1. Булусла јолдашлары кимә ҝүвәнирләр вә нә үчүн?

 ТӘХМИНӘН 59-ҹу илдир. Бурнунда «Зевс оғуллары» бәзәји олан ири јүк ҝәмиси Аралыг дәнизиндәки Малта адасындан Италијаја јолланыр. Мүһафизә алтында олан һәвари Булус вә онун руһани гардашлары Лука илә Аристарх ҝәмидә ҝедән јолчуларын арасындадырлар (Һәв. 27:2). Ҝәми һејәтиндән фәргли олараг, бу мәсиһиләр јунан аллаһы Зевсин әкиз оғуллары Кастор вә Поллукса ҝүвәниб онлары горујаҹағыны дүшүнмүрләр (Һәв. 28:11). Онлар Булусун Ромада һәгигәт һаггында шәһадәт верәҹәјини вә Сезарын гаршысында дураҹағыны габагҹадан билдирән Гадир Аллаһ Јеһованын гулларыдыр (Һәв. 23:11; 27:24).

2, 3. Булусҝилин ҝәмиси һансы маршрутла үздү вә бүтүн сәјаһәт боју Јеһова Булуса неҹә дајаг олду?

² Ҝәми Сиҹилијанын Сиракуз шәһәриндә үч ҝүн галдыгдан сонра, ону да гејд едәк ки, бу шәһәр Рома вә Афина илә рәгабәт апарырды, Италија јарымадасынын ҹәнубунда јерләшән Реҝиум шәһәринә јола дүшүр. Сонра мүасир Неаполун јахынлығында јерләшән Италијанын Путеоли лиманына ҝәлир. Ҹәнуб күләји сајәсиндә ҝәми 175 дәниз милини, јәни 320 километрлик јолу ҹәми бир ҝүнә гәт едиб мәнзилбашына вахтындан әввәл чатыр (Һәв. 28:12, 13).

³ Артыг Ромаја аз галыб. Орада Булус император Неронун гаршысында өзүнү мүдафиә етмәлидир. Бүтүн јол боју «һәр ҹүр тәсәлли Аллаһы» Јеһова Булуса арха олуб (2 Кор. 1:3). Бу фәсли арашдырдыгҹа ҝөрәҹәјик ки, бундан сонра да Аллаһ Булусу тәк гојмады; Булус да тәблиғчи руһуну итирмәди.

4, 5. а) Булуса вә онун јолдашларына Путеолидә неҹә гонагпәрвәрлик ҝөстәрилди вә нәјә ҝөрә она бу гәдәр сәрбәстлик верилмишди? б) Һәбсдә олдугда белә, мәсиһиләрин јахшы давранышы онлара һансы фајданы ҝәтирә биләр?

⁴ Путеолидә Булусҝил гардашлары тапдылар. Гардашлар онлардан хаһиш етдиләр ки, бир һәфтә јанларында галсынлар (Һәв. 28:14). Белә гонагпәрвәрлик ҝөстәрмәклә онлар әсл мәсиһи кими даврандылар. Шүбһәсиз ки, гардашларын бу јахшылығы мүкафатсыз галмады. Булус вә јолдашлары илә үнсијјәт  онлары чох руһландырды. Бәс неҹә олмушду ки, дустаға бу гәдәр сәрбәстлик верилмишди? Јәгин, һәвари кешикчиләрин там етибарыны газанмышды.

⁵ Мүасир дөврдә дә елә олуб ки, һәбсханаја вә ја һәбс дүшәрҝәләринә дүшән Шаһидләрә мәсиһи давранышларына ҝөрә мүстәсна сәрбәстлик верилмиш, ҝүзәштләр едилмишди. Мәсәлән, Румынијада оғурлуг үстүндә 75 ил иш алан бир киши Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башламыш вә өзүндә бөјүк дәјишикликләр етмишди. Буну гијмәтләндирән һәбсхана мүдиријјәти она нәзарәтсиз шәһәрә ҝедиб һәбсхана үчүн лазым олан шејләри алмағы тапшырмышды. Мәҝәр бу кими һаллар Јеһова Аллаһымыза иззәт ҝәтирмир? (1 Бут. 2:12).

6, 7. Ромалы гардашлар Булуса вә онун јолдашларына неҹә мәһәббәт ҝөстәрдиләр?

⁶ Путеолидән Булусҝил һарадаса 50 километр пијада ҝедиб Аппи јолунда јерләшән Капујаја ҝәлдиләр. Һәмин јол бирбаша Ромаја апарырды. Ири јасты лава дашларыјла дөшәнмиш бу мәшһур јолла јеријәркән Италијанын фүсункар тәбиәтини, арабир исә Аралыг дәнизинә ачылан ҝөзәл мәнзәрәләри сејр етмәк оларды. Ромаја 60 километр галмыш јол Понтин батаглыглары адлы батаглыг јердән кечирди. Һәмин әразидә Аппи базары да јерләширди. Лука јазыр ки, ҝәлишләриндән хәбәр тутанда Ромадакы гардашлар онлары гаршыламаға чыхдылар. Онлардан бәзиләри базара кими ҝәлдиләр, диҝәрләри исә Романын 50 километр узаглығында јерләшән Үч Меһманханаја ҝәлиб орада ҝөзләдиләр. Мәһәббәтин неҹә дә бариз нүмунәсидир! (Һәв. 28:15).

⁷ Тагәтдән дүшмүш јолчулар Аппи базарында чәтин ки, динҹәлә биләрдиләр. Рома шаири вә сатирики Һоратси базары «дәнизчиләр вә гарагабаг меһманхана саһибләри илә долу» бир јер кими тәсвир едир. О дејир ки, оранын «сују чох ијрәнҹ иди». Һоратси бу јердә һәтта јемәк јемәјә белә ијрәнмишди! Амма бу шәраитсизлик Булусҝили гаршыламаға чыхан гардашлара орада отуруб онлары ҝөзләмәјә мане олмады.

8. Нә үчүн Булус гардашлары ҝөрәндә Аллаһа шүкүр етди?

 ⁸ Лука гејд едир ки, Булус гардашлары ҝөрәндә Аллаһа шүкүр етди вә үрәкләнди (Һәв. 28:15). Ола билсин, бу гардашларын бәзиләрини Булус шәхсән таныјырды. Һәр неҹә олса да, тәкҹә бу әзиз адамлары ҝөрмәјин өзү Булусу руһландырыб үрәјини сакитләшдирди. Бәс нә үчүн Булус Аллаһа шүкүр етди? О билирди ки, фәдакар мәһәббәт Аллаһын руһунун бәһрәсидир (Гал. 5:22). Бу ҝүн дә мүгәддәс руһ мәсиһиләри бир-бирләри үчүн нәләрдәнсә кечмәјә вә дара дүшәнләрә тәскинлик вермәјә тәшвиг едир (1 Салон. 5:11, 14).

9. Булусу гаршылајан гардашларын мәһәббәт нүмунәсини неҹә изләјә биләрик?

⁹ Мәсәлән, мүгәддәс руһ сәмими мәсиһиләри рајон нәзарәтчиләринә, хүсуси тәјинатлы мүждәчиләрә вә диҝәр тамвахтлы хидмәтчиләрә гонагпәрвәрлик ҝөстәрмәјә, гајғыларына галмаға тәшвиг едир. Бу фәдакар баҹы-гардашлардан чоху хидмәтләрини ҝенишләндирмәк үчүн бөјүк гурбанлар вермишләр. Өзүндән соруш: «Рајон нәзарәтчиси јығынҹағы зијарәт едәндә ону гонаг чағыра биләрәмми? Онунла вә әҝәр евлидирсә, һәјат јолдашы илә хидмәтдә әмәкдашлыг едә биләрәмми?» Белә етсән, бу, сәнә чохлу немәтләр ҝәтирәҹәк. Булусҝил онларла баш верән руһландырыҹы һадисәләрдән данышаркән ромалы гардашларын неҹә бөјүк севинҹ дујдугларыны тәсәввүр ет (Һәв. 15:3, 4).

10. Булус Ромада һансы шәраитдә галырды вә шәһәрә ҝәләр-ҝәлмәз о нә етди?

¹⁰ Нәһајәт ки, гардашлар Ромаја ҝәлиб чатдылар. Лука јазыр: «Булуса ајры јашамаға иҹазә вердиләр. Бир әсҝәр онун кешијини чәкирди» (Һәв. 28:16). Адәтән, ев дустагларыны гачмамалары үчүн зәнҹирлә кешикчијә бағлајырдылар. Лакин һеч бир зәнҹир Булуса Падшаһлыг һаггында хәбәри бәјан етмәјә мане ола билмәзди. Белә ки, о, јолдан үчҹә ҝүн динҹәләндән сонра Ромадакы нүфузлу јәһудиләри чағыртдырды ки, өзүнү тәгдим едиб онлара шәһадәт етсин.

11, 12. Булус јәһудиләрин үрәјинә неҹә јол тапмаға чалышды?

¹¹ «Гардашлар,— дејә Булус сөзә башлады,— мән нә халгымыза, нә дә әҹдадларымызын адәтләринә гаршы пис бир иш ҝөрмәмишәм. Буна бахмајараг, мәни Јерусәлимдә дустаг едиб, ромалыларын әлинә вердиләр. Амма ромалылар мәни истинтаг етдикдән сонра өлүм ҹәзасына лајиг бир иш тутмадығымы ҝөрүб азад етмәк истәдиләр. Јәһудиләр бунун әлејһинә чыхдылар вә мән мәҹбур олуб Сезарын мәһкәмәсини тәләб етдим. Мәни дүз баша дүшүн, мән халгымы иттиһам етмәк фикриндә дејиләм» (Һәв. 28:17—19).

¹² Јәһудиләрә «гардашлар» дејә хитаб етмәклә Булус онларын үрәјинә јол тапмаға чалышырды. Һәмчинин әҝәр бу јәһудиләрдә гәрәзли фикирләр вар идисә, белә бир мүраҹиәт бу фикирләри арадан галдыра биләрди (1 Кор. 9:20). Бундан башга, Булус билдирди ки, о, бура јәһудиләри иттиһам етмәјә јох, Сезарын гаршысында өзүнү мүдафиә етмәјә ҝәлиб. Лакин јерли јәһудиләрин  Булусун мәсәләсиндән гәтијјән хәбәри јох иди (Һәв. 28:21). Нә әҹәб, Јәһудијјәдәки јәһудиләр Ромадакылара бу хәбәри чатдырмамышдылар? Бир мәнбәдә дејилир: «Ола билсин, Булусун олдуғу ҝәми гышдан сонра Италијаја ҝәлиб чатан илк ҝәмиләрдән бири иди, буна ҝөрә дә нә Јерусәлимдәки јәһудиләрин өзләри, нә дә мәктублары Булусдан габаг ора ҝәлиб чата билмәзди».

13, 14. Булус сөһбәти Падшаһлыг мөвзусуна неҹә јөнәлтди вә биз бундан нә өјрәнирик?

¹³ Сонра Булус сөһбәти Падшаһлыг мөвзусуна јөнәлтди. Онун сөзләри јәһудиләрдә мараг ојатмаја билмәзди. О деди: «Мәһз елә буна ҝөрә хаһиш етдим ки, сизинлә ҝөрүшүб сөһбәт едәк. Ҝөрдүјүнүз бу гандаллар Исраилин үмидинә ҝөрәдир» (Һәв. 28:20). Бу үмидин ҝерчәкләшмәси Мәсиһ вә онун Падшаһлығы олмадан мүмкүн олмазды. Мәсиһи јығынҹағы да елә бу һагда тәблиғ едирди. «Јахшы оларды ки, сәнин бахышларын барәдә елә өзүндән сорушаг,— дејә јәһуди ағсаггаллары ҹаваб вердиләр,— чүнки билдијимизә ҝөрә һәр јердә бу тәригәтин әлејһинә данышырлар» (Һәв. 28:22).

¹⁴ Хош хәбәр һаггында данышмаг имканы јарананда биз дә Булус кими елә фикирләр сөјләјә вә ја суаллар верә биләрик ки, һәмсөһбәтимизи дүшүнмәјә вадар едәк. «Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри», «Теократик Хидмәт Мәктәбиндә тәлим алырыг» вә «Өзүнү охумаға вә тәлим вермәјә һәср ет» кими нәшрләрдә буна даир чох ҝөзәл мәсләһәтләр вар. Сән бу вәсаитләрдән истифадә едирсәнми?

15. Булусун тәблиғиндә һансы дөрд мәгамы вурғуламаг олар?

¹⁵ Јәһудиләр бир ҝүн тәјин едиб «әввәлкиндән дә чох адамла Булусун галдығы евә ҝәлдиләр. Булус Аллаһын Падшаһлығы һаггында әтрафлы шәһадәт верди, һәм Мусанын Төвратындан, һәм Пејғәмбәрләрин китабындан Иса һаггында данылмаз сүбутлар ҝәтириб сәһәрдән ахшамадәк һәр шеји онлара изаһ етди» (Һәв. 28:23). Булусун шаһидлик етмә үсулундан дөрд мәгамы вурғуламаг олар. Биринҹиси, о, сөһбәти Аллаһын Падшаһлығы әтрафында ҹәмләмишди. Икинҹиси, инандырыҹы дәлилләр ҝәтирирди. Үчүнҹүсү, сөһбәти Мүгәддәс Јазылар әсасында гурмушду. Дөрдүнҹүсү, һәвари өз раһатлығыны дүшүнмәјиб фәдакарҹасына «сәһәрдән ахшамадәк» тәблиғ етди. Неҹә дә ҝөзәл нүмунәдир! Булусун сөһбәти јәһудиләрә неҹә тәсир ҝөстәрди? «Онлардан бәзиләри дејиләнләрә инанды, бәзиләри исә инанмады. Араларында мүбаһисә дүшдү» вә Луканын дедији кими, «онлар дағылышмаға башладылар» (Һәв. 28:24, 25а).

16—18. Ромалы јәһудиләрин хош хәбәри пис гаршыламасы нә үчүн Булусу тәәҹҹүбләндирмәди, бәс биз белә һалларла үзләшәндә неҹә мүнасибәт ҝөстәрмәлијик?

¹⁶ Булус тәәҹҹүбләнмәди. Ахы биринҹи дәфә дејилди ки, јәһудиләр хош хәбәрә белә мүнасибәт ҝөстәрирдиләр. Үстәлик, Мүгәддәс Китабда да бу һагда габагҹадан дејилмишди (Һәв. 13:42—47; 18:5, 6; 19:8, 9). Буна ҝөрә дә о, дағылышан јәһудиләрә белә деди: «Мүгәддәс руһ Әшија пејғәмбәр васитәсилә ата-бабаларыныза јахшы демишди: “Ҝет, бу халга белә де: “Ешитмәјинә ешидәҹәксиниз, амма бир шеј баша дүшмәјәҹәксиниз. Бахмағына бахаҹагсыныз, амма бир шеј ҝөрмәјәҹәксиниз. Чүнки бу халгын үрәји күтләшиб”» (Һәв. 28:25б—27). «Күтләшмәк» кими тәрҹүмә едилән сөз орижинал мәтндә үрәјин «көкәлдијини», «пијләндијини», бу сәбәбдән, Падшаһлыг хәбәринин она чатмадығыны ҝөстәрирди (Һәв. 28:27). Чох һејиф!

¹⁷ Јәһудиләр хош хәбәрә гулаг асмырлар, һеч асмасынлар. Диҝәр халглар «мүтләг гулаг асаҹаглар»,— дејәрәк Булус сөзүнү битирди (Һәв. 28:28; Зәб. 67:2; Әшј. 11:10). Буну демәјә һәваринин там әсасы вар иди, чүнки шәхсән өзү чохлу гејри-јәһудинин Падшаһлыг хәбәринә һај вердијинин шаһиди олмушду (Һәв. 13:48; 14:27).

¹⁸ Инсанлар хош хәбәри рәдд едәндә биз дә Булус кими буну үрәјимизә салмамалыјыг. Ахы биз билирик ки, һәјата апаран јолу тапанларын сајы елә дә чох олмајаҹаг (Мәт. 7:13, 14). Диҝәр тәрәфдән, үрәји һәгигәтә мејилли олан инсанлар һәгиги ибадәтә гошуланда ҝәлин онлары меһрибанлыг вә сәмимијјәтлә гаршылајаг (Лука 15:7).

19. Булус ев дустағы оланда вахтдан сәмәрә илә неҹә истифадә едирди?

¹⁹ Лука өз һекајәтинә белә бир хош нотларла јекун вурур: «Булус кирајә  тутдуғу евдә дүз ики ил галды. О, јанына ҝәләнләри меһрибанлыгла гәбул едир, бөјүк ҹәсарәтлә, һеч бир манеә олмадан онлара Аллаһын Падшаһлығы һаггында данышыр, Аға Иса Мәсиһ һаггында тәлим верирди» (Һәв. 28:30, 31). Бу гыса парча Булусун гонагпәрвәр, иманлы олдуғуну вә хош хәбәрин јајылмасы үчүн нә гәдәр ҹан јандырдығыны ајдын шәкилдә ҝөстәрир.

20, 21. Булусун Ромадакы хидмәтиндән кимләр јарарланмышды?

²⁰ Булусун ҝүләрүзлә гәбул етдији адамлардан бири дә Колос шәһәриндә ағасындан гачмыш Онисим адлы бир гул иди. Булус Онисимә һәгигәти өјрәнмәјә көмәк етди. Онларын арасында чох меһрибан мүнасибәт јаранды, Онисим Булус үчүн «вәфалы вә әзиз» гардаш олду, Булус исә Онисими «өвладым» адландырырды (Кол. 4:9; Флм. 10—12). Јәгин, бу гачағын мәсиһи олмасы Булусу чох руһландырмышды a.

²¹ Булусун ҝөзәл нүмунәсинин чохларына фајдасы олмушду. О, Филиппи мәсиһиләринә јазмышды: «Башыма ҝәләнләр мүждәнин јајылмасына хидмәт етмишдир. Белә ки, Мәсиһ уғрунда һәбс олундуғум һамыја, о ҹүмләдән Император гвардијасына да мәлум олуб. Һәмчинин мәним гандалларым Ағамызын хидмәтиндә дуран гардашларын чохуну үрәкләндириб, инди онлар Аллаһын сөзүнү ҹәсарәтлә, горхмадан тәблиғ едирләр» (Филип. 1:12—14).   

22. Нәдән ҝөрүнүр ки, Булус Ромада дустаг оларкән вахтыны бош јерә кечирмирди?

²² Булус Ромада дустаг олдуғу вахты бошуна кечирмәди. Инҹилдә јер алан бир сыра мәктублары о, мәһз бурада јазмышды b. Булус биринҹи әсрдәки мәсиһиләрә јаздығы мәктубларла онлары руһландырмышды. Биз дә Булусун мәктубларындан руһлана биләрик. Аллаһдан илһам алараг јаздығы нәсиһәтләр о дөврдә фајдалы олдуғу кими, бу ҝүн бизим үчүн дә фајдалыдыр (2 Тим. 3:16, 17).

23, 24. Булус кими бу ҝүн дә бир чох мәсиһиләр һагсыз јерә һәбс олунсалар да, никбинлији неҹә горујурлар?

²³ «Һәвариләрин ишләри» китабында Булусун азадлыға чыхмасы һагда һеч бир шеј јазылмаса да, мәлумдур ки, о, дөрд илә јахын һәбсдә олмушду — ики ил Гејсәријјәдә, ики ил исә Ромада c (Һәв. 23:35; 24:27). Бүтүн бу мүддәт әрзиндә Булус никбин әһвал-руһијјәни горујараг хидмәтдә әлиндән ҝәләни етмишди. Бу ҝүн дә иманларына ҝөрә һагсыз јерә һәбс олунан Јеһованын Шаһидләринин чоху севинҹләрини итирмәмиш вә әввәлки  әзмлә тәблиғ етмишләр. Мәсәлән, Испанијада јашајан Адолфо бир мәсиһи олараг битәрәф мөвге тутдуғу үчүн һәбс олунмушду. «Биз сәнә мат галмышыг,— дејә бир мәмур һејрәтини билдирмишди. — Сәнә нә гәдәр зүлм едирдиксә, сән бир о гәдәр ҝүлүмсәјиб, хош сөз дејирдин».

²⁴ Вахт кечдикҹә Адолфо о дәрәҹәдә етибар газанмышды ки, артыг онун камерасынын гапысыны ачыг гојурдулар. Әсҝәрләр онун јанына ҝәлиб Мүгәддәс Китаба аид суаллар верирдиләр. Һәтта мүһафизәчиләрдән бири Адолфонун камерасында Мүгәддәс Китабы охујурду, Адолфо исә ҝөз олурду ки, ону һеч ким ҝөрмәсин. Сән ишә бир бах, дустаг мүһафизәчинин «кешијини чәкир»! Бу ҹүр садиг мәсиһиләрин нүмунәсинә бахыб ҝәлин биз дә һәтта чәтин вәзијјәтләрә дүшәндә белә, «Аллаһын сөзүнү ҹәсарәтлә, горхмадан тәблиғ» едәк.

25, 26. Булус һансы пејғәмбәрлијин һәјата кечмәсинин шаһиди олмушду вә һәмин пејғәмбәрлији бизим ҝүнләрә неҹә аид етмәк олар?

²⁵ Ев дустағы олан һәвари јанына ҝәләнләрин һамысына «Аллаһын Падшаһлығы һаггында данышыр». Һадисәләрлә зәнҝин «Һәвариләрин ишләри» китабы белә бир үрәкачан сәһнә илә јекунлашыр. Китабын биринҹи фәслиндә Исанын шаҝирдләринә дедији бу сөзләри охумушдуг: «Мүгәддәс руһ үзәринизә ҝәләндә сиз гүввәт алаҹагсыныз вә Јерусәлимдә, бүтүн Јәһудијјәдә вә Сәмәријјәдә, һәтта јерин уҹгарларынадәк мәним шаһидим олаҹагсыныз» (Һәв. 1:8). Бу сөзләрдән һеч 30 ил кечмәмишди ки, Падшаһлыг һаггында «мүждә сәма алтында јашајанларын һамысына тәблиғ» едилмишди d (Кол. 1:23). Бәли, Аллаһын руһунун гүдрәти гаршысында һеч нә дура билмәз! (Зәк. 4:6).

²⁶ Бу ҝүн дә һәмин руһ Мәсиһин јер үзүндә јашајан гардашларына, еләҹә дә башга гојунлара ҝүҹ-гүввә верир. Бунун сајәсиндә онлар 240 өлкә вә әразидә усанмадан «Аллаһын Падшаһлығы һаггында әтрафлы шәһадәт» верирләр (Јәһ. 10:16; Һәв. 28:23). Бәс сән бу ишдә вар ҝүҹүнлә иштирак едирсәнми?