Атам Ҹон Миллс 1913-ҹү илдә 25 јашында Нју-Јорк шәһәриндә вәфтиз олунуб. Вәфтиз мәрузәсини Рассел гардаш сөјләмишди. Бир мүддәт сонра атам Тринидада ҝедир вә орада бир баҹы илә, фәал Мүгәддәс Китаб тәдгигатчысы олан Констанс Фармерлә аилә гурур. Атам досту Вилјам Брауна «Јарадылыш фотодрамы»нын нүмајишиндә көмәк едирди. Онлар 1923-ҹү илә, та ки Браун гардашҝил Гәрби Африкаја көчәнә гәдәр бу иши ҝөрүбләр. Ҝөјдә јашамаг үмидинә малик олан атамла анам исә Тринидадда хидмәтләрини давам етмишдиләр.

Валидејнләрим доггуз ушагдан илкинә һәмин вахт «Ҝөзәтчи Гүлләси, Мүгәддәс Китаб вә Трактатлар Ҹәмијјәти»нин президенти олан Рутерфорд гардашын адыны вермишдиләр. 1922-ҹи ил декабр ајынын 30-у мән дүнјаја ҝәлмишәм. Мәнә исә «Гызыл әср» (инди «Ојанын!» адланыр) журналынын редактору олан Клејтон Вудворд гардашын адыны гојублар. Валидејнләримиз бизим һамымызын орта тәһсил алмасынын гејдинә галыб, лакин онлар бизи әсасән руһани мәгсәдләр гојмаға тәшвиг едирдиләр. Анам Мүгәддәс Китабдан әсаслы дәлилләр ҝәтирмәји мүкәммәл шәкилдә баҹарырды. Атам бизә Мүгәддәс Китаб һекајәләри данышмағы чох севирди. Персонажлары тәглид етмәси сајәсиндә Кәламдакы һадисәләри тәсәввүрүмүздә ҹанландыра билирдик.

Валидејнләримин зәһмәти јахшы бәһрәләр верди. Беш гардашдан үчүмүз Ҝилад Мәктәбини охудуг. Баҹыларымын үчү узун илләр Тринидад вә Тобагода өнҹүл кими хидмәт едибләр. Валидејнләримин тәлим үсулу вә гојдуғу јахшы нүмунәнин көмәји сајәсиндә биз, санки «Јеһованын евиндә» бөјүјүб көк атдыг. Онларын дәстәји бизә «Аллаһымызын һәјәтиндә» галмаға вә орада чичәк ачмаға көмәк етди (Зәб. 92:13).

Евимиз тәблиғ фәалијјәтинин мәркәзинә чеврилмишди. Өнҹүлләр тез-тез бизә јығышыб Тринидадда хидмәт етмиш канадалы гардаш Ҹорҹ Јанг һагда мараглы сөһбәтләр едирдиләр. Валидејнләрим  артыг Гәрби Африкада олан кечмиш әмәкдашлары Браун гардашҝил һагда чох шөвглә данышырдылар. Бүтүн бу шејләр мәни 10 јашымда тәблиғ хидмәтинә башламаға тәшвиг етди.

О вахтлар журналларымызда јалан дин, аҹҝөз коммерсија вә чиркин сијасәтлә бағлы одлу-аловлу мәгаләләр дәрҹ олунурду. Нәтиҹәдә, 1936-ҹы илдә килсә һөкумәтин «Ҝөзәтчи Гүлләси» ҹәмијјәтинин нәшрләрини гадаған етмәсинә наил олду. Әдәбијјатларымызы ҝизләтдик, амма јенә дә онлары истифадә едирдик, та о вахта гәдәр ки, бир нәшр дә галмады. Биз мәлумат вәрәгәләри вә плакатлардан истифадә едәрәк мәлумат јүрүшләри вә велосипед парадлары кечирирдик. Тунапуна шәһәриндән сәсли машынла тәблиғ едән бир групла бәрабәр Тринидадын һәтта ән уҹгар әразиләриндә дә тәблиғ едирдик. Бу мөһтәшәм иди! Белә бир руһани мүһитдә олмағын сајәсиндә 16 јашымда вәфтиз олундум.

Аиләмин руһани мирасы вә кичик јашлардан хидмәтдә бу ҹүр иштирак етмәк мәндә хүсуси тәјинатлы мүждәчи олмаг истәји ојатды. 1944-ҹү илдә Арубаја ҝедиб Едмант Каммингс гардашла әмәкдашлыг едәндә дә бу истәјим сөнмәмишди. 1945-ҹи илдә орада 10 нәфәр јығышыб анма мәрасимини кечирәндә чох севинмишдик. Нөвбәти ил бу адада илк јығынҹаг јаранды.

Гыса мүддәт сонра бир ханым иш јолдашыма, Орис Вилјамса тәблиғ еләдим. Орис вар ҝүҹү илә чалышырды ки, инандығы тәлимләрин дүз олдуғуну сүбут етсин. Амма Мүгәддәс Китабы арашдырдыгҹа орада әслиндә нә дејилдијини өјрәнди вә беләҹә, 1947-ҹи ил јанварын 5-и вәфтиз олунду. Бир мүддәт сонра ҝөрүшмәјә башладыг вә аилә гурдуг. 1950-ҹи илин нојабр ајында Орис өнҹүл хидмәтинә башлады. О, һәјатыма јени рәнҝ гатды.

1955-ҹи илдә Ҝилад мәктәбинә дәвәт олундуг. Бунун үчүн ишдән чыхдыг, евимизи вә диҝәр әшјаларымызы сатдыг вә Аруба илә видалашдыг. 1956-ҹы ил ијул ајынын 29-у Ҝилад мәктәбинин 27-ҹи синфини битириб Ниҝеријаја тәјин олундуг.

Орис өтән ҝүнләри хатырлајараг демишди: «Јеһованын руһу инсана хүсуси тәјинатлы хидмәтин ениш-јохушларына ујғунлашмаға көмәк едир. Јолдашымдан фәргли олараг, мән һеч вахт хүсуси тәјинатлы мүждәчи олмаг истәмәмишәм. Әксинә, евимдә отуруб оғул-ушаг бөјүтмәк истәјирдим. Лакин хош хәбәрин тәблиғинин нә гәдәр тәҹили олдуғуну дәрк едәндә фикрими дәјишдим. Ҝилады битирәндә хүсуси тәјинатлы мүждәчи олараг тәблиғ етмәјә һазыр вә гәтијјәтли идим. “Шаһзадә Мери” ҝәмисинә минәндә Норр гардашын офисиндә чалышан Ворс Торнтон адлы гардаш бизә: “Јахшы јол! Сиз Бејтелдә хидмәт едәҹәксиниз”, — деди. Мән “ај да, јох” дејиб көкс өтүрдүм. Амма Бејтелә тез ујғунлашдым, ораны севмәјә башладым. Мүхтәлиф тәјинатларда ишләдим, амма ән чох ресепшн ишиндән хошум ҝәлирди. Инсанлары севирәм вә бу ишин сајәсиндә ниҝеријалы баҹы-гардашларла үнсијјәтдә олмаг имканым јаранырды. Чохлары ора чатанда јорғун, аҹ-сусуз, тоз-торпаг ичиндә олурду. Онлары лазым олан шејләрлә тәмин едәрәк раһатлыгларынын гејдинә галмаг чох хош иди. Бүтүн бунлар мүгәддәс хидмәтин бир һиссәсидир вә мәнә бөјүк хошбәхтлик, мәмнунлуг бәхш едирди». Доғрудан да, алдығымыз һәр тәјинат мәналы, ҝөзәл һәјат сүрмәјимизә көмәк едирди.

1961-ҹи илдә Тринидадда аиләликҹә јығышмышдыг. Браун гардаш Африкадакы хидмәтләриндән бәзи мараглы һадисәләр данышды. Мән исә Ниҝеријадакы артым һагда данышдым. Браун гардаш әлини чијнимә гојуб атама деди: «Ҹон, ҝөрүрсән, сиз һеч Африкада олмамысыныз, Вудворд исә ҝедиб ора чыхыб». Атам да мәнә: «Ирәли, оғлум, ирәли!» — деди. Бу руһани ветеранлардан алдығым дәстәк хидмәтими долғун шәкилдә јеринә јетирмәк әзмими мөһкәмләндирди.

1962-ҹи илдә он ај давам едән Ҝилад мәктәбинин 37-ҹи синфиндә әлавә тәлим алмаг имканым олду. Һәмин вахт Ниҝеријада филиал нәзарәтчиси олан Вилфред Гуч гардаш Ҝилад мәктәбинин 38-ҹи синфини битириб Инҝилтәрәјә тәјин олундуғуна ҝөрә филиал нәзарәтчиси олмаг мәнә һәвалә олунду. Браун гардашдан өрнәк алараг, мән дә чохлу сәјаһәтләр едиб Ниҝеријадакы баҹы-гардашларла јахындан таныш олурдум вә ҝет-ҝедә онлары даһа чох севирдим. Онлар инкишаф етмиш өлкәләрдә һамынын ҝүндәлик истифадә етдији мадди шејләрә саһиб дејилдиләр. Амма  үзләриндәки севинҹ вә һәјатдан дујдуглары мәмнунлуг ајдын ҝөстәрирди ки, һәјатын мәнасы маддијјатда дејил. Шәраитләрини нәзәрә алараг, онларын јығынҹаға неҹә тәмиз, сәлигәли, лајигли ҝејиниб ҝәлмәләри мәни валеһ едирди. Топлантылара ҝәләндә чохусу јүк машынларында вә болекажаларда * (һәмин әразидә дүзәлдилән ачыг типли автобуслар) ҝәлирди. Чох вахт бу автобусларын үзәриндә мараглы шүарлар олурду. Мәсәлән, бир шүар белә иди: «Дама-дама ҝөл олар».

Бәли, бу сөзләр доғрудур! Чәкилән һәр зәһмәт өнәмлидир. Орислә мән дә өз төһфәмизи вермишик. Ниҝерија 1974-ҹү илдә Бирләшмиш Штатлардан сонра тәблиғчиләринин сајы 100 000-ә чатан илк өлкә олду. Тәблиғ иши бу өлкәдә ҝениш вүсәт алмышды!

Бу инкишафын ҝетдији мүддәтдә Ниҝеријада вәтәндаш мүһарибәси (1967—1970) түғјан едирди. Ниҝер чајынын Биафра һиссәсиндә олан баҹы-гардашларын ајларла филиалла әлагәси олмады. Онлара нәшрләри чатдырмалыјдыг, бу бизим борҹумуз иди. Әввәлдә гејд етдијим кими, дуанын, Јеһоваја ҝүвәнмәјин сајәсиндә бир нечә дәфә чајы кечдик.

Һәјатымызы рискә атыб Ниҝер чајындан кечдијимиз ҝүнләр индијә кими јадымдадыр. Һәр ан гәзәб долу әсҝәрләрә раст ҝәлмәк, хәстәлијә тутулмаг кими тәһлүкәләрлә үз-үзә идик. Дөвләт гошунларынын јанындан кечмәк өзү-өзлүјүндә тәһлүкәли идисә, блокадада олан Биафра әразисиндән кечмәк бундан гат-гат горхулу иди. Бир ҝеҹә сүрәтлә ахан Ниҝер чајыны сәрнишин дашыјан бир гајыгла Асабадан Оничаја кечиб Енугудакы јығынҹаг нәзарәтчиләрини руһландырмаға ҝетмишдим. Бир дәфә дә Аба шәһәриндә ахшамлар ишыг јандырмаг гадаға олдуғу вахт ора ҝедиб ағсаггаллары мөһкәмләндирмишдим. Башга бир вахт исә дөвләт гошунлары Биафра мүдафиәсини јаранда Порт-Һаркортда јығынҹаг ҝөрүшүнү тез-тәләсик дуа илә јекунлашдырмалы олмушдуг.

Һәмин вахт бу ҝөрүшләрин олмасы олдугҹа ваҹиб иди. Чүнки гардашлар Јеһованын мәһәббәтинә әмин олмаға, битәрәфлик вә бирлији горумагла бағлы ҝөстәришләр алмаға сон дәрәҹә еһтијаҹ дујурдулар. Ниҝеријалы баҹы-гардашлар бу дәһшәтли мүһарибә дөврүндәки чәтинликләрә уғурла таб ҝәтирдиләр. Онлар гәбиләләрарасы нифрәтә үстүн ҝәлән мәһәббәт тәзаһүр етдирдиләр вә мәсиһи бирлијини горудулар. Белә ағыр дөнәмдә онларын јанында олмаг мәним үчүн бөјүк шәрәф иди!

1969-ҹу илдә Милтон Һеншел гардаш «Јанки» стадионунда кечирилән «Јер үзүндә сүлһ» адлы бејнәлхалг топлантыја сәдрлик едирди, мән исә онун көмәкчиси идим. Ондан чох шеј өјрәндим! Бу тәлим лап јеринә дүшдү, чүнки тезликлә 1970-ҹи илдә Ниҝеријанын Лагос шәһәриндә кечириләҹәк «Аллаһын бәјәндији инсанлар» адлы бејнәлхалг топлантынын тәшкилинә башладыг. Вәтәндаш мүһарибәсиндән дәрһал сонра белә бир топлантыны уғурла кечирмәјимиз јалныз Јеһованын хејир-дуасы сајәсиндә мүмкүн иди. 17 дилдә кечирилән бу мөһтәшәм топлантыда 121 128 нәфәр иштирак етмишди. Америка вә Инҝилтәрәдән чартер учушларла ҝәлән гонаглар, еләҹә дә Норр вә Һеншел гардаш Әллинҹи ҝүн бајрамындан бу јана олан ән бөјүк вәфтизләрдән биринин — 3775 нәфәрин вәфтизинә шаһид олмушдулар! Дүшүнүрәм ки, һәлә һеч вахт бу топланты әрәфәсиндәки гәдәр мәшғул олмамышам. Өлкәдә нәинки тәблиғчиләрин сајы артырды, һәтта артым инанылмаз сүрәтлә давам едирди!

Ниҝеријада хидмәт етдијим 30 илдән чох вахт әрзиндә вахташыры олараг Гәрби Африкада сәјјар нәзарәтчи вә филиаллар үзрә нәзарәтчи кими хидмәт етмишәм. Хүсуси тәјинатлы мүждәчиләрлә шәхсән мараглананда, онлары руһландыранда о гәдәр миннәтдарлыг едирдиләр ки! Онлара унудулмадыгларына даир әминлик вермәк мәнә бөјүк севинҹ бәхш едирди. Бу иш сајәсиндә баҹы-гардашлара ајры-ајрылыгда диггәт ҝөстәрмәјин нә гәдәр ваҹиб олдуғуну өјрәндим. Бу, онларын хидмәтләрини давам етмәсиндә вә Јеһованын тәшкилатындакы бирлији вә мөһкәмлији горумасында әвәзсиз рол ојнајыр.

Вәтәндаш мүһарибәси вә хәстәликләр уҹбатындан јаранан чәтинликләрин өһдәсиндән јалныз Јеһованын көмәји сајәсиндә ҝәлә билдик. Онун әлинин үзәримиздә олдуғуну һәмишә һисс едирдик. Орис демишди:

 «Икимиз дә бир нечә дәфә малјаријаја тутулмушдуг. Бир дәфә Вудворду һушуну итирдијинә ҝөрә Лагосдакы хәстәханаја апармалы олдуг. Һәким мәнә онун өлә биләҹәјини деди. Шүкүр Аллаһа ки, она һеч нә олмады! Һушу өзүнә ҝәләндән сонра она гуллуг едән тибб гардашына Аллаһын Падшаһлығы һагда данышмаға башламышды. Сонралар мән дә Вудвордла Нвамбиве адлы бу кишинин Мүгәддәс Китаба олан марағыны артырмаға ҝетмишдим. О, һәгигәти гәбул етди вә бир мүддәт сонра Абада ағсаггал кими хидмәт еләди. Мән дә бир чохларына, һәтта динләринә чох бағлы олан мүсәлманлара Јеһованын сәдагәтли хидмәтчиси олмаға көмәк етмишәм. Ниҝерија халгыны, онларын мәдәнијјәтини, адәт-әнәнәләрини вә дилләрини өјрәнмәк, онлары севмәк бизә хош иди».

Өјрәндијимиз нөвбәти дәрс бу иди: Башга өлкәдә хидмәтимизин уғурлу олмасыны истәјириксә, мәдәнијјәтләримиз арасында фәргә бахмајараг, баҹы-гардашлары севмәји баҹармалыјыг.

Ниҝеријадакы Бејтел хидмәтимиздән сонра 1987-ҹи илдә Карибин Сент-Лүсија адасында хүсуси тәјинатлы мүждәчи олараг саһә хидмәтинә тәјин олундуг. Бу, чох ҝөзәл тәјинат иди, лакин өзүнәмәхсус чәтинликләри вар иди. Африкада проблем кишиләрин чохлу арвад алмасы идисә, Сент-Лүсијада проблем ҹүтлүкләрин никаһсыз јашамасы иди. Аллаһын Кәламынын ҝүҹү сајәсиндә Мүгәддәс Китабы өјрәнәнләрин чоху һәјатларында лазыми дәјишикликләр етди.

Јаш өз сөзүнү дејирди, артыг ҝүҹүмүз азалдығына ҝөрә Рәһбәрлик Шурасы гајғымыза галараг 2005-ҹи илдә бизи Бруклиндәки (Нју-Јорк, АБШ) баш идарәјә көчүртдү. Јеһоваја о гәдәр миннәтдарам ки, мәнә Орис кими ҝөзәл һәјат јолдашы бәхш едиб. Амансыз өлүм 2015-ҹи илдә ону мәндән ајырды. Бунун нә гәдәр ағыр олдуғуну ифадә едә билмәрәм. О, бәнзәрсиз әмәкдаш, валеһедиҹи хүсусијјәтләри олан севҝи долу һәјат јолдашы иди. 68 ил ону дәрин мәһәббәтлә севмишәм. Өјрәндик ки, истәр аилә һәјатында, истәрсә дә јығынҹагда хошбәхт олмағын формулу будур: башчылыға һөрмәтлә јанаш, сәмими-гәлбдән бағышла, тәвазөкар гал вә руһун бәһрәсини әкс етдир.

Мәјуслуға гапылдығымыз, руһдан дүшдүјүмүз анларда хидмәтимизи давам етмәк үчүн Јеһованын дәстәјинә архаланырдыг. Һәр дәфә шәраитә ујғунлашдыгҹа вәзијјәтин јахшылыға доғру дәјишдијини ҝөрүрдүк вә билирдик ки, ҝәләҹәкдә даһа да јахшы олаҹаг! (Әшј. 60:17; 2 Кор. 13:11).

Јеһова валидејнләримин вә диҝәр баҹы-гардашларын Тринидад вә Тобагода чәкдији зәһмәтә хејир-бәрәкәт верди. Белә ки, сон һесабата ҝөрә, орада артыг 9892 нәфәр һәгиги ибадәтин тәрәфиндәдир. Бундан башга, бир вахтлар мәним дә ҝетдијим Аруба шәһәриндәки илк јығынҹағы мөһкәмләндирмәк үчүн баҹы-гардашлар чох чалышыблар. Инди һәмин адада ҝүнбәҝүн чичәкләнән 14 јығынҹаг фәалијјәт ҝөстәрир. Ниҝеријада сајы 381 398-ә чатан ҝүҹлү тәблиғчи ордусу вар. Сент-Лүсијада исә Јеһованын Падшаһлығыны 783 нәфәр дәстәкләјир.

Јашым дохсаны һаглајыб. Јеһованын евиндә бөјүјүб көк атан инсанлар һагда Зәбур 92:14 ајәсиндә белә дејилир: «Сачлары ағаранда да бар верәҹәкләр, сапсағлам, тәравәтли олаҹаглар». Өмрүмү Јеһоваја хидмәтә һәср едә билдијимә ҝөрә Она чох миннәтдарам. Алдығым зәнҝин мәсиһи мирасы мәнә бүтүнлүклә Јеһоваја хидмәт етмәјә көмәк етди. Мәһәббәтли Аллаһым Јеһова «һәјәтиндә чичәк» ачмағыма изин верди (Зәб. 92:13).