Диндар аиләдә бөјүмүсүнүз?

Атам һиндистанлыдыр. Анам да һиндлидир, амма Угандада доғулуб. Биз Кенијанын пајтахты Најробидә јашајырдыг. Аиләдә үч ушаг идик, ортанҹыллары мән идим. Аиләмиздә һинду дининин адәт-әнәнәләринә бөјүк өнәм верилирди. Гоншуларымызын чоху һинду иди.

Неҹә олду ки, елмлә марагланмаға башладыныз?

Мәни һәмишә һејванат аләми марагландырыб. Һејванлары сејр етмәк үчүн достларымла тез-тез тәбиәт гојнуна чыхардыг. Әввәл-әввәл бајтар ҹәрраһ олмаг истәјирдим. Амма техники коллеҹи гуртарандан сонра тәһсилими патолоҝија истигамәтиндә давам етдирмәк гәрарына ҝәлдим вә Инҝилтәрәнин Лондон Университетинә дахил олдум. Сонра инсан бејнинин тәдгиги үзрә ихтисаслашдым.

Алдығыныз биликләр дини бахышларыныза тәсир етдими?

Бәли. Елми өјрәндикҹә һинду дининин һејванлара, бүтләрә ситајиш кими мифик инанҹ вә ајинләри мәнә мәнтигсиз ҝәлирди.

Сизи тәкамүлә инандыран нә олмушду?

Ушаглыг илләримдә әтрафымдакы инсанларын чоху инсан тәкамүлүнүн Африкада башладығына инанырды вә бу мөвзу һагда тез-тез мәктәб дәрсләриндә данышылырды. Һәмчинин мүәллимләр вә университет профессорларынын данышыгларындан елә тәәссүрат јаранырды ки, бүтүн мөтәбәр алимләр тәкамүлә инаныр.

 Неҹә олду ки, һәјатын мәншәјинә бахышыныз дәјишди?

Бир нечә ил иди, биолоҝија вә анатомијаны өјрәнирдим. Бир ҝүн тәләбә јолдашларымдан бири мәнә деди ки, Јеһованын Шаһидләри она Мүгәддәс Китабы өјрәдир. Мәни мараг бүрүдү. Бир дәфә Јеһованын Шаһидләри бизим коллеҹин акт залында ибадәт мәҹлиси кечирирдиләр, мән бу мәҹлисә ҝетмәк гәрарына ҝәлдим. Сонра онлардан ики нәфәр мәнә бәзи Мүгәддәс Китаб тәлимләрини изаһ етди. Онларын Јараданла вә һәјатын маһијјәти илә бағлы ҝәтирдији дәлилләр мәнә мәнтигли ҝәлди, һеч дә мифик нағыл кими сәсләнмирди.

Тибби тәһсилиниз јарадылыша инамынызы сарсытмады ки?

Әксинә. Анатомијаны өјрәндикҹә ҹанлыларын гурулушунун неҹә мүрәккәб вә гүсурсуз олдуғуну ҝөрүрдүм. Һеч ҹүр ағлыма сығышдыра билмирдим ки, бу ҹүр мүрәккәблик ади тәсадүф нәтиҹәсиндә әмәлә ҝәлә биләр.

Конкрет мисал ҝәтирә биләрсиниз?

Инсан бејнинин тәдгиги илә гырх илдән чохдур мәшғул олсам да, бу органын гурулушу һәлә дә мәни һејран гојур. Бејин инсанын тәфәккүр вә јаддаш мәркәзи, бүтүн организмин команда мәнтәгәсидир. Бүтүн һиссијјат органларынын говшағыдыр. Бејин организмин һәм дахилиндән, һәм дә хариҹиндән ҝәлән сигналлары тәһлил едәрәк гәрар верир.

Бејин мүрәккәб кимјәви гурулушу вә нејрон (бејнин әсас һүҹејрәләри) шәбәкәләри сајәсиндә фәалијјәт ҝөстәрир. Инсан бејни милјардларла нејрондан ибарәтдир. Нејронлар бир-биринә аксон адланан узун лифләр васитәсилә мәлумат ҝөндәрир вә дендрит адланан лифләр васитәсилә мәлуматы гәбул едир. Дендритләр шахәләнәрәк нејрона минләрлә диҝәр нејронла әлагә гурмаг имканы верир. Нәтиҹәдә бејиндәки үмуми әлагәләрин сајы астрономик рәгәмләрә чатыр. Мараглысы исә одур ки, нејрон вә дендритләрдән тәшкил олунмуш бу «сых мешә» гармагарышыг дејил, низамлыдыр. Мән буну даһи әсәр адландырардым.

Бир аз әтрафлы даныша биләрсиниз?

Бејиндәки шәбәкәләнмә ана бәтниндә башлајараг ушаг доғуландан сонра да давам едир. Бу чох низамлы просесдир. Нејрондан лифләр чыхараг диҝәр нејронларла әлагә јаратмаг мәгсәдилә онлара доғру узанмаға башлајыр. Бәзән нејронлар арасындакы мәсафә бир нечә сантиметрә чатыр ки, бу да һүҹејрә сәвијјәси үчүн нәһәнҝ бир мәсафәдир. Буну да дејим ки, «сәјаһәтә чыхан» лифин һәдәфи јалныз мүәјјән нејрон јох, бу нејронун конкрет һиссәси ола биләр.

Лифи нејрона доғру кимјәви маддәләр истигамәтләндирир. Бу маддәләр јол нишаны кими, санки, «дајан», «ҝет», «дөн» ҝөстәриши верир. Ҝөстәришсиз лифләр јолу азарды. Бүтүн просес әсасыны ДНТ-дәки мәлуматдан ҝөтүрәрәк мүкәммәл идарә алтында кечир.

Бунунла белә гејд етмәк лазымдыр ки, бејнин инкишафы вә фәалијјәти илә бағлы биликләримиз һәлә чох ибтидаи сәвијјәдәдир, мәсәлән, јаддашын, һиссләрин, дүшүнҹәнин јаранмасы барәдә биликләр. Бејнин һејрәтамиз фәалијјәти вә инкишафыны бир кәнара гојсаг, садәҹә онун ишләмәк габилијјәти мәним үчүн кифајәтдир ки, онун архасында үстүн зәка Саһибинин дурдуғуну ҝөрүм.

Нәјә ҝөрә Јеһованын Шаһиди олдунуз?

Јеһованын Шаһидләри мәнимлә данышанда Мүгәддәс Китабын Аллаһдан олдуғуна сүбутлар ҝәтирдиләр. Мәсәлән, онун елми мәсәләләрдә дәгиг олдуғуну, ҝәләҹәји тәсвир едән ајәләрин дәгигликлә јеринә јетдијини ҝөстәрдиләр. Һәмчинин Мүгәддәс Китабдакы бујруглар инсанын һәјатыны ҝөзәлләшдирир. Өз һәјатым буна бир мисалдыр. Јеһованын Шаһиди олдуғум ҝүндән, 1973-ҹү илдән бу јана Мүгәддәс Китаб һәјат јолунда мәнә бәләдчи олуб. Одур ки, мән чох мәналы вә хошбәхт өмүр јашајырам.