1, 2. а) Јерусәлимә гајыдан јәһудиләрлә бизим вәзијјәтимиз арасында һансы охшарлыг вар? б) Јәһудиләр Јерусәлимә гајыдандан сонра нә баш вермишди? (« Һәггајын, Зәкәријјәнин вә Үзејирин јашадығы дөвр» адлы чәрчивәјә бахын.)

 ҜӘЛӘҸӘК һагда дүшүнәндә нараһат олурсунуз? Ола билсин, ишинизи итирмисиниз вә аиләнизи доландырмағын фикрини чәкирсиниз. Јахуд да өлкәниздә сијаси вәзијјәт гејри-стабилдир. Тәгибләрлә вә ја тәблиғ ишиндә мүгавимәтләрлә үзләширсиниз вә бу сәбәбдән аиләнизин тәһлүкәсизлијинә ҝөрә нараһатсыныз. Кечмишдә исраиллиләр дә охшар проблемләрлә үзләшмишди. Јеһованын онлара неҹә көмәк етдијини ҝөрмәк сизи руһландыраҹаг.

² Өмүрләринин чохуну Бабилдә кечирән јәһудиләрә раһат шәраитләрини гојуб демәк олар ки, танымадыглары бир өлкәјә ҝетмәк үчүн бөјүк иман лазым иди. Ора чатандан бир аз сонра онлар мадди ҹәһәтдән корлуг чәкмәјә башладылар. Һәмчинин сијаси бахымдан вәзијјәт үрәкачан дејилди вә әтраф халглар онлары тәгиб едирди. Бу гәдәр проблемин ичиндә онлара диггәтләрини Јеһованын мәбәдинин бәрпасына ҹәмләмәк чәтин иди. Елә буна ҝөрә дә ерамыздан әввәл тәхминән 520-ҹи илдә Јеһова халгыны руһландырмаг үчүн Һәггајла Зәкәријјә пејғәмбәри ҝөндәрир (Һәг. 1:1; Зәк. 1:1). Ҝөрәҹәјимиз кими, бу ики пејғәмбәрин дедији руһландырыҹы сөзләрин хејри олду. Амма тәхминән 50 ил сонра Јерусәлимә гајыдан јәһудиләрин шөвгү јенидән сөндү. Ганунун пешәкар көчүрүҹүсү олан Үзејир халгы руһландырмаг үчүн Бабилдән Јерусәлимә ҝәлди, онлары пак ибадәти һәјатларында һәр шејдән үстүн тутмаға тәшвиг етди (Үзр. 7:1, 6).

3. Һансы суаллара ҹаваб тапаҹағыг? (Мәсәлләр 22:19).

 ³ Һәггај вә Зәкәријјәнин сөјләдији пејғәмбәрликләр исраиллиләрә тәгибләр вахты Јеһоваја етибарларыны горујуб сахламаға көмәк етмишди. Бу пејғәмбәрликләр бу ҝүн бизә дә һәр чәтинлијимиздә Јеһоваја етибарымызы горумаға көмәк едәҹәк. (Мәсәлләр 22:19 ајәсини охујун.) Бу мәгаләдә Јеһованын Һәггај вә Зәкәријјә пејғәмбәр васитәсилә чатдырдығы хәбәри арашдыраҹаг вә Үзејирин нүмунәсинә нәзәр јетирәҹәјик. Һәмин һадисәләрин фонунда бу суаллара ҹаваб тапаҹағыг: «Үзләшдикләри чәтинликләр јәһудиләрә неҹә тәсир етди? Нәјә ҝөрә чәтин ҝүнләримиздә дә Јеһованын ишини һәр шејдән үстүн тутмалыјыг? Һәјатымызын гаранлыг ҝүнләриндә Јеһоваја етибарымызы неҹә мөһкәмләндирә биләрик?»

4, 5. Мәбәди тикән јәһудиләрин әлләринин ишдән сојумасына нә сәбәб ола биләрди?

⁴ Јерусәлимә гајыдан јәһудиләрин ишләри башларындан ашырды. Онлар дәрһал Јеһоваја гурбанҝаһ тикиб мәбәдин тәмәлини гојдулар (Үзр. 3:1—3, 10). Әввәл-әввәл шөвглү олсалар да, чох кечмәмиш әлләри ишдән сојуду. Чүнки мәбәдин тикинтиси илә јанашы онлар өзләри үчүн дә ев тикмәли, әкинчиликлә мәшғул олмалы вә аиләләрини доландырмалы идиләр (Үзр. 2:68, 70). Бир тәрәфдән дә дүшмәнләри јәһудиләри ҝөзүмчыхдыја салмышды вә мәбәдин тикинтисини дајандырмаг үчүн дәридән-габыгдан чыхырдылар (Үзр. 4:1—5).

⁵ Һәмин дөврдә өлкәдә игтисади вә сијаси вәзијјәтин гејри-стабил олмасы да јәһудиләрә чәтинлик јарадырды. Артыг онларын торпаглары Фарс империјасынын тәркибиндә иди. Ерамыздан әввәл 530-ҹу илдә Фарс шаһы Куруш өләндән сонра онун хәләфи Камбиз Мисири әлә кечирмәк үчүн һәрби әмәлијјата башлады. Мисирә јүрүш едән әсҝәрләр Исраил торпагларындан кечәркән халгын ҝүнүнү гара етмишдиләр. Онлардан ҝаһ јемәк, ҝаһ су, ҝаһ да галмаға јер тәләб едирдиләр. Камбиздән сонра тахта чыхан Ы Даранын һакимијјәтинин әввәлиндә иғтишашларын арды-арасы кәсилмирди, өлкәдә чахнашма вар иди. Сөзсүз ки, јәһудиләр бу ҹүр вәзијјәтдә аиләләрини неҹә тәмин едәҹәкләринин фикрини чәкирдиләр. Бүтүн бу чәтинликләрә ҝөрә бәзи јәһудиләр фикирләширди: «Инди Јеһованын мәбәдини тикмәјин вахты дејил» (Һәг. 1:2).

6. Јәһудиләрин башга һансы чәтинликләри вар иди вә Зәкәријјә онлары нәјә әмин етди? (Зәкәријјә 4:6, 7).

⁶ Зәкәријјә 4:6, 7 ајәләрини охујун. Игтисади вә сијаси чәтинликләрдән әлавә јәһудиләр тәгибләрлә дә үзләширдиләр. Ерамыздан әввәл 522-ҹи илдә дүшмәнләр Фарс һөкумәтинин әли илә мәбәдин тикинтисини дајандырмаға мүвәффәг олдулар. Амма Зәкәријјә халгы әмин етди ки, Јеһова мүгәддәс руһу васитәсилә бүтүн манеәләри арадан галдыраҹаг. Белә дә олду. Ерамыздан әввәл 520-ҹи илдә шаһ Дара тикинтијә гојулан гадағаны ҝөтүрдү. Һәтта бу иш үчүн сарај хәзинәсиндән вәсаит дә ајырды, валиләрә исә әмр етди ки, јәһудиләрә көмәк етсинләр (Үзр. 6:1, 6—10).

7. Јеһованын ирадәсини һәр шејдән үстүн тутан јәһудиләр һансы немәтләри алдылар?

 ⁷ Јеһова Һәггај вә Зәкәријјә васитәсилә халгыны әмин едиб деди ки, әҝәр халг мәбәдин тикинтисини һәјатында биринҹи јерә гојса, онлара арха-дајаг олаҹаг (Һәг. 1:8, 13, 14; Зәк. 1:3, 16). Јәһудиләр бу сөзләрдән руһланыб ерамыздан әввәл 520-ҹи илдә мәбәдин тикинтисинә галдыглары јердән давам етдиләр вә беш илдән аз бир мүддәтә ону тикиб гуртардылар. Јәһудиләр үзләшдикләри чәтинликләрә рәғмән Аллаһын ишини һәјатларында биринҹи јерә гојдуглары үчүн  нә мадди, нә дә руһани ҹәһәтдән корлуг чәкмәдиләр, Јеһова онларын гајғысына галды. Нәтиҹәдә, халг шадјаналыгла Јеһоваја ибадәт етди (Үзр. 6:14—16, 22).

8. Һәггај 2:4 ајәсиндә јазыланлар Јеһованын ирадәсини јеринә јетирмәјә неҹә көмәк едир? (Һәмчинин һашијәјә бахын.)

⁸ Бөјүк мүсибәт јахынлашдыгҹа тәблиғ етмәклә бағлы әмрә табе олмаг даһа да ваҹиб һал алыр (Марк 13:10). Лакин мадди сыхынтылар јашајырыгса, тәблиғдә тәгибләрлә үзләшириксә, диггәтимизи хидмәтә ҹәмләмәк бизә асан олмаја биләр. Бәс Јеһованын ишини һәјатымызда биринҹи јерә гојмаға бизә нә көмәк едә биләр? Бир шејә һәмишә әмин олун: «ордулар Аллаһы Јеһова» b јанымыздадыр. Әҝәр Падшаһлығын иши һәјатымызда һәр шејдән ваҹиб олса, Јеһова бизә мүтләг дајаг олаҹаг. Одур ки, тәлашланмаға һеч бир әсас јохдур. (Һәггај 2:4 ајәсини охујун.)

9, 10. Бир әр-арвад Исанын Мәтта 6:33 ајәсиндә дедији сөзләрин доғрулуғуна неҹә әмин олмушду?

⁹ Олег вә Ирина c адлы өнҹүл бир әр-арвадын һадисәсинә бахаг. Онлар бир јығынҹаға көмәк етмәк үчүн башга әразијә көчмүшдүләр. Амма јашадыглары өлкәдәки игтисади вәзијјәт писләшдијиндән һәр икиси дә ишини итирди. Һарадаса бир ил даими иш тапа билмәдиләр. Амма бу мүддәт әрзиндә онлар даим Јеһованын әлини өз үзәрләриндә һисс едибләр. Һәмчинин баҹы-гардашлар да вахташыры онлара әл тутуб. Олег әввәл-әввәл дүшдүјү вәзијјәтә ҝөрә стрес кечирирди. Бу әр-арвада чәтинликләрә синә ҝәрмәјә нә көмәк етди? Олег дејир: «Вахтымызын чохуну тәблиғ ишинә ајырмағын сајәсиндә диггәтимизи һәјатда даһа ваҹиб шејләрә ҹәмләјә билдик». Олег вә Ирина иш ахтармаға  давам етдикләри мүддәтдә тәблиғдән галмадылар.   

¹⁰ Бир ҝүн Олег вә Ирина тәблиғдән евә гајыданда гоншудан өјрәнирләр ки, јахын достларындан бири һарадаса 160 километр јол гәт едиб вә онлара ики чанта әрзаг ҝәтириб. Олег дејир: «Һәмин ҝүн биз Јеһованын мәһәббәтинә, јығынҹағын гајғысына бир даһа шаһид олдуг. Биз әмин олдуг ки, инсан үчүн вәзијјәт нә гәдәр үмидсиз ҝөрүнсә дә, Јеһова хидмәтчиләрини һеч вахт унутмур» (Мәт. 6:33).

11. Фикримизи Јеһованын ирадәсини јеринә јетирмәјә ҹәмләсәк, һансы немәтләри алаҹағыг?

¹¹ Јеһова истәјир ки, диггәтимизи һәјатлары хилас едән шаҝирд һазырламаг ишинә ҹәмләјәк.  7-ҹи абзасдан ҝөрдүјүмүз кими Һәггај халгы мәбәдин тикинтисинә јенидән башламаға тәшвиг етди. Онлара бир нөв деди ки, бу ишә вердикләри 17 иллик фасиләни унутсунлар, санки мәбәдин тәмәлини бу ҝүн гојурмуш кими ишә давам етсинләр. Онда Јеһова да онлара «бәрәкәт верәҹәк»ди (Һәг. 2:18, 19). Әмин ола биләрик ки, Јеһованын бизә тапшырдығы иши һәјатымызда биринҹи јерә гојсаг, О бизим дә зәһмәтимизи әвәзсиз гојмајаҹаг.

12. Үзејирә вә сүрҝүндән гајыдан јәһудиләрә нәјә ҝөрә ҝүҹлү иман лазым иди?

¹² Ерамыздан әввәл 468-ҹи илдә Үзејир Бабилдә јашајан диҝәр јәһудиләрлә бирҝә Јерусәлимә јола дүшдү. Бу сәфәрә чыхмаг үчүн Үзејирә дә, јәһудиләрә дә ҝүҹлү иман лазым иди. Чүнки јоллар чох тәһлүкәли иди, үстәлик, онлар өзләри илә мәбәдә ианә олунмуш күлли мигдарда гызыл-ҝүмүш апарырдылар. Онлар асанлыгла гарәтчиләрин һәдәфинә чеврилә биләрдиләр (Үзр. 7:12—16; 8:31). Јерусәлимә чатанда исә ҝөрдүләр ки, һеч ора да тәһлүкәсиз јер дејил. Әһалинин сајы чох аз иди, һәм дә шәһәрин диварлары, дарвазалары учуг-сөкүк иди. Бүтүн бу вахт әрзиндә Үзејир Јеһоваја етибарыны горуду. Ҝәлин ҝөрәк ондан нә өјрәнирик.   

13. Үзејир Јеһоваја етибарыны неҹә мөһкәмләндирди? (Һәмчинин һашијәјә бахын.)

¹³ Үзејир Јеһованын Өз халгына чәтин вахтларда арха-дајаг олдуғуна шаһид олмушду. Јерусәлимә гајытмаздан илләр өнҹә, ерамыздан әввәл 484-ҹү илдә Үзејир еһтимал ки, Бабилдә јашајырды. О вахт шаһ Аһашверош Фарс империјасында јашајан јәһудиләрин өлдүрүлмәсинә фәрман вермишди (Әст. 3:7, 13—15). Үзејирин дә, халгын да һәјаты тәһлүкәдә иди. «Бүтүн әјаләтләрдә» јәһудиләр бөјүк јас гурмушдулар, оруҹ тутуб ағлаја-ағлаја Аллаһдан имдад диләјирдиләр (Әст. 4:3). Амма јәһудиләрә суи-гәсд гуран дүшмәнләр газдыглары гујуја өзләри дүшдүләр! (Әст. 9:1, 2). Үзејирин вә бүтүн јәһудиләрин кәдәри севинҹә чеврилди. Бу һадисәләр ону ҝәләҹәкдәки чәтинликләрә һазырлады вә Јеһованын Өз халгыны горумаға гадир олдуғуна әминлијини артырды d.   

14. Чәтинликләр заманы Јеһованын гајғысыны ҝөрән бир баҹы һансы нәтиҹәјә ҝәлиб?

¹⁴ Һәјатымызын ағыр ҝүнләриндә Јеһованын гајғысыны ҝөрәндә Она етибарымыз ҝетдикҹә мөһкәмләнир. Ҝәлин Шәрги Авропада јашајан Анастасија баҹынын башына ҝәлән бир һадисәјә бахаг. О, битәрәфлијини горумагдан өтрү ишдән чыхмышды. Анастасија дејир: «Һәјатымда илк дәфә иди ки, пулсуз галмышдым. Дуа едиб һәр шеји  Јеһованын өһдәсинә бурахдым вә Онун гајғысыны дујдум. Бирдән јенә ишими итирсәм, тәлаша гапылмајаҹағам. Ҝөјдәки Атам бу ҝүн мәним гејдимә галырса, сабаһ да галаҹаг».

15. Үзејирә Јеһоваја етибарыны горујуб сахламаға нә көмәк етди? (Үзејир 7:27, 28).

¹⁵ Үзејир Јеһованын она јар олдуғуну ҝөрүрдү. Она Јеһоваја етибарыны горумаға нә көмәк етмишди? Үзејир Јеһованын она дајаг олдуғу вахтлар барәдә дүшүнүрдү. Буну онун сөзләриндән дә ҝөрмәк олар. О: «Јеһова мәнә јар олду»,— демишди. (Үзејир 7:27, 28 ајәләрини охујун.) Үзејир өз адыны дашыјан китабда беш дәфәдән чох буна бәнзәр сөзләр ишләтмишди (Үзр. 7:6, 9; 8:18, 22, 31).

16. Һансы вәзијјәтләрдә Јеһованын бизә јар олдуғуну даһа ајдын ҝөрә биләрик? (Һәмчинин шәклә бахын.)

¹⁶ Чәтинликләрлә үзләшәндә Јеһова бизә дә көмәк едә биләр. Мәсәлән, мүдиримиздән топлантыда иштирак етмәк үчүн иҹазә истәјәндә, јахуд јығынҹагдан галмамаг үчүн иш ҹәдвәлимиздә дәјишиклик етмәсини хаһиш едәндә Јеһованын бизә јар олдуғуну ҝөрмәк имканымыз јараныр. Әмин олун, вәзијјәт ҝөзләдијимиздән дә јахшы ола биләр. Нәтиҹәдә бизим Јеһоваја иманымыз артдыгҹа артаҹаг.

17. Үзејирин тәвазөкар олдуғу чәтин вахтларда неҹә ҝөрүндү? (Үз габығындакы шәклә бахын.)

¹⁷ Үзејир тәвазөкар давраныб көмәк үчүн Јеһоваја үз тутурду. Үзејир она тапшырылан ишләрә ҝөрә нараһатлыг кечирәндә һәр дәфә Јеһовадан көмәк истәјирди (Үзр. 8:21—23; 9:3—5). Башгалары да Үзејирин Јеһоваја етибар етдијини ҝөрәндә она дәстәк олурдулар вә она бәнзәмәјә чалышырдылар (Үзр. 10:1—4). Биз дә мадди сыхынты чәкәндә вә аиләмизин тәһлүкәсизлијинә ҝөрә нараһат оланда там архајынлыгла Јеһоваја дуа етмәлијик.

18. Јеһоваја етибарымызы артырмаға бизә нә көмәк едә биләр?

¹⁸ Биз тәвазөкар давраныб Јеһоваја үз тутанда вә диндашларымызын көмәјини гәбул едәндә Јеһоваја етибарымыз артыр. Үч ушаг анасы олан Ерикаја ағыр итки үз вермишди, буна бахмајараг о, Јеһоваја етибарыны горумушду. О, гыса вахт ичиндә бәтниндә олан көрпәсини вә әзиз һәјат јолдашыны итирмишди. Ерика баҹы о ҝүнләри јадына салыб дејир: «Јеһованын бизә неҹә көмәк едәҹәјини габагҹадан билә билмәрик. Көмәк ҝөзләмәдијимиз јердән ҝәлә биләр. Јеһова дуаларымын чохуна достларымын һансыса сөзү вә ја һәрәкәти васитәсилә ҹаваб вериб. Үрәјими достларыма ачанда  ҝөрдүм ки, онлар мәнә даһа асанлыгла көмәк едирләр».

19, 20. Јерусәлимә гајыда билмәјән јәһудиләрдән нә өјрәнирик?

¹⁹ Јерусәлимә гајыда билмәјән јәһудиләрдән дә чох шеј өјрәнмәк олар. Јәгин, онлардан бәзиләри јашлы иди, кимисинин ҹидди хәстәлији вар иди, кимисинин дә аилә вәзијјәти јол вермирди. Буна ҝөрә ҝери гајыда билмәмишдиләр. Буна бахмајараг онлар Јерусәлимә гајыдан јәһудиләрә мадди ҹәһәтдән әл тутмушдулар (Үзр. 1:5, 6). Ҝөрүнүр, илк груп јәһудиләрин Јерусәлимә гајытмасындан тәхминән 19 ил сонра да Бабилдә галан јәһудиләр Јерусәлимә бәхшишләр ҝөндәрмәјә давам едирдиләр (Зәк. 6:10).

²⁰ Јеһованын јолунда чох иш ҝөрмәјә имканымыз әл вермәсә дә, әмин ола биләрик ки, Јеһова гәлбини севиндирмәк үчүн етдијимиз һәр бир шеји гијмәтләндирир. Буну һарадан билирик? Јеһова Зәкәријјә пејғәмбәрә бујурмушду ки, Бабилдәки әсирләрин ҝөндәрдији гызыл-ҝүмүшдән таҹ дүзәлтсин (Зәк. 6:11). Бу «таҹ» онларын сәхавәтли ианәләринин «хатирәси» олараг галаҹагды (Зәк. 6:14). Бәли, һәјатымызын чәтин анларында үрәкдән етдијимиз хидмәти Јеһова әсла унутмур. Буна зәррә гәдәр дә шүбһә јохдур (Ибр. 6:10).

21. Ҝәләҹәкдә үзләшәҹәјимиз чәтинликләр заманы Јеһоваја етибарымызы итирмәмәјә бизә нә көмәк едәҹәк?

²¹ Јашадығымыз бу ахырзаманда чәтинликләр гачылмаздыр. Бәлкә дә ҝәләҹәкдә вәзијјәт даһа да бетәр олаҹаг (2 Тим. 3:1, 13). Амма һәддән артыг нараһат олмамалыјыг. Јадыныздадырса, Јеһова Һәггај пејғәмбәрин дөврүндә халга демишди: «Мән сизинләјәм!.. Горхмајын!» (Һәг. 2:4, 5). Нә гәдәр ки Јеһованын ирадәсини јетирмәк үчүн әлимиздән ҝәләни едирик, Јеһованын бизимлә олаҹағына архајын ола биләрик. Һәггајла Зәкәријјәнин пејғәмбәрликләриндән вә Үзејирин нүмунәсиндән өјрәндикләримизә әмәл етсәк, ҝәләҹәкдә башымыза нә ҝәлирсә ҝәлсин Јеһоваја етибарымыз сарсылмајаҹаг.