1—3. а) Јашадығымыз зәманәдә Јеһоваја садиг галмаға бизә нә көмәк едә биләр? б) Бу мәгаләдә нә барәдә данышылаҹаг?

ЈАШАДЫҒЫМЫЗ зәманә сонуна доғру ирәлиләдикҹә шәр инсанлар «алаг оту кими» чохалыр (Зәб. 92:7). Буна ҝөрә дә инсанларын Аллаһын әхлаг ганунларына мәһәл гојмадығыны ҝөрәндә биз тәәҹҹүбләнмирик. Мүгәддәс Китаб бизи «әглән... јеткин», «пислијә гаршы исә көрпә» олмаға сәсләјир. Бәс бу ҹүр позулмуш ҹәмијјәтдә јашаја-јашаја биз буна неҹә наил ола биләрик? (1 Кор. 14:20).

² Ҹавабы мәгаләнин әсас ајәсиндән тапмаг олар. Ајәнин икинҹи һиссәсиндә дејилир: «Јеһованы ахтаран кәсләр һәр шеји дәрк едәр» (Мәс. 28:5). Бурада «һәр шеј» дејәндә Аллаһы разы салмаг үчүн лазым олан биликләр нәзәрдә тутулур. Охшар фикрә Мәсәлләр 2:7, 9 ајәләриндә дә раст ҝәлинир. 7-ҹи ајәдә дејилир ки, «Аллаһ һикмәти дүрүст адамлар үчүн горујур». 9-ҹу ајә фикри белә давам етдирир: «Беләҹә, сән доғрулуғу, һагг-әдаләти, хејрин бүтүн јолларыны дәрк едәрсән».

³ Аллаһ Өз һикмәтиндән Нуһ, Дәнјал вә Әјјуб пејғәмбәрә дә пај вермишди (Һизг. 14:14). Јеһованын буҝүнкү хидмәтчиләринин дә бу һикмәтә саһиб олмаг имканы вар. Бәс шәхсән биз Аллаһы разы салмаг  үчүн лазым олан «һәр шеји» дәрк едирикми? Бунун үчүн илк нөвбәдә Јеһова барәдә дәгиг билик алмаг лазымдыр. Ҝәлин бу фикри нәзәримиздә сахлајараг нөвбәти суаллары арашдыраг: 1) Нуһ, Дәнјал вә Әјјуб Јеһова һаггында һарадан билик алмышды? 2) Бу билик онлара неҹә көмәк етмишди? 3) Онлар кими иман саһиби олмаг үчүн нә етмәлијик?

4. Нуһ Јеһова һаггында һарадан билик алмышды вә бу билик она неҹә көмәк етмишди?

⁴ Нуһ Јеһова һагда һарадан билик алмышды? Бәшәријјәтин тәмәли гојуландан бу јана мөмин инсанлар Јарадан һаггында елм алмаға ҹан атыблар. Онлар хилгәти мүшаһидә едәрәк, мөмин инсанларла үнсијјәтдә олараг, һәмчинин илаһи ганунлара ујғун јашајыб бунун фајдасыны ҝөрәрәк Халиги танымышлар (Әшј. 48:18). Нуһ пејғәмбәр дә јарадылышы сејр едәрәк нәинки Аллаһын варлығына әмин олмуш, һәмчинин Онун ҝөзәҝөрүнмәз хүсусијјәтләри, мәсәлән, «әбәди гүдрәти вә илаһилији» барәдә шәһадәт алмышды (Ром. 1:20). Беләҹә, онун гәлбиндә Аллаһа ҝүҹлү иман јетишмишди.

5. Нуһ пејғәмбәр Аллаһын бәшәријјәтлә бағлы нијјәтини һарадан билирди?

⁵ Мүгәддәс Китабда дејилир ки, «иман инсанда сөзү ешидәндән сонра јараныр» (Ром. 10:17). Бәс Нуһ пејғәмбәр Јеһова һаггында һарадан ешитмишди? Јәгин ки, гоһум-әгрәбасындан, мәсәлән, мөмин инсан олан атасы Ләмекдән. (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.) Јери ҝәлмишкән, Ләмекин һәјаты Адәмин һәјаты илә кәсишмишди. Сөзсүз, Нуһун бабасы Мәтушәләһ вә Нуһ доғуландан 366 ил сонра өлән улу бабасы Јарәд дә она Аллаһ барәдә данышмышдылар * (Лука 3:36, 37). Еһтимал ки, бу инсанлар вә онларын һәјат јолдашлары Нуһа инсанын јаранмасы, Аллаһын јер үзү илә бағлы нијјәти вә Әдәндә баш верән үсјан барәдә нәгл етмишдиләр. Бу үсјанын аҹы нәтиҹәләрини Нуһ да өз ҝөзләри илә ҝөрүрдү (Јар. 1:28; 3:16—19, 24). Өјрәндикләри Нуһун үрәјини риггәтә ҝәтириб ону Аллаһа ибадәтә тәшвиг етмишди (Јар. 6:9).

6, 7. Үмид Нуһун иманыны неҹә мөһкәмләндирмишди?

⁶ Иманы мөһкәмләндирән амилләрдән бири дә үмиддир. Јәгин ки, Нуһ өз адынын үмид һасил етдијини биләндә иманы мөһкәмләнмишди. Онун адынын тәхмини мәнасы «раһатлыг, тәсәлли» демәкдир (Јар. 5:29, һаш.). Атасы Ләмек Нуһа ад верәндә Аллаһын илһамы илә белә демишди: «Бу ушаг Јеһованын ләнәтләдији торпаға ҝөрә чәкдијимиз әзијјәти вә әлимизин зәһмәтини јүнҝүлләшдирәҹәк». Нуһун үмид јери Аллаһ иди. Ондан әввәл јашамыш Һабил вә Һәнуг кими, о да иланын башыны әзәҹәк «өвладын» пејда олаҹағына иман едирди (Јар. 3:15).

⁷ Нуһ Јарадылыш 3:15 ајәсиндә јазылмыш пејғәмбәрлик барәдә тәфәррүатлары билмәсә дә, бу сөзләрдәки гуртулуш хәбәринә үмид бәсләјирди. Һәнуг да бу пејғәмбәрликдәки сөзләрә охшар хәбәр чатдырмышды. О, хәбәр вермишди ки, Аллаһ ҝүнаһ саһибләри үзәриндә һөкмүнү иҹра едәҹәк (Јһд. 14, 15). Һәнугун бу сөзләри, Армаҝеддонда там шәкилдә јеринә јетәҹәк бу пејғәмбәрлик шәкк-шүбһәсиз Нуһун иманыны вә үмидини мөһкәмләндирмишди.

8. Јеһова һагда дәгиг билик Нуһа неҹә көмәк етмишди?

⁸ Јеһова барәдә алдығы билик Нуһа неҹә көмәк еләмишди? Бу билик она иман вә илаһи һикмәт бәхш етмиш, бу да өз нөвбәсиндә ону бир чох бәладан, хүсусән дә, руһани зәрәрдән горумушду. Мәсәлән, Нуһ пејғәмбәр Аллаһын јолу илә ҝетдији үчүн аллаһсыз инсанлара гошулмур, онлара гајнајыб-гарышмырды. Аллаһа иманы ону инсан ҹилдинә ҝирмиш ҹинләрин тәсириндән горумушду. Бу ҹинләр фөвгәлбәшәр ҝүҹләри илә имансыз, садәлөвһ инсанлары валеһ гојмуш, һәтта инсанларын ситајиш објектинә  чеврилмишдиләр, амма пејғәмбәри һагг јолдан дөндәрә билмәмишдиләр (Јар. 6:1—4, 9). Нуһ һәмчинин төрәјиб чохалараг јер үзүнү долдурмаг тапшырығынын инсанлара верилдијини билирди (Јар. 1:27, 28). Буна ҝөрә дә, о, руһани варлыгла гадын арасындакы јахынлығын гејри-тәбии вә ҝүнаһ олдуғуну дәрк едирди. Бу јахынлығын нәтиҹәсиндә анормал ушаглар дүнјаја ҝәләндә бу мүнасибәтин дүзҝүн олмадығы ачыг-ајдын әјан олду. Бир мүддәт сонра Јеһова Аллаһ Нуһа јер үзүнү суја гәрг едәҹәјини хәбәр верәндә о, бу сөзләрә иман ҝәтириб аиләсинин хиласы үчүн ҝәми тикди (Ибр. 11:7).

9, 10. Нуһ пејғәмбәрин иманыны неҹә өрнәк ҝөтүрә биләрик?

⁹ Нуһ кими иман саһиби олмаг үчүн нә етмәлијик? Ән башлыҹасы биз Аллаһын Кәламыны дәриндән арашдырмалы, өјрәндијимиз биликләри үрәјимизин сүзҝәҹиндән кечирмәли, бу билијин бизи формалашдырмасына вә бәләдчилик етмәсинә изин вермәлијик (1 Бут. 1:13—15). Нәтиҹәдә биздә јаранан иман вә илаһи һикмәт бизи Шејтанын һијләли фәндләриндән, еләҹә дә бу шәр дүнјанын тәсириндән горујаҹаг (2 Кор. 2:11). Бу дүнја инсанлара зоракылығы вә әхлагсызлығы севдирир, онлары анҹаг ҹисмин истәји илә отуруб-дурмаға сөвг едир (1 Јәһ. 2:15, 16). Онун тәсири алтында олан инсанлар Аллаһын ҝүнүнүн јахын олдуғуна шәһадәт едән сүбутлары данырлар. Иманымыз зәиф оларса, бу дүшүнҹә бизә дә сирајәт едә биләр. Диггәт јетирин ки, Иса Мәсиһ Нуһун дөврүнү бизим зәманәјә мисал ҝәтирәндә әламәт кими зоракылыг вә әхлагсызлыгдан јох, мәһз руһани сојуглугдан данышмышды. (Мәтта 24:36—39 ајәләрини охујун.)

¹⁰ Одур ки, ҝәлин өзүмүздән сорушаг: һәјат тәрзимдән демәк олармы ки, мән Јеһованы јахындан таныјырам? Өзүм Аллаһын салеһ нормаларына ујғун јашадығым кими, башгаларыны да буна сәсләјирәм? Бу суаллара вердијимиз ҹаваблардан Аллаһын јолу илә ҝедиб-ҝетмәдијимиз ајдын олаҹаг.

11. а) Дәнјалын ҝәнҹ јашларындан Аллаһы севмәси онун валидејнләри барәдә нә дејир? б) Дәнјалдакы һансы хүсусијјәтләри өзүнүздә ҝөрмәк истәјәрдиниз?

¹¹ Дәнјал Јеһова һагда һарадан билик алмышды? Ҝөрүнүр, Дәнјала Јеһова Аллаһы вә Онун Кәламыны севдирән валидејнләри олмушду. Дәнјал бүтүн өмрү боју бу севҝини гәлбиндә јашатмышды. О, һәтта аһыл јашларында белә, Мүгәддәс Јазылары дәриндән арашдырырды (Дән. 9:1, 2). Пејғәмбәрин Дәнјал 9:3—19 ајәләриндә јазылмыш һәрарәтли вә сәмими дуасындан ҝөрмәк олар ки, о, Јеһованы јахындан таныјырды вә онун Аллаһын исраиллиләрлә мүнасибәти барәдә әтрафлы билији вар иди. Мәсләһәт ҝөрәрдик, бу парчаны охујуб тәһлил едәсиниз вә нөвбәти суалын үзәриндә дүшүнәсиниз: «Бурадан Дәнјал барәдә нә өјрәнирәм?»

12—14. а) Дәнјалын илаһи һикмәтә саһиб олдуғу нәдән ҝөрүнүр? б) Аллаһа садиг галдығы үчүн Дәнјал пејғәмбәр һансы көмәји алды?

¹² Јеһова барәдә алдығы билик Дәнјала неҹә көмәк еләмишди? Тәсәввүр един, мөмин јәһуди үчүн бүтпәрәст өлкә олан Бабилдә јашамаг неҹә бөјүк сынаг иди. Чүнки Јеһова Аллаһ јәһудиләрә белә бујруг вермишди: «Сизи сүрҝүн етдијим шәһәрин әмин-аманлығы үчүн чалышын» (Әрм. 29:7). Диҝәр тәрәфдән исә Ганун јәһудиләрдән Аллаһа там сәдагәт ҝөстәрмәји тәләб едирди (Чых. 34:14). Бәс Дәнјала бу ики тәләб арасында гызыл ортаны тапмаға нә көмәк етмишди? Илаһи һикмәт сајәсиндә о баша дүшүрдү ки, илк нөвбәдә Јеһоваја табе олмалыдыр, сонра һөкмдара. Иса Мәсиһ дә давамчыларына ејни принсипә әмәл етмәји өјрәтмишди (Лука 20:25).

¹³ Ҝәлин Дәнјалын иманыны сынаға чәкән вәзијјәтләрдән бирини арашдыраг. Бир ҝүн шаһ фәрман верди ки, отуз ҝүн әрзиндә, шаһдан башга кимсәјә, ја аллаһа, ја инсана үз тутуб јалваран адам өлүмлә ҹәзаланаҹаг. (Дәнјал 6:7—10 ајәләрини охујун.) Дәнјал  вәзијјәтдән чыхмаг үчүн дүшүнә биләрди: «Фәрман һәмишәлик верилмәјиб ки, отуз ҝүн биртәһәр дөзмәк олар». Амма о, ибадәти шаһын фәрманындан уҹа тутду. Тәбии, о елә дуа едә биләрди ки, һеч кәс ону ҝөрмәсин. Лакин пејғәмбәр билирди ки, јан-јөрәсиндәки инсанлар онун ҝүндә үч дәфә дуа етдијиндән хәбәрдардыр. Буна ҝөрә дә, һәјаты тәһлүкәдә олса да, о, һәмишәки кими Аллаһа дуа етди. О, ҝуја шаһын фәрманына әмәл едирмиш кими тәәссүрат белә јаратмаға чалышмады.

¹⁴ Јеһова Аллаһ мөҹүзә ҝөстәриб сәдагәтинә вә ҹәсарәтинә ҝөрә Дәнјалы ишҝәнҹәли өлүмдән гуртарды. Вә бу хәбәр Мада-Фарс империјасынын дөрд бир јанына јајылараг Јеһованын адына шәрәф ҝәтирди (Дән. 6:25—27).

15. Дәнјал пејғәмбәр кими ҝүҹлү имана саһиб олмаг үчүн нә едә биләрик?

¹⁵ Дәнјал кими иман саһиби олмаг үчүн нә етмәлијик? Бунун үчүн, садәҹә, Аллаһын Кәламыны охумаг кифајәт дејил, ваҹибдир ки, охудугларымызын «мәнасыны дәрк» едәк (Мәт. 13:23). Сөзсүз ки, һәр биримиз Јеһованын әглини дәрк етмәк, Мүгәддәс Китаб принсипләринин руһуну дујмаг истәјирик. Бунун үчүн исә охудугларымызы тәһлил едиб нәтиҹә чыхармаг мүтләгдир. Даим дуа етмәк дә олдугҹа ваҹибдир, хүсуси илә дә, чәтинә дүшәндә вә сынагларла үзләшәндә. Иманла дуа едиб Јеһовадан һикмәт вә ҝүҹ истәсәк, әмин ола биләрик ки, О, сәхавәтли әлини ачыб һикмәт вә ҝүҹүндән бизә боллуҹа пај верәҹәк (Јаг. 1:5).

16, 17. Әјјуб Јеһова барәдә һарадан билик алмышды?

¹⁶ Әјјуб Јеһова һагда һарадан билик алмышды? Билдијимиз кими, Әјјуб исраилли дејилди, амма Јеһованы таныјан вә Онун бәшәријјәтлә бағлы нијјәтиндән аҝаһ олан Ибраһим, Исһаг вә Јагуб пејғәмбәрин узаг гоһуму иди. Ҝөрүнүр, Әјјуб онларын билдији бу мәлуматын чохуну неҹәсә ешитмишди (Әјј. 23:12). Әјјубун Аллаһа «гулағым Сәнин сорағыны алмышды» демәси буна сүбутдур (Әјј. 42:5). Јеһованын Әјјубу тәрифләјәрәк Онун һаггында һәгигәти данышдығыны демәси дә буну тәсдиг едир (Әјј. 42:7, 8).

¹⁷ Аллаһы Әјјуба танытдыран даһа бир васитә ҝөзәҝөрүнмәз Халигин варлығыны әкс етдирән хилгәт иди (Әјј. 12:7—9, 13). Әјјубла сөһбәтиндә һәм Јеһова, һәм дә досту Әлиһу Уҹа Јараданын јанында инсанын нә гәдәр кичик олдуғуну ҝөстәрмәк үчүн мәһз хилгәти мисал ҝәтирмишдиләр (Әјј. 37:14; 38:1—4). Јеһованын сөзләри Әјјубун үрәјинин дәринлијинә ишләмиш, ону бу сөзләри демәјә сөвг етмишди: «Инди билдим ки, Сән  һәр шејә гадирсән, гәт етдијин елә бир шеј јохдур ки, ҝерчәкләшдирә билмәјәсән... Торпаг ичиндә, күл ичиндә төвбә едирәм» (Әјј. 42:2, 6).

18, 19. Әјјуб пејғәмбәрин Јеһованы јахындан таныдығыны нә тәсдиг едир?

¹⁸ Јеһова барәдә алдығы билик Әјјуба неҹә көмәк еләмишди? Әјјуб пејғәмбәр илаһи принсипләри дәриндән баша дүшүрдү. О, Јеһованы јахындан таныјыр вә бу билијә мүвафиг давранырды. Мисал үчүн, о баша дүшүрдү ки, башгалары илә пис рәфтар едән инсан Аллаһы севдијини иддиа едә билмәз (Әјј. 6:14). Әјјуб өзүнү башгаларындан үстүн тутмурду, варлыја да, касыба да ејни ҝөзлә бахырды. О дејирди: «Мәҝәр ана бәтниндә мәни јарадан онлары да јаратмајыб?» (Әјј. 31:13—22). Ҝөрүндүјү кими, вар-дөвләти, ҹәмијјәтдәки мөвгеји онун нә өзүнә, нә дә инсанлара мүнасибәтинә тәсир етмишди. Бу ҝүн варлы-һаллы адамларын арасында Әјјуб кимисини чырагла ахтармаг лазымдыр!

¹⁹ Әјјуб, јалныз Аллаһа сәҹдә гылар, гәлбиндә белә, Јараданындан башга бир шејә пәрәстиш етмәзди. О билирди ки, маддијјата вурғунлуг да дахил олмагла, бүтпәрәстлијин истәнилән формасы «ҝөјдәки Аллаһы» данмаға бәрабәрдир. (Әјјуб 31:24—28 ајәләрини охујун.) Әјјуб аиләјә мүгәддәс бир иттифаг кими јанашырды. О һәтта ҝөзләри илә «әһд бағламышды» ки, һеч бир гыза пис ҝөзлә бахмајаҹаг (Әјј. 31:1). Мараглы мәгамдыр ки, Әјјубун јашадығы дөврдә Јеһова кишинин бир нечә арвад алмасына изин верирди. Јәни Әјјуб истәсәјди, арвадынын үстүнә башга арвад ала биләрди *. Амма ҝөрүнүр, о, Јеһованын Әдәндә тәсис етдији аилә гурулушуну нүмунә ҝөтүрмүш, буну өзү үчүн ганун етмишди (Јар. 2:18, 24). Әјјубдан тәхминән 1600 ил сонра Иса Мәсиһ халгы ејни никаһ вә әхлаг принсипләринә мүвафиг јашамаға чағырырды (Мәт. 5:28; 19:4, 5).

20. Јеһованы јахындан таныјыб Онун нормаларыны јахшы дәрк етмәк бизә дост вә истираһәт сечиминдә дүзҝүн гәрар вермәјә неҹә көмәк едә биләр?

²⁰ Әјјуб кими иман саһиби олмаг үчүн нә етмәлијик? Јенә дә әсас амил Јеһова барәдә дәгиг билијә јијәләниб һәјатын истәнилән саһәсиндә бу билијә ујғун аддым атмагдыр. Мәсәлән, ҝөтүрәк Давуд пејғәмбәрин «Јеһова... зоракылығы севәнләрә нифрәт едир» вә «јаланчыларла отуруб-дурмурам» дејә јаздығы сөзләри. (Зәбур 11:5; 26:4 ајәләрини охујун.) Бу сөзләр бизә Аллаһын бахышы һагда нә ачыглајыр? Бу суала алдығымыз ҹавабын ишығында дәјәрләримизи, Интернетдән неҹә истифадә етдијимизи, дост вә истираһәт сечимимизи тәһлил етмәлијик. Чыхардығымыз нәтиҹә Јеһованы нә дәрәҹә јахшы таныдығымызын ҝөстәриҹиси олаҹаг. Фитнә-феллә долу бу мурдар зәманәдә ејибсиз галмаг үчүн биз ајырдетмә габилијјәтини мәшг етдирмәлијик. Бу, бизә нәинки јахшыны писдән ајырмаға, һәмчинин дүшүнҹәсизләр кими јох, мүдрикләр кими һәрәкәт етмәјә көмәк едәҹәк (Ибр. 5:14; Ефес. 5:15).

21. Сәмави Атамыз Јеһованы разы салмаг үчүн лазым олан биликләри дәрк етмәјә бизә нә көмәк едә биләр?

²¹ Нуһ, Дәнјал вә Әјјуб пејғәмбәр Аллаһы сидги-үрәкдән ахтардыглары үчүн О, Өзүнү онлара ашкар етмишди. Јеһова онлара «һәр шеји» дәрк етмәјә, јәни Ону разы салмаг үчүн лазым олан биликләри гаврамаға көмәк етмишди. Мәһз буна ҝөрәдир ки, онлар салеһлик нүмунәси олмуш вә һәјатда уғур газанараг мәналы һәјат сүрмүшдүләр (Зәб. 1:1—3). Бәли, там әминликлә дејә биләрик ки, Нуһ, Дәнјал вә Әјјуб Јеһованы јахындан таныјырды. Бәс бизим һаггымызда нә демәк олар? Бу ҝүн ҝет-ҝедә артан руһани ишығын сајәсиндә Јараданымызы даһа да јахындан танымаг имканымыз вар (Мәс. 4:18). Одур ки, ҝәлин Онун Кәламыны дәриндән арашдыраг, охудугларымызы тәһлил едиб нәтиҹә чыхараг вә дуада мүгәддәс руһ диләјәк. Бу јолла биз сәмави Атамыза даһа јахын олаҹаг вә бу аллаһсыз дүнјада һикмәтлә јашајаҹағыг (Мәс. 2:4—7).