1, 2. Филиппидән Салоникијә сәјаһәт едәнләр кимләрдир вә онлар нә һагда дүшүнүрләр?

 РОМАЛЫЛАРЫН усталыгла салдығы һамар јол гајалы дағлары јарыб кечир. Бу јолла әсҝәрләр, таҹирләр, сәнәткарлар сәјаһәт едир. Адәтән бурада сәс сәсә гарышыр: бир тәрәфдән ешшәкләрин ангыртысы, диҝәр тәрәфдән галын даш плитәләрин үстүндән кечән араба тәкәрләринин сәси, бир јандан да јолчуларын сәс-күјү. Бу јолла Филиппидән Салоникијә ҝедән Булус, Сила вә Тимути 130 километрдән чох мәсафәни гәт етмәлидирләр. Онсуз да асан олмајан бу сәјаһәт Булусла Сила үчүн лап чәтиндир, ахы Филиппидә алдыглары јараларын јери һәлә дә ҝөјнәјир (Һәв. 16:22, 23).

² Јәгин, гардашлар сөһбәт едә-едә ҝетдикләри үчүн сәјаһәт онлара о гәдәр дә чәтин ҝәлмир. Онлар һәлә дә Филиппидә баш верән һадисәнин тәсири алтындадырлар. Һәбсхана рәисинин аиләси илә бирликдә мәсиһилији гәбул етмәси гардашларын Аллаһын сөзүнү усанмадан тәблиғ етмәк гәтијјәтини даһа да мөһкәмләндириб. Амма дәнизин саһилиндә јерләшән Салоники шәһәринә јахынлашдыгҹа, гардашлар орадакы јәһудиләри фикирләшәндә бир гәдәр һәјәҹан кечирирләр. Ҝөрәсән, јәһудиләр онларла неҹә рәфтар едәҹәкләр? Филиппидәкиләр кими онлара һүҹум едиб, дөјмәјәҹәкләр ки?   

3. Булусун нүмунәси тәблиғ ишиндә ҹәсарәтли олмаға бизә неҹә көмәк едә биләр?

³ Сонралар Булус Салоникидәки мәсиһиләрә јаздығы мәктубунда һәмин вахт кечирдији һиссләри белә тәсвир етмишди: «Сизә мәлумдур ки, биз Филиппидә чох әзијјәт чәкдик вә тәһгир олундуг. Лакин Аллаһымыз бизи ҹәсарәтләндирди ки, ҝүҹлү мүгавимәтә бахмајараг, Онун мүждәсини сизә чатдыраг» (1 Салон. 2:2). Белә мәлум олур ки, хүсусилә дә Филиппидә баш верән һадисәләрдән сонра Булус Салоники шәһәринә ҝетмәјә бир гәдәр тәрәддүд едирди. Булусун һиссләри сәнә танышдырмы? Һәрдән хош хәбәри тәблиғ етмәк сәнә дә чәтин ҝәлирми? Булус Јеһоваја бел бағлајырды. О әмин иди ки, Јеһова ону мөһкәмләндирәҹәк вә ҹәсарәтини топлајыб тәблиғ етмәјә көмәк едәҹәк. Булусун нүмунәсини нәзәрдән кечирдикдә Јеһованын сәнә дајаг олаҹағына әминлијин даһа да артаҹаг (1 Кор. 4:16).

4. Нәјә ҝөрә белә нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, Булус Салоникидә үч һәфтәдән чох галмышды?

⁴ Булус Салоникидә оланда үч шәнбә синагогда тәблиғ етмишди. Бу о демәкдирми ки, о, шәһәрдә ҹәми үч һәфтә галмышды? Һеч дә јох. Биз билмирик, Булус шәһәрә ҝәләндән нә гәдәр сонра синагога ҝетмишди. Бундан башга, Булусун мәктубларындан ајдын олур ки, Салоникидә оларкән о да, јолдашлары да өзләрини доландырмаг үчүн ишләјирдиләр (1 Салон. 2:9; 2 Салон. 3:7, 8). Үстәлик, һәмин вахт әрзиндә Булус ики дәфә Филиппидәки гардашлардан јардым алмышды (Филип. 4:16). Бурадан белә нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, о, Салоникидә үч һәфтәдән чох галмышды.

5. Булус инсанларын үрәјинә неҹә јол тапмаға чалышырды?

⁵ Булус ҹәсарәтини топлајыб тәблиғ етмәк үчүн синагога ҝетди. Орадакы ҹамаатла адәти үзрә «Мүгәддәс Јазылара әсасланараг сөһбәт апарды. О, Мүгәддәс Јазылардан дәлил-сүбут ҝәтирәрәк Мәсиһин әзијјәт чәкмәсинин, өлүб дирилмәсинин лазым олдуғуну онлара изаһ едирди вә дејирди: “Сизә һаггында данышдығым Иса һәмин бу Мәсиһдир”» (Һәв. 17:2, 3). Диггәт јетир ки, Булус динләјиҹиләринин һиссләрә гапылараг нәтиҹә чыхармаларыны истәмирди, онлары дүшүндүрмәјә чалышырды. О билирди ки, синагога ҝәләнләр Мүгәддәс Јазыларла танышдырлар вә онлара һөрмәтлә јанашырлар, садәҹә орада јазыланлары ахыра кими баша дүшмүрләр. Буна ҝөрә дә Булус Мүгәддәс Јазылардан сүбут ҝәтирәрәк, онлары нәсрани Исанын вәд едилмиш Мәсиһ олдуғуна инандырмаға чалышырды.

6. Иса Мүгәддәс Јазылардан неҹә истифадә етмишди вә бу, шаҝирдләрә неҹә тәсир бағышламышды?

⁶ Тәлим верәркән Мүгәддәс Јазылара әсасланмагла Булус Исанын гојдуғу нүмунәни изләјирди. Мәсәлән, Иса јердә икән шаҝирдләринә сөјләмишди ки, Мүгәддәс Јазылара әсасән о, әзаб чәкиб өлдүрүлмәли, сонра исә дирилмәлидир (Мәт. 16:21). Дириләндән сонра о, шаҝирдләринә ҝөрүнмүшдү. Бу, артыг өзү-өзлүјүндә онун һәгигәти сөјләдијини сүбут едирди. Лакин Иса тәкҹә бунунла кифајәтләнмәмишди. О, «Мусадан вә бүтүн Пејғәмбәрләрдән башлајыб Мүгәддәс Јазыларда өзүнә аид олан шејләри бир-бир онлара изаһ» етмишди. Бу, шаҝирдләрә елә ҝүҹлү тәсир бағышламышды ки, онлар: «Мәҝәр о, јолда бизимлә данышанда, Мүгәддәс Јазылары бизә изаһ едәндә үрәјимиз алышыб јанмырды?» — дејә сөјләмишдиләр (Лука 24:13, 27, 32).

7. Нә үчүн тәлимләримизи Мүгәддәс Китаба әсасландырмалыјыг?

⁷ Аллаһын Кәламындакы хәбәр бөјүк ҝүҹә маликдир (Ибр. 4:12). Буна ҝөрә дә Иса Мәсиһ, Булус вә диҝәр һәвариләр кими, мүасир мәсиһиләр дә өз тәлимләрини һәмин Кәлама әсасландырырлар. Биз дә тәблиғ едәркән Мүгәддәс Китабдан ајәләр охујур, мәнасыны изаһ едир, инсанлары тәлимләримизин һәгигилијинә инандырмаға чалышырыг. Чатдырдығымыз хәбәр бизә мәхсус  дејил. Бу сәбәбдән, Мүгәддәс Китабдан тез-тез истифадә етмәклә инсанлара ҝөстәририк ки, сөјләдикләримиз өз фикирләримиз јох, Аллаһын сөзләридир. Бәли, тәблиғ етдијимиз хәбәр бүсбүтүн Аллаһын Кәламына әсасланыр. Она там етибар етмәк олар. Мәҝәр буну билмәк хош хәбәри Булус кими ҹәсарәтлә бөлүшмәјә сәни тәшвиг етмир?

8—10. а) Салоникилиләр хош хәбәрә неҹә һај вердиләр? б) Нә үчүн бәзи јәһудиләрин Булуса пахыллығы тутду? в) Јәһуди әлејһдарлар нә етдиләр?

⁸ Булус Исанын: «Нөкәр ағасындан үстүн дејил. Мәни тәгиб едибләрсә, сизи дә тәгиб едәҹәкләр. Мәним сөзүмә әмәл едибләрсә, сизин дә сөзүнүзә әмәл едәҹәкләр» сөзләринин доғрулуғуну артыг өз үзәриндә һисс етмишди (Јәһ. 15:20). Салоникидә о, бунун һәгигилијинә бир дә әмин олду: бәзиләри онун сөзләрини һәвәслә динләди, диҝәрләри исә она гаршы чыхды. Хош хәбәри јахшы гаршылајанлар һаггында Лука белә јазыр: «Онлардан [јәһудиләрдән] бир нечәси вә мөмин јунанлардан хејли адам иман ҝәтириб [мәсиһилији гәбул едиб] Булусла Силаја гошулду. Араларында нүфузлу гадынлар да аз дејилди» (Һәв. 17:4). Сөзсүз ки, бу јени шаҝирдләр Мүгәддәс Јазылары дүзҝүн баша дүшдүкләринә ҝөрә чох севинирдиләр.

⁹ Бәзиләри Булусун сөзләрини мәмнунијјәтлә гәбул етдији һалда, диҝәрләри она гәзәбләндиләр. «Јунанлардан хејли адам»ын мәсиһилији гәбул етдијинә ҝөрә бәзи јәһудиләрин Булуса пахыллығы тутду. Бу јәһудиләр јунанлары иудаизмә дөндәрмәк үчүн онлара Төвраты өјрәдир, һәмин јунанлара артыг өзләринә мәхсус адамлар кими бахырдылар. Инди исә Булус ҝөзләри баха-баха бу јунанлары онларын әлиндән алды, өзү дә һарада-һарада, дүз синагогун ичиндә. Јәһудиләр гәзәбдән өзләринә јер тапа билмирдиләр!

¹⁰ Ҝөрәк сонра нә баш верди: «Јәһудиләр пахыллыгдан базар мејданындакы авараларын арасындан јарамаз адамлар јығыб шәһәрдә һај-күј галдырдылар. Булусла Силаны тутмаг вә ҹамаатын габағына чыхартмаг үчүн Јасонун евинә сохулдулар. Онлары тапмајанда Јасону вә бир нечә гардашы шәһәр рәһбәрләринин јанына сүрүјүб ҝәтирдиләр вә чығыр-бағыр салдылар: “Бүтүн аләми бир-биринә вурмуш бу адамлар инди дә бура ҝәлибләр. Јасон да онлары евиндә гонаг едиб. Бу адамларын һамысы Иса адында башга бир падшаһ олдуғуну дејиб Сезарын фәрманларына гаршы чыхырлар”» (Һәв. 17:5—7). Ҝөрәсән, бу нәјә ҝәтириб чыхараҹаг?

11. Булуса вә диҝәр тәблиғчиләрә гаршы һансы иттиһамлар ирәли сүрүлдү вә иттиһамчылар, еһтимал ки, һансы фәрманы нәзәрдә тутурдулар? (Һашијәјә бах.)

¹¹ Күтләнин ки бејнини долдурдулар, даһа онун гаршысыны алмаг гејри-мүмкүндүр. Онун гәзәби мәҹрасындан чыхан чај кими гаршысында олан һәр шеји вуруб дағыдыр. Јәһудиләр дә Булусла Силаны арадан ҝөтүрмәк үчүн мәһз бу силаһа әл атдылар. Шәһәрдә һај-күј  галдырандан сонра рәһбәрләри гардашларын тәһлүкәли адамлар олдуғуна инандырмаға чалышдылар. Онларын Булуса вә диҝәр тәблиғчиләрә гаршы ирәли сүрдүјү биринҹи иттиһам ондан ибарәт иди ки, ҝуја гардашлар «бүтүн аләми бир-биринә» вурублар, һалбуки аләми бир-биринә гатан онларын өзләри иди. Икинҹи иттиһам биринҹисиндән гат-гат ҹидди иди. Јәһудиләр иддиа едирдиләр ки, гардашлар Иса адлы башга падшаһы тәблиғ едир, бунунла да императорун фәрманына гаршы чыхырлар a.

12. Нәдән ҝөрүнүр ки, Салоникидәки мәсиһиләрә гаршы ирәли сүрүлән иттиһамлар аҹы нәтиҹәләр ҝәтирә биләрди?

¹² Јадындадырса, Исаја гаршы да буна охшар иттиһам ирәли сүрмүшдүләр. Јәһуди дин рәһбәрләри Пилата демишди: «Бу адам халгымызы јолдан чыхарыр... үстәлик, өзүнү Мәсиһ, падшаһ адландырыр» (Лука 23:2). Јәгин, Пилат горхмушду ки, император онун хәјанәтә ҝөз јумдуғуну дүшүнәр, она ҝөрә дә Исаны өлүмә мәһкум етмишди. Бунун кими, Салоникидәки мәсиһиләрә гаршы ирәли сүрүлән иттиһамларын нәтиҹәси чох аҹы ола биләрди. Бир китабда бу һагда јазылыб: «Бундан бөјүк тәһлүкә ола билмәзди, чүнки “императорлара гаршы хәјанәтдә шүбһәли билинмәк белә, чох вахт өлүмлә нәтиҹәләнирди”». Бәс јәһудиләр истәдикләринә наил ола билдиләрми?

13, 14. а) Нә үчүн издиһамын тәблиғ ишини дајандырмаг ҹәһдләри баш тутмады? б) Булус Исанын еһтијатлы олмаға даир вердији мәсләһәтә ујғун олараг неҹә давранды вә биз бундан нә өјрәнә биләрик?

¹³ Издиһам Салоникидә тәблиғ ишини дајандырмаға мүвәффәг олмады. Нәјә ҝөрә? Биринҹиси, она ҝөрә ки, онлар Булусла Силаны тапа билмәдиләр. Бундан башга, ҝөрүнүр, шәһәр рәһбәрләри иттиһамларын доғрулуғуна шүбһә едирдиләр. Ҝиров аландан сонра онлар Јасону вә диҝәр гардашлары сәрбәст бурахдылар (Һәв. 17:8, 9). Исанын «илан кими еһтијатлы, ҝөјәрчин кими мәсум олун» мәсләһәтинә риајәт едәрәк Булус тәдбирлә давраныб өзүнү тәһлүкәдән горуду ки, тәблиғ ишини башга јердә давам етдирә билсин (Мәт. 10:16). Демәли, Булусун ҹәсарәтли олмасы о демәк дејилди ки, о, ҝөз ҝөрә-ҝөрә өзүнү ода атырды. Бу ҝүн мәсиһиләр онун нүмунәсини неҹә изләјә биләрләр?

¹⁴ Мүасир дөврдә дә дүнјанын бәзи өлкәләриндә елә олуб ки, Христиан дүнјасынын руһаниләри издиһамы Јеһованын Шаһидләринә гаршы галдырыблар. Бизи иғтишаш салмагда вә дөвләтә хәјанәтдә ҝүнаһландырараг рәһбәрләри әлејһимизә чыхмаға тәһрик едибләр. Биринҹи әсрдәки јәһудиләр кими, мүасир дөврдәки әлејһдарларымызын һәрәкәтләринин архасында да әксәр һалларда пахыллыг дурур. Һәр неҹә олса да, һәгиги мәсиһиләр өзләрини  билә-билә тәһлүкәјә атмырлар. Биз мүмкүн олан јерләрдә бу ҹүр гәзәбли, дүшүнҹәсиз инсанларла мүбаһисәјә ҝиришмәкдән гачынырыг. Бизим мәгсәдимиз инсанларла мүбаһисә етмәк јох, һеч кимә дәјиб тохунмадан тәблиғимизи давам етдирмәкдир. Буна ҝөрә дә ҝәрҝин вәзијјәт јарананда чыхыб ҝедир вә әҝәр мүмкүндүрсә, ара сакитләшәндән сонра гајыдырыг.

15. Веријалылар хош хәбәрә неҹә һај верди?

¹⁵ Тәһлүкәсизлик наминә гардашлар Булусла Силаны 65 километр аралыда јерләшән Верија шәһәринә ҝөндәрдиләр. Бураја чатанда Булус синагога ҝедиб орада јығышанлара тәблиғ етди. Онларла данышмаг чох хош иди. Лука јазыр ки, Веријадакы јәһудиләр «Салоники јәһудиләринә нисбәтән даһа алиҹәнаб идиләр. Онлар Аллаһын сөзүнү бөјүк һәвәслә гәбул етдиләр. Ешитдикләринин доғру олуб-олмадығыны јохламаг үчүн Мүгәддәс Јазылары һәр ҝүн диггәтлә арашдырырдылар» (Һәв. 17:10, 11). Амма бу о демәк дејилди ки, Салоникидәки мәсиһиләр веријадакылардан пис иди. Чүнки Булус сонралар онлары да тәрифләјәрәк демишди: «Биз даима Аллаһа шүкүр едирик, чүнки сиз биздән ешитдијиниз Аллаһын сөзүнү инсан сөзү кими дејил, әслиндә, неҹә вар елә, Аллаһын сөзү кими гәбул етдиниз. Бу сөз сиз иманлыларда фәалијјәт ҝөстәрир» (1 Салон. 2:13). Бәс Веријадакы мәсиһиләр һансы мәнада даһа алиҹәнаб идиләр?

16. Нә үчүн Мүгәддәс Китабда веријалылар «алиҹәнаб» адланырлар?

¹⁶ Ешитдикләри веријалылар үчүн јени бир шеј олса да, онлара шүбһә илә јанашмыр вә ја кәскин тәнгиди мүнасибәт бәсләмирдиләр. Ејни заманда веријалылары садәлөвһ дә адландырмаг олмаз. Әввәла, онлар  диггәтлә Булуса гулаг асырдылар. Сонра исә өјрәндикләрини Мүгәддәс Јазыларла тутушдуруб онларын доғрулуғуну јохлајырдылар. Бундан әлавә, онлар Аллаһын Кәламыны јалныз шәнбә ҝүнләри јох, һәр ҝүн охујуб арашдырырдылар. Буну диггәтлә едирдиләр ки, јени тәлимин ишығында Мүгәддәс Јазылары даһа да дәриндән баша дүшсүнләр. Ахырда онлар тәвазөкарлыг ҝөстәрәрәк бахышларында дәјишиклик етдиләр, белә ки, Лука онлардан бир чохунун иман ҝәтирдијини јазыр (Һәв. 17:12). Буна ҝөрә дә веријалыларын «алиҹәнаб» адланмасы тәәҹҹүблү дејил!

17. Веријалылар бизә нәдә ҝөзәл нүмунә гојублар вә вәфтиздән сонра да биз бу нүмунәни неҹә изләјә биләрик?

¹⁷ Јәгин веријалыларын һеч ағлына да ҝәлмәзди ки, онларын хош хәбәри бу ҹүр гәбул етмәләри Аллаһын Кәламында бизим үчүн парлаг нүмунә кими горунуб сахланылаҹаг. Онлар Булусун үмидләрини доғрултдулар вә мәһз Јеһованын истәдији кими даврандылар. Биз дә инсанлары Аллаһын Кәламыны диггәтлә арашдырмаға тәшвиг едирик ки, онларын иманы мөһкәм тәмәл үзәриндә гурулсун. Бәс вәфтиз оландан сонра Мүгәддәс Китабы сәјлә өјрәнмәјә еһтијаҹ галырмы? Сөзсүз ки, галыр. Јеһовадан һәвәслә өјрәнмәк вә өјрәндикләримизи һәјатымызда тәтбиг етмәк һәтта әввәлкиндән дә ваҹиб олур, чүнки белә етмәклә Јеһоваја бизи Өз ирадәсинә ујғун тәрбијә етмәјә имкан веририк (Әшј. 64:8). Бунунла да сәмави Атамызы разы салыр вә Онун ишинә һәмишә јарарлы олуруг.

18, 19. а) Нә үчүн Булус Веријадан ҝетмәли олду вә гәтијјәт ҝөстәрмәклә бизим үчүн һансы тәгдирәлајиг нүмунә гојду? б) Булус инди кимләрә тәблиғ етмәли иди вә һарада?

¹⁸ Булусун Веријадакы хидмәти узун чәкмәди. Лука јазыр: «Салоники јәһудиләри ешидәндә ки, Булус Аллаһын сөзүнү Веријада тәблиғ едир, ҹамааты гызышдырыб гармагарышыглыг јаратмаг үчүн ораја ҝәлдиләр. Онда гардашлар Булусу дәрһал дәниз саһилинә апардылар, Сила илә Тимути исә шәһәрдә галдылар. Булусу өтүрәнләр ону Афинаја ҝәтирдиләр, сонра Сила вә Тимутинин тезликлә онун јанына ҝәлмәси үчүн ҝөстәриш алыб ҝери гајытдылар» (Һәв. 17:13—15). Ҝөрүнүр, хош хәбәрә дүшмән кәсилмиш бу адамлар сакитләшән дејилдиләр. Булусу Салоникидән говмаглары азмыш кими, она мане олмаг үчүн Веријаја да ҝәлиб чыхдылар. Лакин онларын ҹәһдләри бу дәфә дә боша чыхды. Тәблиғ едиләси һәлә чох јерләр вар иди. Буна ҝөрә дә Булус башга јерә јолланды вә хидмәтини орада давам етдирди. Биз дә ејни ҹүр даврансаг, тәблиғ ишини дајандырмаға чалышанларын ҹәһдләри биринҹи әсрдә олдуғу кими бу ҝүн дә уғурсузлуға уғрајаҹаг.

¹⁹ Салоники вә Веријада әтрафлы шәһадәт верәндән сонра, шүбһәсиз, Булус бир даһа әмин олду ки, ҹәсарәтлә шаһидлик етмәк вә Мүгәддәс Јазылардан сүбутлар ҝәтирәрәк инсанлары дүшүндүрмәк олдугҹа ваҹибдир. Биз дә бу фәсилдән бунун ваҹиблијини јахшы баша дүшдүк. Инди исә Булус тамамилә фәргли инсанлара — Афинада јашајан гејри-јәһудиләрә тәблиғ етмәли иди. Бәс бу шәһәрдә ону нә ҝөзләјирди? Буну нөвбәти фәсилдән өјрәнәҹәјик.