1—3. Һәвари Булус нә үчүн Коринфә ҝәлиб вә бурада галмаг үчүн о, һансы мәсәләләри һәлл етмәли иди?

 ӘЛЛИНҸИ илин ахырларыдыр. Һәвари Булус Коринфдәдир. Бу зәнҝин тиҹарәт шәһәриндә чохлу јәһуди, јунан вә ромалы јашајыр a. Булус бура нә алыш-вериш етмәјә, нә дә иш ахтармаға ҝәлиб. Ону бура ҝәтирән ваҹиб бир мәгсәд — Аллаһын Падшаһлығы һаггында шаһидлик етмәкдир. Амма Булуса галмаға јер тапмаг лазымдыр. Бундан башга, онун һеч кимә јүк олмаг фикри јохдур. О истәмир ки, башгалары онун Аллаһын сөзүнүн һесабына јашадығыны фикирләшсин. Ҝөрәсән о, нә едәҹәк?

² Булусун әлиндә сәнәти вар — о, чадыр тикә билир. Чадыр тикмәк асан иш дејил, амма Булус әлинин зәһмәти илә доланмаг истәјир. Ҝөрәсән, инсанларла гајнашан бу шәһәрдә о, өзүнә иш тапа биләҹәк? Һәлә галмаг јериндән данышмырыг. Бу зәрури мәсәләләри һәлл етмәли олса да, Булус Коринфә нә үчүн ҝәлдијини унутмур.

³ Ҝөрәҹәјимиз кими, Булус Коринфдә хејли мүддәт галды вә бурадакы фәалијјәти чохлу бәһрәләр ҝәтирди. Булусун Коринфдәки хидмәтиндән биз өзүмүзә һансы нүмунәни ҝөтүрә биләрик вә бу, бизә өз саһәмиздә Аллаһын Падшаһлығы һаггында әтрафлы шәһадәт вермәјә неҹә көмәк едә биләр.

4, 5. а) Коринфдә оланда Булус кимин евиндә јашады вә өзүнү доландырмаг үчүн нә ишлә мәшғул олду? б) Нә үчүн Булусун чадыр тикә билмәси тәәҹҹүблү дејил?

⁴ Коринфә ҝәләндән бир мүддәт сонра Булус Аквилас вә онун арвады Прискилла илә таныш олду. Император Клавди «бүтүн јәһудиләрә Ромадан чыхмағы» әмр етдијинә ҝөрә бу јәһуди аиләси Коринфә көчүб орада мәскунлашмышды (Һәв. 18:1, 2). Аквилас вә Прискилла хејирхаһлыг ҝөстәриб Булуса һәм өз евләриндә галмағы, һәм дә бирҝә ишләмәји тәклиф етдиләр. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Пешәләри ејни олдуғундан [Булус] онларын  евиндә галды вә бир јердә ишләдиләр. Пешәләри чадыр тикмәк иди» (Һәв. 18:3). Булус Коринфдә хидмәт етдији мүддәт әрзиндә бу гонагпәрвәр адамларын евиндә јашады. Еһтимал ки, сонралар Мүгәддәс Китаба дахил олмуш мәктубларындан бәзиләрини Булус бурада јазмышды b.

⁵ Неҹә олур ки, «Гәмлаилин јанында тәһсил алмыш» Булус һәм дә чадыр тикмәји баҹарырды? (Һәв. 22:3). Биринҹи әсрдә јәһудиләрин ушаглары әлавә тәһсил алмагла јанашы һансыса бир пешәјә дә јијәләнә биләрдиләр. Ҝөрүнүр, јәһудиләрдә бу, ејиб сајылмырды. Булус чадыр тикмәк сәнәтини, еһтимал ки, ҝәнҹлијиндә өјрәнмишди. Онун бөјүјүб боја-баша чатдығы Киликија әјаләти чадырларын һазырландығы киликиум парчасы илә мәшһур иди. Чадыр тикәнин иши нәдән ибарәт олурду? О, чадыр тикмәк үчүн лазым олан галын, кобуд парчаны ја өзү тохујур, ја да һазыр парчаны кәсиб чадыр тикирди. Һәр неҹә олса да, бу чох әзијјәтли иш иди.

6, 7. а) Булус өз пешәсинә неҹә јанашырды вә Аквилас илә Прискилланын да ејни бахыша малик олдуғу нәдән ҝөрүнүр? б) Бу ҝүн мәсиһиләр Булусун вә Аквилас илә Прискилланын нүмунәсини неҹә тәглид едирләр?

⁶ Булус чадыр тикмәји өзүнүн башлыҹа иши һесаб етмирди. О, садәҹә өзүнү доландырмаг вә хош хәбәри «тәмәннасыз» тәблиғ етмәк үчүн ишләјирди (2 Кор. 11:7). Бәс Аквилас вә Прискилла өз ишләринә неҹә јанашырдылар? Сөзсүз ки, онлар да дүнјәви ишә Булус кими бахырдылар. Әлли икинҹи илдә Булус Коринфдән ҝедәндә Аквилас вә Прискилла да онун ардынҹа Ефесә ҝетмишдиләр. Орада онларын евиндә јығынҹаг ҝөрүшләри кечирилирди (1 Кор. 16:19). Сонралар онлар Ромаја гајытмыш, даһа сонра исә јенидән Ефесә дөнмүшдүләр. Бу чалышган мәсиһиләр Падшаһлығын ишини һәјатларында биринҹи  јерә гојмуш вә өзләрини башгаларына хидмәт етмәјә һәср етмишдиләр. Буна ҝөрә дә «башга халгларын адамларындан ибарәт бүтүн јығынҹаглар» онлара миннәтдар идиләр (Ром. 16:3—5; 2 Тим. 4:19).

⁷ Мүасир дөврдәки мәсиһиләр Булусдан, Аквиласдан вә Прискилладан нүмунә ҝөтүрүрләр. «Һеч биринизә јүк олмамаг үчүн» онлар ишләјиб әлләринин зәһмәтилә доланырлар (1 Салон. 2:9). Тәгдирәлајиг һалдыр ки, тамвахтлы тәблиғчиләр башлыҹа ишләри олан тәблиғ ишини иҹра едәркән өзләрини доландырмаг үчүн натамам иш графики илә ишләјир вә ја мөвсүми ишдә чалышырлар. Аквилас вә Прискилла кими Јеһованын бир чох гонагпәрвәр хидмәтчиләри евләринин гапысыны рајон нәзарәтчиләринин үзүнә ачырлар. Бу мәсиһиләр өз тәҹрүбәләриндән билирләр ки, гонагпәрвәрлик инсаны сөзүн әсл мәнасында руһландырыр вә тәравәт ҝәтирир (Ром. 12:13).

8, 9. Јәһудиләр тәрәфиндән мүгавимәтлә гаршылашанда Булус нә етди вә бундан сонра һарада тәблиғ етмәјә башлады?

⁸ Булусун чадыр тикмәк ишинә садәҹә доланышыг үсулу кими бахдығыны бир һадисә ајдын шәкилдә ҝөстәрди. Сила илә Тимути Македонијадан әлидолу ҝәләндә Булус дәрһал «бүтүн вахтыны Аллаһын сөзүнү јајмаға һәср етди» (2 Кор. 11:9; Һәв. 18:5). Лакин Булусун бу ҹүр шаһидлик етмәси јәһудиләр тәрәфиндән ҝүҹлү мүгавимәтлә гаршыланды. Мәсиһ һаггында хәбәри рәдд етдикләринә ҝөрә мәсулијјәтин јәһудиләрин өз үзәринә дүшдүјүнү ҝөстәрмәк үчүн Булус палтарыны силкәләјиб деди: «Гој ганыныз өз бојнунузда галсын. Мән тәмизәм. Бундан сонра башга халгларын јанына ҝедәҹәјәм» (Һәв. 18:6; Һизг. 3:18, 19).

⁹ Булус тәблиғ ишини һарада давам етдирди? Тит Јуст адлы бир нәфәр евини Булуса тәклиф етди. Еһтимал ки, прозелит олан бу кишинин еви синагогун јанында јерләширди. Булус фәалијјәтини Јустун евиндә давам етдирди (Һәв. 18:7). Беләликлә, Коринфдә олдуғу мүддәтдә Булусун јашадығы јер Аквилас вә Прискилланын еви, тәблиғ ишини иҹра етдији јер исә Јустун еви олду.

10. Нәдән ҝөрүнүр ки, јалныз башга милләтләрдән олан адамлара тәблиғ етмәк Булусун гәти гәрары дејилди?

¹⁰ Јухарыда гејд едилдији кими, Булус јәһудиләрә демишди ки, бундан сонра башга халглардан олан адамларын јанына ҝедәҹәк. Буну неҹә баша дүшмәк олар? Булус артыг бүтүн јәһудиләрдән вә прозелитләрдән, һәтта сәмими оланларындан да үз дөндәрмишди? Чәтин ки белә олсун. Нијә? Лука јазыр: «Синагог рәиси Крисп вә онун ев әһли Ағаја иман ҝәтирди». Ҝөрүнүр, синагога ҝәләнләрдән дә бир нечәси Криспә гошулмушду, чүнки һәмин ајәдә дејилир ки, «Аллаһын сөзүнү ешидән хејли коринфли дә инаныб вәфтиз олунду» (Һәв. 18:8). Беләликлә, Тит Јустун еви јени јаранмыш Коринф јығынҹағы үчүн ҝөрүш јеринә чеврилди. Әҝәр Лука Булусун Коринфдәки хидмәтини өзүнә хас үслубда, јәни хроноложи ардыҹыллыгла гәләмә алыбса, демәли, һәмин јәһудиләр вә прозелитләр Булусун өз әлејһдарларына дедији сөзләрдән сонра имана ҝәлмишдиләр. Бу һадисә бариз сурәтдә ҝөстәрир ки, һәвари һиссләрә гапылмајараг ағылла һәрәкәт едирди.

11. Бу ҝүн Јеһованын Шаһидләри өзүнү мәсиһи һесаб едәнләрә тәблиғ едәркән Булусдан неҹә нүмунә ҝөтүрүрләр?

¹¹ Бу ҝүн бир чох өлкәләрдә христиан килсәси ҹамааты өз тәсири алтында сахлајыр. Дүнјанын бир сыра јерләриндә Христиан дүнјасынын миссионерләри чохлу сајда инсанлары христианлыға дөндәрмишләр. Өзләрини Мәсиһин давамчысы адландыран адамлар биринҹи әсрдә Коринфдә јашајан јәһудиләр кими, дини адәт-әнәнәләрин гулудурлар. Буна бахмајараг, Јеһованын Шаһидләри олан бизләр Булусдан нүмунә ҝөтүрәрәк белә адамлара тәблиғ едир, онлара Мүгәддәс Китабы даһа дәриндән анламаға көмәк едирик. Онлар бизә мүгавимәт ҝөстәрәндә, јахуд дин рәһбәрләри бизи тәгиб  едәндә белә үмидимизи үзмүрүк. Аллаһын гејрәтини чәкән, анҹаг буну дәгиг билијә әсасланараг етмәјән бу адамларын арасында чохлу һәлим инсанлар вар. Онлары ахтарыб тапмаг бизим борҹумуздур (Ром. 10:2).

12. Иса ҝөрүнтүдә Булусу нәјә әмин етди?

¹² Әҝәр Коринфдә хидмәтини давам етдирмәклә бағлы Булусун үрәјиндә шүбһәләр вар идисә дә, Иса Мәсиһ она ҝөрүнәндә бүтүн шүбһәләри јох олду. Иса ҝөрүнтүдә Булуса деди: «Горхма, даныш, сусма, чүнки мән сәнинләјәм. Һеч кәс сәнә һүҹум едиб хәләл јетирмәјәҹәк. Бу шәһәрдә һәлә чох адам мәнә инанаҹаг» (Һәв. 18:9, 10). Бу, Булусу сөзүн әсл мәнасында руһландырды. Мәсиһ Булусу шәхсән әмин етди ки, она хәләл дәјмәјәҹәк вә шәһәрдә һәлә чохлары мәсиһилији гәбул едәҹәк. Алдығы ҝөрүнтүдән сонра Булус нә етди? Мүгәддәс Китабда дејилир: «Булус орада ил јарым галыб инсанлара Аллаһын сөзүнү өјрәтди» (Һәв. 18:11).

13. Һөкм күрсүсүнә јахынлашдыгҹа Булус, ола билсин, кимин һаггында дүшүнүрдү, амма һәр шејин јахшы сонлугла битәҹәјинә о, нә үчүн әмин ола биләрди?

¹³ Коринфдә тәхминән бир ил галдыгдан сонра Булус Исанын она, һәгигәтән дә, дајаг олдуғуна бир даһа әмин олду. «Јәһудиләр бирләшиб Булусун әлејһинә галхдылар вә ону һаким күрсүсү гаршысына» ҝәтирдиләр (Һәв. 18:12). Бәзиләринин фикринҹә, үзәринә нахышлар дөјүлмүш мави вә ағ мәрмәрдән олан һаким күрсүсү вә ја коринфлиләрин дили илә десәк, бима Коринфин базар мејданынын мәркәзинә јахын јерләширди. Биманын гаршысындакы ачыг јердә чохлу адам јығыша биләрди. Археоложи тапынтылара әсасән, һаким күрсүсү синагогдан, демәли, Јустун да евиндән ҹәми бир нечә аддым аралыда иди. Бимаја јахынлашдыгҹа, ола билсин, Булус Стефанын дашгалаг едилмәси һаггында дүшүнүрдү. Стефанын өлдүрүлмәси һәмин вахт Шаул кими танынан Булусун үрәјиндән олмушду (Һәв. 8:1). Ҝөрәсән, Булусу да ејни агибәт ҝөзләјир? Јох, ола билмәз. Ахы Иса ону әмин етмишди ки, һеч кәс она хәләл јетирмәјәҹәк (Һәв. 18:10).

14, 15. а) Јәһудиләр Булусу нәдә тәгсирләндирирдиләр вә Галлио онларын иддиаларыны нә үчүн рәдд етди? б) Јәһудиләр Состенә нә етдиләр вә сонра еһтимала ҝөрә о ким олду?

 ¹⁴ Булус һаким күрсүсүнүн јанына чатанда нә баш верди? Һаким Рома философу Сенеканын бөјүк гардашы, Ахајја валиси Галлио иди. Јәһудиләр Булуса гаршы белә иттиһам ирәли сүрдүләр: «Бу адам инсанлары гануна зидд ҝедән башга ибадәт јолуна јөнәлдир» (Һәв. 18:13). Јәни онлар демәк истәјирдиләр ки, Булус гејри-гануни олараг инсанлары өз дининә дөндәрир. Лакин Галлио ҝөрүрдү ки, бурада һеч бир «ганун позунтусу вә ја ағыр ҹинајәт»ә јол верилмәјиб (Һәв. 18:14). Јәһудиләрин мүбаһисәсинә исә гарышмаг фикри јох иди. Булус өзүнү мүдафиә етмәк үчүн ағзыны ачмаға маҹал тапмамыш Галлио иддианы рәдд етди. Ган иттиһамчыларын башына вурду. Онлар бүтүн аҹыгларыны Состенин үстүнә төкдүләр. (Еһтимал ки, Состен Криспин јеринә синагог рәиси олмушду.) Јәһудиләр ону «тутуб һаким күрсүсү гаршысында дөјдүләр» (Һәв. 18:17).

¹⁵ Бәс нә үчүн Галлио ҹамаата мане олмады? Ола билсин, о фикирләширди ки, издиһамы Булуса гаршы галдыран Состен олуб, инди дә өз ҹәзасыдыр, чәкир. Һәр неҹә олса да, ишин ахыры, ҝөрүнүр, јахшы олду. Белә ки, бу һадисәдән бир нечә ил сонра Коринф јығынҹағына јаздығы илк мәктубунда Булус Состен адлы бир гардашын адыны чәкмишди (1 Кор. 1:1, 2). Ола билсин, бу, һәмин дөјүлән Состен иди. Әҝәр беләдирсә, онда бу хошаҝәлмәз һадисә Состенә мәсиһилији гәбул етмәјә көмәк етмишди.

16. Исанын «горхма, даныш, сусма, чүнки мән сәнинләјәм» сөзләринин бизим хидмәтимизә һансы аидијјәти вар?

¹⁶ Јадындадырса, јәһудиләр Булусун тәблиғ етдији хәбәри рәдд етдикдән сонра Иса Булуса ҝөрүнүб она үрәк-дирәк вермишди: «Горхма, даныш, сусма, чүнки мән сәнинләјәм» (Һәв. 18:9, 10). Биз дә бу сөзләри һәмишә јадда сахламалыјыг, хүсусилә дә мүгавимәтлә растлашанда. Һеч вахт јаддан чыхарма ки, Јеһова үрәкләри ҝөрүр вә сәмими гәлбли инсанлары Өзүнә ҹәлб едир (1 Ишм. 16:7; Јәһ. 6:44). Елә бу өзү хидмәтдә фәал олмаг үчүн тутарлы сәбәбдир. Һәр ил јүз минләрлә адам вәфтиз олур. Бу о демәкдир ки, ҝүндә јүзләрлә инсан Јеһованын халгына гошулур! «Бүтүн халгларын ичиндә шаҝирд һазырлајын» әмрини јеринә јетирәнләри Иса Мәсиһ әмин едир: «Мән бу дөврүн јекунуна кими һәмишә сизинләјәм» (Мәт. 28:19, 20).

17, 18. Ефесә ҝедәркән Булус, ола билсин, нә һагда дүшүнүрдү?

¹⁷ Галлионун тутдуғу мөвгејин Коринфдәки ҝәнҹ јығынҹағын сакит шәраитдә фәалијјәт ҝөстәрмәсинә көмәк едиб-етмәдијини дәгиг дејә билмәрик. Тәкҹә ону билирик ки, бу һадисәдән сонра Булус Коринфдә «бир мүддәт» галды. Әлли икинҹи илин баһарында о, Суријаја ҝетмәк гәрарына ҝәлди. Бунун үчүн Булус Коринфдән 11 километр гәрбдә јерләшән Кенхрејаја  ҝетди. Орада оларкән исә «сачыны вурдурду, чүнки әһд етмишди» c (Һәв. 18:18). Бундан сонра Аквилас вә Прискилла илә бирликдә Кичик Асијада јерләшән Ефесә ҝетди.

¹⁸ Ҝәми илә Ефесә ҝедәркән јәгин Булус Коринфдә јашадығы вахт әрзиндә олуб-кечәнләр һаггында дүшүнүрдү. Онун бу шәһәрлә бағлы чохлу хош хатирәләри вар иди. Инди бунлары бир-бир јада салдыгҹа о, дәрин мәмнунлуг дујурду. Орадакы 18 ајлыг хидмәти чох мәһсулдар олмушду. Коринфдә, Јустун евиндә илк јығынҹаг тәсис едилмишдир. Јуст, Крисп вә аиләси, еләҹә дә бир чох башга адамлар мәсиһилији гәбул етмишдиләр. Бу мәсиһиләрин һамысы Булуса әзиз иди, ахы һәгигәти онлара Булус чатдырмышды. Сонралар онлара јаздығы мәктубунда Булус бу диндашларыны үрәјиндә һәкк едилмиш зәманәт мәктубу адландырмышды. Биз дә һәгигәти өјрәтдијимиз инсанлары өзүмүзә доғма һисс едирик. Бу ҹүр ҹанлы «зәманәт мәктублары»ны ҝөрәндә инсанын үрәји даға дөнүр (2 Кор. 3:1—3).

19, 20. Ефесә чатан кими Булус нә етди вә руһани мәгсәдләрә чатмагла бағлы Булусдан нә өјрәнирик?

¹⁹ Ефесә чатар-чатмаз Булус тәблиғлә мәшғул олмаға башлады. О, «синагога ҝирди вә јәһудиләрлә сөһбәт етди» (Һәв. 18:19). Бу дәфә Булус Ефесдә аз галды. Гардашлар ондан бир аз да галмағы хаһиш етсәләр дә, «разы олмады». Ефеслиләрлә сағоллашанда исә деди: «Јеһова мәсләһәт билсә, јаныныза гајыдарам» (Һәв. 18:20, 21). Сөзсүз, Булус билирди ки, Ефесдә ҝөрүләси һәлә чох иш вар. Һәвари ҝери гајытмаг истәсә дә, һәр шеји Јеһованын ихтијарына бурахды. Мәҝәр бу бизим үчүн ҝөзәл нүмунә дејил? Руһани мәгсәдләрә чатмаг үчүн өзүмүз тәшәббүс ҝөстәрмәли олсаг да, мәсәләни Јеһованын өһдәсинә бурахмалы вә Онун ирадәсинә ујғун давранмалыјыг (Јаг. 4:15).

²⁰ Булус Аквилас вә Прискилланы Ефесдә гојуб ҝәми илә Гејсәријјәјә јола дүшдү. Ҝөрүнүр, орадан Јерусәлимә ҝедиб орадакы јығынҹагла ҝөрүшдү (Һәв. 18:22). Сонра Булус сәјаһәтинә башладығы јерә, Сурија Антакјасына ҝетди. Беләҹә, о, икинҹи тәблиғ сәјаһәтини уғурла баша вурду. Ҝөрәсән ахырынҹы тәблиғ сәјаһәтиндә Булусу нә ҝөзләјир?