БӘЗИЛӘРИНИН ФИКРИНҸӘ: һәјат тәсадүф нәтиҹәсиндә ҹансыз маддәдән әмәлә ҝәлиб.

НӘЈӘ ҜӨРӘ БУ ФИКИР ЧОХЛАРЫНЫ ГАНЕ ЕТМИР? Индики зәманәдә алимләрин кимја саһәсиндә вә һәјатын молекулјар гурулушу барәдә билији даһа чохдур. Амма онлар һәлә дә һәјатын тәрифини верә билмирләр. Чүнки ҹансыз маддә илә ән садә ҹанлы һүҹејрә арасында јерлә ҝөј гәдәр фәрг вар.

Алимләр милјардларла ил бундан әввәл јер үзүндәки шәраитин неҹә олдуғуну јалныз еһтимал едә билирләр. Онлар һәјатын һарада әмәлә ҝәлмәси илә бағлы мүхтәлиф фәрзијјәләр ирәли сүрүрләр. Мәсәлән, бәзиләри дүшүнүр ки, һәјат вулканда вә ја океанда мејдана ҝәлиб. Диҝәрләри исә һесаб едир ки, һәјаты әмәлә ҝәтирән илк елементләр космосда формалашыб метеоритлә дашынараг јер үзүнә чатыб. Амма бүтүн бунлар һәјатын неҹә јох, һарада јарандығы суалына ҹаваб верир.

Алимләрин ирәли сүрдүјү тезисә ҝөрә, бу ҝүн елмә мәлум олан ҝенетик материала чеврилән һансыса молекуллар әзәлдән мөвҹуд олуб. Һәмин молекуллар тәсадүф нәтиҹәсиндә ҹансыз маддәдән јараныб вә өзүнүбәрпаетмә габилијјәтинә малик олуб. Амма белә бир молекулларын нә вахтса мөвҹуд олдуғуна даир онларын әлиндә һеч бир сүбут јохдур. Үстәлик, алимләр лаборатор шәраитдә бир дәнә дә олсун, бу ҹүр молекул јарада билмәјибләр.

Јалныз ҹанлы организмләр мәлуматы сахлаја вә ону синтез едә билир. Һүҹејрә ҝенетик кодундакы ҝөстәришләри дашыјыр, орадакы мәлуматы шәрһ едир вә реализә едир. Бәзи алимләр ҝенетик коду компүтерин програм тәминатына, һүҹејрәнин кимјәви тәркибини исә апарат тәминатына бәнзәдирләр. Лакин тәкамүл ҝенетик коддакы мәлуматын һарадан гајнагландығыны изаһ едә билмир.

Һүҹејрәнин фәалијјәти үчүн зүлал молекулларынын олмасы мүтләгдир. Садә зүлал молекулунун тәркибиндә бир-биринә мүәјјән ардыҹыллыгла бирләшән јүзләрлә амин туршулары вар. Бундан әлавә, зүлал молекулунун фәалијјәти үчүн о, үчөлчүлү форма шәклиндә бүкүлмәлидир, әкс һалда, тамамилә јарарсыз вәзијјәтә дүшәр. Бәзи алимләр зүлал молекулундан һәтта биринин белә, өз-өзүнә јаранма еһтималынын гәтијјән мүмкүн олмадығы гәнаәтинә ҝәлмишләр. Физик Пол Давис јазыр: «Нәзәрә алсаг ки, бир һүҹејрәнин фәалијјәти үчүн сон дәрәҹә мүхтәлиф олан минләрлә зүлал тәләб олунур, зүлалларын тәсадүф нәтиҹәсиндә әмәлә ҝәлмәси ағлабатан дејил».

НӘТИҸӘ. Елмин демәк олар ки, бүтүн саһәләриндә узун илләр әрзиндә апарылан тәдгигатлар ҝөстәрир ки, «һәјат јалныз һәјатдан ҝәлир» факты факт олараг галыр.

БӘЗИЛӘРИНИН ФИКРИНҸӘ: илк ҹанлы организм мутасијалар вә тәбии сечмә нәтиҹәсиндә тәдриҹән мүхтәлиф ҹанлы варлыглара, һабелә инсанлара чеврилиб.

НӘЈӘ ҜӨРӘ БУ ФИКИР ЧОХЛАРЫНЫ ГАНЕ ЕТМИР? Бәзи һүҹејрәләр диҝәрләриндән даһа мүрәккәбдир. Бир елми мәнбәјә әсасән, садә һүҹејрәнин мүрәккәб һүҹејрәјә неҹә чеврилмәси һәјатын неҹә әмәлә ҝәлмәсиндән сонра тәкамүлүн изаһ едә билмәдији икинҹи ән бөјүк сирдир.

Алимләр һәр һүҹејрәнин дахилиндә мүрәккәб молекулјар механизмләр ашкар едиб. Бу механизмләр зүлал молекулларындан ибарәтдир вә онлар бирҝә чалышараг комплекс ишләр һәјата кечирир: гида маддәләрини дашыјыб енержијә чевирир, һүҹејрә һиссәләрини бәрпа едир вә һүҹејрә дахилиндә сигналлар өтүрүр. Бәс мутасијалар вә тәбии сечмә нәтиҹәсиндә бу ҹүр мүрәккәб компонентләрин бир араја ҝәлиб фәалијјәт ҝөстәрмәси мүмкүн ола биләрми? Чохлары бунун мүмкүн олмадығыны дүшүнүр.

Һејванлар да, инсанлар да ади бир мајаланмыш јумуртадан инкишаф едир. Рүшејмин ичиндә һүҹејрәләр артыр вә мүәјјән олунараг фәргли гурулуш вә функсијалар алыб бәдәнин һансыса һиссәсини әмәлә ҝәтирир. Ортаја суал чыхыр. Һүҹејрә һансы функсијаны јеринә јетирмәли олдуғуну вә организмдә һансы истигамәтдә һәрәкәт етмәли олдуғуну һарадан билир? Тәкамүл бу суалын гаршысында аҹиздир.

Алимләр гәбул едир ки, бир нөв һејванын башга нөв һејвана чеврилмәси үчүн дәјишикликләр һүҹејрәнин тәркибиндә баш вермәлидир, јәни молекулјар сәвијјәдә олмалыдыр. Амма алимләрин «ән садә» һүҹејрәнин неҹә тәкамүл етдијини ҝөстәрә билмәдикләри һалда, планетимиздә ҹүрбәҹүр һејванларын тәсадүфи мутасијалар вә тәбии сечмә сајәсиндә јарандығыны дүшүнмәк нә дәрәҹәдә мәнтигә ујғундур?! Биолоҝија елми үзрә профессор Микел Биһи дејир ки, һејванларын гурулушуну арашдыраркән алимләр дүшүнмәдикләри дәрәҹәдә, һејрәтамиз комплексин шаһиди олублар. Амма онлар бунун шүурсуз просесләр нәтиҹәсиндә неҹә әмәлә ҝәлдијини һәлә дә изаһ едә билмирләр.

Инсанын шүуру вә зеһни олдуғу үчүн о дүшүнүб нәтиҹә чыхара билир. Она сәхавәт вә фәдакарлыг кими хүсусијјәтләр хасдыр. Еләҹә дә онун јахшыны писдән ајырмаг баҹарығы вар. Мутасијалар вә тәбии сечмә исә инсанда бу ҹүр үлви хүсусијјәтләрин һарадан олдуғуну ачыгламаг игтидарында дејил.

НӘТИҸӘ. Чохлары һәјатын мәншәјини тәкамүл олдуғуну исрар етсәләр дә, диҝәрләри һәјатын неҹә әмәлә ҝәлмәси вә инкишаф етмәсинә даир тәкамүлүн ҝәтирдији әсаслары тутарлы сајмыр.