САРА әлиндәки иши гуртарыб дикәлир вә үфүгә доғру бојланыр. О, еви јахшы идарә етдији үчүн онун гуллугчулары даим ишдә-ҝүҹдә идиләр вә ишләриндән зөвг алырдылар. Бу ханымын өзү дә чалышган иди, әлини әлинин үстүнә гојуб отурмурду. Ҝәлин белә бир сәһнәни хәјалымызда ҹанландыраг: Сара сәһәр ачыландан чадырын јыртыгларына јамаг вурур. О, әлләринин ағрысыны азалтмаг үчүн фикирли-фикирли әлләрини овхалајыр. Чадырын кечи түкүндән олан галын парчасы илләрлә јағышын вә ҝүнәшин алтында галмагдан саралыб. Һәр дәфә Сара бу чадыра баханда нечә илләрдир көчәри һәјат јашадыгларыны хатырлајыр. Ҝүн ҝүнортадан кечиб, ҝүнәш јаваш-јаваш гүруба енир. Сара ҝөзүнү бир нөгтәјә дикиб сәһәрдән евдән чыхан һәјат јолдашы Ибраһим * пејғәмбәри ҝөзләјир. Јахынлыгдакы тәпәнин башында әринин доғма силуетини ҝөрән кими Саранын үзүндә хош тәбәссүм јараныр.

Ибраһим пејғәмбәрин ев әһли илә бирҝә Фәрат чајыны кечиб Кәнан дијарына дахил олдуғу вахтдан он ил өтмүшдү. Сара билирди ки, Јеһованын вәд етдији мүбарәк өвлад вә бөјүк халг Ибраһимдән төрәјәҹәк, буна ҝөрә дә мәнзилбашы билинмәјән бу сәјаһәт боју она дәстәк олмушду. Бәс бу вәдин ҝерчәкләшмәсиндә Саранын ролу нәдән ибарәт иди? О, сонсуз иди вә артыг 75 јашы вар иди. Саранын ағлындан белә фикирләр кечә биләрди: «Ибраһим мәнимлә евли ола-ола Јеһова Аллаһын бу вәди неҹә чин олаҹаг?» Јәгин ки, о чох нараһат олурду, һәтта сәбри түкәнирди. Бир инсан кими онун һиссләрини баша дүшмәк олар.

Һәрдән бизим дә сәбримиз түкәнир, елә арзулајырыг ки, ҹәннәт тез ҝәлсин, Јеһованын вәдләри чин олсун. Ән бөјүк һәсрәтлә ҝөзләдијимиз вәдләри фикирләшәндә сәбримиз даһа чох даралыр. Одур ки, ҝәлин бу мөһтәшәм гадынын иман нүмунәсини нәзәрдән кечирәк вә ҝөрәк бу саһәдә ондан нә өјрәнә биләрик.

Ибраһим пејғәмбәрҝил тәзәликҹә Мисири тәрк едиб Бејтелин, јәни Лузун (кәнаниләр Бејтелә Луз дејирдиләр) шәргиндә јерләшән дағлыг әразидә дүшәрҝә салыблар (Јарадылыш 13:1—4). Јүксәкликдә јерләшән бу јајладан баханда Аллаһын Ибраһим пејғәмбәрә вәд етдији дијарын бөјүк һиссәси ҝөрүнүрдү. Тәсәввүр едәк ки, Сара орада дајаныб һәмин дијара тамаша едир. Орадан кәнаниләрин кәндләрини, узаг дијарлара апаран јоллары сејр едир. Әслиндә, бу мәнзәрә Саранын доғма шәһәри Урла мүгајисәдә һеч нәдир. Икичајарасы адланан бөлҝәјә аид Ур шәһәри Бејтелдән 1900 километр аралыда јерләшир. Сара бу шәһәрдә гоһум-әгрәбасыны, базар-дүканлары олан бу варлы шәһәрин раһатлығыны, мөһкәм дамы, дивары, һәтта, ола билсин, һәјәтиндә булағы олан евини гојуб ҝәлиб. Әҝәр кимсә Саранын шәргә, Ура тәрәф баханда һәсрәт чәкдијини дүшүнүрсә, демәли, о, бу мөмин гадыны јахшы танымыр.

Ибраһим пејғәмбәрҝилдән тәхминән 2000 ил сонра јашамыш бир мөмин инсан Ибраһимлә Саранын иманы һагда белә јазмышды: «Әҝәр онлар чыхдыглары јери даима хатырласајдылар, имкан тапыб ора гајыдардылар» (Ибраниләрә 11:8, 11, 15). Нә Ибраһим пејғәмбәр, нә Сара  кечмишин, өтән ҝүнләрин һәсрәтини чәкмирдиләр. Әҝәр онлар бу кими фикирләрә гапылсајдылар, чох еһтимал ки, ҝери гајыдардылар. Лакин бунунла Јеһова Аллаһын онлары лајиг ҝөрдүјү шәрәфдән мәһрум олардылар. Ибраһим пејғәмбәрлә Сара өз һиссләрини бир кәнара гојуб Аллаһын тапшырығыны дүшүндүкләри үчүн онларын иманы бу ҝүн милјонларла инсаны һејран гојур. Амма ҝери дөнсәјдиләр, башга инсанлар кими, онларын да ады тарихин сәһифәләриндә итиб батар, јаддашлардан әбәдилик силинәрди.

Сара ҝеријә јох, ирәли бахырды. Бу хүсусијјәт она јашадыглары көчәри һәјатда әринә дәстәк олмаға көмәк едирди. Көчәри һәјат јашамаг асан дејилди, онлар дәфәләрлә чадыры сөкүр, мал-гараны топлајыр, чадыры јенидән гурурдулар. Сара ону гаршыда ҝөзләјән чәтинликләри дә чох бөјүк сәбирлә гаршылады. Аллаһ Ибраһимә вердији вәди тәкрарлады, амма бу дәфә дә Сара барәдә һеч нә демәди (Јарадылыш 13:14—17; 15:5—7).

Саранын ағлында бир фикир јаранмышды. О дүшүнүрдү ки, инди бу фикри әринә сөјләмәјин вахты јетишиб. Јәгин, Сара бу ан дахилиндә чох гарышыг һиссләр јашајырды. О, Ибраһим пејғәмбәрә деди: «Јеһова мәни өвлад үзүнә һәсрәт гојуб». Сонра әринә кәнизи Һәҹәри алмағы тәклиф етди. О истәјирди ки, Һәҹәр Ибраһимә ушаг доғсун. Тәсәввүр етмәк олар, Сара бу тәклифи едәндә неҹә мәнәви әзаб чәкирди. Бу тәклиф бизим дөврдә бәзиләринә гәрибә ҝәлә биләр, амма о дөврдә вариссиз галмамаг үчүн икинҹи арвад вә ја ҹаријә алмаг нормал һал иди *. Ола билсин, Сара дүшүнүрдү ки, бу јолла Аллаһын вәди ҝерчәкләшәр, Ибраһимин өвлады олар вә бу өвладдан бөјүк бир халг төрәјәр. Истәнилән һалда бу, Сара тәрәфдән бөјүк гурбан иди. Бәс Ибраһим пејғәмбәр бу тәклифи неҹә гаршылады? Мүгәддәс Китабда јазылыб: «Ибрам Сарајла разылашды» (Јарадылыш 16:1—3).

Демәк олармы ки, бу фикри Саранын үрәјинә Јеһова Аллаһ гојмушду? Хејр. Бу тәклиф садәҹә инсан дүшүнҹәсинин бәһрәси иди. Сараја елә ҝәлирди ки, бу дәрди она Аллаһ вериб вә чарә анҹаг будур, Аллаһ башга ҹүр вәзијјәти дәјишән дејил. Сара билирди ки, өзүнүн тапдығы чыхыш јолу она чох ағры-аҹы јашадаҹаг. Амма јенә дә бу тәклифи етди вә бу, онун худбин инсан олмадығыны ҝөстәрир. Адәтән, инсанлар үчүн өз истәкләри һәр шејдән ваҹиб олур. Одур ки, Саранын фәдакарлығы инсаны һејран гојур. Биз дә Аллаһын ирадәсини өз истәкләримиздән үстүн тутсаг, Сара кими ҝүҹлү иман саһиби олдуғумузу сүбут етмиш оларыг.

Чох кечмәди ки, Һәҹәр Ибраһим пејғәмбәрдән һамилә галды. Һәҹәр өз ханымына һәгарәтлә бахмаға башлады. Јәгин һамилә галдығы үчүн о, өзүнү Сарадан үстүн сајырды. Бу, Сара үчүн чох ҝүҹлү зәрбә иди! Сара Ибраһимин иҹазәси илә вә Аллаһ-Тааланын изни илә Һәҹәри  ҹәзаландырды, амма буну неҹә етдији барәдә мәлуматымыз јохдур. Һәҹәрин оғлу олду, адыны Исмајыл гојдулар. Бунун үстүндән бир нечә ил кечди (Јарадылыш 16:4—9, 16). Аллаһ јенә Ибраһим пејғәмбәрлә данышды. Һәмин вахт онун 99, Саранын исә 89 јашы вар иди. Аллаһын бу дәфә дедији сөзләр онлары мәәттәл гојду.

Јеһова Аллаһ бу дәфә дә досту Ибраһим пејғәмбәрә сөз верди ки, онун нәслини чохалдаҹаг. Аллаһ һәмчинин онун адыны дәјишди. Һәмин вахта гәдәр онун ады Ибрам иди. Аллаһ она мәнасы «үммәтләрин атасы» олан Ибраһим адыны верди. Нәһајәт ки, Јеһова Сарадан да сөз ачды. Бу вәддә она һансы јери ајырдығыны әјан етди. Аллаһ онун да адыны дәјишди. Онун әввәлки ады Сарај «давакар» мәнасыны верирди. Инди исә Аллаһ онун адыны Сара гојду. Бу адынса мәнасы «әсилзадә гадын» демәкдир. Аллаһ бу истәкли бәндәсинә нәјә ҝөрә мәһз бу ады вердијини белә ачыглады: «Ону мүбарәк гылаҹағам, о, сәнә оғул доғаҹаг; ону мүбарәк гылаҹағам, о, халгларын анасы олаҹаг, ондан халгларын падшаһлары төрәјәҹәк» (Јарадылыш 17:5, 15, 16).

Јеһова Аллаһ вәд етмишди ки, бир ҝүн мүбарәк өвлад дүнјаја ҝәләҹәк вә о, јер үзүнүн бүтүн халглары үчүн немәт олаҹаг. Бу вәд Саранын оғлу васитәсилә ҝерчәкләшәҹәкди. Јеһова Аллаһ бујурмушду ки, ушағын адыны Исһаг гојсунлар. Бу адын мәнасы «ҝүлүш»дүр. Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә дејәндә ки, Саранын өз өвлады олаҹаг, пејғәмбәр үзүстә дүшүб үрәјиндә ҝүлмүшдү (Јарадылыш 17:17). Бу хәбәр ону һејрәтә салмышды, онун севинҹи јерә-ҝөјә сығмырды (Ромалылара 4:19, 20). Бәс бу хәбәри Сара неҹә гаршылады?

Бундан гыса мүддәт сонра Ибраһим пејғәмбәр ҝөрдү ки, үч нәфәр киши онларын чадырына тәрәф ҝәлир. Ҝүнүн гызмар вахты олса да, бу јашлы инсанлар, Ибраһим пејғәмбәрлә Сара бу јолчулары евләриндә гонаг етдиләр, онлары ҹанла-башла гаршыладылар. Ибраһим пејғәмбәр Сараја деди: «Тез елә, үч габ нарын ун ҝөтүр, хәмир јоғуруб чөрәк бишир». О вахтлар гонағы тәмтәрагла гаршылајырдылар, ев јијәсинин үстүнә чох иш дүшүрдү. Ибраһим пејғәмбәр бүтүн иши арвадынын үстүнә атмады, о, тез гачыб ҹөнҝә кәсдирди, сүфрә ачды (Јарадылыш 18:1—8). Сән демә, бу кишиләр ади инсан дејилмиш, Аллаһын ҝөндәрдији мәләкләријмиш. Мүгәддәс Китабын бир ајәсиндә јазылыб: «Гонагпәрвәрлији јаддан чыхармајын, чүнки бәзиләри бунун сајәсиндә һеч өзләри дә билмәдән мәләкләри гонаг етмишләр» (Ибраниләрә 13:2). Ҝөрүнүр, ајәдә сөһбәт мәһз бу һадисәдән ҝедир. Ҝәлин биз дә Ибраһим пејғәмбәр вә Сара кими гонагпәрвәр олаг.

Мәләкләрдән бири Ибраһим пејғәмбәрә Аллаһын вердији вәди тәкрарлајыб деди ки, Саранын оғлу олаҹаг. Бу вахт чадырда олан Сара сөһбәти ешитди. Гоҹа јашында ушаг доғаҹағыны тәсәввүр едәндә о, өзүнү сахлаја билмәди, үрәјиндә ҝүлүб деди: «Һарадандыр бу хошбәхтлик?! Һај-һајым ҝедиб, вај-вајым галыб, үстәлик, ағам да гоҹадыр». Мәләк Саранын јанылдығыны ҝөстәрмәк үчүн она дүшүндүрүҹү суал верди: «Јеһованын әлиндә мүмкүн олмајан бир шеј вармы?» Сара нормал олараг мәләјин бу сөзүндән горхуја дүшүб өзүнә бәраәт газандырмаға башлады вә ани олараг деди: «Мән ҝүлмүрдүм». Мәләк исә деди: «Хејр, ҝүлүрдүн» (Јарадылыш 18:9—15).

Саранын ҝүлмәси онун иманынын зәиф олдуғунуму ҝөстәрир? Әсла! Буну нөвбәти ајә сүбут едир: «Сара да, иманы сајәсиндә, јашынын өтмәсинә бахмајараг, ушаға галмаг үчүн ҝүҹ алды, чүнки вәд верәнин етибарлы олдуғуна инанырды» (Ибраниләрә 11:11). Сара Јеһова Аллаһы јахындан таныјырды, о, әмин иди ки, Аллаһ нә вәд едибсә һамысыны јеринә јетирмәјә гадирдир. Ким истәмәзди ки, иманы бу гәдәр ҝүҹлү олсун?! Биз Аллаһы даһа јахындан танымаг үчүн әлимиздән ҝәләнин ән јахшысыны едирик. Бу минвалла биз әмин олаҹағыг ки, Саранын Аллаһа бу дәрәҹәдә инанмаға там әсасы вар иди. Доғрудан да, Јеһова Аллаһ етибара лајигдир вә О, вердији һәр бир сөзү јеринә јетирир. Һәрдән буну елә шәкилдә едир ки, инсан һејран галыр, тәәҹҹүбдән адамы, Сара кими, ҝүлмәк тутур.

Саранын 90 јашы оланда ҹаванлығындан бәри һәсрәтлә ҝөзләдији о ҝөзәл аны јашады, севимли һәјат јолдашына, артыг јүз јашы олан Ибраһим пејғәмбәрә оғул бәхш  етди. Ибраһим пејғәмбәр Аллаһын бујурдуғу кими ушағын адыны Исһаг гојду. Ушаг оланда Сара белә демишди: «Аллаһ мәни ҝүлдүрдү. Буну ешидән һәр кәс мәнимлә бирҝә ҝүләҹәк» (Јарадылыш 21:6). Јәгин, бу сөзләри дејәндә онун симасында јорғун, амма шөлә сачан тәбәссүм јаранмышды. Аллаһын Сараја мөҹүзәви јолла бәхш етдији бу немәт она өмүрлүк хошбәхтлик ҝәтирмишди. Амма бу, ејни заманда, бөјүк мәсулијјәт иди.

Исһагын беш јашы оланда анасы ону сүддән ајырды. Бу мүнасибәтлә Ибраһим пејғәмбәр зијафәт тәшкил етди. Амма һәмин ҝүн хошаҝәлмәз вәзијјәт јаранды. Сара ҝөрдү ки, Һәҹәрин 19 јашлы оғлу Исмајыл Исһагы әлә салыр. Онун бу һәрәкәти Сараја чох пис тәсир етди. Бу, ади дәҹәллик дејилди. Мүгәддәс Китабын бир ајәсиндә Исмајылын бу һәрәкәти тәгиб кими тәсвир олунур. Сара вәзијјәти олдуғу кими ҝөрүрдү, бу вәзијјәтин оғлу үчүн ҹидди тәһлүкә олдуғуну баша дүшүрдү. Сара Исһаг, садәҹә, онун оғлу олдуғу үчүн нараһат олмурду, о, һәм дә дәрк едирди ки, бу ушаг Аллаһын нијјәтиндә ваҹиб јер тутур. Буна ҝөрә дә, о, ҹәсарәтини топлајыб әри илә ачыг данышды. Ондан хаһиш етди ки, Һәҹәрлә Исмајылы евдән говсун (Јарадылыш 21:8—10; Галатијалылара 4:22, 23, 29).

Бәс Ибраһим пејғәмбәр бу хаһишә неҹә јанашды? Мүгәддәс Китабда јазылыб: «Оғлу һаггында Саранын дедикләри Ибраһимә пис тәсир етди». Ата мәһәббәти она мәсәләнин ҹиддилијини ҝөрмәјә мане олурду. Јеһова Аллаһ исә вәзијјәти апајдын ҝөрүрдү, буна ҝөрә дә, Өзү мәсәләјә гарышды. Аллаһ Ибраһимә деди: «Гој Саранын ушаг вә кәниз һаггында дедикләри сәнә пис ҝәлмәсин. Она гулаг ас, чүнки сәнә вәд олунан өвлад Исһагдан төрәјәҹәк». Аллаһ Ибраһими архајын етди ки, Һәҹәрлә Исмајылын гејдинә галаҹаг. Ибраһим пејғәмбәр садиг бәндә кими Аллаһа итаәт етди (Јарадылыш 21:11—14).

Сара чох јахшы һәјат јолдашы иди, әринә әсил көмәкчи иди. О, әринә тәкҹә јахшы шејләри данышмырды, аиләси вә онларын ҝәләҹәји үчүн тәһлүкәли олан проблем ҝөрәндә дә мәсәләни ачыг шәкилдә әринә дејирди. Исмајылла бағлы мәсәләдә онун әри илә белә конкрет данышмасы һөрмәтсизлик дејилди. Иса Мәсиһин һәвариләриндән бири аиләли бир инсан олараг, Сараны әринә бөјүк һөрмәт ҝөстәрән бир гадын кими мисал ҝәтирмишди (1 Коринфлиләрә 9:5; 1 Бутрус 3:5, 6). Әслиндә, Сара сусмагла әринә һөрмәтсизлик етмиш оларды, чүнки бу проблем Ибраһим пејғәмбәрә вә онун бүтүн ев әһлинә баһа баша ҝәлә биләрди. Сара буну ҝизләдә билмәзди. Буна ҝөрә дә, һәр шеји меһрибан шәкилдә әринә данышды.

Саранын нүмунәси чох гадыны һејран гојур. Онлар Сарадан әрләри илә ачыг шәкилдә вә һөрмәтлә данышмағы өјрәнирләр. Ола билсин, һансыса гадынын үрәјиндән кечә биләр ки, каш, Јеһова Саранын вәзијјәтиндә олдуғу кими, онун да аиләсиндә јаранан мәсәләјә гарышыб проблеми јолуна гојајды. Вәзијјәт нә гәдәр чәтин олса да, бу гадынлар Саранын иманыны, мәһәббәтини вә сәбрини өрнәк ҝөтүрүрләр.

Јеһова бу меһрибан гадына «әсилзадә гадын» мәнасыны дашыјан ад вермишди. Амма о, һеч вахт ҝөзләмирди ки, онунла шаһзадә кими рәфтар етсинләр. Мәһз буна ҝөрәдир ки, Сара 127 јашында өләндә Ибраһим пејғәмбәр она јас тутуб ағламышды * (Јарадылыш 23:1, 2). О, өз шаһзадәси, бу «әсилзадә гадын» үчүн чох дарыхырды. Шүбһәсиз, Јеһова Аллаһ да бу мөмин бәндәси үчүн дарыхыр вә ону јер үзүндә олаҹаг ҹәннәтдә дирилдәҹәји ҝүнү һәсрәтлә ҝөзләјир. Сараны вә Саранын иманыны өрнәк ҝөтүрән инсанлары ҝәләҹәкдә әбәди вә хошбәхт һәјат ҝөзләјир (Јәһја 5:28, 29).