Бу сөзләр доғрудур, бахмајараг ки, нә ибрани вә арами * дилләриндә јазылмыш Төвратын, нә дә јунан дилиндә јазылмыш Инҹилин орижинал мәтнләри ҝүнүмүзә гәдәр ҝәлиб чатмајыб. Белә олдугда, неҹә әмин ола биләрик ки, бу ҝүн мөвҹуд олан Мүгәддәс Китаб Аллаһын назил етдији вәһјләрин орижиналыны әкс етдирир?

Төврата ҝәлдикдә, Јеһова Аллаһын тәсис етдији гәдим әнәнә јухарыдакы суала гисмән ҹаваб верир. Аллаһ-Таала Мүгәддәс Јазыларын үзүнү көчүрмәји Өзү бујурмушду *.  Мәсәлән, Исраил падшаһлары Төврат Ганунунун үзүнү көчүрүб өзләри үчүн шәхси нүсхә һазырламалы идиләр (Ганунун тәкрары 17:18). Бундан әлавә, Аллаһ Төвраты горумаг вә халга өјрәтмәк ишини лавилиләрә (Аллаһын хидмәт үчүн ајырдығы нәсил) тапшырмышды (Ганунун тәкрары 31:26; Нәһәмја 8:7). Јәһудиләр Бабилә сүрҝүн едиләндән сонра көчүрүҹүләр, јахуд мирзәләр синфи (соферимләр) мејдана чыхды (Үзејир 7:6, һашијәдә). Заман кечдикҹә бу мирзәләр ибраниҹә јазылмыш 39 китабын чохсајлы нүсхәләрини тәртиб етмишдиләр.

Јүзилликләр боју мирзәләр бу китаблары сон дәрәҹә дәгигликлә көчүрмүшләр. Орта әсрләрдә һәмин әнәнәни масоретләр адланан јәһуди мирзәләри давам етдирдиләр. Бүтүн китаблары дахил едән ән әски масорет әлјазмасы ерамызын 1008/1009-ҹу илләринә аид олан Ленинград кодексидир. XX әсрин орталарында «Өлү дәниз әлјазмалары» арасында тәхминән 220 әлјазма вә фрагмент ашкар олунмушдур. Бу јазылар Ленинград кодексиндән ән азы мин ил гәдимдир. Өлү дәниз әлјазмаларыны Ленинград кодекси илә тутушдурдугда чох мүһүм бир фактын шаһиди олуруг: Өлү дәниз әлјазмаларында бәзи сөз фәргләри тапылса да, бунларын мәтнин мәғзинә тәсири јохдур.

Бәс 27 һиссәдән ибарәт олан Инҹил барәдә нә демәк олар? Бу јазылары Иса Мәсиһин һәвариләри вә бир нечә диҝәр ардыҹылы гәләмә алмышлар. Јәһуди мирзәләринин әнәнәсини давам етдирәрәк илк мәсиһиләр бу јазыларын үзүнү көчүрүб чохалдырдылар (Колослулара 4:16). Рома императору Диоклетиан вә диҝәр шәхсләр бүтүн мәсиһи јазыларыны мәһв етмәјә ҹәһд етсәләр дә, минләрлә әлјазма вә фрагмент саламат галараг бу ҝүнә ҝәлиб чатмышдыр.

Мәсиһи јазылары һәм дә башга дилләрә тәрҹүмә едилирди. Мүгәддәс Јазыларын еркән тәрҹүмәләринин сырасына арами, ҝүрҹү, һәбәш, копт вә латын дилинә едилмиш тәрҹүмәләр дахилдир.

Гәдим әлјазмаларын арасында мүәјјән сөз фәргләри мөвҹуддур. Белә исә Мүгәддәс Јазыларын орижинал мәтниндә нә јазылдығыны неҹә мүәјјән етмәк олар?

Буну бир әјани мисал үзәриндә ҝөстәрмәк олар. Тутаг ки, мүәллим јүз шаҝирдә китабдан бир фәсли көчүрмәји  тапшырыр. Сонрадан һәмин фәслин мәтни итсә дә, јүз сурәти тутушдурараг орижинал мәтни мүәјјән етмәк олар. Шаҝирдләр мәтни көчүрәркән сәһвләр етмиш олсалар да, һамысынын ејни сәһви бурахмасы еһтималы, демәк олар ки, сыфыра бәрабәрдир. Ејнилә, бу ҝүн мүтәхәссисләр Мүгәддәс Китабын мүхтәлиф һиссәләринин минләрлә гәдим әлјазмасыны тутушдурмагла көчүрүҹүләрин бурахдығы сәһвләри тапыб орижинал мәтни мүәјјән едә билирләр.

Мүгәддәс Китабын орижинал мәтниндәки фикирләрин бизим дөврә сәһиһ ҝәлиб чатмасына нә дәрәҹәдә әмин ола биләрик? Алим Уилјам Грин Төвратын мәтни илә бағлы белә шәрһ вермишдир: «Гәтијјәтлә дејә биләрик ки, һеч бир башга гәдим әсәр бу дәрәҹәдә дәгигликлә бизә ҝәлиб чатмамышдыр». Инҹил (Әһди-Ҹәдид кими дә таныныр) барәдә Мүгәддәс Китаб үзрә мүтәхәссис Ф. Ф. Брјус јазмышдыр: «Әһди-Ҹәдид мәтнләринин сәһиһлијини тәсдиг едән дәлилләр бир чох классик јазарларын әсәрләрини тәсдигләјән дәлилләрдән гат-гат ҝүҹлүдүр, һәрчәнд һәмин әсәрләрин сәһиһлијини шүбһәјә алмаг һеч кимин ағлына да ҝәлмәз». О һәмчинин гејд етмишдир: «Әҝәр Әһди-Ҹәдид дүнјәви сәнәдләр топлусу олсајды, онлар бүтүн мүтәхәссисләр тәрәфиндән бирмәналы олараг сәһиһ кими гијмәтләндириләрди».

Ибрани мәтни: Төвратын инҝилис дилиндәки «Јени Дүнја Тәрҹүмәси» (1953​—⁠1960) Рудолф Киттел тәрәфиндән тәртиб едилмиш «Biblia Hebraica»ја әсасланыр. О вахтдан ибрани мәтнинин «Biblia Hebraica Stuttgartensia» вә «Biblia Hebraica Quinta» адланан јенидән бахылмыш вариантлары чыхмышдыр. Бу јени нәшрләрдә Өлү дәниз әлјазмалары вә диҝәр гәдим әлјазмаларын тәдгигат нәтиҹәләри дә јер алмышдыр. Һәмин елми ишләрин әсас мәтнини Ленинград кодекси тәшкил едир. Һашијәләрдә исә диҝәр мәнбәләрә әсасланан мүгајисәләр верилмишдир. Бу мәнбәләрә ашағыдакылар дахилдир: «Samaritan Pentateuch» (Сәмәријјә Төвраты), «Dead Sea Scrolls» (Өлү дәниз әлјазмалары), «Greek Septuagint» (Јунан Септуаҝинтасы), «Aramaic Targums» (Арами таргумлары), «Latin Vulgate» (Латын  Вулгатасы), «Syriac Peshitta» (Сурија Пешиттасы). «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин ахырынҹы нәшри һазырланаркән һәм «Biblia Hebraica Stuttgartensia», һәм дә «Biblia Hebraica Quinta»ја мүраҹиәт олунуб.

Јунан мәтни: XIX әсрин сонларында алимләр Б. Ф. Весткот вә Ф. Ҹ. А. Һорт о вахт әлдә олан әлјазмалар вә фрагментләри тутушдурараг, онларын фикринҹә, јунан мәтнинин орижиналыны ән јахшы шәкилдә әкс етдирән нүмунә һазырламышлар. XX әсрин орталарында Јени Дүнја Тәрҹүмәси Комитәси һәмин мәтни әсас кими ҝөтүрмүшдү. Комитә һәмчинин ерамызын икинҹи вә үчүнҹү әсрләринә аид диҝәр еркән папирус сәнәдләрә дә мүраҹиәт етмишди. Һәмин вахтдан бу јана јени папирус сәнәдләр ортаја чыхмышдыр. Бундан әлавә, алимләр Нестле вә Аланд тәрәфиндән һазырланан, һәмчинин Бирләшмиш Библија Ҹәмијјәтләри тәрәфиндән тәртиб олунан Инҹил мәтнинин нүмунәләриндә јени елми тәдгигатлар ишыг үзү ҝөрмүшдүр. Бу тәдгигатларын нәтиҹәләринин бәзиләри «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин сон нәшриндә (2013) өз әксини тапыр.

Һәмин нүмунә мәтнләриндән ајдын олур ки, көһнә тәрҹүмәләрдә (мәс. «King James Version») јер алан бәзи Инҹил ајәләри әслиндә Аллаһын назил етдији орижинал мәтндә олмамышдыр, сонрадан бәзи көчүрүҹүләр тәрәфиндән әлавә едилмишдир. Лакин XVI әсрдән башлајараг, әксәр тәрҹүмәләрдә мәтни ајәләрә бөлмә системи гәбул едилдијиндән һәмин ајәләр мәтнә дахил едилмәјәндә рәгәм јазылыр, ајәнин јери исә бош галыр. Бунлар нөвбәти ајәләрдир: Мәтта 17:21; 18:11; 23:14; Марк 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Лука 17:36; 23:17; Јәһја 5:4; Һәвариләрин ишләри 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; Ромалылара 16:24. Бу нәшрдә һәмин бурахылмыш ајәләр һашијә илә ҝөстәрилир.

Маркын јаздығы мүждәнин 16-ҹы фәслинин узун (9—20 ајәләри) вә гыса јекунуна, һабелә Јәһја 7:53—8:11 ајәләриндәки мәтнә ҝәлинҹә, бәлли олур ки, бу ајәләр орижинал мәтнә дахил олмамышды. Бу сәбәбдән һәмин гондарма мәтн бу тәрҹүмәдә әкс олунмајыб.

Бундан әлавә, инҝилис дилиндә чыхан «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин сон нәшриндә мүтәхәссисләрин фикринҹә, орижинал мәтни даһа дүзҝүн әкс етдирән варианта ујғун олараг, бәзи ајәләрдә дүзәлишләр едилиб. Мәсәлән, бәзи әлјазмалара әсасән, Мәтта 7:13 ајәси бу ҹүр охунур: «Дар  гапыдан ҝирин, чүнки мәһвә апаран гапы енли, јол исә ҝенишдир». Әввәлки нәшрләрдә һәмин ајәдә «гапы» сөзү јазылмамышды. Лакин әлјазмаларын үзәриндә апарылан сон тәдгигатлар «гапы» сөзүнүн орижинал мәтндә јер алдығы гәнаәтинә ҝәлмәјә әсас вериб. Белә ки, һәмин сөз сон нәшрә дахил едилмишдир. Бу гәбилдән олан кичик дәјишикликләр бир сыра диҝәр ајәләрдә дә јер алмышдыр. Амма онларын Мүгәддәс Китабын үмуми мәғзинә һеч бир тәсири олмамышдыр.