakaparjamaw sarnaqapjjaspäna, ukajj janiw yaqha markanakan uñjaskaspänti” sasa.