1. Јеһова Ибраһим пејғәмбәри нәјә әмин етди?

 ӘСРЛӘР өнҹә Јеһова Аллаһ мәләјини ҝөндәриб Ибраһим пејғәмбәрә бир хәбәр чатдырды. О, Сәдум вә Әмурә шәһәрләрини мәһв едәҹәјини билдирди. Бу хәбәр садиг пејғәмбәри бәрк нараһат етди. О, Јеһовадан сорушду: «Доғруданмы, Сән шәр адамла бир јердә салеһ адамы да мәһв едәҹәксән?.. Бүтүн дүнјанын Һакими әдаләтсиз даврана билмәз». Јеһова сәбирлә бу әзиз достуна ваҹиб бир шеји өјрәтди: Аллаһ һеч вахт салеһ инсанлары мәһв етмәз. Буну билмәк тәкҹә Ибраһим пејғәмбәрә јох, бу ҝүн һәр биримизә гәлб раһатлығы верир (Јар. 18:23—33).

2. Јеһованын һөкмләринин әдаләтли вә мәрһәмәтли олдуғуна неҹә әмин ола биләрик?

² Бәс неҹә әмин ола биләрик ки, Јеһованын һөкмләри әдаләтли вә мәрһәмәтлидир? Чүнки Јеһова инсанларын үрәјини ҝөрүр (1 Ишм. 16:7). Һәтта О һәр бир инсанын үрәјиндәкиләрдән аҝаһдыр (1 Пад. 8:39; 1 Салн. 28:9). Буну билмәк адамы һејран гојур. Јеһованын чыхардығы һөкмләри биз һеч вахт ахыра гәдәр анлаја билмәрик. Елә буна ҝөрә дә һәвари Булус Јеһова һагда демишди: «Онун һөкмләри ағласығмаздыр» (Ром. 11:33).

3, 4. Бәзән биздә һансы суаллар јарана биләр вә бу мәгаләдә нәдән данышаҹағыг? (Јәһја 5:28, 29).

³ Јеһованын јолларынын һагг олдуғуну билсәк дә, Ибраһим пејғәмбәр кими биздә дә мүәјјән суаллар јарана биләр: «Јеһованын һөкмү илә өлән инсанлар үчүн һәр һансы үмид вар? Мәсәлән, Сәдум вә Әмурәдә өлән инсанлар дирилә биләр? Ола биләрми ки, Јеһова гејри-салеһләри дирилдәндә онлардан да бәзиләрини дирилтсин?» (Һәв. 24:15).

 ⁴ Әввәлҹә, ҝәлин ҝөрәк дирилмә илә бағлы нәләри билирик. Бу јахынларда «дирилиб һәјата говушаҹаг» вә «дирилиб мүһакимә олунаҹаглар» сөзләринин мәнасына ајдынлыг ҝәтирилди a. (Јәһја 5:28, 29 ајәләрини охујун.) Ҝәтирилән јени изаһатдан сонра башга дәјишикликләрә дә еһтијаҹ јаранды. Бу вә нөвбәти мәгаләдә һәмин дәјишикликләрдән бәһс едәҹәјик. Өјрәнәҹәјик ки, Јеһованын адил һөкмләри илә бағлы нәләри билмирик вә нәләри билирик.

БИЛМӘДИКЛӘРИМИЗ

5. Әввәлки нәшрләримиздә Сәдум вә Әмурәдә мәһв едилән инсанларла бағлы нә дејилирди?

⁵ Әввәлки нәшрләримиздә Јеһованын һөкмү илә өлән инсанларын агибәти илә бағлы мәсәлә арашдырылыб. Белә изаһ олунурду ки, Сәдум вә Әмурәдәки кими Јеһованын һөкмү илә өлән инсанларын ҝәләҹәкдә дирилмәсинә үмид јохдур. Амма «садиг нөкәр» дуа едиб бу мәсәләни јенидән дәриндән арашдырандан сонра ҝөрдү ки, буну там әминликлә дејә билмәрик. Нәјә ҝөрә?

6. а) Јеһованын гејри-салеһ инсанлара һөкм чыхардығы илә бағлы һансы һадисәләр вар? б) Биз нәји билмирик?

⁶ Бу мәсәлә илә бағлы башга суаллар да јараныр. Мүгәддәс Китабда Јеһованын гејри-салеһ инсанлара һөкм чыхардығы бир нечә һадисә вар. Мәсәлән, Нуһун Дашгынында намәлум сајда инсан өлмүшдү. Јеһова исраиллиләрә Вәд едилмиш дијарда једди халгы мәһв етмәји әмр етмишди. Бир ҝеҹәнин ичиндә Јеһованын мәләји 185 000 Ашшур әсҝәрини өлдүрмүшдү (Јар. 7:23; Ган. 7:1—3; Әшј. 37:36, 37). Јеһованын һәмин инсанлары әбәдилик мәһв етдијини вә онларын дирилмәсинә үмидин олмадығыны демәк үчүн Мүгәддәс Китабда кифајәт гәдәр мәлумат вар? Хејр, јохдур. Нәјә ҝөрә белә дејирик?

7. Дашгында вә Кәнан дијарында мәһв олан инсанларла бағлы нәји билмирик? (Һәмчинин шәклә бахын.)

⁷ Јеһованын һәмин инсанлары бир груп олараг мәһв етдијини билирик, амма Онун ајры-ајрылыгда һәр бир инсанла бағлы һансы фикирдә олдуғуну билмирик. Һәмчинин өлән инсанларын да Јеһова һагда өјрәнмәк вә төвбә етмәк имканынын олуб-олмадығы да бизә мәлум дејил. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Дашгын баш вердији дөврдә Нуһ «салеһлик ҹарчысы» иди (2 Бут. 2:5). Амма орада дејилмир ки, Нуһ нәһәнҝ ҝәми тикә-тикә јер үзүндә јашајан һәр бир инсана тәблиғ едиб. Ејни шеји Кәнан дијарында јашајан халглар барәдә дә демәк олар. Биз билмирик, орада јашајан шәр инсанларын һамысынын Јеһова һагда өјрәниб пис әмәлләриндән әл чәкмәк имканлары олмушду, ја јох.

8. Сәдум вә Әмурәдә өлән инсанларла бағлы нәји билмирик?

⁸ Бәс Сәдум вә Әмурәдә өлән инсанлар барәдә нә демәк олар? Дүздүр, онларын арасында Лут адлы салеһ инсан јашајырды. Амма Лутун онларын һамысына тәблиғ етдијинә әминик? Хејр. Сөз јох ки, онлар шәр әмәл саһибләри иди. Бәс онларын һамысына нәјин сәһв, нәјин дүз олдуғу өјрәдилмишди? Јадыныздадырса, бир дәфә шәһәрин кишиләри Лутун гонагларыны зорламаг истәјирдиләр. Мүгәддәс Китаба әсасән онларын арасында «ушагдан тутмуш гоҹаја кими» бүтүн кишиләр вар иди (Јар. 19:4; 2 Бут. 2:7). Орадакы азјашлы оғлан ушаглары әхлаги ҹәһәтдән елә пис мүһитдә бөјүмүшдүләр ки, ола билсин, һәрәкәтләринин ијрәнҹ олдуғуну баша дүшмүрдүләр. Бәс онда әминликлә дејә биләрикми ки, мәрһәмәтли Аллаһымыз Јеһова онларын һеч бирини дирилтмәјәҹәјинә гәрар вериб? Хејр, буну дејә  билмәрик. Јеһова илә Ибраһим пејғәмбәрин сөһбәтиндән ҝөрүрүк ки, һәмин шәһәрдә һеч он нәфәр дә салеһ инсан јохдур (Јар. 18:32). Демәли, онлар гејри-салеһ инсанлар иди вә Јеһова да һаглы олараг онлара әмәлләринин әвәзини верди. Инди әминликлә дејә биләрикми ки, Јеһова гејри-салеһләри дирилдәндә онларын һеч бирини дирилтмәјәҹәк? Хејр, буну әминликлә дејә билмәрик.

9. Сүлејман падшаһла бағлы нәји билмирик?

⁹ Диҝәр тәрәфдән, Мүгәддәс Китабда салеһ инсанын сонрадан гејри-салеһ олдуғу һадисәләр дә јазылыб. Буна бир мисал олараг Сүлејман падшаһын адыны чәкмәк олар. О, Јеһованы таныјырды, Она неҹә ибадәт етмәли олдуғуну билирди. Буна ҝөрә дә Јеһованын әли онун үзәриндә иди. Амма сонрадан Сүлејман сахта аллаһлара ибадәт етмәјә башлады. Онун ишләдији ҝүнаһлар Јеһованы гәзәбләндирди вә Исраил халгы әсрләр әрзиндә Сүлејманын ишләдији ҝүнаһларын алтыны чәкди. Дүздүр, Мүгәддәс Китабда јазылыб ки, «Сүлејман ата-бабаларына говушду». Билдијиниз кими онун ата-бабалары Давуд падшаһ вә диҝәр садиг кишиләр олуб (1 Пад. 11:5—9, 43; 2 Пад. 23:13). Бәс Сүлејманла бағлы јазылан бу фикир онун дириләҹәјинә зәманәт верир? Мүгәддәс Китабда бу барәдә һеч нә јазылмајыб. Кимсә дејә биләр: «Ахы “өлмүш адам ҝүнаһдан азаддыр”» (Ром. 6:7). Дүздүр, еләдир. Амма бу о демәк дејил ки, өләнләрин һамысы дириләҹәк, чүнки инсанын өлмәји она јенидән јашамаг һүгугу газандырмыр. Дирилмә мәһәббәтли Аллаһымызын һәдијјәсидир (Әјј. 14:13, 14; Јәһ. 6:44). Јеһова бу һәдијјәни кимләрә верир? Она әбәдијјән хидмәт етмәсини истәдији кәсләрә. Бәс бу һәдијјәдән Сүлејмана да пај дүшәҹәк? Буну Јеһова билир, биз јох. Амма бир шејә әминик ки, Јеһова һагг-әдаләтлә гәрар верәҹәк.

БИЛДИКЛӘРИМИЗ

10. Јеһова инсанлары мәһв етмәк истәјир? (Һизгијал 33:11). (Һәмчинин шәклә бахын.)

¹⁰ Һизгијал 33:11 ајәсини охујун. Јеһова инсанларла бағлы һансы һөкмү чыхармаг истәјир? О буну Кәламы васитәсилә бизә ачыглајыр. Һизгијал пејғәмбәрин јаздығы фикри һәвари Бутрус да јазмышды: «Јеһова... һеч кәсин мәһв олмасыны истәмир» (2 Бут. 3:9). Бу тәсәлливериҹи фикирләри нәзәрә алараг билирик ки, Јеһова әсаслы сәбәб олмадан кимисә һәмишәлик мәһв етмәз. О, мәрһәмәти бол олан Аллаһдыр вә мүмкүн олан һәр вәзијјәтдә мәрһәмәт ҝөстәрир.

11. Кимләр дирилмәјәҹәк вә буну һарадан билирик?

¹¹ Бәс кимләр дирилмәјәҹәк? Бу барәдә нә билирик? Мүгәддәс Китабда бунунла бағлы чох аз инсан һагда мәлумат вар b. Мәсәлән, Исанын сөзләринә әсасән, Јәһуда Искәрјут дирилмәјәҹәк (Марк 14:21; Јәһ. 17:12) c. Чүнки Јәһуда биләрәкдән вә гәсдән Јеһоваја, Онун Оғлуна гаршы чыхмышды (Марк 3:29) d. Иса онун әлејһинә олан дин хадимләри барәдә дә демишди ки, онлар өләндән сонра дирилмәјәҹәкләр (Мәт. 23:33; Јәһ. 19:11) e. Һәвари Булус да төвбә етмәјән дөнүкләрин дирилмәјәҹәјинә даир хәбәрдарлыг етмишди (Ибр. 6:4—8; 10:29).

12. Јеһованын мәрһәмәти илә бағлы нәји билирик? Нүмунәләр чәкин.

¹² Бәс Јеһованын мәрһәмәти барәдә нә билирик? О, «һеч кәсин мәһв олмасыны» истәмәдијини неҹә ҝөстәриб? Ҝәлин Јеһованын  ҹидди ҝүнаһ ишләмиш кәсләрә неҹә мәрһәмәт ҝөстәрдијини јадымыза салаг. Давуд падшаһ зина, гатиллик кими ағыр ҝүнаһлар ишләмишди. Амма о, төвбә етди вә Јеһова мәрһәмәт ҝөстәриб ону бағышлады (2 Ишм. 12:1—13). Мәнәссә падшаһ да өмрүнүн чох һиссәсиндә олмазын ҝүнаһлар төрәтмишди. О нә гәдәр ағыр ҝүнаһлар ишләсә дә, Јеһова онун төвбәсини гәбул етди вә мәрһәмәт ҝөстәриб ону бағышлады (2 Салн. 33:9—16). Бу нүмунәләр бизә хатырладыр ки, Јеһова инсана мәрһәмәт ҝөстәрмәк үчүн әсас олдуғуну ҝөрүрсә, белә дә едир. О бу ҹүр инсанлары дирилдәҹәк, чүнки онлар ағыр ҝүнаһ ишләдикләрини баша дүшүб төвбә едибләр.

13. а) Јеһова нејнәвалылара нәјә ҝөрә мәрһәмәт ҝөстәрмишди? б) Иса Мәсиһ нејнәвалылар барәдә нә демишди?

¹³ Биз Јеһованын нејнәвалылара да мәрһәмәт ҝөстәрдијини билирик. Јеһова Јунуса демишди: «Онларын шәр әмәлләри дәрҝаһыма јетишиб». Амма нејнәвалылар ҝүнаһларына ҝөрә төвбә етдиләр. Аллаһ да онлары бағышлады. Јеһова Јунусдан гат-гат мәрһәмәтли иди. О, гәзәбләнмиш пејғәмбәринә хатырлатды ки, нејнәвалылар «јахшыны писдән» ајыра билмирләр (Јун. 1:1, 2; 3:10; 4:9—11). Сонралар Иса Мәсиһ Јеһованын әдаләт вә мәрһәмәти барәдә өјрәдән заман онларын нүмунәсини чәкмишди. Иса демишди ки, һөкм вахты төвбә етмиш нејнәвалылар дириләҹәкләр (Мәт. 12:41).

14. Нејнәвалылар һансы мәнада «дирилиб мүһакимә олунаҹаглар»?

¹⁴ Нејнәвалыларын «һөкм вахты» дириләҹәји дејиләндә һансы дөвр нәзәрдә тутулур? Иса өлүләрин «дирилиб мүһакимә» олунаҹағы дөврдән данышырды (Јәһ. 5:29). О бу сөзләри дејәркән өзүнүн миниллик һакимијјәти дөврүнү нәзәрдә тутурду. Һәмин дөврдә һәм салеһләр, һәм дә гејри-салеһләр дириләҹәк (Һәв. 24:15). Гејри-салеһләр «дирилиб мүһакимә олунаҹаглар», јәни Јеһова вә Иса онларын өјрәндикләринә неҹә һај вердикләрини мүшаһидә едәҹәк, әмәлләрини гијмәтләндирәҹәк. Әҝәр дирилмиш нејнәвалылардан кимсә Јеһоваја ибадәт етмәк истәмәсә, о, әбәди мәһвә мәһкум олунаҹаг (Әшј. 65:20). Амма Јеһоваја сәдагәтлә гуллуг етмәк истәјәнләрә әбәди јашамаг имканы вериләҹәк (Дән. 12:2).

15. а) Нәјә ҝөрә Сәдум вә Әмурә ҹамаатындан һеч кәсин дирилмәјәҹәјини демәк дүзҝүн олмазды? б) Јәһуда 7 ајәсиндәки сөзләрин мәнасы нәдир? ( Чәрчивәјә бахын.)

 ¹⁵ Иса Сәдум вә Әмурә ҹамаатындан данышанда демишди ки, «Һөкм ҝүнүндә» онларын вәзијјәти Исаны вә онун тәлимләрини рәдд етмиш инсанларын вәзијјәтиндән јүнҝүл олаҹаг (Мәт. 10:14, 15; 11:23, 24; Лука 10:12). Иса нә демәк истәјирди? Кимсә дүшүнә биләр ки, Иса бурада мүбалиғәдән истифадә етмишди. Амма ҝөрүнүр, бу белә дејил. Јадыныздадырса, Иса нејнәвалыларын һөкм вахты дириләҹәјини дејәндә буну һәрфи мәнада демишди f. О, Сәдум вә Әмурә ҹамааты һагда да һәрфи мәнада данышмышды. Һәр ики һадисәдә ејни «Һөкм ҝүнү»ндән сөһбәт ҝедир. Нејнәва кими Сәдум вә Әмурә ҹамаатынын да әмәлләри пис иди. Амма нејнәвалылардан фәргли олараг, Сәдум вә Әмурәдәкиләрин төвбә етмәк имканы олмамышды. Јадыныздадырса, Иса бир груп инсанын «дирилиб мүһакимә» олунаҹағыны демишди. Бура «пис әмәл саһибләри» дахил олаҹаг (Јәһ. 5:29). Бурадан ҝөрмәк олар ки, ола билсин, Сәдум вә Әмурә ҹамааты үчүн дә мүәјјән үмид вар. Онларын ән азындан бәзиләри, еһтимал ки, дириләҹәк. Бизим онлара Јеһова вә Иса Мәсиһ һаггында данышмаг имканымыз ола биләр.

16. Јеһова кимин дириләҹәјинә неҹә гәрар верәҹәк? (Әрәмја 17:10).

¹⁶ Әрәмја 17:10 ајәсини охујун. Бу ајә билдикләримизи иҹмал етмәјә көмәк едир. Јеһова һәмишә «үрәји арашдырыр», «ән ҝизли фикирләри јохлајыр». Ҝәләҹәкдә инсанлары дирилдәндә дә О, һәмишә олдуғу кими «һәр кәсә јолларына, әмәлләринә ҝөрә» әвәз верәҹәк. Инсаны дирилтмәклә бағлы гәрар верәркән Јеһова лазым олан јердә гәти, мүмкүн олан јердә исә мәрһәмәтлә давранаҹаг. Әҝәр Мүгәддәс Китабда инсанын дирилиб-дирилмәјәҹәји илә бағлы дәгиг мәлумат јохдурса, биз онун дирилмәјәҹәјини дилимизә ҝәтирмәмәлијик.

«БҮТҮН ДҮНЈАНЫН ҺАКИМИ» ӘДАЛӘТСИЗ ДАВРАНМАЗ

17. Өлән инсанлары ҝәләҹәкдә нә ҝөзләјир?

¹⁷ Адәмлә Һәвва Шејтана гошулуб Јеһоваја гаршы үсјан едәндән бәри дүнјада  милјардларла инсан өлүб. «Өлүм» чох гәддар «дүшмән»дир! (1 Кор. 15:26). Бәс өлүләри гаршыда нә ҝөзләјир? Мәсиһин садиг давамчылары олан мәһдуд сајда инсан — ҹәми 144 000 нәфәр дирилиб ҝөјдә өлмәзлији алаҹаг (Вәһј 14:1). Салеһләрин дирилмәси заманы Јеһованы севән бөјүк сајда садиг киши вә гадын дириләҹәк. Онлар Мәсиһин миниллик һакимијјәти дөврүндә вә сонунҹу сынаг заманы салеһ галсалар, јер үзүндә әбәди јашајаҹаглар (Дән. 12:13; Ибр. 12:1). Һәмчинин Мәсиһин миниллик һакимијјәти дөврүндә «гејри-салеһләр» — Јеһоваја һеч вахт гуллуг етмәјән вә һәтта пис әмәл саһиби олан инсанлар дириләҹәк. Онлара әмәлләрини дүзәлдиб Јеһованын хидмәтчиси олмаг имканы вериләҹәк (Лука 23:42, 43). Амма бәзи инсанлар чох мәнфур олублар, Јеһоваја, Онун нијјәтинә дикбашлыгла гаршы чыхыблар. Јеһова белә инсанлары дирилтмәмәјә гәрар вериб (Лука 12:4, 5).

18, 19. а) Јеһованын өлән кәсләрлә бағлы вердији гәрарлара нәјә ҝөрә етибар едә биләрик? (Әшија 55:8, 9). б) Нөвбәти мәгаләдә сөһбәт нәдән ҝедәҹәк?

¹⁸ Јеһованын һәр бир һөкмүнү әдаләтлә вердијинә там шәкилдә әмин ола биләрик? Әлбәттә! Онун һәр иши мүкәммәлдир, һикмәти мисилсиздир, О, «бүтүн дүнјанын» мәрһәмәтли Һакимидир. Ибраһим пејғәмбәр буну чох јахшы баша дүшүрдү. Јеһова Оғлу Иса Мәсиһә тәлим вериб вә она инсанлары мүһакимә етмәк сәлаһијјәти вериб (Јәһ. 5:22). Һәм Јеһова, һәм дә Иса һәр бир инсанын үрәјиндәкиләрдән аҝаһдыр (Мәт. 9:4). Буна ҝөрә дә онларын һәр бир инсанла бағлы вердикләри гәрар әдаләтли олаҹаг!

¹⁹ Бәли, Јеһова һәр шејин ән јахшысыны билир. Буна һәмишә етибар един. Биз һеч вахт инсанлары Јеһова кими мүкәммәл мүһакимә едә билмәрик, бу иш үчүн јарарлы дејилик. (Әшија 55:8, 9 ајәләрини охујун.) Она ҝөрә дә биз бу мәсәләни бүтүнлүклә Јеһованын вә Оғлу Иса Мәсиһин өһдәсинә бурахырыг. Билирик ки, Падшаһымыз Иса Мәсиһ Атасынын әдаләт вә мәрһәмәт хүсусијјәтләрини мүкәммәл шәкилдә әкс етдирәҹәк (Әшј. 11:3, 4). Бәс Јеһова илә Иса бөјүк мүсибәт заманы инсанлары неҹә мүһакимә едәҹәк? Бунунла бағлы нәләри билмирик? Бәс нәји билирик? Нөвбәти мәгаләдә бу суаллара ҹаваб тапаҹағыг.