1, 2. Ики падшаһ арасында һансы фәрг вар иди вә һансы суалларын ҹавабыны тапаҹағыг?

ГӘДИМ дөврдә ики падшаһ вар иди. Бири онгәбиләли Исраил падшаһлығында, диҝәри икигәбиләли Јәһуда падшаһлығында һакимијјәт сүрүрдү. Онлар фәргли дөврләрдә јашаса да, чохлу ортаг ҹәһәтләри вар иди. Һәр икиси Јеһоваја аси чыхмыш вә халгы ҝүнаһа сүрүкләмишди. Икиси дә бүтпәрәстлик вә гатиллик едәрәк ҝүнаһа батмышды. Амма онларын арасында бир фәрг вар иди. Бири өмрүнүн ахырына кими шәр әмәлләриндән әл чәкмәди, о бири исә етдији дәһшәтли әмәлләрдән төвбә етди вә әфв олунду. Ким иди онлар?

² Бири Исраил падшаһы Әһәб, о бири исә Јәһуда падшаһы Мәнәссә иди. Онларын арасындакы фәргдән ваҹиб бир мәсәлә илә, төвбә илә бағлы чох шеј өјрәнә биләрик (Һәв. 17:30; Ром. 3:23). Төвбә нәдир вә инсанын төвбә етдији нәдән ҝөрүнүр? Бу суалларын ҹавабыны билмәлијик, чүнки Јеһованын ҝүнаһларымызы бағышламасыны истәјирик. Ҝәлин бу ики падшаһын һәјатына нәзәр салаг вә ҝөрәк онлардан һансы дәрси ҝөтүрә биләрик. Һәмчинин арашдыраҹағыг ки, Иса Мәсиһ төвбә илә бағлы нә өјрәтмишди.

3. Әһәб неҹә падшаһ иди?

³ Әһәб онгәбиләли Исраил падшаһлығынын једдинҹи падшаһы иди. О, варлы Сидон шәһәринин падшаһынын гызы Изәбиллә евләнмишди. Ола билсин, бу издиваҹ Исраил мәмләкәтинин мадди ҹәһәтдән рифаһына иди. Амма бундан сонра халгын Јеһова илә мүнасибәти даһа да корланды. Изәбил Баала ибадәт едирди вә Әһәби дә буна вадар етмишди. Бу ијрәнҹ ибадәтә мәбәд фаһишәлији вә ушаглары гурбан ҝәтирмәк дахил  иди. Изәбил мәликә олдуғу мүддәтдә Јеһованын бүтүн пејғәмбәрләри тәһлүкә алтында иди. О, бу пејғәмбәрләрдән чохуну гәтлә јетирмишди (1 Пад. 18:13). Әһәбә ҝәлдикдә исә о, «Јеһованын ҝөзүндә өз сәләфләриндән дә бетәр иди» (1 Пад. 16:30). Јеһова онларын һәр икисинин һәрәкәтиндән аҝаһ иди, онларын төрәтдији бүтүн әмәлләри ҝөрүрдү. Бунунла белә, Јеһова мәрһәмәт ҝөстәриб, Илјас пејғәмбәри ҝөндәрди ки, халгы, һәлә ки ҝеҹ дејил, өз пис әмәлләриндән дөнмәјә сәсләсин. Амма Әһәблә Изәбил бу хәбәрдарлыглары рәдд етди.

4. Јеһова Әһәби неҹә ҹәзаландыраҹағыны билдирди вә Әһәб нә етди?

⁴ Ахырда Јеһованын сәбри сона чатды. Јеһова Илјас пејғәмбәр васитәсилә билдирди ки, Әһәблә Изәбили ҹәзаландыраҹаг, онларын нәслинин көкүнү кәсәҹәк. Илјасын сөзләри Әһәби гәм-гүссәјә гәрг етди! Мараглыдыр ки, белә тәкәббүрлү инсан гүруруну сындырды (1 Пад. 21:19—29).

5, 6. Әһәбин төвбәсинин һәгиги олмадығы нәдән ҝөрүнүр?

⁵ Әһәб гүруруну сындырса да, сонракы һәрәкәтләриндән ајдын ҝөрүндү ки, төвбәси һәгиги дејил. О, өлкәдә Баала ибадәтә сон гојмаға ҹәһд етмәди. Һеч халгы Јеһоваја ибадәтә дә тәшвиг етмәди. Әһәбин төвбә етмәдији башга шејләрдән дә ҝөрүндү.

⁶ Сонралар Әһәб Јәһуда падшаһы Јәһушафата тәклиф етди ки, онунла бирҝә арамиләрә гаршы вурушмаға ҝетсин. Амма јахшы падшаһ олан Јәһушафат она тәклиф етди ки, әввәлҹә Јеһованын пејғәмбәри илә мәсләһәтләшсинләр. Әһәб разылашмајыб белә деди: «Јеһоваја мүраҹиәт етмәк үчүн бир нәфәр дә вар... Амма ондан зәһләм ҝедир. О, һеч вахт мәним хејримә пејғәмбәрлик етмир, анҹаг пислијимә едир». Буна рәғмән, онлар Микај пејғәмбәрлә мәсләһәтләширләр. Ајдындыр ки, о, Әһәбин хејринә пејғәмбәрлик етмир! Әһәб төвбә едиб, Јеһовадан әфв диләмәк әвәзинә, пејғәмбәри зиндана атдырыр (1 Пад. 22:7—9, 23, 27). Дүздүр, о, пејғәмбәри һәбсә атмаға мүвәффәг олду, амма пејғәмбәрлијин иҹрасынын гаршысыны алмаг мүмкүн дејилди. Нөвбәти дөјүшдә Әһәб өлдү (1 Пад. 22:34—38).

7. Әһәбин өлүмүндән сонра Јеһова онун һагда нә демишди?

⁷ Әһәб өләндән сонра Јеһова онун һаггында нә дүшүндүјүнү ачыглады. Јәһушафат падшаһ сағ-саламат евинә гајыдандан сонра Јеһова Јәһу пејғәмбәри онун јанына ҝөндәрди вә Әһәблә иттифаг бағладығына ҝөрә ону мәзәммәт етди. Пејғәмбәр она деди: «Пис адама көмәк етмәклә, Јеһоваја нифрәт едәнләри севмәклә дүзҝүн иш ҝөрүрсән?» (2 Салн. 19:1, 2). Мәҝәр Әһәбин төвбәси әсл төвбә олса иди, пејғәмбәр ону пис, Јеһоваја нифрәт едән адам адландырарды? Ҝөрүндүјү кими, Әһәб мүәјјән дәрәҹәдә пешманчылыг кечирсә дә, там шәкилдә төвбә етмәмишди.

8. Әһәбин һадисәсиндән төвбә илә бағлы нә өјрәнирик?

⁸ Әһәбин һадисәсиндән нә өјрәнирик? Илјас пејғәмбәр Әһәбә нәслинин башына бәла ҝәләҹәјини дејәндә Әһәб гүруруну сындырды. Бу, јахшы башланғыҹ иди. Амма онун сонракы һәрәкәтләриндән бәлли олду ки, о, үрәкдән төвбә етмәјиб. Демәли, инсанын етдији һәрәкәтә ҝөрә пешман олмасы төвбә үчүн кифајәт дејил. Ҝәлин Мәнәссә падшаһын нүмунәсинә бахаг, ҝөрәк әсл төвбәјә нә дахилдир.

9. Мәнәссә неҹә падшаһ иди?

⁹ Тәхминән ики әср сонра Мәнәссә Јәһуда падшаһы олду. Ола билсин, о, Әһәбдән дә бетәр ишләр ҝөрмүшдү. Онун һагда белә јазылыб: «Јеһованын бәјәнмәдији мәнфур ишләр ҝөрүб Ону тәһгир етди» (2 Салн. 33:1—9). Мәнәссә јалан аллаһлара гурбанҝаһлар тикди, һәтта Јеһованын мүгәддәс мәбәдинә ојма бүт (еһтимал ки, мәһсулдарлыг илаһәсинин бүтүнү) гојду! Һәмчинин сеһрбазлыг, рәммаллыг вә ҹадуҝәрлик едирди. О һәмчинин «чохлу ҝүнаһсыз ган төкдү», онларын арасында оғуллары да вар иди. Оғулларыны јалан аллаһлара гурбан ҝәтирмәк үчүн одда јандырмышды (2 Пад. 21:6, 7, 10, 11, 16).

10. Јеһова Мәнәссәни неҹә ҹәзаландырды вә о, буна неҹә јанашды?

¹⁰ Әһәб кими, Мәнәссә дә Јеһованын пејғәмбәрләри васитәсилә дедији хәбәрдарлыглары гулагардына вурурду. Лакин сонра «Јеһова Ашшур падшаһынын сәркәрдәләрини [Јәһуданын] үстүнә ҝөндәрди. Ашшурлулар Мәнәссәни тутдулар, ону гармаглајыб мис гандалла гандалладылар вә Бабилә апардылар». Гүрбәт елдә, зинданда олдуғу вахт, ҝөрүнүр, Мәнәссә тутдуғу әмәлләр барәдә ҹидди дүшүндү. О, «ата-бабаларынын Аллаһы гаршысында өзүнү чох алчалтды». Үстәлик, «Аллаһы Јеһоваја јалварыб рәһм диләди». Белә ки, «дурмадан Аллаһа јалварыб-јахарды». Бу ҹүр пис инсан дәјишмәјә башлады. Артыг о, Јеһоваја өз Аллаһы кими бахырды вә даима Она дуа едирди (2 Салн. 33:10—13).

11. 2 Салнамәләр 33:15, 16 ајәләринә әсасән, Мәнәссә һәгигәтән төвбә етдијини неҹә ҝөстәрди?

¹¹ Бир мүддәт сонра Јеһова Мәнәссәнин дуаларына ҹаваб верди. Јеһова Мәнәссәнин үрәјиндәки дәјишиклији ҝөрүрдү, онун дуалары буну ајдын ҝөстәрирди. Јеһова онун әфв дуасыны гәбул етди вә тахта гајтарды. Онун төвбәсинин үрәкдән олдуғуну ҝөстәрмәк фүрсәти јаранды вә о, бунун үчүн әлиндән ҝәләни етди. Әһәбдән фәргли олараг, о, давранышыны дәјишди, јалан ибадәтә гаршы мүбаризә апарды вә халгы пак ибадәтә сәсләди. (2 Салнамәләр 33:15, 16 ајәләрини охујун.) Шүбһәсиз, бунун үчүн ҹәсарәт вә иман лазым иди. Ахы бундан әввәл о, узун илләр әрзиндә аиләси, әсилзадәләри вә халгы үчүн пис нүмунә иди. Амма инди өмрүнүн сон илләриндә чалышырды ки, төрәтдији писликләри мүмкүн гәдәр арадан галдырсын. Һәмчинин, ҝөрүнүр, о, кичик јашда олан нәвәси Јушијјәјә ҝөзәл өрнәк олмушду. Чүнки сонралар Јушијјә чох јахшы падшаһ олду (2 Пад. 22:1, 2).

12. Мәнәссәнин һадисәсиндән төвбә илә бағлы нә өјрәнирик?

¹² Мәнәссәнин һадисәсиндән нә өјрәнирик?  О, Јеһованын гаршысында өзүнү алчалтды, амма тәкҹә буну етмәди. О, Јеһоваја јалварыб рәһм диләди. Әввәлки әмәлләриндән әл чәкди. Төрәтдији писликләрин нәтиҹәсини арадан галдырмаг үчүн әлиндән ҝәләни етди, Јеһоваја ибадәт етмәк вә башгаларыны да буна тәшвиг етмәк үчүн вар ҝүҹү илә чалышды. Мәнәссәнин һадисәси ән бетәр ҝүнаһкарлара да үмид верир. Бу һадисә Јеһованын кәрамәтли вә бағышлајан олдуғуна ҝүҹлү сүбутдур (Зәб. 86:5). Үрәкдән төвбә едән адам үчүн әфв гапысы ачыгдыр.

13. Төвбә илә бағлы һансы ваҹиб дәрси өјрәнирик? Нүмунә чәкин.

¹³ Мәнәссә ишләдији ҝүнаһлара ҝөрә садәҹә пешманчылыг һисси кечирмәди, о, даһа чох шеј етди. Бурадан төвбә илә бағлы ваҹиб дәрс өјрәнирик. Белә бир нүмунәјә бахаг. Сиз ширнијјат мағазасына ҝедирсиниз, торт алмаг истәјирсиниз. Амма сатыҹы сизә торт әвәзинә јумурта верир. Буна гане олардыныз? Әлбәттә ки, јох! Бәс сатыҹы сизә десә ки, јумурта тортун әсас ингредијентидир? Сиз јенә дә разы олмаздыныз! Јеһова да ҝүнаһкарын төвбә етмәсини истәјир. О, ишләдији ҝүнаһа ҝөрә пешмандырса, бу, јахшыдыр. Бу, төвбә үчүн ваҹиб амилдир, амма кифајәт дејил. Бәс даһа нә лазымдыр? Буну Исанын чәкдији бир мәсәлдән өјрәнә биләрик.

14. Исанын мәсәлиндәки авара оғулун төвбәсинин илк әламәти нә иди?

¹⁴ Иса авара оғул һагда руһландырыҹы бир мәсәл данышмышды. Бу һагда Лука 15:11—32 ајәләриндә јазылыб. Бир оғлан атасына гаршы чыхыр вә еви тәрк едиб «узаг өлкәјә» јолланыр. Орада о, әхлагсыз һәјат сүрүр, ејш-ишрәтә гуршаныр. Амма сонра корлуг чәкмәјә башлајыр вә бу заман етдикләри һагда дүшүнүр. О баша дүшүр ки, атасынын евиндә ҝүзәраны бундан гат-гат јахшы иди. Исанын тәбиринҹә десәк, ағлы башына ҝәлир. О, гәрара ҝәлир ки, евә гајытсын вә атасындан үзр истәсин. Оғланын нә гәдәр ҹидди сәһвләр етдијини дәрк етмәси ваҹиб амил иди. Бәс бу, кифајәт иди? Хејр. О, әмәлләрини дүзәлтмәли иди.

15. Исанын мәсәлиндәки итмиш оғул һәгигәтән төвбә етдијини неҹә ҝөстәрди?

¹⁵ Итмиш оғул ҝүнаһлы әмәлләриндән төвбә етдијини ҝөстәрди. О, евинә гајытмаг үчүн узун јол гәт етди. Атасынын јанына ҝәләндә она деди: «Ата, мән ҝөјдәки Аллаһа вә сәнә гаршы ҝүнаһ еләмишәм. Артыг сәнин оғлун адланмаға лајиг дејиләм» (Лука 15:21). Бу оғланын ҝүнаһыны етираф етмәси ҝөстәрирди ки, Јеһова илә мүнасибәтләрини бәрпа етмәк истәјир. О, атасынын да гәлбини јараладығыны бојнуна алды. Атасынын рәғбәтини јенидән газанмаг үчүн нә лазымдырса, етмәјә һазыр  иди, һәтта онун муздлу ишчиси олмаға разы иди! (Лука 15:19). Бу, садәҹә ҝөзәл бир һекајә дејил. Бу мәсәлдәки принсипләр ағсаггаллара көмәк едә биләр ки, ҹидди ҝүнаһ ишләјән инсанын һәгигәтән төвбә едиб-етмәдијини мүәјјән едә билсинләр.

16. Ағсаггаллара инсанын һәгигәтән төвбә етдији мүәјјән етмәк нәјә ҝөрә чәтин ола биләр?

¹⁶ Ағсаггаллар үчүн ҹидди ҝүнаһ ишләјән инсанын һәгигәтән төвбә етдијини мүәјјән етмәк асан иш дејил. Нәјә ҝөрә? Чүнки ағсаггаллар үрәји ҝөрә билмир. Онлар мәсиһинин ишләдији ҝүнаһа гаршы мүнасибәтинин дәјишиб-дәјишмәдијини заһири сүбутлар әсасында мүәјјән едирләр. Ола биләр, инсан елә бијабырчы һәрәкәтә јол вериб ки, ағсаггаллар онун һәгигәтән дә төвбә етдијинә әмин дејилләр.

17. а) Инсанын садәҹә олараг пешман олдуғуну демәси онун һәгигәтән дә төвбә етдијини ҝөстәрир? Нүмунә чәкин. б) 2 Коринфлиләрә 7:11 ајәсинә әсасән, һәгигәтән төвбә едән инсандан нә ҝөзләнилир?

¹⁷ Ҝәлин бир нүмунәјә бахаг. Бир гардаш илләр әрзиндә зина едир, амма көмәк истәмәк әвәзинә, буну арвадындан, достларындан вә ағсаггаллардан ҝизләдир. Әввәл-ахыр бу ишин үстү ачылыр. Ағсаггаллар онун зина етдијинә даир сүбутларын олдуғуну дејәндә о, ҝүнаһыны бојнуна алыр, һәтта пешман олдуғу да ҝөрүнүр. Бәс бу, кифајәтдир? Әлбәттә ки, инсанын садәҹә кәдәрләнмәси бу мәсәләни арашдыран ағсаггаллар үчүн кифајәт дејил. Чүнки бу, инсанын ани олараг һиссләрә гапылыб етдији ҝүнаһ дејил, о, бу әмәли узун илләрдир едир. Үстәлик, ҝүнаһыны өзү ҝәлиб етираф етмәјиб, ишин үстү ачылыб. Буна ҝөрә дә ағсаггаллара сүбутлар лазымдыр ки, инсан доғрудан да дүшүнҹәсини, давранышыны дәјишиб вә үрәкдән пешмандыр. (2 Коринфлиләрә 7:11 ајәсини охујун.) Бу ҹүр дәјишикликләр етмәк үчүн исә инсана хејли вахт лазым ҝәлә биләр. Буна ҝөрә дә чох јәгин ки, һәмин инсан јығынҹагдан кәнар едиләҹәк (1 Кор. 5:11—13; 6:9, 10).

18. Јығынҹагдан кәнар едилән шәхс һәгигәтән дә төвбә етдијини неҹә ҝөстәрә биләр вә бунун нәтиҹәси нә олаҹаг?

¹⁸ Јығынҹагдан кәнар едилән шәхс үрәкдән төвбә етдијини ҝөстәрмәк үчүн даима јығынҹагларда иштирак етмәли вә ағсаггалларын мәсләһәтинә риајәт едәрәк дуаја вә мүталиәјә мүнтәзәм вахт ајырмалыдыр. О, вар ҝүҹү илә чалышмалыдыр ки, ҝүнаһ етмәсинә сәбәб олан вәзијјәтләрдән узаг дурсун. Әҝәр о, Јеһова илә мүнасибәтини бәрпа етмәк үчүн әлиндән ҝәләни етсә, әмин ола биләр ки, Јеһова ону тамамилә бағышлајаҹаг вә ағсаггаллар ону јығынҹаға бәрпа едәҹәк. Әлбәттә ки, һәр вәзијјәт фәрглидир, буна ҝөрә дә ағсаггаллар  ҝүнаһ ишләјән адамын ишинә бахаркән мәсәләјә фәрди јанашыр вә сәртликлә мүһакимә етмир.

19. Әсл төвбә үчүн нә лазымдыр? (Һизгијал 33:14—16).

¹⁹ Биз өјрәндик ки, инсанын ҝүнаһына ҝөрә пешман олдуғуну демәси әсл төвбә үчүн кифајәт дејил. О, дүшүнҹәсини дәјишмәлидир вә бу, әмәлләриндә әкс олунмалыдыр. Јәни о, ҝүнаһлы давранышына сон гојмалы вә дөнүб јенидән Јеһованын јолу илә ҝетмәлидир. (Һизгијал 33:14—16 ајәләрини охујун.) Онун әсас мәгсәди Јеһова илә корланмыш мүнасибәтини бәрпа етмәк олмалыдыр.

20, 21. Ҹидди ҝүнаһ ишләјән инсана неҹә көмәк едә биләрик?

²⁰ Иса Мәсиһ хидмәтинин бир мүһүм мәгсәди барәдә демишди: «Мән... ҝүнаһлылары төвбәјә чағырмаға ҝәлмишәм» (Лука 5:32). Бизим дә истәјимиз бу олмалыдыр. Тәсәввүр един ки, јахын достунуз ҹидди ҝүнаһ едиб. Бу заман нә етмәлисиниз?

²¹ Достумузун ҝүнаһыны ҝизләтмәклә она зәрәр вурмагдан башга бир шеј етмирик. Нә гәдәр чалышсаг да, буну ҝизләдә билмәјәҹәјик, чүнки Јеһова һәр шеји ҝөрүр (Мәс. 5:21, 22; 28:13). Достунуза ағсаггалларын она көмәк етмәк истәдијини хатырлатсаныз, бөјүк јахшылыг етмиш оларсыныз. Әҝәр о, ағсаггаллара ҝүнаһыны демәкдән бојун гачырырса, бу барәдә ағсаггаллара сиз демәлисиниз. Онда сиз ҝөстәрәҹәксиниз ки, достунуза һәгигәтән дә көмәк етмәк истәјирсиниз. Ахы онун Јеһова илә мүнасибәтләри тәһлүкә алтындадыр!

22. Нөвбәти мәгаләдә нә һагда данышаҹағыг?

²² Амма ола биләр ки, инсан чох ағыр ҝүнаһ ишләјиб вә узун мүддәтдир ҝүнаһлы әмәлләринә давам едир вә буна ҝөрә дә ағсаггаллар ону јығынҹагдан кәнар етмәк гәрарына ҝәлә биләр. Бәс бу, о демәкдирми ки, ағсаггаллар онунла рәһмсизҹәсинә давраныблар? Нөвбәти мәгаләдә ҝөрәҹәјик ки, Јеһова ҝүнаһлы инсаны ҹәзаландырараг она неҹә мәрһәмәт ҝөстәрир вә биз Ондан неҹә өрнәк ҝөтүрә биләрик.