1, 2. а) Ирадә азадлығы илә бағлы һансы фикирләр сөјләнилир? б) Мүгәддәс Китабда ирадә азадлығы илә бағлы нә јазылыб вә бу мәгаләдә һансы суаллара ҹаваб вериләҹәк?

СЕЧИМ гаршысында олан бир гадын достуна белә демишди: «Сән мәнә де неҹә давраным. Мәнә белә даһа раһатдыр, бејними јормаг истәмирәм». Бу гадын Аллаһын она бәхш етдији ирадә азадлығындан истифадә етмәк истәмирди, киминсә она дигтә етмәсинә үстүнлүк верирди. Бәс сиз бу мәсәләјә неҹә јанашырсыныз? Өзүнүз гәрар вермәји севирсиниз, јохса башгаларынын сизин әвәзинизә гәрар вермәсини истәјирсиниз? Бәс ирадә азадлығы дејәндә нә баша дүшүрсүнүз?

² Әсрләрдир ки, бу мөвзу мүбаһисә доғурур. Кимсә ирадә азадлығы дејилән бир шејин олмадығыны, һәр шејин Аллаһ тәрәфиндән әввәлҹәдән мүәјјән едилдијини иддиа едир. Бәзиләрининсә фикринҹә әсл ирадә азадлығы одур ки, инсан там сәрбәст олсун, истәдијини етсин. Бу мәсәлә илә бағлы дәгиг мәлумат алмаг үчүн Мүгәддәс Китаба мүраҹиәт етмәк лазымдыр. Чүнки Јеһова Аллаһын инсаны јараданда она ирадә азадлығы, јәни гәрар вермәк баҹарығы вә ихтијары бәхш етдији мәһз орада јазылыб. (Јушә 24:15 ајәсини охујун.) Мүгәддәс Китабда һәмчинин нөвбәти суалларын ҹавабыны тапмаг олар: ирадә азадлығындан неҹә истифадә етмәлијик? Гәрар вермәк мәсәләсиндә Аллаһ бизә нә дәрәҹәдә сәрбәстлик вериб? Гәрарларымызла Јеһованы севдијимизи неҹә ҝөстәрә биләрик? Башгаларынын гәрарларына һөрмәтлә јанашдығымызы неҹә ҝөстәрә биләрик?

3. Јеһова Аллаһ ирадә азадлығындан неҹә истифадә едир?

³ Мүтләг ирадә азадлығы јалныз Јеһова Аллаһа мәхсусдур вә О, бу азадлыгдан чох мүкәммәл шәкилдә истифадә едәрәк бизә нүмунә гојур. Мәсәлән, Јеһова исраиллиләри Өзүнә халг сечмишди, онлары Өзүнүн «хүсуси мүлкү» етмишди (Ган. 7:6—8). Бу, тәсадүфи сечим дејилди. Јеһова досту Ибраһим пејғәмбәрә әсрләр әввәл вердији сөзүн үстүндә дуруб онун нәслини өзүнә халг етмишди (Јар. 22:15—18). Һәмчинин Јеһова Аллаһ ирадә азадлығындан һәр заман мәһәббәтлә вә әдаләтлә истифадә едир. Онун дөнә-дөнә бүтпәрәстлијә гуршанан исраиллиләри неҹә тәрбијә етдијини буна сүбут кими ҝәтирмәк олар. Исраиллиләр үрәкдән төвбә едәндә Јеһова онлара мәһәббәт вә мәрһәмәт ҝөстәриб демишди: «Мән онлары хәјанәт азарындан сағалдаҹағам. Көнлүм онлары севәҹәк» (Һушә 14:4). Јеһова ирадә азадлығындан башгаларынын рифаһы үчүн истифадә етмәклә бизә ҝөзәл нүмунә гојур!

4, 5. а) Јеһованын ирадә азадлығы бәхш етдији илк варлыг ким олуб вә о, бу азадлыгдан неҹә истифадә едиб? б) Һәр биримиз өзүмүзә һансы суалы вермәлијик?

⁴ Јеһова Аллаһ јаратдығы шүурлу варлыглара да ирадә азадлығы бәхш едиб. Бу әнамы алан илк варлыг Аллаһын илкин Оғлу, «ҝөзәҝөрүнмәз Аллаһын бәнзәри» олан Иса Мәсиһ олмушду (Кол. 1:15). Иса һәлә ҝөјдә икән бу азадлыгдан дүзҝүн истифадә едәрәк Атасына садиг галмыш вә Шејтанын үсјанына гошулмамышды. О, јердә јашајанда да дүзҝүн сечим етмиш, Аллаһын гаты дүшмәнинин сынағындан үзүағ чыхмышды (Мәт. 4:10). Өлүмүндән әввәлки ҝеҹә Иса өз һәрарәтли дуасында Атасынын ирадәсини јеринә јетирмәјә гәти гәрарлы олдуғуну билдирәрәк демишди: «Ата, әҝәр истәјирсәнсә, бу ҹамы мәндән узаглашдыр. Фәгәт гој мәним јох, Сәнин истәдијин кими олсун» (Лука 22:42). Ҝәлин биз дә Исадан нүмунә ҝөтүрәрәк ирадә азадлығындан Јеһова Аллаһын адыны уҹалтмаг вә Онун ирадәсини јетирә јетирмәк үчүн истифадә едәк. Доғруданмы бу, мүмкүндүр?

⁵ Тәбии ки! Биз Иса Мәсиһ кими даврана биләрик, чүнки биз дә Аллаһын бәнзәриндә јаранмышыг (Јар. 1:26). Лакин бир шеји нәзәрә алмалыјыг ки, Јеһовадан фәргли олараг бизим ирадә азадлығымыз нисбидир. Аллаһын Кәламында гејд олунур ки, инсанын азадлығы мәһдуддур вә о, Јеһованын мүәјјән етдији чәрчивә дахилиндә һәрәкәт етмәлидир. Үстәлик, Аллаһ гадыны әринин, ушаглары исә валидејнләринин табечилијинә вериб (Ефес. 5:22; 6:1). Бәс бу чәрчивә дахилиндә ирадә азадлығындан неҹә истифадә едәҹәјик? Бу суала вердијимиз ҹавабдан әбәди һәјатымыз асылыдыр.

6. Нәјә ҝөрә ирадә азадлығынын мәһдуд олмасы мүтләгдир? Нүмунә чәкин.

⁶ Бәс чәрчивәјә салынмыш ирадә азадлығыны азадлыг адландырмаг олармы? Бәли! Белә дүшүнмәјә әсас вар. Әслиндә, бу чәрчивәләр инсаны горујур. Мисал үчүн, тәсәввүр един ки, машынла узаг бир шәһәрә ҝетмәји планлашдырмысыныз. Билсәјдиниз ки, о шәһәрә апаран јолда јол һәрәкәти гајдалары јохдур, ким һансы сүрәтлә, һансы истигамәтдә истәјир машыны идарә едир, һәмин јолда машын сүрәрдиниз? Чәтин ки! Ирадә азадлығынын һамыја фајда ҝәтирмәси үчүн мәһдудијјәтләрин олмасы мүтләгдир. Ҝәлин Мүгәддәс Китабдан бир нечә инсанын нүмунәсини нәзәрдән кечирәк. Бу нүмунәләр ирадә азадлығындан Јеһова Аллаһын гојдуғу чәрчивә дахилиндә истифадә етмәјин нә гәдәр һикмәтли олдуғуну сүбут едир.

7. а) Адәми һејванлардан фәргләндирән ҹәһәтләрдән бири һансыдыр? б) Адәм ирадә азадлығындан неҹә истифадә етмишди?

 ⁷ Јеһова Аллаһ илк инсан олан Адәмә дә ҝөјдәки шүурлу варлыглара бәхш етдији немәти, ирадә азадлығы бәхш етмишди. Бу бәхшиш Адәмин инстинктлә һәрәкәт едән һејванлардан али варлыг олдуғуну сүбут едирди. Ҝәлин ҝөрәк Адәм ирадә азадлығындан дүзҝүн шәкилдә неҹә истифадә етмишди. Аллаһ һејванлары Адәмдән әввәл јаратмышды. Амма мараглыдыр ки, Јеһова һејванлара ад гојмаг кими шәрәфли бир иши Адәмә тапшырмышды. Аллаһ «онлары инсанын јанына ҝәтирмәјә башлады ки, ҝөрсүн онлары неҹә адландыраҹаг». Адәм һејванлары мүшаһидә едәндән сонра онлара мүнасиб ад верирди. Диггәт јетирин ки, Јеһова бу ишә мүдахилә етмәди вә Адәмин гојдуғу адлары дәјишмәди. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, «инсан ҹанлылара нә ад верирдисә, онлар елә дә адланырды» (Јар. 2:19).

8. Адәм ирадә азадлығындан неҹә суи-истифадә етди вә бу, нә илә нәтиҹәләнди?

⁸ Аллаһ Адәмә јер үзүндәки ҹәннәтин сәрһәдләрини ҝенишләндирмәк вә ораны абадлашдырмаг тапшырығы вермишди. Аллаһ она бујурмушду: «Төрәјиб чохалын, бүтүн јер үзүнү долдурун вә она саһиб олун... Ганадлы мәхлугларын вә јердәки диҝәр ҹанлыларын үзәриндә һөкмранлыг един» (Јар. 1:28). Әфсуслар олсун ки, бу шәрәфли иш вә бу азадлыг Адәми гане етмәди. О, Аллаһын гојдуғу сәрһәди ашды, Онун гадаған етдији мејвәни једи. Адәм ирадә азадлығындан суи-истифадә етдији үчүн онун нәсли минилликләрдир ки, әзаб чәкир (Ром. 5:12). Адәмин сәһв гәрарынын һансы нәтиҹәни ҝәтирдији ҝөз габағындадыр. Одур ки, ҝәлин ирадә азадлығындан мәсулијјәтлә истифадә едәк вә Јеһованын гојдуғу чәрчивәдән кәнара чыхмајаг.

9. Јеһова Аллаһ исраиллиләрә һансы тәклифи етмишди вә онлар бу тәклифә неҹә һај вердиләр?

⁹ Адәмлә Һәвванын итаәтсизлији уҹбатындан онларын нәсли камиллији вә әбәди һәјаты итирсә дә, ҝөзәл немәт олан ирадә азадлығындан мәһрум олмады. Буну Аллаһын Исраил халгы илә рәфтарындан ҝөрмәк олар. Јеһова Аллаһ исраиллиләрә бөјүк шәрәф нәсиб етмишди, гулу Муса пејғәмбәр васитәсилә онлара Онун мәхсуси халгы олмағы тәклиф етмишди (Чых. 19:3—6). Исраиллиләр бу тәклифә неҹә һај вердиләр? Онлар Јеһова Аллаһын шәртләрини гәбул едиб Онун халгы олмаға разы олдулар вә бүтүн халг бир ағыздан деди: «Јеһованын бүтүн дедикләринә әмәл едәҹәјик» (Чых. 19:8). Тәәссүф ки, бир мүддәт сонра исраиллиләр ирадә азадлығындан суи-истифадә едиб вердикләри вәдә нахәләф чыхдылар. Ҝәлин онлар кими олмајаг, һәмишә ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә едәрәк Аллаһа бағлы галаг вә Онун мүгәддәс әмрләринә итаәт едәк (1 Кор. 10:11).

10. Кимләрин нүмунәси ҝөстәрир ки, һәтта гејри-камил инсан белә, ирадә азадлығындан Аллаһы уҹалдан тәрздә истифадә едә биләр? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.)

¹⁰ «Ибраниләрә мәктуб»ун 11-ҹи фәслиндә Аллаһа сәдагәтлә хидмәт едән 16 нәфәрин ады чәкилир. Онлар ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә етмиш вә Аллаһын гојдуғу чәрчивәдән кәнара чыхмамышдылар. Бу итаәткарлыг онлара бол немәтләр вә ҝәләҹәјә сарсылмаз үмид бәхш етмишди. Мәсәлән, Нуһ пејғәмбәр ҝүҹлү иман саһиби олдуғуну сүбут етмиш, Аллаһа итаәт едәрәк аиләсинин вә ҝәләҹәк нәслин хиласы үчүн ҝәми тикмишди (Ибр. 11:7). Ибраһим пејғәмбәр вә зөвҹәси Сара Аллаһын бујруғуна бојун әјәрәк Онун вәд етдији дијара јолланмышдылар. Бу сәфәрә чыхандан сонра онларын чичәкләнән Ур шәһәринә гајытмаг имканы олса да, буну етмәмишдиләр. Онлар иман ҝөзләрини Аллаһын вәд етдији шејләрә ҹәмләмишдиләр вә «даһа јахшы бир јерә» ҹан атырдылар (Ибр. 11:8, 13, 15, 16). Муса пејғәмбәр Мисирин ҹаһ-ҹалалындан имтина етди, «ҝүнаһдан мүвәггәти һәзз алмагданса, Аллаһын халгы илә бирликдә әзијјәтә  гатлашмағы үстүн тутду» (Ибр. 11:24—26). Ҝәлин биз дә Аллаһын бу садиг бәндәләри кими Онун ирадәсини јеринә јетирәрәк ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә едәк.

11. а) Ирадә азадлығынын бәхш етдији имканлардан бири һансыдыр? б) Ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә етдијинизи неҹә ҝөстәрә биләрсиниз?

¹¹ Дүздүр, инсан дүшүнә биләр ки, киминсә онун әвәзинә гәрар вермәси ҹан раһатлығыдыр. Амма бу, ону ирадә азадлығынын бәхш етдији бир имкандан мәһрум едир. Бу барәдә Ганунун тәкрары 30:19, 20 ајәләриндә јазылыб. (Ајәләри охујун.) 19-ҹу ајәдә Аллаһын исраиллиләрин гаршысында гојдуғу сечим барәдә сөз ачылыр. 20-ҹи ајәдән ҝөрүнүр ки, Јеһова онлара Ону нә дәрәҹәдә мөһкәм севдикләрини ҝөстәрмәк имканы верир. Бизим дә гаршымызда сечим вар, биз дә Аллаһа ибадәти сечә биләрик. Ирадә азадлығы бизә Јеһоваја мәһәббәтимизи сүбут етмәк вә Она шәрәф ҝәтирмәк имканы верир. Бунунла биз ирадә азадлығындан ән ҝөзәл шәкилдә истифадә етмиш оларыг!

12. Ирадә азадлығындан һансы шәкилдә истифадә етмәмәлијик?

¹² Тәсәввүр един ки, достунуза баһалы һәдијјә вермисиниз. Сонра хәбәр тутурсунуз ки, о, һәдијјәни зибиллијә атыб, ја да даһа бетәри ондан кимәсә пислик етмәк үчүн истифадә едиб. Онда өзүнүзү неҹә һисс едәрдиниз? Инди тәсәввүр един, Јеһова Аллаһ инсанларын ирадә азадлығындан суи-истифадә едәрәк өзләринә вә башгаларына зијан вурдуғуну ҝөрәндә нә һиссләр кечирир! Мүгәддәс Китабда дејилмишди ки, ахырзаманда инсанлар нанкор олаҹаг (2 Тим. 3:1, 2). Ҝәлин һеч вахт Јеһова Аллаһын вердији бу ҝөзәл немәтдән, ирадә азадлығындан суи-истифадә етмәјәк, әксинә, һәмишә бу әнама ҝөрә Она миннәтдар олаг. Бәс бизә ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә етмәјә нә көмәк едә биләр?

13. Һансы һаллар мәсиһинин ирадә азадлығындан суи-истифадә етдијини ҝөстәрир?

¹³ Һәр бир мәсиһинин достлуг, ҝејим-кеҹим вә әјләнҹә мәсәләсиндә сечим етмәк азадлығы вар. Амма ҹисмани арзуларын ардынҹа гачарыгса вә бу дүнјанын әдәбсиз дәби илә ҝејинәриксә, бу азадлыгдан «пис әмәлләр үчүн пәрдә кими» истифадә етмиш оларыг. (1 Бутрус 2:16 ајәсини охујун.) Тәбии ки, биз ирадә азадлығына «ҹисмани истәкләрин далынҹа дүшмәк үчүн фүрсәт» кими бахмаг истәмирик. Әксинә, вердијимиз  гәрарларын «һәр шеји елә един ки, Аллаһ шәрәфләнсин» мәсләһәтинә ујғун ҝәлмәсини истәјирик (Гал. 5:13; 1 Кор. 10:31).

14. Јеһоваја етибарла ирадә-азадлығы арасында һансы әлагә вар?

¹⁴ Ирадә азадлығындан дүзҝүн истифадә етдијимизи башга неҹә ҝөстәрә биләрик? Јеһоваја ҝүвәнмәклә вә Онун рәһбәрлијинә табе олмагла. Чүнки јалныз О, бизим хејримизә бизи өјрәдә вә ҝетмәли олдуғумуз јолла апара биләр (Әшј. 48:17). Биз Әрәмја 10:23 ајәсиндә јазылан нөвбәти сөзләрин һәгигәт олдуғуну етираф етмәлијик: «Инсанын јолу өз әлиндә дејил, аддымларыны јөнәлтмәк инсанын ихтијарында дејил». Ҝәлин һеч вахт Адәм вә үсјанкар исраиллиләр кими өзүмүзә архајын олмајаг, өз ағлымыза ҝүвәнмәјәк, әксинә, бүтүн гәлбимизлә Јеһоваја етибар едәк (Мәс. 3:5).

15. Галатијалылара 6:5 ајәсиндәки принсип бизә нәдә көмәк едир?

¹⁵ Азадлығымызы мәһдудлашдыран даһа бир мәгам одур ки, бизим һеч кимин гәрарына мүдахилә етмәк ихтијарымыз јохдур. Биз һамынын ирадә азадлығына һөрмәтлә јанашмалыјыг. Ирадә азадлығы һәр бир инсана бәхш едилдији үчүн ики мәсиһинин һәмишә ејни гәрары вермәси мүмкүн дејил. Бу мәгам бизим давраныш вә ибадәтлә бағлы вердијимиз гәрарлара да аиддир. Галатијалылара 6:5 ајәсиндәки принсипи һеч вахт јаддан чыхармамалыјыг. (Ајәни охујун.) Һәр кәсин өз мәсулијјәт јүкүнү дашыдығыны дәрк едән мәсиһи башгаларынын ирадә азадлығына һөрмәтлә јанашаҹаг.

16, 17. а) Коринфдәки мәсиһиләр арасында һансы проблем јаранмышды? б) Һәвари Булус мәсәләни неҹә јолуна гојду вә бундан һансы нәтиҹәјә ҝәлирик?

¹⁶ Баҹы-гардашларын виҹдан мәсәләсиндә сечим етмәк ихтијары вар. Ҝәлин Мүгәддәс Китабдан олан бир һадисәнин әсасында ҝөрәк нәјә ҝөрә онларын бу ихтијарына һөрмәтлә јанашмалыјыг. Коринфдәки мәсиһиләр арасында бүтләрә гурбан ҝәтириләндән сонра әт базарында сатылан әти алмагла бағлы мүбаһисә јаранмышды. Бәзиләри белә дүшүнүрдү: «Әслиндә, бүт һеч нәдир, она ҝөрә дә бу әти тәмиз виҹданла јемәк олар». Амма әввәлләр бу бүтләрә ибадәт едәнләр үчүн бу әти јемәк бүтләрә ибадәт етмәк кими бир шеј иди (1 Кор. 8:4, 7). Бу чох ҹидди мәсәлә иди, чүнки јығынҹагда парчаланма јарада биләрди. Һәвари Булус бу мәсиһиләрә мәсәләјә Аллаһын нөгтеји-нәзәри илә бахмаға көмәк етди. Ҝәлин ҝөрәк о, буну неҹә етди.

¹⁷ Әввәла Булус һәр ики тәрәфин нәзәринә чатдырды ки, гида инсаны Аллаһа јахынлашдырмыр (1 Кор. 8:8). Сонра онлары зәифләри јыхмамаг үчүн һүгугларындан еһтијатла истифадә етмәјә сәсләди (1 Кор. 8:9). Виҹданы һәссас оланлара исә бу ҹүр әти јејән диндашларыны мүһакимә етмәмәји мәсләһәт ҝөрдү (1 Кор. 10:25, 29, 30). Әҝәр ибадәтлә бағлы олан бу ҹүр ҹидди мәсәләләрдә һәр бир мәсиһи өз виҹданына әсасән гәрар верә биләрсә, мәҝәр баҹы-гардашларын хырда мәсәләләрдә вердији гәрарлары һөрмәтлә гаршыламалы дејилик? (1 Кор. 10:32, 33).

18. Ирадә азадлығыны гијмәтләндирдијимизи неҹә ҝөстәрә биләрик?

¹⁸ Јеһова инсанлара ирадә азадлығы бәхш едиб. Бу әнам бизә әсл азадлығы дадмаға көмәк едир (2 Кор. 3:17). Биз Аллаһын бу немәтини чох гијмәтләндиририк, чүнки онун сајәсиндә Аллаһы дәрин мәһәббәтлә севдијимизи сүбут едән гәрарлар веририк. Ҝәлин һәмишә ирадә азадлығындан Аллаһа шәрәф ҝәтирән тәрздә истифадә едәк вә башгаларынын сечим ихтијарына һөрмәтлә јанашаг, бунунла да Аллаһын бәхш етдији бу әнамы гијмәтләндирдијимизи ҝөстәрәк.