Контентә кеч

Мүндәриҹаты ҝөстәр

ИНДОНЕЗИЈА

Гәрби Јава бәһрә верир

Теодор Рату

Гәрби Јава бәһрә верир

1933-ҹү илдә Франк Рајс гардаш Шимали Сулавесидән олан Теодор (Тео) Ратуну өзү илә бирликдә Ҹакартада әдәбијјат анбарында ишләмәјә дәвәт етди. Тео хатырлајыр: «Падшаһлыг иши чох хошума ҝәлди вә Франк гардашла тәблиғ етмәјә башладым. Сонра Бил Һантерин Јавада етдији тәблиғ сәјаһәтинә вә Суматраја ҝедән “Нур дашыјыҹысы”нын ҝәми һејәтинә гошулдум». Тео һәгигәти гәбул едән илк индонезијалы иди. О, Јавада, Шимали Сулавесидә вә Суматрада онилликләр әрзиндә өнҹүл кими хидмәт етмишди.

Нөвбәти ил Бил Һантер Ҹакартада јашајан Феликс Тан адлы тәләбәјә «Өлүләр һарададыр?» буклетини верди. Феликс евинә, Бандунга (Гәрби Јава) гајыдыб буклети кичик гардашы Додоја ҝөстәрди. Онлар буклетдән илк инсан олан Адәмин ҹисмани варлыг олдуғуну вә өләндә ондан һеч бир руһун ајрылыб јашамаға давам етмәдијини охујанда чох тәәҹҹүбләндиләр (Јар. 2:7). Бу гардашларын руһани мөвзулара марағы даһа да артды. Феликс вә Додо Ҝөзәтчи Гүлләси ҹәмијјәтинин әдәбијјатларыны тапмаг үчүн Бандунгда көһнә китаблар сатылан мағазалары әләк-вәләк етдиләр. Онлар охудугларыны евдәкиләрлә бөлүшүрдүләр. Тапдыглары нәшрләри охудугдан сонра Ҹакартадакы әдәбијјат анбарына мәктуб јаздылар. Мәктубларына ҹаваб олараг өзү илә әдәбијјат ҝәтирән Франк гардашын ҝәлдијини ҝөрәндә чох севиндиләр.

Тан аиләси

Франк гардаш Ҹакартаја гајыдандан сонра Бандунга јениҹә аилә гурмуш Клем Дешампла јолдашы Ҹејн ҝәлди. Онлар орада 15 ҝүн галдылар. Феликс бөлүшүр: «Клем гардаш биздән вәфтиз олмаг истәјиб-истәмәдијимизи сорушду. Мән, Додо, кичик баҹым Ҹозефина вә анам Канг Нио өзүмүзү Јеһоваја һәср едиб вәфтиз олдуг» *. Вәфтиз олдугдан сонра Тан аиләси Клем вә Ҹејнлә бирликдә 9 ҝүнлүк тәблиғ кампанијасына гошулдулар. Клем онлара шаһидлик үчүн вәрәгә илә тәблиғ етмәјин үсулуну ҝөстәрди. Бу вәрәгәдә үч дилдә гысаҹа хош хәбәр јазылмышды. Бандунгдакы груп аз сонра Индонезијада икинҹи јығынҹаг олду.

«Папа»нын баш ҝејими

Тәблиғ ишинин вүсәт алмасы Христиан дининин руһаниләринин ҝөзүндән јајынмады. Онлар әлалтылары илә бирҝә Јеһованын Шаһидләринин инанҹлары вә фәалијјәти әлејһинә мәгаләләр чап етмәјә башладылар. Бу мәгаләләрә ҝөрә Дини Ишләр Департаменти Франк Рајс гардашы сорғу-суала чағырды. Вердији ҹаваблар онлары гане етди, буна ҝөрә дә тәблиғ ишинин давам етмәсинә изин вердиләр *.

1930-ҹу илләрин әввәлиндә әксәр колонија мәмурлары тәблиғ ишинә манечилик төрәтмирдиләр. Амма насист Алманијасы Авропада һакимијјәтә ҝәләндә бәзи бүрократлар өз мөвгеләрини дәјишдиләр, хүсусән дә гаты католикләр. Клем Дешамп гардаш хатырлајыр: «Ҝөмрүк мәмуру олан бир католик китабларымызын насизм әлејһинә олдуғуну бәһанә ҝәтирәрәк онлары мүсадирә етди. Наразылығымы билдирмәк үчүн Ҝөмрүк Департаментинә зәнҝ вурдум. Мәнә дедиләр ки, һәмин мәмур мәзунијјәтдәдир. Бизи ҝөзү ҝөтүрмәјән бу мәмуру католик олмајан меһрибан бир киши әвәз едирди. О бизә деди: “Нә гәдәр ки о јохдур, ҝәлин һамысыны ҝөтүрүн!”»

Ҹејн Дешамп бөлүшүр: «Бир дәфә дә мәмурлар “Дүшмәнләр” адлы китабдакы ики шәкли дәјишмәји тәләб етдиләр. Һәмин шәкилләр гыврылан иланын (Шејтан) вә сәрхош фаһишәнин (јалан дин) карикатурасы иди *. Һәр икисинин башында “папа”нын баш ҝејими тәсвир олунмушду. Амма биз бу китабы пајламаг нијјәтиндә идик. Буна ҝөрә дә үчүмүз истинин ҹырһаҹырында саһилдә отуруб минләрлә китабы бир-бир ачараг “папа”нын шәкилдәки баш ҝејимини гаралајырдыг».

«Дүшмәнләр» китабында гадаған олунмуш ики шәкил

Авропа мүһарибәјә доғру ирәлиләдији бир вахтда әдәбијјатларымыз христиан дүнјасынын ријакарлығыны вә сијасәтә гарышдығыны ҹәсарәтлә ифша етмәјә давам едирди. Бунун гаршылығында руһаниләр һакимијјәтә даһа да тәзјиг ҝөстәрдиләр ки, ишимизә гадаға гојулсун. Нәтиҹәдә, бир нечә әдәбијјатымыз гадаған олунду.

Амма гардашлар иши дајандырмаг фикриндә дејилдиләр. Онлар Австралијадан ҝөндәрилән чап машынындан там шәкилдә јарарланырдылар (Һәв. 4:20). О ҝүнләри јада салараг Ҹејн баҹы дејир: «Јени буклет вә ја журнал чап едәндә иҹазә алмаг үчүн бир нүсхәсини дөвләтә тәгдим етмәли идик. Биз әдәбијјаты һәфтәнин әввәли чап едиб јығынҹаглара пајлајыр, һәфтәнин ахыры исә бир нүсхәни баш прокурорлуға апарырдыг. Онлар иҹазә вермәјәндә һејифсиләндијимизи ҝөстәрмәк үчүн башымызы јырғалајырдыг, сонра да вахт итирмәдән нөвбәти әдәбијјаты чап едирдик».

Гадаған олунмуш әдәбијјаты пајлајан баҹы-гардашлар полислә, санки, сичан-пишик ојуну ојнајырдылар. Мәсәлән, Кедиридә (Шәрги Јава) шаһидлик едәркән ҝөзләнилмәдән полис саһә инспектору Чарлз Һарис гардашы јанына чағырыб деди:

«Сәһәрдән сәни ахтарырам. Ҝөзлә, гој ҝедим гадаған олунмуш китабларынызын сијаһысыны ҝәтирим».

«Инспектор евиндә сијаһыны ахтараркән мән гадаған олунмуш әдәбијјатлары палтомун ич ҹибләриндә ҝизләтдим. О гајыданда исә она гадаған олунмамыш 15 буклет вердим. Инспектор һәвәссиз-һәвәссиз мәнә ианә верди. Гадаған олунмуш әдәбијјатлары исә һәмин күчәнин о бири башындакы евләрдә пајладым», — дејә Чарлз гардаш бөлүшүр.

Тәзјигләрә рәғмән чап иши дајанмыр

Икинҹи Дүнја мүһарибәси Авропаны ағушуна аланда Нидерланддан Индонезијаја ҝәлән әдәбијјатын идхалы дајанды. Лакин гардашлар бу проблемин олаҹағыны габагҹадан сезиб чап ишини Ҹакартада коммерсија ширкәтиндә тәшкил етдиләр. 1939-ҹу илин јанвар ајында «Тәсәлли» (индики «Ојанын!») журналынын Индонезија дилиндә илк нәшри ишыг үзү ҝөрдү. Аз сонра исә бу дилдә «Ҝөзәтчи гүлләси» журналы чап олунду. Гардашлар кичик чап машыны алыб журналлары өзләри дәрҹ етмәјә башладылар. 1940-ҹы илдә Австралијадакы гардашлар даһа бөјүк чап машыны ҝөндәрдиләр. Бу машында гардашлар Индонезија вә Нидерланд дилләриндә буклетләр, журналлар чап едирдиләр. Онлар бүтүн хәрҹләри өз ҹибләриндән өдәјирдиләр.

Ҹакарта анбарына ҝәтирилән илк чап машыны

1941-ҹи ил ијулун 28-и һөкумәт Ҝөзәтчи Гүлләси Ҹәмијјәтинин бүтүн әдәбијјатларыны гадаған етди. Ҹејн баҹы дејир: «Бир ҝүн сәһәр офисимдә јазы машынында чап едәркән бигафил гапы ачылды. Ичәри синәсиндә медаллары, әлиндә ағ әлҹәкләри, белиндә гылынҹы, башында ләләкли папағы олан һәрби ҝејимли јүксәк рүтбәли нидерландлы мәмур вә үч полис дахил олду. Биз һеч тәәҹҹүбләнмәдик. Чүнки әдәбијјатларымыза гадаға гојулаҹағыны үч ҝүн әввәл билирдик. Өзүндәнразы мәмур узун бир гәтнамә охудугдан сонра тәләб еләди ки, чап машынымызы мөһүрләмәси үчүн ону чапханаја апараг. Анҹаг јолдашым она деди ки, артыг ҝеҹдир. Чүнки чап машыны дүнән сатылмышды!»

Анҹаг Мүгәддәс Китаб гадаған олунмамышды. Беләҹә, онлар тәкҹә Мүгәддәс Китабдан истифадә едәрәк ев-ев тәблиғ етмәјә давам едирдиләр. Онлар Мүгәддәс Китаб дәрсләри дә кечирдиләр. Амма Асијаны мүһарибә тәһлүкәси ҝөзләдији үчүн хариҹи вәтәндашлығы олан өнҹүлләрә Австралијаја гајытмаг ҝөстәриши верилди.

^ абз. 5 Сонрадан Феликсин атасы вә үч кичик гардашы да Јеһованын Шаһиди олду. Баҹысы Ҹозефина Андре Елијасла аилә гурду вә онлар Ҝөзәтчи Гүлләсинин Мүгәддәс Китаб Мәктәби Ҝиладда тәлим алдылар. Ҹозефинанын һәјат һекајәси «Ојанын!» журналынын 2009-ҹу ил сентјабр (рус.) сајында дәрҹ олунуб.

^ абз. 7 Икинҹи Дүнја мүһарибәсиндән сонра Франк Австралијаја гајытды вә орада аилә гурду. Франк гардаш 1986-ҹы илдә јерүзү һәјатыны баша вурду.

^ абз. 9 Бу шәкилләр Вәһј 12:9 вә 17:3—6 ајәләринә әсасланыб.