1—3. а) Стефан һансы тәһлүкәли вәзијјәтлә үзләшиб, буна бахмајараг, о, өзүнү неҹә апарыр? б) Биз һансы суаллары мүзакирә едәҹәјик?

 СТЕФАН мәһкәмәнин гаршысында дуруб. Јерусәлимдә, еһтимал ки, мәбәдин јахынлығында јерләшән ваһимә доғуран залда 71 нәфәр гөвс шәклиндә отуруб. Синедрионда бу ҝүн Стефан мүһакимә олунаҹаг. Нүфузлу, сәлаһијјәтли кишиләр олан һакимләрин әксәријјәтинин Исанын бу шаҝирдиндән хошу ҝәлмир. Мәһкәмә иҹласыны чағыран баш каһин Гајафадыр. Бир нечә ај әввәл Иса Мәсиһ өлүмә мәһкум едиләркән Синедриона мәһз о, рәислик едирди. Бу, Стефаны горхудурму?

² Стефанын үзүндә гејри-ади бир ифадә вар. Һакимләр она баханда үзүнүн «мәләк үзүнә» бәнзәдијини ҝөрүрләр (Һәв. 6:15). Мәләкләр инсанлара Јеһова Аллаһдан хәбәр ҝәтирирләр, буна ҝөрә дә горхусуз вә сакит олурлар. Стефан да өзүнү мәһз белә һисс едир. Бу һәтта нифрәти ашыб-дашан дүшмәнләрин дә ҝөзүндән јајынмыр. Нәјин сајәсиндә о, белә сакитдир?

³ Бу суалын ҹавабындан мүасир мәсиһиләр чох шеј өјрәнә биләрләр. Һәмчинин вәзијјәтин бу јерә ҝәлиб чыхмасына нәјин сәбәб олдуғуну да өјрәнмәк ваҹибдир. Бундан әввәл Стефан өз иманыны неҹә мүдафиә етмишди? Биз ондан неҹә нүмунә ҝөтүрә биләрик?

4, 5. а) Стефаны јығынҹағын дәјәрли үзвү едән нә иди? б) Стефанын лүтф вә гүдрәтлә долу олмасы нәдән ҝөрүнүрдү?

⁴ Өтән фәсилдән өјрәндијимиз кими, Стефан јени тәшкил олунмуш јығынҹағын дәјәрли үзвү иди. О, һәвариләрә көмәк лазым оланда һәвәслә јардым әлини узадан једди тәвазөкар кишидән бири иди. Аллаһын она һансы руһани әнамлары вердијини фикирләшәндә онун тәвазөкарлығы адамы даһа да һејран едир. Һәвариләрин ишләри 6:8 ајәсиндә охујуруг ки, о да бәзи һәвариләр кими «мөҹүзә вә әламәтләр» ҝөстәрә билирди. Мүгәддәс Китабда һәмчинин онун «Аллаһын лүтфү вә гүдрәти илә» долу олдуғу дејилир. Бу нә демәкдир?

⁵ «Аллаһын лүтфү» кими тәрҹүмә едилән јунан сөзү һәм дә «хејирхаһлыг вә мәрһәмәт» кими тәрҹүмә едилә биләр. Ҝөрүнүр, Стефан инсанларла  мүлајим вә нәзакәтлә давранырды, бу да һамыны она ҹәлб едирди. О, елә данышырды ки, динләјиҹиләрини өз сәмимијјәтинә вә өјрәтдији һәгигәтләрин фајдалы олдуғуна инандырыр, онлары һәрәкәтә тәшвиг едирди. Стефан Јеһованын руһунун рәһбәрлијинә тәвазөкарлыгла табе олдуғу үчүн Аллаһын руһу онда фәалијјәт ҝөстәрирди, буна ҝөрә дә о, гүдрәтлә долу иди. О, Аллаһын вердији әнамлара вә баҹарыглара ҝөрә гүрурланмыр, әксинә, бүтүн иззәти Јеһоваја верир вә мүраҹиәт етдији инсанларын мәһәббәтлә гајғысына галырды. Беләликлә, дүшмәнләрин ону тәһлүкәли һесаб етмәси һеч дә тәәҹҹүблү дејил!

6—8. а) Стефанын дүшмәнләри она гаршы һансы ики иттиһамы ирәли сүрдүләр вә нәјә ҝөрә? б) Нәјә ҝөрә Стефанын нүмунәси мүасир мәсиһиләр үчүн фајдалыдыр?

⁶ Бәзи адамлар Стефанла мүбаһисәјә башласалар да, «онун сөзләриндәки һикмәтин вә ону данышдыран мүгәддәс руһун гаршысында дура билмәдиләр» a. Онлар гәзәбдән алышыб јанараг Мәсиһин ҝүнаһсыз давамчысына гаршы иттиһам ирәли сүрмәк үчүн «хәлвәтҹә бир нечә адам» тутдулар. Һәмчинин «халгы, ағсаггаллары вә мирзәләри гызышдырдылар» вә Стефаны мәҹбури Синедрионун гаршысына ҝәтирдиләр (Һәв. 6:9—12). Дүшмәнләр она гаршы ики иттиһам ирәли сүрдүләр: о, Аллаһа вә Мусаја гаршы күфр сөјләјиб. Һансы мәнада?

⁷ Јаланчы иттиһамчылар Стефанын «мүгәддәс јерин» — Јерусәлимдәки мәбәдин әлејһинә данышараг Аллаһа гаршы күфр етдијини иддиа едирдиләр (Һәв. 6:13). Онлар Стефаны Мусанын гојдуғу адәт-әнәнәләри дәјишәрәк Ганунун әлејһинә данышмагда, бунунла да Мусаја күфр етмәкдә ҝүнаһландырырдылар. Бу чох ҹидди иттиһам иди. Чүнки һәмин вахт мәбәд, Мусанын ганунунун хырдалыглары вә бу Гануна әлавә едилән бир чох адәтләр јәһудиләр үчүн бөјүк әһәмијјәт кәсб едирди. Беләликлә, бүтүн бу иттиһамларла онлар демәк истәјирдиләр ки, Стефан өлүмә лајиг, тәһлүкәли бир адамдыр!

⁸ Тәәссүф ки, бу ҝүн дә диндар адамлар Аллаһын хидмәтчиләринә манечилик төрәтмәк үчүн ејни үсуллардан истифадә едирләр. Һәтта бизим ҝүнләрдә дә дин хадимләри вахташыры һаким даирәләрини Јеһованын Шаһидләрини тәгиб етмәјә тәһрик едирләр. Долашыг вә јалан иттиһамларла үзләшәндә биз өзүмүзү неҹә апармалыјыг? Бу саһәдә Стефандан чох шеј өјрәнә биләрик.

9, 10. Тәнгидчиләр Стефанын Синедрион гаршысында сөјләдији нитглә бағлы һансы иддианы ирәли сүрүрләр вә биз нәји јадда сахламалыјыг?

⁹ Фәслин әввәлиндә гејд едилдији кими, Стефана гаршы иттиһамлар ирәли сүрүләндә онун үзү мәләк үзүтәк сакит иди. Гајафа үзүнү она тутуб  сорушду: «Бу сөзләр доғрудур?» (Һәв. 7:1). Инди нөвбә Стефанын иди. О данышды, өзү дә неҹә данышды!

¹⁰ Бәзи тәнгидчиләр Стефанын нитгини тәнгид едәрәк дејирләр ки, белә узун нитг сөјләмәсинә бахмајараг, Стефан өзүнә гаршы ирәли сүрүлән иттиһамлары тәкзиб едән һеч бир сөз демәди. Әслиндә исә Стефан хош хәбәри мүдафиә етмәкдә бизә ҝөзәл нүмунә гојуб (1 Бут. 3:15). Унутмајаг ки, Стефаны мәбәдин әлејһинә данышараг Аллаһа, Ганунун әлејһинә данышараг исә Мусаја күфр етмәкдә иттиһам едирдиләр. Стефан ҹавабында Исраил тарихинин үч мәрһәләсини әһатә етмиш вә мүәјјән мәгамлары хүсусилә вурғуламышды. Ҝәлин тарихин бу үч мәрһәләсини бир-бир нәзәрдән кечирәк.

11, 12. а) Стефан Ибраһимин нүмунәсиндән еффектив сурәтдә неҹә истифадә етди? б) Нә үчүн Стефан өз нитгиндә Јусифин адыны чәкди?

¹¹ Әҹдадларын дөврү (Һәв. 7:1—16). Стефан нитгинә јәһудиләрин бөјүк иман саһиби олдуғу үчүн һөрмәт бәсләдији Ибраһим пејғәмбәр һагда данышмагла башлады. Һамынын разылашдығы бу ваҹиб мөвзудан сөз ачаркән Стефан «иззәт саһиби Аллаһ» Јеһованын Ибраһим пејғәмбәрә илк дәфә Месопотамијада ҝөрүндүјүнү вурғулады (Һәв. 7:2). Әслиндә, Ибраһим пејғәмбәр Вәд едилмиш дијарда гәриб кими јашамышды. Онун дөврүндә нә мәбәд, нә дә Мусанын гануну вар иди. Белә олан һалда ким тәкид едә биләрди ки, Аллаһа сәдагәт бу кими шејләрдән асылыдыр?

¹² Стефанын динләјиҹиләри Ибраһим пејғәмбәрин нәслиндән олан Јусифә дә дәрин һөрмәт бәсләјирдиләр. Лакин Стефан онлара хатырлатды ки, Јусифин гардашлары — Исраил гәбиләләринин аталары һәмин салеһ инсаны тәгиб едиб гул кими сатмышдылар. Бунунла белә, бир ҝүн Аллаһ ондан истифадә едәрәк Исраили аҹлыгдан хилас етди. Шүбһәсиз, Стефан Јусифлә Иса Мәсиһ арасындакы охшарлығы ҝөрүрдү, лакин динләјиҹиләринин мүмкүн гәдәр чох она гулаг асмасы үчүн бу һагда данышмады.

13. Стефанын Муса һаггында данышдыглары она гаршы ирәли сүрүлән иттиһамлара неҹә ҹаваб верирди вә бу, һансы мөвзуну инкишаф етдирмәјә көмәк етди?

¹³ Мусанын дөврү (Һәв. 7:17—43). Стефан өз нитгиндә Муса пејғәмбәрә бөјүк јер ајырды. Бу, јериндә иди. Белә ки, Синедрионун әксәр үзвләри јалныз Мусанын јаздығы китаблары гәбул едән саддукиләр иди. Һәмчинин  јадындадырса, Стефан Мусаја күфр етмәкдә иттиһам олунурду. Стефанын сөзләри һәмин иттиһама бирбаша ҹаваб иди, чүнки о, бунунла Мусаја вә Гануна дәрин һөрмәт бәсләдијини ҝөстәрди (Һәв. 7:38). О гејд етди ки, Муса пејғәмбәр дә хилас етмәк истәдији адамлар тәрәфиндән рәдд едилмишди. Бу һадисә онун 40 јашы оланда баш вермишди. 40 илдән сонра исә онлар дәфәләрлә Мусанын рәһбәрлијини шүбһә алтына алмышдылар b. Беләликлә, Стефан тәдриҹән әсас мөвзуја кечди: Аллаһын халгы Јеһованын рәһбәр тәјин етдији адамлары дөнә-дөнә рәдд етмишди.

14. Мусанын нүмунәси Стефанын нитгиндәки һансы фикри тәсдиг едирди?

¹⁴ Стефан динләјиҹиләринә хатырлатды ки, Муса Исраилдән өзүнә бәнзәр пејғәмбәрин чыхаҹағыны габагҹадан сөјләмишди. О ким олаҹагды вә ону неҹә гәбул едәҹәкдиләр? Стефан бу суалларын ҹавабыны ахыра сахлады. О, башга әсас фикри вурғулады: Муса өјрәнмишди ки, истәнилән јер Јеһованын онунла данышдығы јанан колун торпағы кими мүгәддәс ола биләр. Беләликлә, демәк олармы ки, Јеһова јалныз бир тикилидә, мәсәлән, Јерусәлимдәки мәбәддә едилән ибадәти гәбул едир? Ҝәлин бахаг.

15, 16. а) Нә үчүн мүгәддәс мәскән Стефанын ирәли сүрдүјү дәлилләрин ичиндә ваҹиб јер тутурду? б) Стефан нитгиндә нүмунә кими Сүлејманын мәбәдиндән неҹә истифадә етди?

¹⁵ Мүгәддәс мәскән вә мәбәд (Һәв. 7:44—50). Стефан һакимләрә хатырлатды ки, Јерусәлимдә мәбәд олмамышдан әввәл Аллаһ Мусаја ибадәт үчүн сәјјар, чадыра бәнзәр мүгәддәс мәскән дүзәлтмәји тапшырмышды. Мүгәддәс мәскәнин мәбәддән аз әһәмијјәтли олдуғуну сөјләмәјә ким ҹүрәт едә биләрди? Ахы Мусанын өзү орада ибадәт етмишди.

¹⁶ Сонралар Јерусәлимдә мәбәди тикәндә Сүлејман Аллаһдан илһам алараг дуасында ваҹиб бир фикир сөјләмишди. Стефанын дили илә десәк, «Һагг-Таала инсан әли илә тикилмиш евләрдә јашамыр» (Һәв. 7:48; 2 Салн. 6:18). Јеһова Өз нијјәтинин һәјата кечмәси үчүн мәбәддән истифадә едә биләр, лакин О, тәкҹә онунла кифајәтләнмир. Бәс онда нә үчүн Онун хидмәтчиләри һәгиги ибадәтин инсан әли илә тикилмиш бинадан асылы олдуғуну дүшүнмәлидирләр? Стефан «Әшија» китабындан ситат ҝәтирәрәк бу фикрә тәсирли јекун вурду: «Ҝөјләр мәним тахтымдыр, јер ајағым алтындакы кәтилдир. Мәним үчүн нә ҹүр ев тикәҹәксиниз? Һансы јер Мәнә мәскән ола биләр? Мәҝәр һәр шеји Мән Өз әлимлә јаратмамышам?» (Һәв. 7:49, 50; Әшј. 66:1, 2).

17. Стефанын нитги а) динләјиҹиләринин јанлыш әһвали-руһијјәдә олдуғуну неҹә ҝөстәрди? б) она гаршы ирәли сүрүлән иттиһамлара неҹә ҹаваб верди?

¹⁷ Стефанын Синедрион гаршысында сөјләдији нитгини бу мәгама кими нәзәрдән кечирдик. Мәҝәр о, өз иттиһамчыларынын јанлыш әһвали-руһијјәдә олдуғуну мәһарәтлә ачыб ҝөстәрмәди? Стефан ҝөстәрди ки, Јеһова сәрт вә ја әнәнәләрә бағлы Аллаһ дејил, әксинә, шәраитә ујғунлашыр вә нијјәтини  һәјата кечирмәк үчүн тәдриҹән дәјишикликләр едир. Јерусәлимдәки әзәмәтли бинаја пәрәстиш едәнләр вә Мусанын гануну илә әлагәдар јаранан адәт-әнәнәләрә бағлы оланлар Ганунун вә мәбәдин архасында дуран нијјәти баша дүшмүрдүләр! Стефанын нитги долајысы илә ваҹиб бир суалы ортаја чыхарды: Гануна вә мәбәдә һөрмәт ҝөстәрмәјин ән јахшы үсулу Јеһоваја табе олмаг дејилми? Стефанын сөзләри онун үчүн ән јахшы мүдафиә иди, чүнки о, Јеһоваја итаәт етмәк үчүн әлиндән ҝәлән һәр шеји едирди.

18. Стефана нәдә бәнзәмәјә чалышмалыјыг?

¹⁸ Стефанын нитгиндән нә өјрәнирик? О, Мүгәддәс Јазылары јахшы билирди. Әҝәр биз дә «һәгигәт кәламындан дүзҝүн истифадә» етмәк истәјириксә, Аллаһын Кәламыны дәриндән өјрәнмәлијик (2 Тим. 2:15). Һәмчинин биз Стефандан мүлајим вә нәзакәтли олмағы өјрәнә биләрик. Онун динләјиҹиләри она гаты дүшмән кими јанашырдылар. Буна бахмајараг, Стефан онларын јүксәк дәјәр вердији шејләр һаггында данышараг мүмкүн олдуғу гәдәр онларла дил тапмаға чалышырды. О һәмчинин һакимијјәт саһиби оланлара «аталар» дејә һөрмәтлә мүраҹиәт едирди (Һәв. 7:2). Биз дә Аллаһын Кәламындакы һәгигәтләри «һәлимликлә вә дәрин һөрмәтлә» чатдырмалыјыг (1 Бут. 3:15).

19. Стефан Јеһованын һөкм хәбәрини Синедриона горхмадан неҹә чатдырды?

¹⁹ Лакин биз киминсә хәтринә дәјмәкдән горхараг Аллаһын Кәламындакы һәгигәтләри бөлүшмәјә чәкинмәмәли вә Јеһованын һөкм хәбәрини јумшалтмамалыјыг. Стефан бу саһәдә дә јахшы нүмунәдир. Шүбһәсиз, о, Синедрионун өнүндә тәгдим етдији о гәдәр дәлилин дашүрәкли һакимләрә тәсир етмәдијини ҝөрүрдү. Бу сәбәбдән, Стефан мүгәддәс руһун тәсири алтында ҹәсарәтлә онларын да Јусифи, Мусаны вә пејғәмбәрләрин һамысыны рәдд едән улу бабалары кими олдугларыны ҝөстәрмәклә нитгинә јекун вурду (Һәв. 7:51—53). Синедрионун бу һакимләри Муса вә диҝәр пејғәмбәрләр тәрәфиндән ҝәлиши габагҹадан хәбәр верилән Мәсиһи өлдүрмүшдүләр. Онлар Мусанын ганунуну ән ағыр шәкилдә позмушдулар!

20, 21. Синедрион Стефанын сөзләрини ешидәндә нә етди вә Јеһова Стефаны неҹә мөһкәмләндирди?

²⁰ Стефанын сөзләриндәки данылмаз һәгигәти ешидәндә һакимләр гәзәбдән од тутуб јандылар. Онлар ләјагәти, әдәб-әркан гајдаларыны унудуб Стефана гәзәбләнәрәк дишләрини гыҹадылар. Јәгин бу садиг инсан баша дүшүрдү ки, Ағасы Исаја мәрһәмәт ҝөстәрмәдикләри кими, она да рәһм етмәјәҹәкләр.

²¹ Баш верәҹәк шејләрә таб ҝәтирмәк үчүн Стефана ҹәсарәтли олмаг лазым иди. Шүбһәсиз, һәмин вахт Јеһованын вердији ҝөрүнтү ону чох руһландырды. Стефан Аллаһын иззәтини вә Јеһованын сағында дуран Исаны ҝөрдү! О, бу ҝөрүнтүнү тәсвир едәндә һакимләр гулагларыны тутдулар. Нәјә ҝөрә? Ахы бир мүддәт әввәл Иса елә һәмин мәһкәмәјә өзүнүн Мәсиһ олдуғуну  вә тезликлә Атасынын сағында отураҹағыны демишди (Марк 14:62). Стефанын алдығы ҝөрүнтү Исанын дедикләринин һәгигәт олдуғуну сүбут етди. Синедрион маһијјәт етибары илә Мәсиһә хәјанәт едиб онун гатили олмушду! Онларын һамысы бирдән һүҹум чәкиб Стефаны өләнә кими дашгалаг етдиләр c.

22, 23. Стефанын өлүмү һансы ҹәһәтдән Ағасынын өлүмүнә бәнзәјирди вә бу ҝүн мәсиһиләр Стефан кими нәјә әмин ола биләрләр?

²² Стефанын өлүмү чох шејдә Ағасынын өлүмүнә охшајырды. О, гәлб раһатлығы илә, Јеһоваја там ҝүвәнәрәк, еләҹә дә гатилләрини бағышлајараг өлдү. Еһтимал ки, Јеһованын јанында дуран инсан Оғлуну һәлә дә ҝөрдүјү үчүн: «Ағам Иса, руһуму гәбул ет»,— деди. Шүбһәсиз, Стефан Исанын: «Дирилмә вә һәјат мәнәм»,— дејә сөјләдији руһландырыҹы сөзләрдән хәбәрдар иди (Јәһ. 11:25). Ахырда Стефан уҹадан бирбаша Аллаһа дуа едиб деди: «Јеһова, бу ҝүнаһа ҝөрә онлары мәһкум етмә». Бу сөзләри дејиб өлүм јухусуна ҝетди (Һәв. 7:59, 60).

²³ Беләликлә, Стефан Мәсиһин давамчылары арасында иманы уғрунда өлән илк шәһид олду. (« Һансы мәнада “шәһид”?» адлы чәрчивәјә бах.) Анҹаг тәәссүф ки, сонунҹусу олмады. Та бизим ҝүнләрә кими Јеһованын бәзи хидмәтчиләри дини вә сијаси фанатикләр вә диҝәр амансыз тәгибчиләр тәрәфиндән гәтлә јетирилирләр. Бунунла белә, биз дә Стефан кими Исанын дирилмә вәдинин јеринә јетәҹәјинә әмин ола биләрик. Инди Иса Падшаһ кими Атасынын она вердији бөјүк сәлаһијјәтлә һөкмранлыг едир. Садиг давамчыларыны дирилтмәјә она һеч нә мане ола билмәјәҹәк (Јәһ. 5:28, 29).

24. Шаул Стефанын өлүмүндә неҹә иштирак етди вә бу садиг инсанын өлүмү узун мүддәт һансы тәсири ҝөстәрди?

²⁴ Шаул адлы бир ҹаван бүтүн баш верәнләри мүшаһидә едирди. Стефанын өлдүрүлмәси онун үрәјиндән иди. О һәтта Стефаны дашлајанларын палтарларына ҝөз-гулаг олурду. Бундан аз сонра онун рәһбәрлији алтында шаҝирдләрә гаршы амансыз тәгиб далғасы башлады. Амма Стефанын өлүмү узун мүддәт өз тәсир гүввәсини итирмәјәҹәкди. Онун нүмунәси диҝәр мәсиһиләри садиг галмаг вә зәфәр чалмаг үчүн мөһкәмләндирәҹәкди. Бундан башга, сонралар Булус кими танынан Шаул Стефанын өлүмүндә иштирак етдијинә ҝөрә чох пешман олаҹагды (Һәв. 22:20). О, Стефанын өлдүрүлмәсинә көмәк етсә дә, сонралар сәһвини баша дүшәрәк демишди: «Мән күфр данышыр, Аллаһын халгыны тәгиб едирдим вә чох азғын адам идим» (1 Тим. 1:13). Ајдындыр ки, Стефан вә онун һәмин ҝүн сөјләдији нитг Булусун јаддашына һәмишәлик һәкк олунмушду. Һәтта Булусун нитгләриндән вә јазыларындан бәзиләри Стефанын тохундуғу мөвзулары инкишаф етдирирди (Һәв. 7:48; 17:24; Ибр. 9:24). Вахт кечдикҹә Булус «Аллаһын лүтфү вә гүдрәти илә» долу олан инсанын, Стефанын гојдуғу иман вә ҹәсарәт нүмунәсини тамлығы илә изләмәји өјрәнди. Бәс биз белә едәҹәјикми?