Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

20 YATICHÄWI

Apocalipsis librojj ¿kuna yatiyäwinakanis Diosan enemigonakapatakejja?

Apocalipsis librojj ¿kuna yatiyäwinakanis Diosan enemigonakapatakejja?

“Hebreo arun Armagedón sat lugararuw reyinakar tantachthapipjjäna” (APOC. 16:16).

CANCIÓN 150 Salvatäñatakejj Diosar thaqapjjam

¿KUNANAKATSA YATJJATASKAÑÄNI? *

1. Apocalipsis librorjamajja, ¿kunsa Supayajj Diosan servirinakap contrajj luri?

 APOCALIPSIS librojja Diosan Reinopajj alajjpachan apnaqjjewa, Supayas aka oraqer jaqoqanitäjjewa sasaw qhanañchi (Apoc. 12:1-9). Ukham pasatapajj alajjpachan jakirinakatakejj kusiskañawa, ukampis jiwasanakarojj jukʼamp jan walinakanwa uñjasiyistu. ¿Kunatsa? Aka oraqen jakiri Diosan servirinakaparojj wali colerataw jan waltʼayaski (Apoc. 12:12, 15, 17).

2. ¿Kunas Diosar jan jitheqtas serviskakiñatakejj yanaptʼistani?

2 Supayamp jan waltʼayat uñjaskañäni ukhajja, ¿kunas Diosar jan jitheqtas serviskakiñatakejj yanaptʼistani? (Apoc. 13:10). Kunas jutïrin pasani uk yatiñaw yanaptʼistani. Sañäni, Apocalipsis libronjja, jutïrin katoqkañäni uka bendicionanakat mä qhawqhanakwa apóstol Juanajj parli. Mayajja, Diosan enemigonakapajj tukjatäpkani ukawa. Apocalipsis librojj Diosan enemigonakapat kamsisa, kunas jupanakamp pasani uk uñjañäni.

DIOSAN ENEMIGONAKAPAROJJ SEÑALANAK TOQEW QHANSTAYASI

3. ¿Kuna señalanakatsa jan ukajj uñachtʼäwinakatsa Apocalipsis libron parli?

3 Apocalipsis libron qellqatäki ukajja, señalanak toqe jan ukajj uñachtʼäwinak toqew qhanañchasi. Diosan enemigonakaparojj salvaje animalanakäpkaspas ukhamwa uñachtʼayasi. Sañäni, ‘lamar qotat mistunir mä salvaje animalatwa’ parli, “uka animalajj tunka wajjranakanïnwa, paqallqo pʼeqenakanirakïnwa” (Apoc. 13:1). Ukatjja ‘oraqet mistunir yaqha salvaje animalatwa’ parlaraki. Uka animalajj mä dragonjamaw parli ukat ‘alajjpachat oraqeruw nina saraqayanïna’ (Apoc. 13:11-13). Ukatsti ‘llijkir wila color mä salvaje animalatwa’ parlaraki. Uka salvaje animaljjarojj mä prostituta warmiw qonjjatat saraskäna. Uka kimsa salvaje animalanakajja, walja maranak Dios contra, Reinop contra saytʼasipki uka enemigonakamp sasiwa. Ukatwa khitinakäpjjes uka enemigonakajj uk yatiñajj wali importantejja (Apoc. 17:1, 3).

PUSI JACHʼA ANIMALANAKA

“Lamar qotat” mistunipjjäna (Dan. 7:1-8, 15-17). Daniel profetan urunakapatpach Diosan markapar jan waltʼayapkäna uka potencia mundial markanakamp sasiwa. (Párrafos 4, 7).

4, 5. Apocalipsis libron parlki uka señalanakajj khitinakamp sasisa uk amuytʼañatakejja, ¿kunjamsa Daniel 7:15-17 textojj yanaptʼistu?

4 Uka enemigonakajj khitinakäpjjesa uk janïr yatjjatkasajja, uka señalanakasa jan ukajj uka uñachtʼäwinakas khitinakamp sasisa uk amuytʼañasawa. Uka toqet Biblia pachpaw qhanañchtʼistaspa. Apocalipsis libron parlki uka señalanakat waljanejja Biblian yaqha libronakapan parlasjjewa. Sañäni, Daniel profetajj mä samkapanjja, ‘pusi jachʼa animalanakaruw lamar qotat mistsunir’ uñjäna (Dan. 7:1-3). Uka jachʼa animalanakajj pusi reyinakampi jan ukajj pusi gobiernonakamp sasiwa sasaw jupajj qhanañcharaki (Daniel 7:15-17 liytʼäta). Ukham qhanañchtʼatapaw Apocalipsis libron parlki uka salvaje animalanakajj gobiernonakampi sasipkaspas ukham amuytʼañatak yanaptʼistu.

5 Apocalipsis libron parlki uka yaqhep señalanakata jan ukajj uñachtʼäwinakat jichhajj yatjjatañäni. Ukanakat yatjjatkasajja, Biblia pachpaw ukanakajj kamsañs muni uk amuytʼañatak yanaptʼistani. Ukhamajj salvaje animalanakat yatjjatas qalltapjjañäni. Nayraqatjja, uka salvaje animalanakajj khitinakamp sasisa ukwa yatjjatañäni. Ukatjja kunas uka salvaje animalanakampejj pasani ukwa yatjjatarakiñäni, ukatsti kunanaksa jiwasajj uka toqenakat yateqsna ukwa uñjarakiñäni.

DIOSAN ENEMIGONAKAPARUW QHANSTAYASI

PAQALLQO PʼEQENAKANI SALVAJE ANIMALA

“Lamar qotat” mistuni, paqallqo pʼeqenakaniwa, tunka wajjranakaniwa, tunka coronanakanirakiwa (Apoc. 13:1-4). Nayratpach jaqenakar apnaqapki taqe uka gobiernonakamp sasiwa. Paqallqo pʼeqenakapajja Diosan markapar jan waltʼayir paqallqo potencia mundial markanakamp sasiwa. (Párrafos 6-8).

6. Apocalipsis 13:1-4 texton parlki uka paqallqo pʼeqenakani salvaje animalajj ¿kunamp sasisa?

6 ¿Paqallq pʼeqenakani salvaje animalajj kunamp sasisa? (Apocalipsis 13:1-4 liytʼäta). Uka salvaje animalajj leopardor uñtasitawa sasaw Bibliajj qhanañchi, ukampis kayunakapajj mä oson kayunakapjamawa, lakapajj leonan lakapjamarakiwa, tunka wajjranirakiwa sasaw qhanañchi. Daniel capítulo 7 ukan parlki uka pusi animalanakajj uka salvaje animalar uñtasitäpjjarakiwa. Ukampis Apocalipsis libronjja, mä salvaje animalakiw uka pusi animalanakar uñtasitajja. Ukhamajja uka salvaje animalajj janiw mä gobiernompi jan ukajj wali chʼamani mä markampi saskiti. Apocalipsis libronjja uka salvaje animalajj “taqe tribunakjjaru, kunayman jaqenakjjaru, kunayman aru parlir jaqenakjjaru, markanakjjaru” munañaniwa sasaw qhanañchi. Ukhamajj mä markar apnaqer mä gobiernot sipansa jukʼamp chʼamaniwa (Apoc. 13:7). Ukhamasti uka salvaje animalajj taqe gobiernonakamp sasiwa, uka gobiernonakajj nayra tiempotpachaw jaqenakar apnaqawayapjje (Ecl. 8:9). *

7. Salvaje animalan paqallqo pʼeqenakapajj ¿kunamp sasisa?

7 ¿Paqallqo pʼeqenakajj kunamp sasisa? Uk yatiñatakejj Apocalipsis 17 capitulot yatjjatañaw yanaptʼistani, ukanjja Apocalipsis capítulo 13 ukan parlki uka salvaje animalan estatuapatwa qhanañchi. Apocalipsis 17:10 textojj akham siwa: “Paqallqo reyinakaw utji: phesqaniw tinkjjapjje, maynejj utjaskiwa, maynisti janïraw utjkarakiti. Ukampis utj-jjani ukhajja, jukʼa tiempotakikiw utjani” sasa. Supayan apnaqat taqe gobiernonakatjja paqallqoniw pʼeqenakar uñtasitäpjjaspa, kuna laykutejj ukanakaw jukʼamp chʼamanïpjjäna. Uka munañani gobiernonakajj Jehová Diosan markaparuw jan waltʼayapjje. Apóstol Juanan urunakapatakejja, uka chʼamani markanakat aka phesqaniw apnaqjjapjjäna, tukusjjapjjarakïna: Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia ukat Grecia. Sojjtïrejja Roma markänwa, Apóstol Juanajj uka arunak katoqkäna ukhaw Roma markajj apnaqaskäna. ¿Kawknïrïñapansa paqallqöri qhep qhepa chʼamani markajja jan ukajj pʼeqejja?

8. ¿Salvaje animalan paqallqöri pʼeqepajj khitimp sasisa?

8 Kunjamtï uñjkañänejja, Daniel libron profecianakapaw salvaje animalan paqallqöri qhep qhepa pʼeqejj khitisa uk yatiñatak yanaptʼistu. Aka qhepa urunakanjja, mä arunjja ‘Tatitun urupanjja’, ¿kawknïr potencia mundial markas apnaqaski? (Apoc. 1:10). Reino Unido ukat Estados Unidos mayachtʼat potencia mundial markaw apnaqaski. Ukhamajj Apocalipsis 13:1-4 texton parlki uka salvaje animalan paqallqöri pʼeqepajj uka mayachtʼat potencia mundial markawa.

CORDERJAM PÄ WAJJRANI SALVAJE ANIMALA

‘Oraqetwa’ mistuni, ‘dragonjamarakiw’ parli. ‘Alajjpachatwa nina saraqayani’, ukat ‘falso profetjamasti’ walja señalanakwa luri (Apoc. 13:11-15; 16:13; 19:20). Reino Unido ukat Estados Unidos uka mayachtʼat potencia mundial markajj pä wajjrani animalamp sasiwa, mä falso profetamp sasirakiwa. ¿Kunatsa? “Oraqen jakirinakaruw” engañji, ukatsti paqallqo pʼeqenakanïki, tunka wajjranïkaraki uka ‘salvaje animalan’ ‘estatuap lurapjjañapatakiw’ mayiraki. (Párrafo 9).

9. ¿‘Corderjam pä wajjranïki’ uka salvaje animalajj khitimp sasisa?

9 Apocalipsis capítulo 13 ukanjja, paqallqöri pʼeqemp saski uka potencia mundialajja, mä arunjja Reino Unido ukat Estados Unidos markanakajj kunanaksa luri ukwa qhanañchistu. Uka salvaje animalatjja akham siwa: “Uka animalajj corderjam pä wajjranïnwa, dragonjamarakiw parlañ qalltäna [...]. Ukatjja jachʼa señalanakwa luräna, jaqenakan uñjkatarakiw alajjpachat oraqerojj nina saraqayanïna” sasa (Apoc. 13:11-15). Apocalipsis 16 ukat 19 capitulonakajja, uka salvaje animalarojj ‘falso profeta’ sutimpiw aytaraki (Apoc. 16:13; 19:20). Reino Unido ukat Estados Unidos uka mayachtʼat potencia mundial markajj kunanaksa luri uka toqet parlkasinjja, Daniel profetajj niya ukhamarakwa qellqarakïna, jupajj akham sänwa: “Tʼunjatapajj sinti jan walïniwa” sasa (Dan. 8:19, 23, 24, nota). Segunda Guerra Mundialajj utjkäna ukhajj ukhamapuniw pasäna. Gran Bretaña ukat Estados Unidos markanakankir cientificonakajj mayachtʼasis pä bombanak lurapkäna ukampiw Segunda Guerra Mundialajj tukuyjjäna. Ukhamatwa Reino Unido ukat Estados Unidos potencia mundial markajj “alajjpachat oraqerojj nina saraqayanïna”.

LLIJKIR WILA COLOR SALVAJE ANIMALA

Uka salvaje animaljjarojj mä prostituta warmiw qonjjatat saraski, uka warmejj Jachʼa Babiloniawa. Uka animalajj paqallqöri reyimp sasirakiwa (Apoc. 17:3-6, 8, 11). Qalltanjja prostituta warmejj munañaparuw salvaje animalar apnaqe, ukampis qhepatjja salvaje animalaw prostitutar qʼal tʼunji. Uka prostitutajj oraqpachankir taqe falso religionanakamp sasiwa. Jichha tiempojj uka salvaje animalajj Organización de las Naciones Unidas ukamp sasiwa, uka organizacionajj kunanaktï oraqpachankir politiconakajj lurapki ukaruw chʼamañchi. (Párrafos 10, 14-17).

10. ¿‘Salvaje animalan estatuapajj’ kunamp sasisa? (Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11).

10 Jichhajj yaqha salvaje animalat parltʼañäni. Uka animalajj paqallqo pʼeqenakani salvaje animalar uñtasitawa, ukampis llijkir wila colorawa. Apocalipsis librojja uka salvaje animalarojj ‘salvaje animalan estatuapa’ ukat ‘kimsaqallqöri reyi’ sutinakampiw ayti (Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11 liytʼäta). * Uka reyitjja, utjänwa ukat janiw utj-jjänti, qhepat wasitampiw utj-jjäna sasaw qhanañcharaki. Uka arunakarjamaw Organización de las Naciones Unidas ukampejj pasäna, uka organizacionajj kuntï oraqpachankir politiconakajj munapki ukaruw yanaptʼi. Qalltanjja Sociedad de Naciones sasin uñtʼatänwa. Ukatjja Segunda Guerra Mundialan janiw utj-jjänti. Qhepatsti Organización de las Naciones Unidas sutimpiw uñstarakïna.

11. ¿Kunsa salvaje animalanakajj lurapjjani, ukat kunatsa jupanakar mä jukʼaksa jan ajjsarañasäki?

11 Salvaje animalanakajja, mä arunjja gobiernonakajja, kunanaktï lurapki ukampejj Jehová Dios contra, markap contra saytʼasipjjañapatakiw jaqenakar chʼamañchapjjani, mä arunjja ‘oraqpachankir reyinakaruw’ Armagedonatak tantachthapipjjani, uka Armagedonajja “Taqe Chʼamani Diosan jachʼa urupan guerrajj apaskani” ukawa (Apoc. 16:13, 14, 16). Ukampis janiw ajjsarañasäkiti. Wali chʼamani Jehová Diosasajj jankʼakiw Reinop apoyirinakarojj salvani (Ezeq. 38:21-23).

12. ¿Kunas taqpach salvaje animalanakampejj pasani?

12 ¿Kunas taqpach salvaje animalanakampejj pasani? Apocalipsis 19:20 textow uk qhanañchistu, ukan akham siwa: “Uka salvaje animalajja falso profetampi chika katuntatänwa. Uka falso profetajja salvaje animalan marcapamp marcayasirinakarusa estatuapar adoririnakarusa salvaje animal nayraqatan señalanak lurasaw engañjäna. Salvaje animalasa falso profetasa azufrempi nakhir qotaruw jakkirpach jaqontatäpjjäna” sasa. Ukhamasti Diosan enemigopäpki uka gobiernonakajj apnaqasipkani ukhaw wiñayatak tukjatäpjjani.

13. ¿Kuna jan walinakansa cristianonakajj gobiernonak kawsajj uñjastanjja?

13 ¿Kunanaksa yateqsna? Cristianonakajj Diosatsa Reinopatsa janiw jitheqtañasäkiti (Juan 18:36). Ukatakejj janiw aka mundonkir politicar mitisiñasäkiti, ukampis uk lurañajj chʼamakïspawa. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Gobiernonakajj arunakasampi luratanakasampi jupanakar apoyañaswa munapjje. Jupanakar apoyirinakajj salvaje animalan marcapwa katoqapjje (Apoc. 13:16, 17). Salvaje animalan marcap katoqerinakajja janiw Jehová Diosamp suma uñjatäjjapjjeti, wiñayatak jakañsa aptʼasjjapjjarakiwa (Apoc. 14:9, 10; 20:4). Gobiernonakajj jupanakar apoyañasatak walsa chʼamachapjjchistanejja janipuniw politicar mitisiñasäkiti, uk lurañajj wali importantewa.

JACHʼA PROSTITUTA WARMEJJ MÄ PHENQʼAW TUKJAT UÑJASINI

14. ¿Kun uñjasas apóstol Juanajj wal musparäna? (Apocalipsis 17:3-5).

14 Apóstol Juanajj yaqhampwa uñjarakïna, uk uñjasajj ‘wal musparäna’. ¿Kunansa? Mä warmiw uka salvaje animalanakat maynïrin qonjjatatäskäna (Apoc. 17:1, 2, 6). Jupajj mä “jachʼa prostituta” warmiwa, sutipajj “Jachʼa Babilonia” satawa. Uka warmejj ‘oraqenkir reyinakampiw qʼañu juchaʼ luri (Apocalipsis 17:3-5 liytʼäta).

15, 16. ¿Kunas Jachʼa Babiloniajja, ukat kunjamatsa uk yattanjja?

15 ¿Kunas ‘Jachʼa Babiloniajja’? Uka warmejj janiw mä política organizacionamp saskiti, ¿kunatsa? Jupajj aka mundonkir politiconakampiw qʼañu jucha luri sasaw Apocalipsis librojj qhanañchi (Apoc. 18:9). Jupajj salvaje animalar qonjjatataw sari, ukajj gobiernonakar apnaqañ munatapwa uñachtʼayi. Jupajj janirakiw Supayan apnaqat akapachankiri taqe kun jupatakik muniri comerciantenakamp saskaspati, ¿kunatsa? Apocalipsis librojj qhepatwa jupanakat parli, ‘oraqenkir comerciantenaka’ sasaw jupanakat saraki (Apoc. 18:11, 15, 16).

16 Biblianjja, prostituta arojj khitinakatï Diosaruw servipjjta sasin sapki ukat idolonakar adorasipki ukat aka mundon amigopäpkaraki jupanakat parlañatakiw apnaqasispa (1 Crón. 5:25; Sant. 4:4). Ukampis Jehová Diosat jan jitheqtir jaqet parlañatakejja, qʼoma jan ukajj virgen arunakaw apnaqasi (2 Cor. 11:2, nota; Apoc. 14:4). Nayra Babilonia markajja, falso religionamp phoqantatänwa. Ukhamasti Jachʼa Babiloniajj taqpach falso religionanakamp sasiwa. Cheqas oraqpachan utjki uka taqpach falso religionanakawa (Apoc. 17:5, 18; Internetan jw.org cheqanjja “¿Qué es Babilonia la Grande?” sat yatichäwi liytʼäta).

17. ¿Kunas Jachʼa Babiloniampejj pasani?

17 ¿Kunas Jachʼa Babiloniampejj pasani? Apocalipsis 17:16, 17 textojj akham siwa: “Uñjkta uka tunka wajjranakasa salvaje animalasa prostituta warmirojj uñisipjjaniwa, utjirinakapsa taqpachwa aparapjjani, jan isini jaytapjjani, jupanakaw jañchipsa manqʼantapjjani, ninampiw qʼal nakhantayapjjarakini. Kuna laykutejj Diosaw amuyupjja chuymanakapar uchäna” sasa. Ukhamasti markanakajj llijkir wila color salvaje animal toqewa, mä arunjja Naciones Unidas toqew aka mundonkir falso religionanakar atacapjjani, qʼal tukjapjjarakini, Jehová Diosaw uk lurapjjañapatakejj markanakar amtayani (Apoc. 18:21-24).

18. ¿Jachʼa Babiloniar jan kunans mitisiñatakejj kunsa lurañasa?

18 ¿Kunanaksa yateqsna? “Kunjam adorañatejj Dios Awkis nayraqatan qʼomäki jan qʼañuchatäki” ukham adorañatak chʼamachasiñasajj wali importantewa (Sant. 1:27). Janipun Jachʼa Babilonian kʼari yatichäwinakapampisa, costumbrenakapampisa, sarnaqäwinakapampisa, espiritunakamp parlapjjatanakapampis apayasipjjañäniti. Jaqenakarus “uka taypit mistjjapjjam” sasin yatiyasipkakiñäni. Jupanakatï ukham lurapjjani ukhajja, Jehová Diosajj janiw jupanakarojj Jachʼa Babiloniamp chika juchachasirinakarjam uñjkaniti (Apoc. 18:4).

DIOSAN JACHʼA ENEMIGOPAJJ CASTIGATAW UÑJASINI

NINA COLOR MÄ DRAGONA

Supayajj paqallqo pʼeqenakani salvaje animalaruw chʼam churi (Apoc. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10). Supayajj Jehová Diosan jachʼa enemigopawa, 1.000 maranakaw mikʼayar jaqontatäni. Uka qhepatjja “ninampi azufrempi aqaskir qotar” jaqontatäniwa. (Párrafos 19, 20).

19. ¿‘Nina color jachʼa dragonajj’ khitisa?

19 Apocalipsis librojj ‘nina color mä jachʼa dragonatwa’ parlaraki (Apoc. 12:3). Uka dragonajj Jesusampi angelanakapampiw nuwasi (Apoc. 12:7-9). Diosan markaparuw jan waltʼayaraki, ukat salvaje animalanakaru, mä arunjja gobiernonakaruw chʼam churaraki (Apoc. 12:17; 13:4). ¿Uka dragonajj khitisa? “Diablo ukhamarak Supaya” satäki uka nayra asiruwa (Apoc. 12:9; 20:2). Jupaw Jehová Diosan taqe enemigonakaparojj apnaqe.

20. ¿Kunas jachʼa dragonampejj pasani?

20 ¿Kunas jachʼa dragonampejj pasani? Apocalipsis 20:1-3 textonjja mä angelaw Supayarojj mikʼayar jaqontani sasaw qhanañchi, ukasti jupatakejj mä carceljamäniwa. Supayajj 1.000 maranakaw ukan llawintatäni, uka 1.000 maranak tukusiñapkamajja janiw mayampis ‘markanakar engañjkaniti’. Uka pasatatjja Supayampi demonionakapampejj “ninampi azufrempi aqaskir qotar” jaqontatäpjjaniwa, mä arunjja wiñayatak tukjataw uñjasipjjani (Apoc. 20:10). Supayasa demonionakapas jan utj-jjani ukhajj ¿kunjamas jakasjjañäni uk amuyasmati? Cheqas ¡wali kusisitaw jakasjjañäni!

21. ¿Kunatsa Apocalipsis librot yatjjatasajj wali kusisitätanjja?

21 Apocalipsis libron parlki uka señalanaka, jan ukajj uñachtʼäwinakajj kamsañsa muni uka toqet amuytʼañajj ¿wali chʼamañchtʼkirejjaya? Khitinakas Jehová Diosan enemigonakapajja ukwa yatjjatawaytanjja, kunas jupanakamp pasani uksa yatjjatawayaraktanwa. Ukhamajja, “khititejj aka profecía arunak jachʼat liytʼki ukhamarak khitinakatejj ukan qellqat arunak istʼapki […] ukanakajj kusisipjjpan” (Apoc. 1:3). Diosan enemigonakapajj qʼala tʼunjatäpjjani uka qhepat ¿kuna bendicionanaksa jupat jan jitheqtir servirinakapajj katoqapjjani? Mayachtʼat yatichäwinakat qhep qhepa yatichäwipanwa uka toqet yatjjataskañäni.

CANCIÓN 23 Jehová Diosan Reinopajj apnaqañ qalltjjewa

^ Apocalipsis libronjja, khitinakas Diosan enemigonakapajj uk señalanak toqew qhanstayi, Daniel librosti uka señalanakajj kamsañsa muni uk amuyañatakiw yanaptʼistu. Aka yatichäwejja Daniel libron yaqhep profecianakapampi Apocalipsis libron yaqhep profecianakapampwa igualtʼayi. Ukaw khitinakas Diosan enemigonakapajj uk yatiñatak yanaptʼistani. Ukatjja kunas uka enemigonakar pasani ukwa yatjjataskarakiñäni.

^ Paqallqo pʼeqenakani salvaje animalan 10 wajjranïtapajja, taqe gobiernonakamp sasitapwa uñachtʼayistu. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Biblianjja jilapartejj 10 numerojj taqpachata jan ukajj kunatï phoqatäki uka toqet parlañatakiw apnaqasi.

^ Nayrïri salvaje animalat sipansa, uka salvaje animalan estatuapajj janiw wajjranakapan coronanakanïkiti (Apoc. 13:1). ¿Kunatsa jan coronanakanïki? Kuna laykutejj paqallqo reyinakatwa juti, jupanakaw chʼamanïñ uka salvaje animalan estatuapar churapjje (Internetan jw.org cheqanjja “¿Qué es la bestia de color escarlata del capítulo 17 de Apocalipsis?” sat yatichäwi liytʼäta).