ТАНЫШЫНЫЗ јанынызда һушуну итириб јерә јыхылыр. Бу заман онун бәдәни кејијир, башы, әл-ајағы гыҹ олуб әсмәјә башлајыр. Әҝәр сиз онда епилепсија хәстәлији олдуғуну билирсинизсә, көмәк ҝөзләдијиниз мүддәтдә она илкин јардым ҝөстәрә биләрсиниз. Ҝәлин чох вахт дүзҝүн баша дүшүлмәјән бу хәстәлик барәдә бәзи әсас фактлара нәзәр салаг.

Епилепсија нәдир? Епилепсија гыса тутмаларла мүшајиәт олунан бејин фәалијјәтинин позулмасыдыр. Епилептик тутма, адәтән, беш дәгигәдән аз чәкир. Бу мәгаләнин әввәлиндә тәсвир олунан вәзијјәт бөјүк епилептик тутма һалларына хасдыр.

Епилептик тутмаја нә сәбәб олур? Тәдгигатчыларын фикринҹә, тутма бејин һүҹејрәләри арасында електрик фәаллығын гејри-нормал сычрајышы заманы баш верир. Амма бунун нәјә ҝөрә баш вердији мәлум дејил.

Кимдәсә бөјүк епилептик тутма баш верәндә нә етмәлијәм? «Бејин вә бејин позунтулары енсиклопедијасы»нда дејилир: «Әтрафда оланлар хәстәнин вәзијјәтинә мүдахилә етмәмәли вә тутманын кечиб-ҝетмәсини ҝөзләмәлидирләр. Онлардан анҹаг хәстә үчүн һеч бир физики тәһлүкәнин олмадығына вә онун нәфәс алдығына әмин олмаг тәләб олунур». Һәмин енсиклопедијада гејд олунур ки, «епилептик тутма беш дәгигәдән чох давам едәрсә, тәкрарланарса вә ја хәстә тутмадан бир нечә дәгигә сонра өзүнә ҝәлмәзсә, тәҹили јардым чағырмаг лазымдыр».

Епилептик тутма заманы инсана неҹә көмәк едә биләрәм? Хәстәнин башынын алтына јумшаг бир шеј гојун вә ити әшјалары башынын јанындан узаглашдырын. Гыҹолма кечәндә хәстәни, шәкилдә ҝөстәрилдији кими, јанүстә чевирин.

Хәстә өзүнә ҝәләндән сонра нә етмәлијәм? Илк өнҹә, ону әмин един ки, һәр шеј јахшыдыр. Сонра ајаға галхмаға көмәк един вә истираһәт етмәси үчүн сакит бир јерә апарын. Епилептик тутмадан сонра әксәр хәстәләр чашгын вә јухулу вәзијјәтдә олурлар. Бәзиләри исә тез өзләринә ҝәлир вә тутмадан әввәл ҝөрдүкләри иши давам етдирирләр.

Епилептик тутма һәмишә гыҹолма илә мүшајиәт олунур? Хејр. Бәзи хәстәләрдә ани бејин дурғунлуғу олса да, онлар јерә јыхылмырлар. Буна кичик епилептик тутма вә ја абсан дејилир. Белә тутма гыса чәкир вә башга нәтиҹәләри олмур. Бәзи епилептикләрдә исә кичик тутмалар бир нечә дәгигә давам едир. Белә вәзијјәтләрдә хәстә отагда ҝәзинир, палтарыны дартышдырыр вә бу кими диҝәр гәрибә һәрәкәтләр едир. Епилептик тутмадан сонра онда башҝиҹәлләнмәләри олур.

Епилепсија илә јашамаг нә демәкдир? Ајдындыр ки, бир чох епилептикләр нөвбәти тутманын нә заман вә һарада баш верәҹәји горхусу илә јашајырлар. Ҹамаат ичиндә пәрт олмамаг үчүн онлар иҹтимаи јерләрдә олмагдан чәкинә биләрләр.

Епилепсија хәстәлији олана неҹә дәстәк ола биләрәм? Ону тәшвиг един ки, һиссләрини ичиндә боғмасын, бөлүшсүн. Сиз исә диггәтлә гулаг асын. Епилептик тутмасы заманы она неҹә көмәк едә биләҹәјинизи онун өзүндән сорушун. Белә хәстәләрин чоху автомобил идарә етмир. Буна ҝөрә дә она һараса ҝетмәк вә ја нә исә етмәк лазымдырса, көмәјинизи тәклиф едә биләрсиниз.

Тутмаларын сајыны азалтмаг вә ја онларын гаршысыны алмаг мүмкүндүр? Стресс вә кифајәт гәдәр јатмамаг кими бәзи амилләр епилептик тутмаларын баш вермә еһтималыны артырыр. Буна ҝөрә дә мүтәхәсисләр епилептикләрә стресси азалтмаг үчүн кифајәт гәдәр динҹәлмәји вә мүнтәзәм шәкилдә идманла мәшғул олмағы мәсләһәт ҝөрүрләр. Бәзи һалларда дәрман гәбулу да тутманын гаршысыны алмаға көмәк едир.