Охуҹуларын суаллары
Исраиллиләр сәһрада оларкән манна илә билдирчиндән башга нәсә јејирдиләр?
Исраиллиләр сәһрада олдуглары гырх ил әрзиндә әсасән манна илә гидаланырды (Чых. 16:35). Һәмчинин Јеһова онлара ики дәфә јемәјә билдирчин дә вермишди (Чых. 16:12, 13; Сај. 11:31). Амма исраиллиләрин мүәјјән гәдәр башга јемәкләри дә олурду.
Мәсәлән, бәзән Јеһованын онлары дүшәрҝә салмаг үчүн апардығы јерләрдә һәм ичмәјә су, һәм дә јемәјә гидалары олурду (Сај. 10:33). Бу јерләрдән бири Елим вадиси иди. «Орада он ики булаг вә јетмиш хурма ағаҹы вар иди» (Чых. 15:27). «Мүгәддәс Китабда адлары чәкилән биткиләр» китабында дејилир ки, «ҝениш ҹоғрафи әразини әһатә едән хурма ағаҹлары сәһрада раст ҝәлинән әсас биткидир. Бу ағаҹлар милјонларла инсаны гида, јағ вә сығынаҹагла тәмин едир» («Plants of the Bible»).
Һәмчинин исраиллиләр, ола билсин, бу ҝүн Фәран кими танынан ваһәдә дајанмышдылар. Бура Фәран вадисинин a бир һиссәси иди. Бир китабда дејилир ки, бу вади, јәни чај јатағы «130 километр узунлуғундадыр, Синанын ән узун, ән ҝөзәл вә ән мәшһур вадисидир. Чајын мәнсәбиндән тәхминән 45 километр мәсафәдә Фәран ваһәси јерләшир. Бу ваһә дәниз сәвијјәсиндән 610 метр јүксәкликдәдир вә узунлуғу 4,8 километрдир. Ваһәдә хурма ағаҹларынын әлиндән тәрпәнмәк олмур. Ора елә ҝөзәлдир ки, һәтта Синанын Әдән бағы адланыр. Орада минләрлә хурма ағаҹларынын олмасы та гәдимдән инсанлары бура ҹәлб едиб» («Discovering the World of the Bible»).
Фәран ваһәсиндә хурма ағаҹлары
Исраиллиләр Мисирдән чыханда өзләри илә хәмир тәкнәләрини, јоғурдуглары хәмирләри вә ола билсин, мүәјјән гәдәр буғда вә јағ ҝөтүрмүшдүләр. Әлбәттә, бу шејләр онлара узун мүддәт бәс етмәзди. Һәмчинин онлар өзләри илә «чохлу һејван, сүрүләр, нахырлар ҝөтүрмүшдү» (Чых. 12:34—39). Амма сәһранын сәрт иглиминә ҝөрә, јәгин, һејванларын ичиндән өләнләр олурду. Бәзи һејванлары исраиллиләр гида кими истифадә едирди, диҝәрләрини исә, ола билсин, гурбан ҝәтирирдиләр. Һәтта онлар јаланчы аллаһлара да гурбан ҝәтирмишдиләр b (Һәв. 7:39—43). Бунунла јанашы исраиллиләр мүәјјән һејванлары артырырдылар. Буну Јеһованын онлара имансызлыгларына ҝөрә дедији сөзләрдән ҝөрмәк олар: «Оғулларыныз гырх ил сәһрада чобанлыг едәҹәкләр» (Сај. 14:33). Буна ҝөрә, јәгин, онлар сүрүдән сүд әлдә едирдиләр. Бәзән исә әтини јејирдиләр. Амма әлбәттә ки бу, тәхминән үч милјон инсанын 40 ил әрзиндә доланмасы үчүн кифајәт дејилди c.
Бәс исраиллиләр һејванлар үчүн гиданы вә сују һарадан тапырдылар? d Ҝөрүнүр, о вахтлар сәһрада јағыш даһа чох олурду, буна ҝөрә битки дә чох иди. «Мүгәддәс Јазыларын дәрк едилмәси» енсиклопедијасынын I ҹилдиндә дејилир ки, «3500 ил бундан әввәл Әрәбистанда су еһтијаты индикиндән чох иди. Бу ҝүн чохлу дәрин, гуру вадиләр мөвҹуддур. Онлар әввәлләр чај јатаглары олублар. Бу, сүбут едир ки, јатаглары су илә долдурмаг үчүн кечмишдә кифајәт гәдәр јағыш јағыб». Бунунла белә, сәһралыг бомбош, ваһимәли бир јер иди (Ган. 8:14—16). Јеһованын мөҹүзәви шәкилдә вердији су олмасајды, исраиллиләр дә, онларын һејванлары да тәләф оларды (Чых. 15:22—25; 17:1—6; Сај. 20:2, 11).
Муса исраиллиләрә демишди: Јеһова сизи «манна илә гидаландырды ки, биләсиниз: инсаны јашадан јалныз чөрәк дејил, Јеһованын ағзындан чыхан һәр кәлмәдир» (Ган. 8:3).
a «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын 1992-ҹи ил 1 мај сајынын 24 вә 25-ҹи сәһифәләринә (рус.) бахын.
b Мүгәддәс Китабда исраиллиләрин сәһрада Јеһоваја һејван гурбаны ҝәтирдији ики һадисә гәләмә алыныб. Биринҹи һадисә каһинлик тәсис олунан вахт, икинҹиси исә Пасха заманы олмушду. Һәр ики һадисә ерамыздан әввәл 1512-ҹи илдә, исраиллиләрин Мисирдән чыхмағынын икинҹи илиндә баш вермишди (Лав. 8:14—9:24; Сај. 9:1—5).
c Сәһрада кечирдикләри 40 илин сонларына јахын исраиллиләр мүһарибәдән јүз минләрлә һејван гәнимәт әлә кечирмишдиләр (Сај. 31:32—34). Бунунла белә, онлар Вәд едилмиш дијара дахил олана кими манна јемәјә давам етдиләр (Јуш. 5:10—12).
d Һејванларын да манна једијини демәјә һеч бир әсасымыз јохдур. Чүнки Јеһова һәр бир инсана өзүнүн јејәҹәји гәдәр манна топламағы бујурмушду (Чых. 16:15, 16).
