Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Joseph Rutherford jilatampi yaqha jilatanakampiw Europa cheqar visitasipki.

1920: patak maranak nayrajj kunas pasäna

1920: patak maranak nayrajj kunas pasäna

JEHOVÁ DIOSAN markapajja, Diosar serviskakiñatakejj 1920 mara qalltan wali chʼamañchtʼatäpjjänwa. Uka maratak Bibliat apstʼat textojj akham sänwa: “Tatituruw nayajj jachʼañchta, jupaw chʼam churirejjajja” sasa (Sal. 118:14).

Jehová Diosaw uka kusisit publicadoranakarojj wal chʼamañchtʼäna. Uka maranjja, 225 precursoranakat 350 precursoranakaruw jiljjattäna. Ukatjja 8.000 publicadoranakaw informenakap Betelar apayapjjarakïna, uka nayrajj janiw ukhanejj informapjjerïkänti. Jehová Diosajj chʼamachasitanakapar bendisïnwa.

TAQE CHUYMAW PREDICAPJJÄNA

Uka tiemponjja, Joseph Rutherford jilataw Bibliat Yatjjatirinakarojj pʼeqtʼaskäna. 1920 maran 21 de marzo urojja, “Jichhürunakan jakapki ukanakatjja millón millón jaqenakaw jan jiwapkaniti” sat discurswa arstʼäna. Bibliat Yatjjatirinakajja, jaqenakar invittʼañatakejj wal chʼamachasipjjäna. Nueva York markanjja wali jachʼäkäna uka teatro alquilapjjäna, 320.000 invitacionanakwa lakirapjjarakïna.

“Jichhürunakan jakapki ukanakatjja millón millón jaqenakaw jan jiwapkaniti” sat discurso istʼañatakiw mä periodicon yatiyasïna.

Uka teatronjja 5.000 jaqenakats jilaw tantachasipjjäna, janiw ukhamäñap suyapkänti, wali phoqapunïnwa. 7.000 jaqenakaw anqar quedasipjjarakïna. Inglés arut mistkäna uka Yatiyañataki revistanjja, uka tantachäwit akham sänwa: “Bibliat Yatjjatirinakajj janipuniw ukham tantachasipjjerïkiti, jichhapuniw ukham tantachastanjja” sasa.

Bibliat Yatjjatirinakajja, “jichhürunakan jakapki ukanakatjja millón millón jaqenakaw jan jiwapkaniti” sasin yatiyapjjatapat wali uñtʼatäjjapjjänwa. Uka urunakanjja, kunjamsa Diosan Reinopat jukʼamp yatiyasipkakiñapäna uk janiw amuyapkänti. Ukampis wali kusisitaw yatiyapjjäna. Ida Olmstead sat kullakajj 1902 maranwa tantachäwinakar sarañ qalltäna, jupajj akham sänwa: “Kunjamsa jaqenakajj walja bendicionanak katoqapjjani uk yatipjjayätwa, ukatwa taqe khitinakampitï jikisipkayäta ukanakar predicapjjayäta” sasa.

JUPANAK PACHPAW BIBLIAT APSTʼAT QELLQATANAK IMPRIMIPJJÄNA

Jilat kullakanakar Diosan yatichäwinakap churaskakiñatakejja, Betelankir jilat kullakanakajj jupanak pachpaw qellqatanak imprimiñ qalltapjjäna. Ukatakejj kunatï imprimiñatak wakiskäna ukwa Brooklyn (Nueva York) markan alapjjäna, Betelat mä qhawqha cuadranak jakʼankkäna uka mä edificio alquilapjjarakïna, uka edificiojj avenida Myrtle, número 35 ukankänwa.

Leo Pelle jilatampi Walter Kessler jilatampejj 1920 maran enero phajjsinwa Betelan serviñ qalltapjjäna. Walter jilatajj akham sänwa: “Betelar puripjjta ukhajja, imprentan encargata jilatajj uñkattʼasaw akham sapjjetäna: ‘Chika urutakejj horay mediaw faltaski’ sasa. Ukatjja sotanotwa libron cajanak apsuyapjjetäna” sasa.

Qhepürojj kunas pasäna ukjja Leo jilatajj akham sarakïnwa: “Avenida Myrtle ukankkäna uka edificion perqanakap qʼomachañaw waktʼapjjetäna. Uka edificion primer pisopajj wali qʼañupunïnwa. Ukampis ukham chʼamachasipjjatajajj janiw inamayäkänti, Tatitutakïnwa” sasa.

The Watch Tower sat revist imprimkäna uka imprenta.

Mä qhawqha semananakatjja, taqe chuyma trabajir jilat kullakanakajj The Watch Tower (Yatiyañataki) revist imprimjjapjjänwa. Segundo pisonkkäna uka imprentampejja, The Watch Tower 1 de febrero, 1920 uka revistatjja 60.000 copianakwa imprimipjjäna. Uka edificion sotanopanjja, Acorazado sat yaqha imprentwa instalapjjäna. Uka maranjja, The Golden Age (¡Sartapjjañäni!) sat revistwa imprimipjjarakïna. The Golden Age 14 de abril, 1920 uka revistampiw imprimiñajj qalltasïna. Taqe chuyma trabajir uka jilat kullakanakarojj Jehová Diosajj wal bendisïna.

“Ukham chʼamachasipjjatajajj janiw inamayäkänti, Tatitutakïnwa”.

“SUMANKASA JAKASIPJJAÑÄNI”

Jehová Diosar jan jitheqtas servirinakajja mayampiw mayachtʼata taqe chuyma predicañ qalltapjjäna. Ukampis uka nayrajja, mä arunjja 1917 marat 1919 marakamajja, Bibliat Yatjjatirinakat yaqhepajj Diosan markapatwa jitheqtjjapjjäna. ¿Kunjamsa jupanakar yanaptʼasispäna?

The Watch Tower 1 de abril, 1920 revistanjja, “Sumankasa jakasipjjañäni” sat yatichäwiw mistüna, ukanjja akham sasaw jitheqtirinakarojj munasiñamp säna: ‘Taqe khitinakatï Jehová Diosar istʼañ munapki ukanakajj nayra pantjasitanak armjjasajja, Diosan markapamp predicaskakiñatakiw mayachtʼasjjapjjani sasaw confiyapjjta’ sasa.

Waljaniw uka arunakar istʼasajj Diosan markapar kuttʼanjjapjjäna. Mä chacha warmejj akham sänwa: “Jilat kullakanakajj walsa predicasipkchïnjja, nanakajj mara jilaw jan predikjjapjjayätti, ukham lurasajj pantjasipjjtwa. [...] Janipuniw mayampis cheqa thakit jitheqtañ munjjapjjtti” sasa. Kuttʼanjjasajja, uka jilat kullakanakajj walja lurañanakanëjjapjjänwa.

MÄ LIBRO LAKIRAPJJÄNA

Bibliat Yatjjatirinakajja, 1920 maran 21 de junio uruw mä campaña qalltapjjäna, tapa flexiblenïki uka The Finished Mystery (El misterio terminado) sat librompiw predicapjjäna. Autoridadanakajj 1918 maranwa uka libromp predicañ jarkʼapjjäna, ukhamajj walja libronakaw imat utjaskäna.

Uka campañatakejj janiw precursoranakarukejj invitaskänti, jan ukasti taqpach publicadoranakaruw invitasïna. Mä qellqatajj akham sänwa: ‘Taqe congregacionanakanwa, khitinakatï predicañ puedipki uka bautisat jilat kullakanakajj taqe chuyma predicapjjañapa’ sasa. Edmund Hooper jilatajj akham sänwa: ‘Walja jilat kullakanakajja ukhapuniw utat uta yatiyañ qalltapjjäna’ sasa. Jupajj akham saskakïnwa: ‘Jaqenakaru Diosan arunakap yatiyañajja, janiw kunjamtï amuyapkayäta ukhamäkänti, jukʼamp lugaranakanwa yatiyasiñapäna’ sasa.

EUROPA CHEQAN MAYAMPIW ORGANISTʼASI

Primera Guerra Mundialajj utjkäna ukhajja, yaqha markankir Bibliat Yatjjatirinakampi parlañajj chʼamänwa. Ukhamïpansti, 1920 maran 12 de agosto uruw Rutherford jilatajj yaqha pusi jilatanakampi Gran Bretaña, Europa continental, Oriente Medio uksa cheqanakar sarapjjäna, ukhamat jilat kullakanakar chʼamañchtʼañataki, predicación mayamp organistʼañataki.

Rutherford jilatajj Egipto markaruw visitaski.

Gran Bretaña markanjja, Bibliat Yatjjatirinakajj kimsa asambleanakampi 12 tantachäwinakampwa wakichtʼapjjäna. Ukarojja, mä 50.000 ukhaniw sarapjjäna. Uka toqetjja The Watch Tower revistajj akham sänwa: “Jilat kullakanakajj wali chʼamañchtʼataw jikjjatasipjjäna. Jupanakkamas wali mayachtʼataw predicapjjäna, ukajj jupanakar wal kusisiyäna” sasa. París sat markanjja, “Jichhürunakan jakapki ukanakatjja millón millón jaqenakaw jan jiwapkaniti” sat discurswa Rutherford jilatajj mayamp arstʼäna. Ukarojj waljanipuniw sarapjjäna, 300 jaqenakarakiw jukʼamp yatjjatañatak yanaptʼa mayipjjäna.

Londres markan utjkäna uka Royal Albert Hall sat utanwa mä discursojj arstʼasïna, ukatakejj aka cartelampiw invitapjjäna.

Uka qhepa semananakajja, Rutherford jilatampi pusi jilatanakampiw Atenas, El Cairo, Jerusalén uka markanakar visitapjjäna. Bibliat jukʼamp yatiñ muniri jaqenakar yanaptʼañatakejja, Rutherford jilatajj Bibliat apstʼat qellqatanak imañatak mä depósito Ramala sat markan jistʼaräna, ukajj Jerusalén jakʼankänwa. Qhepatsti Europa cheqaruw kuttʼjjäna, ukanjja Oficina de Europa Central ukwa uttʼayäna. Ukanwa Bibliat apstʼat qellqatanakajj imprimisirakïna.

MÄ JAN WALTʼÄWIW UTJÄNA

Septiembre, 1920 maranjja, The Golden Age (número 27) sat revistaw apsusïna. Uka revistanjja, Bibliat Yatjjatirinakajj kunjam jan waltʼayatas 1918 maran uñjasipjjäna ukaw qhanañchasïna. Acorazado sat imprentajja, The Golden Age (número 27) sat revistwa pusi millonats jila copianak arumay uru imprimïna.

Policianakajj Emma Martin kullakar apsupkäna uka foto.

Uka revista liytʼirinakajja, kunjamsa Emma Martin sat precursora kullakarojj tʼaqesiyapjjäna ukwa liytʼapjjäna. Uka kullakajj San Bernardino (California, Estados Unidos) markanwa jakasïna. 1918 maran 17 de marzo urojja, uka kullakampi kimsa jilatanakampiw Bibliat Yatjjatirinakan mä tantachäwipar sarapjjäna. Uka jilatanakajj Edward Hamm, Edward Sonnenburg, Ernest Stevens satäpjjänwa.

Uka tantachäwir saririnakat maynejja, janiw Bibliat yateqañatak sarkänti. Jupajj uka qhepatjja akham sänwa: ‘Fiscalian khitataw uka tantachäwir sarta. Bibliat Yatjjatirinakar juchañchañataki pruebanak jikjjatañatakiw khitapjjetu’ sasa. Cheqapuniw uka tantachäwinjja El misterio terminado sat libro jikjjatäna. Mä qhawqha urunakatjja, Emma Martin kullakarusa mayni kimsa jilatanakarusa preso katuntapjjäna. Uka libro jaqenakar churasajj markan leyipwa pʼakintapjjtajja sasaw jupanakar juchañchapjjäna.

Kimsa maratakiw puspachanir carcelar llawintapjjäna. Jupanakajj walja kutiw cheqapar uñjatäñatakejj reclamapjjäna, ukampis 1920 maran 17 de mayo urukamajj janiw jukʼamp reclamañatakejj kunas utj-jjänti, ukatwa uka kullakasa jilatanakasa carcelat jan mistuñ puedipkänti. Qhepatjja mä akatjamatwa ukajj mayjtʼäna.

Jupanakan experienciapjja, 1920 maran 20 de junio urun apaskäna uka asambleanwa Rutherford jilatajj cuenttʼäna, uka asambleajj San Francisco markanwa apasïna. Kunjamsa uka kullakampir jilatanakampir tʼaqesiyapjjäna uk yatisajja, tantachasir jilat kullakanakajj colerasipjjänwa, ukatwa Estados Unidos markan presidentepar mä qellqata telegrama toqe apayapjjäna. Ukanjja akham sapjjänwa: ‘Emma sat señorarojja, “markan leyipwa pʼakinti” sasajj ina chʼusatwa juchañchapjje. Policianakajj mä trampa wakichasaw Emma señorarojj carcelar llawintapjje, jupanakajj autoridadäpjjatap laykuw munañaparjamak ukham lurapjje, ukatwa cheqapar uñjatäñapatak mayipjjsma” sasa.

Qhepürojja, Estados Unidos markan Woodrow Wilson sat presidentepajj jankʼakiw Emma Martin kullakarusa, mayni kimsa jilatanakarusa carcelat antutjjapjjañapatak mayïna. Ukatwa carcelat mistjjapjjäna.

Bibliat Yatjjatirinakajja, 1920 marajj tukuyjjäna ukhajj wali kusisitäpjjänwa. Betelanjja jukʼamp lurañanakaw utjäna, cheqpach cristianonakajj ‘Diosan Reinopakiw jan walinak aka oraqet chhaqtayani’ sasaw taqe chuyma yatiyapjjarakïna (Mat. 24:14). 1921 marasti, Diosan Reinopat sum yatiyäwinak yatiyañatakejj jukʼamp suma maräjjänwa.